Tr. Documentado en autores meridionales desde finales del s. XIX. Emplean ixakera ForuAB, Kirikiño (junto con iza- ), Altuna y Otxolua (50), e ixikera Akesolo (Ipiñ 5). En DFrec hay 38 ejs. de izakera, meridionales.
sense-1
1.
(V-gip; c. sg. A),
ixakera,
ixikeraRef.:
EtxbaEib;
ElexpBerg
. "Esencia, modo de ser"A.
"Índole, manera de ser. Aboziñaua aren izakeria: beti asarre
"EtxbaEib.
v. izaera. Nire aita maitean bizitza ta izakera-albizta batzuk [argitaratu]. AzcPB 3.
Euskaldun izakerearen zabaltzaillea. AgAL 120.
Izakeraz barru barrutik zetorkion bizi-gudarako ausardia. AgG 253 (v. tbn. 330).
Euzkelerri-zati onexen izakerea erakutsi gura neuskixue. KkAb II 168 (Ab I 49 ixakera).
Gaztetxoen izakera . (carácter). JBDei 1919, 263.
Zintzua zan, ixakera onekua. Altuna 77.
Arpegi zorrotza ta izakera zorrotzagoa. AlzBurr 11.
Gurutze-Gorriaren izakera, eginkizunak eta eskubidak."Significación"
.EAEg 8-4-1937, 1461.
Urtez umotu xamar naiz, bañan / gazte gordiñ izakeraz. EAOlBe 40.
Aren izakera xotil eta esanekoak etxeko biotz guziak bereala irabazi zituan. NEtxAntz 156.
Beste tokitan ezin arkitu / emen degun izakerik [...] / An ez dezute iñoiz izango / emengo lagun arterik. Basarri 137.
Azidoaren itxura ta izakera berezia esateko galdetu zioten ikasle bati. OskKurl 95.
[Erresuma batek] badu bere bizitza, bere eitea ta izakera, gizakumeak bezalatsu. VillJaink 172.
Ezkontzen direnen zin oek ez ote dira alkarri zuzenduak xoil-xoilik? Ba ote da emen gauzen izakera bat eta izakera oni lotuak ote gera? Baiña zer da izakera ori, eta nundik du eskubide gure biotzak lotzeko?Ib. 157.
Fray Luisen barne-izakerak [...] eztu iñundik ere aren agiriko izakera ukatzen. GaztMusIx 61.
[Beste anaia] ez ei zan beste bien antzeko izakerazkoa. AlzolaAtalak 141 (v. tbn. 112).
Arkitetura lez gauza andia ez izanda be, bere izakera edo itxura berezia emon eutsoen [Kofradia Zarreko etxeari]. EtxabuKontu 105.
Aren asmoen zintzotasuna, aren izakeraren arteza. OnaindSTeresa 116.
v. tbn. Echta Jos 349. Ayerb EEs 1915, 276. A EEs 1916, 302. Belaus Andoni 17. Aitzol in Ldi UO 9. Zait Sof 174. Txill Let 86. Etxde JJ 199. Erkiag Arran 118. Gand Elorri 90. SM Zirik 6. BEnb NereA 117. Etxba Ibilt 475. Ibiñ Virgil 42. Olea 168. Xa Odol 345. Berron Kijote 31.
azpiadiera-1.1
Característica. Ona emen enda onetako giza-ezurren berezitasun edo izakerak. Geienak burua, ez luze eta ez zabal [...]. JMBELG 64.
sense-2
2.Estado, condición, situación. Diputaziñuak korta orren ain kaltezko ixakera ori aldatuten [...] lagundu gura dau. (1918). ForuAB 107 (ib. 157 izakera). Gipuzkoako kondaira ta gaurko eguneko izakera. "Vida actual". ForuAG 337. Egikizun aundia artu zuen; aundiegia bere gorputzaren izakerarako. Garit Usand 50. [Egurastia galanki beratu eta epeldu zan]. Eta gizona, izakera berri oen mende, bere bizi-bideak zuzendu bearrean gertatu zan. JMB ELG 55. Leengo izakeraa biurtzeko. "A mi antiguo ser". JMB Mund III 21. Egin daigun langilleak euren izakera ta bizikerea obetuaz doazala [...]. Eguzk GizAuz 33. [Langille-batza orreik] gizartearen izakerea zearo aldatuko leukiela uste dau. Ib. 80. Norberaren bizikereagaz pozik egotea obe dala [...]. Iñoren izakerak gauza onik asko eukiko dauz, ziur. Baiña txarrik be bai. Bilbao IpuiB 68. [Baserritxuko sukalde samur] txirua dozu izakeria, / alan be urrezko bizitza. BEnb NereA 96. Alai ta pozik ebillen, eta izakera biotz-betegarri au sakona, barren-barrenekoa zan. Onaind STeresa 29.
sense-3
3.Existencia, vida. Osasuna ondatzeko zorian, gure izakeraren alde ainbat eta ainbat lan egiten ari direnai. JArtY 1933, 324.
Nor atzipetuko detan, nori salneurri aundiagoak sartuko dizkiodan izakera guzia eramatea. Dirua nori ta nola kendu. ABarGoi 49.
sense-4
4.Existencia, realidad. Alakoren baten bere irudimenako zerak, izakera itxuraz jantziko ete ziran? Edota [...] utsean geldituko ete?ErkiagArran 147.
Aspaldian barruan eban asmoari [...] izakerea emon leikeola [...]. Erabaki ta egin. Ib. 90.