kume
1.
(
V, G, L, B, BN-baig, Sal, R; Urt I 112,
Lar,
Añ,
Dv,
H;
kh- Lh),
kuma (
V-gip)
Ref.:
A (kume);
Elexp Berg (kuma)
.
().
(En composición).
Cría de, cachorro de.
Cf. kume antxoa (EZ Man II), seguramente hipérbaton forzado por la rima. v. astakume, behorkume, erlekume, otsokume, etc. Cf. emakume, gizakume.
(Fig.). Hijo de; de la estirpe de, de la casta de. "Hijos de cornudos [...] que en vascuence se llama adarzu kumeak" (Leitza, 1658) ReinEusk 147.
Sugea iduri uben / edo deabru kumea.
Gç 166.
Zori oneko argi-kumeen ta Jangoikoaren humeen izena ematen die.
Mb IArg I 373.
Bego kalea kale-kumeentzat!
Mok 10.
Luzbel-kumia.
Enb 106.
Ez soilki idazle bat galdua, baizik aren ikasbide ona ere, idazlekumerik sortzeko bideak langatuz.
Ldi IL 69.
Marx-kume ta Euskaditarrak.
Or QA 76.
Liberal-kume baten menpean.
Erkiag BatB 159.
Laborari kumea nihaur.
Larre ArtzainE 111.
Erromantiko kume gara gehientsuok.
MIH 263.
Bai latinez, bai latin-kumeetan.
MEIG VII 96.
Bertute-kume asko dituan ama.Añ LoraS 166.
2.
(Ht VocGr 401, Lar, Dv, H),
kuma (V-m... ap. A),
kuna (V-ger-m ap. A
) .
(Como sust. pleno).
Cría.
"Les petits, kumeak
"
Ht VocGr 401.
"
Beorrak kumeari ostiko, eztio kalterik egingo
"
Lar (s.v. coz).
"
Lelengo kumia, le 1.er enfant (Ast)"
H.
Cf. A: "No se dice kume aisladamente".
Zer litzake artz bat edeki lezokenaindako kume bat?
(156).
LE-Ir.
Zozo-abiea ume edo kuma ta guzti atarau eban.
A Txirrist 48.
Au bai [abi] polita! Kuna ta guzti dago.
A Ezale
1898, 223a.
Urteoro ortxe kunak egin daroazana [elaitxua]
.
Alt EEs
1912, 244.
Antzar-eran arrautza ganian jezarrita, kumak aterateko ustez.
Otx 138.
Lore denen kuma.
"Cría de toda flor"
.
Or Poem 521 (Eus 239 kume).
Auntz-amak [...] kume bi eukazan.
Bilbao IpuiB 261s.
Kume gaxoei utziko dizkie.
Ibiñ
Virgil
98 (103 kuma).
Urte oro egiten zituen [xakurrak] lau-bortz kume.
Etchebarne 42.
Bein batean kume bat / txakurrak ozkatu, / katuak atzaparka / begiak puskatu.
Ayesta 35.
v. tbn. Aurre-Apraiz Egan 1961 (1-3), 103. EZBB I 65 (BN-baig). Kuma: Enb 179. Erkiag BatB 168.