gizaki.
Tr. Significando 'varón' se encuentra en textos navarros (Mendiburu, Mendigatxa, Inza, Orixe, Iraizoz) y en el único ej. septentrional encontrado (HeH). Iztueta emplea gizaki como 'ser humano' y con este significado es frecuente en el siglo XX. Al menos Inza y Orixe lo emplean con los dos significados. En DFrec hay 52 ejs., meridionales.
1.
(
G-nav, AN-gip-larr-ulz, Ae, Sal, R; H)
Ref.:
VocPir
141;
BU Arano;
Iz IzG;
EAEL
34;
ZMoso 68
.
Varón.
v. 1 gizonki.
Gizaki eta andreki guziak.
Mb IArg I 287 (v. tbn. opuesto a emazteki, emakume en HeH Lc 2, 22n, Mdg 147, Or Mi 128, Ir YKBiz 346).
Josef izena zuan gizakiari ezkontze-itza emanik zegoan birjiñarengana.
Inza Azalp 54.
"
Karfeta batek emaztekia ta gizakia txu, un corchete tiene hembra y macho"
A s.v.
karfeta (Sal).
2.
(V-ger-arr-och, B, Sal, R ap. A).Hombre, ser humano.
"Casta de hombre"
A.
Anziñako denporan gizakiak ezkurra jan oi zutela.
Izt C 153.
Abereak eta gizakiak.
Ib. 160.
[Adan eta Eba] gizaki guztien Aita-ama edo gurasoak.
Inza Azalp 45.
Euzko-gixaki biartsubei.
"Ciudadanos vascos"
.
EAEg
9-10-1936, 7.
Gizaki batek ez dezake beste batekin osotara barrena zabaldu.
Or QA 137.
Seme ta eme, gizaki guztiongan.
Erkiag Arran 100.
Gizakia bakarrik baitegu aukeramen-doaia berekin dun izaki.
MAtx Gazt 25.
Etzala edozelango emakumea, buruz argia ta ganoraz trebea baiño. Gizaki arrigarria nunbait.
Onaind STeresa 13.
Munduak gizakiari erakartzen dizkion aundinaikeriak.
AZink 149.
Izaki eta gizaki guztiak.
MIH 240.
v. tbn. A Ardi 12. Ldi IL 125. Eguzk GizAuz 151. Zait Sof 198. Mde Pr 334. Etxde JJ 209. Ol Lev 5, 3. Onaind in Gazt MusIx 148. Ibiñ Virgil 55. Lasa Poem 108. Zendoia 184.
3.
"Nation"
Lh.
4.
"Siglo. Lengo gizakitik oná pasa da difêntzi êrra. Generación, como gizaldi
"
BU Arano.
5.
Sexo (masculino o femenino).
Gizaki ederra (bello sexo) gorrotagarri biurtu izan zait aldizka.
Etxde Itxas 87.