Tr. Documentado, desde Zavala, en autores vizcaínos. En el s. XX, especialmente en su segunda mitad, se va extendiendo entre los guipuzcoanos. En DFrec hay 8 ejs.
etimologikoa
Etim. Préstamo románico; v. DCECH s.v. atuendo .
sense-1
1.
(V-oroz-arr-och-ger-m)
Ref.:
A;
GteErd 264
. Preparar, disponer, organizar."(V-oroz-arr-och-ger-m) [...] disponer, arreglar"A.
"
Gauzak atonduten egun bet pasau ogu (V-arr)"GteErd 264.
Itzi gaurtik aurrera / taberna-zuloak, / eta ondo atondu / baso ta soloak. ZavFab,
RIEV 1909, 38.
Irakurrita au ezin ukatu / Neizun daukadan aroa, / Milla betiko lora ederrez / Zuretzako atondua. ABAmaE 196.
Orretarako, ikastola (Academia) bat egitia ondo litzake, gauzak atondu ta ezbaijak amaitu edo gitxitu doizan. OrmetxeEEs 1915, 65.
Gustijentzako araukuntza bat atonduteko. ForuAB 67.
Erriko nausijak banakatu dautsiezan okela, ogi ta ardauaz bazkarija atondu dabe. KkAb I 97.
Gaiuazan oraintxe bertan Gazteizera, ziñaltz-idazkarijak geure egijunia atondu dagijan. Ib. 78.
Orduko, goian, Urkietan, ogei neska-mutil gaztek, bazkaltegia atondua zeukaten. AArdi 61.
Eguberri-oporregunetarako El puñal de Godo ikasi ta atontzen ari ginan. AItzald II 73.
Neri bezela, ari ere Yainkoak itsasondoan arkaitz-gainean atondu zion seaska. Ib. 79.
Bildu edo batu ditudan gai pizka oneik, bear dan lez atondu, orraztu, ertza atera ta ondo apaindu. EguzkLEItz 14.
On eta zintzoa danak atetiko eginbearrak bere baitan lendanik atontzen ditu. "Disponit"
.OlImit I 3, 3 (Pi atondu; SP ordenatu, Echve dispondu).
Euzko-Abenda zar gurenaren Batzar-tokiko Zugatza, / Zure kirijo ezilkorrakin atonduriko kurutza... / Jel-maitasunez berton dalarik egilliaren bijotza. Enb 149.
Neure arazo-marazuak atondu egin gura dodaz azken-nai pizka bat emonez. Otx 97.
Atondu (prestatu) zaiguzue Pazko-afaria. IrYKBiz 434.
Ardi-arkumên larrialdia, / ezin asmatu besterik; / edo onezkero etxên daudela / ogi-mâiak atondurik. OrEus 225.
Gizartea beste era batera, alogereko barik, atondu ta antolatzea, gizartekeriaren asmua orixe ei-da. EguzkGizAuz 139.
Zoazte albait bizkorren atari barnera, ta aurrenekoak ongi atondu dituzuten ezkero, oraingoak berebat egin. ZaitSof 50.
Baño zer? zer besterik atonduko dit etorkizunak?Ib. 197.
Zoazte, gaitzetsiok, betiko sutara, atondurik baitago deabruarentzat eta aren aingeru gaiztoentzat. OrQA 205.
Gaia ongi atondurik ere. Ib. 120.
Abereak janaritzea zala, beiak jeixtea, urde bazka atontzea ta abar. EtxdeJJ 96.
Ortarako, atondu eta lorez apaindu zuten aldaretxo bat. AltLB 39.
Gizasemeen irrits eta griñen erasogarri ta piztutzailletzat atondu oi ditue andrazkoak, beti bai beti, euren jantziak. ErkiagArran 42.
Triskillik janaria ipiñi eta etxeko zeregiñak atondu bearko ebazan. BilbaoIpuiB 166.
Yainkoak soña atondu digu, atalik narrasenei itzal geiago ezarrizik. ZaitPlat 126.
Atondu nai daroat / --ai, naia ta eziña!-- / zalantza, aize, fedezko / barruko lorriña. GandElorri 159.
Bere gelan atondu zidaten ohe bat. OskKurl 130.
Aentzat Jainkoa langille bat bezala zan, munduari eragin ziona, mundua atondu, jantzi ta apaindu zuana. VillJaink 33.
Filosofu eta teologu aien ustez, dena zegoan ba Jainkoaren esku trebeak ezin obeago atondua eta tajutua. Ib. 42.
Antxen jakin eban auteskundeak zirala ta ezirala [...] errian zeintzuk alderdi atondu, mamindu ta gorpuztu zituen. ErkiagBatB 80.
Peñuelako bakardira joan nai eta bai iritxi ere, zeruko Indietarako bidea atontzeko asmoz. GaztMusIx 144.
Italiko nekazarieri atsegin zitzaien belarrez, gaztaez, olioz, ardoz ta iriñez atonduriko zukua (moretum) gogorazten digu. IbiñVirgil 36.
Illeak atondu zituenean. Ib. 115.
Pazkoa atontzeko eguna zan, seigarren ordu aldean. KerIo 19, 14 (Lç Bazkoko preparazionea, HeH aphaintzeen eguna, Dv aphaintzeko eguna, IBk prestaera-eguna, IBe prestaketa-eguna).
Euren bizimodua atondu ta Jainko bidetik aurrera egiterakoan. OnaindSTeresa 118.
Neska guztiak kalera doaz, / langille bataz ezkondu, / ta aurrentzako bizimodua / kale gorrian atondu.FEtxeb 193.
Gela aundi bat atondu genduen euskal jantziz eta ikurriñez. Gerrika 151.
azpiadiera-1.1
Componer una obra, un verso, etc. "Berbak atondutea, composer, faire une composition" Dv (que cita a AB). Atondu daiguzan eskribuz / Al diran kantuzko lanak. ABAmaE 147.
Bertako euskal-jaietarako egilleak atondua. Ib. 414.
Gotzain (Obispo) Jaunaren ardurapean Jaungoiko-Jakituriaren Irakasle Batzordeak atondu dau. KIkV 1.
Morton-Nanceri asko lagundu zion, honek bere hiztegiak atontzen ziharduelarik. MdePr 260.
Ipuiñok atondu zituanean, estudiantea zan oraindik. Vill(
inBilbaoIpuiB 7
).
Igande eta jai-egunetan, bere bertsoak konpontzen eta atontzen zituen. ArtiIpuin 36.
azpiadiera-1.2
Ari-albiñua / sei notak atontzen: / aiek itzul, iraul, / iñoiz ez aspertzen."El hilván lo componen seis notas."OrPoem 517.
azpiadiera-1.3
"
Motz bada be, ezta arduratuten bere burua atonduten [='arreglarse, acicalarse'] (V-arr)"GteErd 140.
Cf. infra (3).
sense-2
2.Arreglárselas."Redondearse para algo"Mg PAbVoc. .
Egun ta egun zerbait da ondu / ta estututen dau goseak: / ezteutso emoten eizeak / ta berarragaz ez atondu. ZavFab,
RIEV 1907, 534.
Euskaldunak bakarrik, / zelan eurai yarki? / Orregaitiño bere / ez dago bildurrik, / basamendi onetan / ondo atondurik. Ib. 93.
Ezin ulertu eben zelan atondu zan ain aldi laburrian ainbeste diru egiteko. KkAb I 76.
Mexikotarrai lanketa ori erakusteko asmoz, nondik andik atondu zan bertara eroateko. GMantLEItz 68.
Zelan atonduko ete-da negu onetan gure adizkidia?Altuna 59.
Zelan arraio atonduko ete giñian iñorenari emoteko?Ib. 92.
Ez olakorik! Berton / atonduko gara [...] ta agur egin betiko / Kaliforniari. Enb 166.
Berak lenengo gura ebana trenera sartzia zan, gero zelan edo alan atonduko zala ta. KkAb II 82.
Eta, egija esan, biar be eztot geiago, ozte laubagaz atondu biar ixaten dot-eta. Otx 96.
Bertako baserritarrak atondu zirean mezea euki ta ostantzeko eleizkizun batzuk bertan egiteko. AkesIpiñ 13.
sense-3
3.Prepararse, disponerse."Ponerse o poner a otro en disposición"MgPAbVoc.
"(V-oroz-arr-och-ger-m), disponerse, arreglarse"A.
Deo Gratias erantzunez jeikita, berealaxe atondu (gertatu) nintzan lanerako. A Ardi 125. Beren barnea garbitu nai zutela erakusten zuten, ta orrela atontzen, prestatzen ziran pekatuen barkapena iristeko. Ir YKBiz 38.
azpiadiera-3.1
"
Atonketan, adornarse. Atondu eindda, se ha puesto elegante"IzArOñ.
"La persona bien aseada y compuesta. Atondu, componerse"IzUrrAnz.
Zerualdea soiñeko panpiñez atondu zan. ErkiagArran 155.
sense-4
4.Arreglar, reparar, corregir. Ondo atondu dozu sabaiko zulua, Jon? "Have you mended"
.Altuna 63.
Gizarte-auzi au bear ba-da, matxiñada barik atonduko litzateke. EguzkGizAuz 154.
Au be etzan taiu ona auzotegientzako; etzan ori auzoko guztien artean alkartasune yagoteko era ederra. Zelan atondu gauzek? AkesIpiñ 10.
sense-5
5.Arreglarse, ponerse de acuerdo. Beranduegi barik aalegiñez, aukerako mutil jaseko batekin atondu bear euken. ErkiagArran 108.
Gabontza ta Mozoloa alkarregaz atondu daitezala, gura ba dabe. ErkiagBatB 165.
Ezkontza ona ala txarra dan / Matusaleni itandu [...] / Batzuek ondo konpontzen dira, / bestatzuk ezin atondu. BEnbNereA 174.