1.
(V-gip, G, L-ain, AN, Ae, S; Mic, SP, VP 7r, Lar, Añ, Arch VocGr (-nz-), Dv, H, Foix, A DBols),
basaintz (R),
basa-ahuntz (Lcc)
Ref.:
Bon-Ond 143;
VocPir 414;
A(basauntz, basaintz);
Lh;
Lrq(basa);
EtxbaEib;
CEEN 1971, 326;
ElexpBerg;
EAEL 90
. Cabra montés; tbn. se aplica a diversos rumiantes salvajes. "Cabra montesina, basaaunza" Lcc. "Ciervo, basaunza" Mic. "Basahuntza, chamois, chèvre sauvage, gamuza, cabra montés, rebeco" SP s.v. ahuntza. "Ciervo" VP. "Cabra montés", "vicuña, cabra montés del Perú", "sarrio, especie de cabra montés", "corzo", "gamuza", "gazela" Lar. "Cabra montés", "corzo", "venado", "ciervo" Añ. "Basahunza, oreiña, le cerf, la biche" Arch VocGr. "Chevreuil" Bon-Ond 143. "Chamois" VocPir 414. "Chevreuil, chamois" y "chèvre sauvage" Dv. "Cerf" H. "Al corzo no se le conoce otro nombre que si es macho basaintz, y si es hembra orkatz" Mdg 144. "Gacela" A (que cita a Dv). "Chamois" Foix. "Cabra silvestre", "gacela, litm. 'cabra montés'" A DBols. "Basahüntz, chamois, isard" Lrq. "Cabra montés" Etxba Eib. "Corzos" (Ae) CEEN 1971, 327. "Oreina [...]. Aspaldian ez dago animalia hau gure basoetan, baina izena sarri entzuten da, nahiz eta 'cabra montesa' eta beste adardun batzuendako ere erabiltzen den" Elexp Berg. v. orkatz, orein. Tr. Algo más usado al Sur.
Iturri batean edaten zegoala basauntza, ekusi zuen urean bere adarraren keriza. VMg 53.
Egizue oi dabena basauntzak, zeñek ikusten danean eriotzturik ta zaoriturik, bertati arin egiten dau iturriko urera. AñLoraS 115.
Eiztariak basauntza / artuterakotz, / txakurrakaz atzean / arin darraikoz. ZavFab,
RIEV 1909, 28.
Gipuzkoako mendietan ezagutu izan diran abere basati edo lar-abreak dira Katamotza [...], Basauntza, Azeria. IztC 191.
Arrapatu zituzten bost basaurde eta ogeita amasei basa-aunz bertako nekazari jendeak makilla utsakin su-armarik bage. Ib. 195.
Orena, eta orkhatza, basidia, oren-ahuntza, basahuntza, oriza, jirafa. "Cervum et capream, bubalum, tragelaphum, pygargum, orygem, camelopardalum"
.DvDeut 14, 5.
Otoizten zaiztet, Jerusalengo alabak, kanpoetako basauntzez eta orinez, eztezazuen yeiki, eztare iratzarri maitea. EchnCant 2, 7 (Dv orkhatzez eta oihanetako orenez).
Kanpoetako basauntzak eta oreñak gatik. (G lit.). CantCS 2, 7.
(V gral. y V-m basauntzak)Jaun on harek zaukunean baimen hura igorri, / Laster ginen abiatu bas'ahuntzak iduri. DibKoblak 22.
Leize hura basauntz onen bizilekua zan. ArrGB 44.
Etumetako basauntza zakurren sanga aditzean bezela. ArrEE 1882c, 552.
Erreka soñuen zale naz, / Basauntzak poztuten ditu, / Beltxargai atsegin emonta / Aratai bertara deitu. ABAmaE 150.
Ikhusi zituzten zortzi edo bederatzi orkhatz edo basa-ahuntz. JnnSBi(ap. DRA).
Hetarik baten gana inprudentki edo uste gabez, hurbiltzen bada bestia ezti edo inozent bat, hala nola basa ahuntz bat, mustroak yauzi eginen du haren gainerat. ElsbFram 177s.
Euren mendietako arkaitzak baiño gogorragoak; mendi egaletik gora ta bera ibilteko basauntzak baizen ariñak. AgAL 144.
( s. XX)Ikusia bazuen antilopa edo basa ahuntz handi bat. Prop 1902, 135.
Zoroko ta txit umeturik, arkumetxoakiñ jolasean, basauntz irudira lasterka, etorkizunari parrez begira. AgG 148.
Haritxabalet ihizlari handi zen: biga bost orkatz eta basahüntz eraitzi dütü bortütik. Const 36.
Mendian ez baserrian ez dun erbi ez basauntz ain zailurik. 'Cerf'
.OrMi 14.
Inguruan larre ugari loretsua zedukan, eta bi basauntz larrea yaten. Ib. 44.
Basauntzaren antzeko ihizi larri bat ugari dabila mendi eketan, oreiña edo gamo diotena. FIr 136.
Maitasun-baratzan sartu da basauntza. "La cabra-montés"
.LauxBBa 134.
Larreko zezena, oianeko basauntza, / odeietako txoriak... Oro gizonak eiza. "El ciervo de la selva"
.LdiBB 102.
Oietako aurrenenak zezen, basa-bei, bison, zaldi, rangifer, oreiñ, basauntz, auntz [...] eta leize-artza ziran. JMBELG 38s.
Santimamiñeko basauntz-adar mordoak . Ib. 41.
Apirkako basarteetan basauntza sendu dun leoiari ere, ua begiztatu arte, orroa dario berolaxe barrualdetik zulagarri. TAgUzt 229.
Basauntza iturrien irrika bezala, / ala daukat, Iauna, gogoa irrika Zugana. "Cervus"
.OrPs 41, 2 (Dv orena, Ol oreña, Ker orein-emea).
Orein, orkatz, basidi, basauntz, basaker, adarbakar, konkormando arrea. OlDeut 14, 5 (Ker basauntza).
Egazti ariñ eta / leoi, basauntz, orein jauzkale. "A las aves ligeras, / leones, ciervos, gamos saltadores"
.GaztMusIx 189 (Onaind ib. 207 basauntz
).
Onatx zuretzat, Delie, basurde-buru au eta basauntz urtetsuaren adar-abartsuok Mikon txikiaketz. "Cornua cerui"
.IbiñVirgil 52.
Ihiztari-andana zen hor ta basa-ahuntza bazela, ikusia zutela. Mattin 106.
Badiagü basurde eta hartz, / basahüntz eta orkhatz franko. 'Isards et chevreuils'
.CasveSGrazi 59.
Joan zan axkar-axkar, ta txakurrak, basauntz gazte bat ito ta zulatzen ari zirala arrapatu zituan. BasoM 83.
Basauntza, berez, emengo auntzaren antzekoa da. Adarrik ere ez du [...]. Adarrak, basakerrak izaten ditu. Ib. 83 (se refiere seguramente a la hembra del corzo).
Basa-auntz saltakariak ikusiaz. Gerrika 222.
v. tbn. Zab Gabon 85. A Ardi 63. Zub 82. EA OlBe 87.
sense-2
2."
Basaintz [...] (R), mogotes, cuernecillos que de los principales cuernos nacen al corzo anualmente"A.
azpisarrera-1
BASAHUNTZ-BELAR.
"Basahuntz-belhar, herbe aux cerfs, espèce d'amarante" Hb.