Auñemendi (ez Pirinioa), Pic d'Any -
(1917)
AZK.PRLV, 99, 106-107
(...)
ILARGIA.- LA LUNA [...] Atharratzeko Paradisutik / odei-seaskara urbil / bi nere erritar bidaiderekin / ninjoala orain bi il, / Auñemendiren ťunťur-gainetik / agertu zinidan isil: / espuru sagar bat bezen tšuri, / ziza bezela biribil. // Yendo del Paraíso de Tardets junto a la cuna de las nubes con dos compatriotas coviandantes, hace dos meses, te me apareciste silenciosa (¡oh! Luna) sobre la cumbre de Auñemendi: tan blanca como la manzana asperiega, redonda como el hongo [99. or.] [...] Notas al poema ILARGIA.- 1.ª Fué escrito con motivo de una expedición que hizo su autor con dos amigos desde el paradisiaco Tardets (Atharratze) al villorrio más elevado de Zuberoa, Garazi (Santa Engracia), que figura en el primera estrofa como “cuna de las nubes”. // 2.ª Auñemendi no es el Pirineo, como viene diciéndose de años a esta parte. Es un pico muy elevado llamado por los franceses “Pic d’Any”. Su nombre vasco significa: “montaña de los cabritos”. La equivocación partió de mí. Cuando mi caro amigo el excelente escritor D. Domingo de Aguirre presentó el año 1899 su novela vasca Riktrudis a un concurso de EUSKALZALE, cambié, se acuerdo con el premiado autor, su nombre en Auñemendiko lorea, traduciéndole en “Flor del Pirineo” por no decir “Flor de la montaña de los cabritos”. [106-107. or.]
(...)
What: Mendia Situation: Frantzia [Zuberoa] Origin:
AZK.PRLV
auñamendiko erregina -
(1966-1973 [2005])
IÑ.SATR.PV, 27. or.
(...)
Lengo batez emen esan bezala, -di atzizkiaz xehetasun zonbait bildu ditut, eta zuen baimenarekin irakurriko. -Di botanika atzizkia? Galdera nagusia auxe izango litzake. Au zen, izan ere, gure zuzendari jaunak eskatu zigun azterketa. // Alare, joera asko ditu atzizki onek eta banaka banaka aipatu beharra izango ditugu. // 1.- IZENAK // Izen batzuk ba ditugu -“di” berez dutenak: [...] mendi [...] Eta oietatik sortu zaizkigu: [...] Auñamendi eta beste
(...)
(...)
Orpustan (1990: 34) [Ainhoa leku-izenaz ari da] le recuerda el orónimo aun o ahun presente en Auñamendi, nombre vasco del pico de Anie, «qui est aussi le nom basque de la chévre» (sic)
(...)
(...)
(2504 m).
Comentario. Impresionante montaña de roca caliza que en Tierra de Sola es llamado Auñamendi y en Roncal debió de ser denominada Añe o Aña. Véase Añelarra y Auñamendi.
(...)
(...)
Isaba (2504 m).
'Monte de los Cabritillos' (o azotado por el Viento de Noreste). Del vasco suletino ahüñe 'cabritillo' (roncales añe, salacenco a[g]uña), pero también ahun 'viento del Noreste' y mendi 'monte' (40). Ya Agustín Chaho apuntaba esta etimología en 1879 (41): «Los Navarros y los Suletinos llaman al pico de Ainhie Ahunemendi, Montaña del Cabrito, denominación que aplican á toda la cordillera de los Pirineos, y cuyo origen no he podido averiguar». Véase Pirineo.
Comentario. Así pues se debe a Chaho, que a su vez se basa en Charpentier y su Ensayo sobre la constitución geognóstica de los Pirineos, la utilización de Auñamendi como sinónimo de Pirineo en un vano intento de dar nombre genuino a la principal cadena montañoa del País. Títulos como Auñamendiko Lorea, editorial Auñamendi e incluso nombres de hostales como el Auña'k de Garralda (donde directamente se interpreta Auñak = Pirineo) son muestra del arraigo, siquiera a nivel literario, de esta acepción. Finalmente ha adquirido consideración oficial al ser el nombre de una amplia comarca dentro de la zonificación denominada «Navarra 2000» (42).
Esta cumbre ha inspirado numerosas leyendas románticas en los poetas del siglo XIX. Agustín Chaho relata la siguiente: «¿Veis cómo relumbra la cima de Ahunemendi, y cómo sus plateados bloques roban al sol sus deslumbradores reflejos? Pues no es una nevera la que con su brillo atrae vuestras miradas sino el palacio encantado de Maithagarri, la más joven y seductora de las peris ibéricas». La leyenda continúa narrando de qué manera se enamora el hada del pastor Luzaide, al que rapta para llevarle a su mansión y hacerlo su amante.
(...)
(...)
En Pays basque la chèvre se dit ahuntz [...] Son dérivé ahuña "chevreau" est à l'origine de l'Auñamendi "montagne du chevreau" qui est le nom basque du Pic d'Anie, cette dernière forme française venant quant à elle d'une forme basque dialectale añe (souletine ou roncalaise) du même terme ahuña "chevreau"
(...)
What: Mendia Situation: Zuberoa ondoan Origin:
EMF.KAT
Auñamendi / Ania ()
Ania (okzitaniera) ()
UTM:
ETRS89 30T X.685951 Y.4757149
Coordinates:
Lon.0º43'9"W - Lat.42º56'43"N
cartography:
CASS - Carte de Cassini [Carte de l'Académie]
Abbreviation: CASS
Author: CASSINI, César Françoise & CASSINI, Jacques Dominique
Title: Carte de Cassini [Carte de l'Académie]
Work note:
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher:
Place: Paris
Date: 1756-1815
Reference:
Notes: 1:86400 eskalako 181 orrik osatzen dute mapa hau, Frantziako zaharrena. Euskal Herria honako lau orri hauetan kokatzen da: 107 Orthez, 108 Pau, 139 Bayonne eta 140 Saint-Jean-Pied-de-Port.
BAB eremuari dagokion jatorrizko orria (139) Baionako Udal Artxibategietan kontsulta daiteke. Signatura: C.238
Jacques Dominique Cassini (1748-1845) né à Paris, membre de l'Académie des sciences. Il achève la publication de la carte.
C'est à l'initiative de Louis XV (roi de 1715 à 1774), impressionné par le travail cartographique réalisé en Flandre, qu'est levée la première carte géométrique du Royaume de France.
Les cartes ont été réalisées à l'échelle "d'une ligne pour cent toises", soit 1/86400e
Les levés commenceront en 1760 et se termineront en 1789.
La publication sera retardée par les événements de la Révolution pour n'être achevée qu'en 1815.
La carte de Cassini servira de référence aux cartographies des principales nations européennes pendant la première moitié du XIXe siècle.
Type: kartografia
Extraction: partziala
Field: dokumentazioa
LMUG.IZA - Izabako lekuizenak
Abbreviation: LMUG.IZA
Author: LOPEZ-MUGARTZA IRIARTE, Juan Karlos
Title: Izabako lekuizenak
Work note:
Elaborator:
Colection:
Magazine: 164
Publisher:
Place:
Date: 1993
Reference: 63 (1993), 273-324
Notes:
Type: artikuluak
Extraction: partziala
Field: hizkuntza azterketa
BEL.DEMR - Diccionario etimológico de los nombres de los montes y ríos de Navarra
Abbreviation: BEL.DEMR
Author: BELASKO ORTEGA, Mikel
Title: Diccionario etimológico de los nombres de los montes y ríos de Navarra
Work note:
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Pamiela
Place: Iruñea
Date: 2000
Reference:
Notes: Erreferentzietan orrialde zenbakia ematen da aditzera.
Helena Pérezek eskaneatu eta ECO zerbitzuko Patxi Galék datu-taula itxurara isuritako datuak.
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: hizkuntza azterketa
AB.Olerk - Olerkiak
Abbreviation: AB.Olerk
Author: ARRESE BEITIA, Felipe
Title: Olerkiak
Work note:
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher:
Place: Bilbo
Date: 1957
Reference:
Notes:
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: dokumentazioa
OEH.ONOM - Orotariko Euskal Hiztegiko testu corpusa, Onomastika
Abbreviation: OEH.ONOM
Author: Euskaltzaindia
Title: Orotariko Euskal Hiztegiko testu corpusa, Onomastika
Work note: 2 liburuki
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Barne-erabilerarako dokumentua
Place: Bilbo
Date:
Reference:
Notes:
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: dokumentazioa
Arch.Fab - La Fontaineren aleghia-berheziak, neurthitzez franzesetik uskarara itzuliak
Abbreviation: Arch.Fab
Author: ARCHU, Jean B.
Title: La Fontaineren aleghia-berheziak, neurthitzez franzesetik uskarara itzuliak
Work note:
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher:
Place: La Réole
Date: 1848
Reference:
Notes:
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: dokumentazioa
TL.EF - Tratado de límites entre España y Francia
Abbreviation: TL.EF
Author: Espainia eta Frantziako Gobernuak
Title: Tratado de límites entre España y Francia
Work note:
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Imprenta Provincial
Place: Iruñea
Date: 1885
Reference:
Notes: 1856ko abenduaren 2koa da.
Type: bibliografia
Extraction: partziala
Field: dokumentazioa
RAY.DTBP - Dictionnaire topographique, Béarn et Pays Basque
Abbreviation: RAY.DTBP
Author: RAYMOND, Paul
Title: Dictionnaire topographique, Béarn et Pays Basque
Work note:
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Imprimerie Impériale
Place: Paris
Date: 1863
Reference:
Notes: Tituluaren aldaera: Dictionnaire topographique du Département des Basses-Pyrénées, Paris, 1863.
Ekaina-Amalur, Donibane Lohizune, 1983.
Datuak erauzteko Gallica liburutegi digitalak eskaintzen duen jatorrizko edizioa erabili da
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: dokumentazioa
ALT.GPVN - Provincia de Navarra
Abbreviation: ALT.GPVN
Author: ALTADILL Y TORRONTERA DE SANCHO SAN ROMÁN, Julio
Title: Provincia de Navarra
Work note:
Elaborator: CARRERAS CANDI, Francisco (zuz.)
Colection: Geografía General del País Vasco-Navarro
Magazine:
Publisher: La Gran Enciclopedia Vasca
Place: Bilbo
Date: 1980 [1911-1925]
Reference: VII-X liburukiak
Notes:
Type: liburu zatiak
Extraction: partziala
Field: dokumentazioa
AZK.PRLV - Prontuario de la lengua vasca
Abbreviation: AZK.PRLV
Author: AZKUE ABERASTURI, Resurrección María
Title: Prontuario de la lengua vasca
Work note:
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Garmendia y compañía, impresores
Place: Bilbao
Date: 1917
Reference:
Notes: PRONTUARIO FÁCIL PARA EL ESTUDIO DE LA LENGUA VASCA POPULAR / POR / D. Resurrección M. de Azkue / Profesor de dicha asignatura en el Instituto de 2.ª enseñanza de Bilbao
Type: bibliografia
Extraction: partziala
Field: dokumentazioa
IÑ.SATR.PV - Jose Mari Satrustegi: ereile eta lekuko
Abbreviation: IÑ.SATR.PV
Author: IÑIGO ARIZTEGI, Andres
Title: Jose Mari Satrustegi: ereile eta lekuko
Work note: Mendaur I
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Nafarroako Gobernua & Euskaltzaindia
Place: Iruñea
Date: 2005
Reference:
Notes: Jose Mari Satrustegi euskaltzainak Príncipe de Viana hilabetekarian argitara emandako artikuluen bilduma da. Aurkibide onomastiko osoa erauzi da (283-299. or.).
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: dokumentazioa
SATR.DI - -Di botanika atzizkia?
Abbreviation: SATR.DI
Author: SATRUSTEGI ZUBELDIA, Jose María
Title: -Di botanika atzizkia?
Work note:
Elaborator:
Colection:
Magazine: 620
Publisher:
Place:
Date: 1968
Reference: XIII (1968), 93-101
Notes:
Type: artikuluak
Extraction: guztizkoa
Field: hizkuntza azterketa
LIZ.LUR - Euskal lurra
Abbreviation: LIZ.LUR
Author: LIZUNDIA ASKONDO, Jose Luis
Title: Euskal lurra
Work note:
Elaborator:
Colection: Lur eta gizon, Euskal Herria
Magazine:
Publisher: Arantzazu
Place: Oñati
Date: 1974
Reference: 11-63. or.
Notes: ECO zerbitzuko Patxi Galék egindako migrazioa
Type: liburu zatiak
Extraction: guztizkoa
Field: dokumentazioa
FEL350 - Euskal Herriko 350 mendiak. 350 montagnes en Pays Basque
Abbreviation: FEL350
Author: FELIÚ DORD, Juan María
Title: Euskal Herriko 350 mendiak. 350 montagnes en Pays Basque
Work note:
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Association Auñamendi & Imprimerie Axular
Place: Baiona, Donibane Lohizune
Date: 1975
Reference:
Notes: Baionako Auñamendi elkarteak bere mendi-lehiaketa baterako argitaraturiko mendi katalogo xumea dugu hau, Juan Mari Feliuren eskuetan utzi zutena. Gailurrak zenbatuta datozenez gero, erreferentzia gisa zenbaki hori bera ematen dugu.
ECO zerbitzuko Patxi Galék egindako erauzketa, EMFren Euskal Herriko Mendien Katalogoaren datu-baserako.
Guztira 298 erregistro jaso dira eta konprobatu beharko litzateke zer gertatzen den 350eraino falta direnekin.
Type: bibliografia
Extraction: partziala
Field: dokumentazioa
ORP.TB - Toponymie basque: nom des pays, communes, hameaux et quartiers historiques de Labourd, basse Navarre et Soule
Abbreviation: ORP.TB
Author: ORPUSTAN, Jean-Baptiste
Title: Toponymie basque: nom des pays, communes, hameaux et quartiers historiques de Labourd, basse Navarre et Soule
Work note:
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Centre d'Études Linguistiques et littéraires basques, Presses universitaires de Bordeaux
Place: Bordele
Date: 1990
Reference:
Notes:
Type: bibliografia
Extraction: partziala
Field: dokumentazioa
SAL.IKA - Sobre el sufijo occidental -ika y otras cuestiones de toponimia vasca
Abbreviation: SAL.IKA
Author: SALABERRI ZARATIEGI, Patxi
Title: Sobre el sufijo occidental -ika y otras cuestiones de toponimia vasca
Work note:
Elaborator:
Colection:
Magazine: 164
Publisher:
Place:
Date: 2011
Reference: 113 (2011), 139-176
Notes:
Type: artikuluak
Extraction: guztizkoa
Field: hizkuntza azterketa
MOR.NLPBG - Noms de lieux du Pays Basque et de Gascogne
Abbreviation: MOR.NLPBG
Author: MORVAN, Michel
Title: Noms de lieux du Pays Basque et de Gascogne
Work note:
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Bonneton
Place: Paris
Date: 2004
Reference:
Notes:
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: hizkuntza azterketa
OB.AG - Batzar agiriak
Abbreviation: OB.AG
Author: Euskaltzaindiko Onomastika Batzordea
Title: Batzar agiriak
Work note:
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Onomastika batzordeko agiritegia
Place: Bilbo
Date:
Reference:
Notes:
Type: artxibategia
Extraction: partziala
Field: arautzea
EMF.KAT - Euskal Herriko mendien katalogoa
Abbreviation: EMF.KAT
Author: Euskal Mendizale Federazioa, Mendizale Ehundunen Anaidia
Title: Euskal Herriko mendien katalogoa
Work note:
Elaborator:
Colection:
Magazine:
Publisher: Euskal Mendizale Federazioa & Eusko Jaurlaritza
Place: Bilbo
Date: 1990-2018
Reference:
Notes: Ondoren edizio urtea ematen da aditzera eta segituan mendi bakoitzari Katalogo horrek ematen dion izena, altuera eta sailkatze lekua. Onomastika batzordeak aztertutako edizio guztien datuak ematen dira, hots: Euskal Herriko mendien katalogoa. Pyrenaica, Euskal mendizale federakundea. Vitoria-Gasteiz, 1990. Euskal Herriko mendien katalogoa. Pyrenaica, Euskal mendizale federakundea. Vitoria-Gasteiz, 1991. Euskal Herriko mendien katalogoa. Euskal mendizale federakundea, Eusko jaurlaritza. Vitoria-Gasteiz, 1999. Euskal Mendizale Federazioa, Pyrenaica, Bilbo, 2014. Dokumentazioan katalogoko kokaera adierazteko honako laburdura hauek erabili dira: A- (Araba), A-ald. (Araba aldamenekoa), B- (Bizkaia), B-ald. (Bizkaia aldamenekoa), G- (Gipuzkoa), N- (Nafarroa), N-ald. (Nafarroa aldamenekoa), L- (Lapurdi), NB- (Nafarroa Beherea), Z- (Zuberoa), Z-ald. (Zuberoa aldamenekoa), Pir. (Pirineoak).
Euskal Mendizale Federazioak 1990etik aurrera argitara ateratako Euskal Herriko Mendien Katalogoak (Ehun Mendien Lehiaketarako balio duena, alegia) izan dituen argitaraldietan jasotako datuak jaso dira.
ECO zerbitzuko Patxi Galék EMFren Mendi Katalogoko datu-baserako egindako erauzketa erabatekoa.
Type: bibliografia
Extraction: guztizkoa
Field: arautzea
Legal notice
This onomastic corpus takes into account the contents of works by third parties, taking into account their prestige and competence in the field. To this end, Euskaltzaindia has applied for the corresponding permissions and licences, so that the necessary intellectual property rights have been obtained, except in the case of error or omission. Should you observe the existence of any content that you believe may infringe the rights of third parties, please inform Euskaltzaindia immediately by sending an e-mail to the following address (info@euskaltzaindia.eus) so that the appropriate measures can be taken immediately.
Headquarters
B
BISCAY
Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
+34 944 15 81 55
info@euskaltzaindia.eus
Research Center
V
LUIS VILLASANTE
Tolare baserria. Almortza bidea, 6. 20018 SAN SEBASTIAN
+34 943 42 80 50
donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Local offices
A
ÁLAVA
Gaztelako atea, 54 01007 VITORIA/GASTEIZ
+34 945 23 36 48
gasteizordez@euskaltzaindia.eus
G
GIPUZKOA
Tolare baserria. Almortza bidea, 6 20018 SAN SEBASTIAN