(
-nz- Lar,
Añ),
borontze,
brontza (
T-L),
brunza (
Gèze,
Casve).
Bronce.
"Bronce, bronzea
"
Lar.
"
Brunza, bronze"
Gèze.
"Airain, burdin-hori, brontza
"
, "bronze" T-L.
v. burdinori.
Tr. La forma más antigua y más usada es
bron(t)ze , que se encuentra en
EgiaK, en autores guipuzcoanos y en Mendiburu. Se encuentra
borontze en Zaitegi e Ibiñagabeitia, y
bron(t)za en J. Etchepare y Lafitte. En
DFrec hay 6 ejs., meridionales, de
brontze .
Berrogeta amargino dira heriduak, / dulabre eukezalako euren eskuak; / ogeta amalau tiro, bronze onezkoak, / an etxi zituen Franziakoak.
EgiaK 88.
Ezpaduzu ikasten / Zuk biotzik ez duzu / Edo ain gogor daukazu / Nola dagon bronzea.
GBidArr
173.
Arkitzen duten urre, zillar, bronze ta burdin guzia Jangoikoarenzat artu ta beste guzia su ta gar ta auts egiña utzi bear da.
Mb IArg I 390.
Nai zutela beren gaiztakeria estali, eta ondorengoai erakutsi brontzearen gogortasunean ezarririk, despitak erabakitzeko zeukaten modua zala kanoia.
Izt C 359.
Kobre ta bronze, burni t'altzairu / urtu ta egiteko makinak.
MendaroTx 71.
Huna lurrean [...] erdi-etzana, Inazioren gizairudi bat bronzaz.
JE Ber 56.
Aurpegia bera ez du haatik bronzaz, bainan ba xuri-gorratsezko orhe gogor batez egina.
Ib. 56.
Irozkaiok borontze urtuz egiñak ziran.
Ol 1 Reg 7, 30 (Ker brontze
).
Aren oinetakoen borontzea alde iaurti omen zuen Etna sumendiak behetik gora.
Zait Plat 77.
Haren oinak sutegian garbituriko brontze goriaren antzekoak.
IBe Apoc 1, 15 (IBk burdin-hori
).
Brontza, kobre, eta nik dakita zer burdinki.
Larre ArtzainE 38.
Objeto de bronce.
Kuretarren soiñu ozenak eta borontze astinduen durundiak erakarrita, zeruko erregea Dieteko arzuloan alatu zutelako.
Ibiñ
Virgil
110.
Berantkorrak Martiren borontze-ots erlatzak zirikatzen ditu, ta turut-ots itoa bezelako oiua entzuten da.
Ib. 109.
Naizta miretsi ez ezkata ederrez apaindutako atalarririk, ez urrezko oialik, ez Ephireko borontzik.
Ib. 91.
BRONTZEZKO
(-nz- Lar). "(Cosa de) bronce, bronzezkoa" Lar. "Ganorazko makiñak galtzairuzko ardatza ta bronzezko zorrua" SM EiTec1 s.v. zorro.
Nabukok ekusi zuen estatuak eta giz-ainzurak zuen urrezko burua, zillarrezko bularra, bronzezko izterra, burdinezko gidall-aztala ta lurrezko oña.
Mb IArg I 97.
Erri-barruaren aldetxoan arkitzen da iturri bat, sei txorro bronzezkoetatik ur garbi gezagozo ona iori dariola.
Izt C 96.
Tabernakuloaren ate-aurrean zeuden "Garbiketako ontzi andia" edo "bronzezko itsasoa" ere zeritzana, eta sakrifiziorako bear ziran gauza guziak ipintzeko maia.
Lard 84.
[Kanpaiak] bere brontzezko oiuarekin bakarrik deituko dizue.
Ag Serm 364.
Elkanok bi seme orain / errege baditu, / gizon brontzezko orrek / nola egin ditu?
Arrantz 36.
Nere osasuna da brontzezkua.
Iraola 138.
Harresi-hegiaren gainean xut, bronzazko bigarren gizairudi bat: Inazio berriz ere.
JE Ber 56.
Ire aurrean noala, lurreko aundikiak murgilduko ditiak; brontzezko ateak puskatuko, burnizko txangak xeatuko.
(Is 45, 2).
Or MB 57 (Dv kobrezko, Ol burniorizko).
Borontzezko turutaren otsera zapart egin zuten.
Zait Sof 29s.
Idulki bakoitzak burni-orizko lau gurpil, borontzezko ardatzekin zitun.
Ol 1 Reg 7, 30 (Ker brontzezko ... brontzezko
).
Erregeak bere herritarrak lau taldetan ezarri behar ditu, Platonek dionaz: [...]. Laugarren mailean, nunbait ere, laborariena, brontzazkoa!
Lf (
in
Zait Plat XVII
).
Gauza batek arritu ninduan zearo: cardinal Lavigerieren irudia, brontzezkoa, plaza batean ikusteak.
Anab Aprika 27.
Borontzezko ontziak pitzatzen dira, soiñekoak gogortzen.
Ibiñ
Virgil
101.
Ondope bakotxak brontzezko lau txirringa ta brontzezko lau burdi-ardatz ebazan.
Ker 1 Reg 7, 30.
Egia da bai, Olalla, / iñoiz edo bein ba dirudizula / brontzezkoa duzula arima / eta arrizkoa zure bular txuria.
Berron Kijote 129.