Leku-izenak

(...)
[-Eta gure eskualdean. Ageza] Txipu 'makala' izena eta -eta ditugu hemen. Aurreko *Txipoeta batez ere pentsa daiteke, testuinguru horretan -oe- > -ue- pausua arrunta bailitzateke (cf. Kiñueta Zaren, kino-tik). Esanahia 'txipudia' da, hots, 'txipu multzoa' edo 'txipu basoa'.
(...)

(...)
Leku-izen honen bi osagaiak txipu 'makala' [Basaburuan (Udabe eta Beramendin gutxienez) txipue [chípuè] esaten dute. Aezkoan ere, Bonaparteren arabera ("Un vocabulario...", 311. or.) txipu erabiltzen da, eta Altsasun berriz txipuba (Kandido Izagirrek bildu eta L. Oñederrak aipatua, EFP-ko 266. orrialdean). Orba ibarrean ere txipu erabiltzen zela idarokitzen digun Txipueta dugu Santsoain herrian (PRA-San Martin, 87. k., 1830): "Mas otra pieza... en el termino de chipueta qe afronta con... sendero qe bá Guezur yturri"(sic). Urraulbeitiko Tabar herrian berriz Zipua (Cipua idatzia) dugu 1848an (PRA-Oibar, 120. k.). Iruñerrian *Zipueta-tik atera bide den Sipueta aurkitu du Jimeno Juríok Azterainen (TCPCC, 137. or.): "Pieza en ese lugar afrontaba "a cequia que baja del molino" " (cf. Zopadia eta Sopadigaña Muru-Azterainen. ECPCC, 370. eta 372. orr.), Gazolatz, Baternain eta Zarikiegiko Chopodi-ren ondoan (TCPCC, 278, 395, eta 463-464. orr.). Olloibarren Txipudi [chipúdi] dugu Ultzurrunen eta Artetan , eta Lakuntzan ere txipu azaltzen da 1699ko Chipudia (PRA-Etxarri Aranatz, 41. k.) eta 1723ko Chipudi goiena-n (Id., 60. k.). Txipu-k aldamenean txipo aldaera dauka, Agoizko 1765eko Chipoa-n (IEA, 10. zkia., 1097. or.), Irañetako txipoa [chípoa] izen arruntean, eta Iltzerbeko txipodie toponimoan ikus daitekeenaz. Azken aldaera honetaz honela mintzo zaigu J.P. Duvoisin bere Laborantzako liburua ezaguneko "zuhamu motez" atalean: "Burzuntzari ematen diote asko izen: zur-xuria deitzen dute hainitzek, Probentziarrek (giputzek alegia) makala, Nafartarrek txipoa. Zolaguneak ditu lakhet. Nahiz beratza den, buzrzuntzak badu on handia, zeren lanik eman gabe laster heldu baita", Euskal Editoreen Elkartea, 1986, 168. or. Azpimarra gurea da.], eta -eta leku atzizkia dira (cf. Ezporogiko Txipuetabaratzea toponimoa). Orain gutxi arte Txipueta-n txipudia zegoen, eta beraz toponimoaren jaiotzearen arrazoia zein izan den ulertzen erraza da. Gaurko Txupeta [chupéta] aldaera desitxuratua 1894eko katastroan aurkitu dugu lehen aldikoz. Alto de Txipueta lehengo Iturrieta-ren eta Senda del Molino de Gallipienzo-ren ondoko gaina zen (ikus sarrera hauek). Txipueta-k Galipentzuko lurrekin eta Arana, Aranportillua, eta Lakuaga-rekin ere mugatzen du. Behinolako Iturrieta ere inguru honetan zegoen.
(...)