Darío (español), Darius (francés), Darius (inglés), Dario (inglés), Dārayava(h)uš [antzinako pertsiera] (propio)
Sexo:
masculino
Hipocorístico:
No
Normativización:
norma de la Academia
Nombre de origen persa (Dârayavaush) llegado hasta nosotros a través del griego Dareios y del latín Darius. El personaje más conocido es el rey persa Dario I del siglo VI a. C. dueño del mayor imperio de la Antigüedad y llamado Rey de Reyes.
(...)
Hala irakurtzen dugu *Alexandro handiak ere biktoria famatu hura errege *Darioren gaiñean izan zuenean, eta haren alaba ederrak bertze presoen artean hartu zituztenean, etzuela nahi izatu ekhar ziazoten hetarik bat ere bere aitzinera, beldurrez ikhusi eta gero, behar etzena eragin ziazoten
(...)
(...)
*Alexandre handia egun batez ioan zen, *Darius *Persako erregia gerlan garaiturik, haren amaren, emaztiaren eta alabaren, hirur prinzesa eder haien ikhustera, eta bisitatzera, eta konsolatzera, zeren gerlan hirurak presoner hartu baitzutian, andere haien kanberan sarthu zenian, andere haietarik gehiena hasi zen lehenik salutatzen *Ephestion deithatzen zen, *Alexandrek zian aitoren semerik maitenaren, ustez hura zen *Alexandre: andere gaixoa, ezaguti zianian tronpatu zela eta bata berziagatik harthu ziala, ahalke handi batek begitartia estalirik, konfusionetan baratu zen: baina Alexandrek berehala konsolatu zian, erraiten zerolarik, anderia, etzira tronpatu, *Ephestion bertze *Alexandre bat da, qq, *Ephestionek balio du *Alexandrek bezanbat
(...)
(...)
*Demokrita filosofoa zien deithv, esparantzan megopia handi horrek ziala khanbio zonbait ezarriren; heltv bezain sarri *Demokrita nahi vkhen zien *Dariusi eraman, harek ezetz, ziolarik behar zereitzela nigarrak vtzi agortzera, gero ikhusire ziala
(...)
(...)
Alan irakurten dogu *Alexandro andiak bere arako bitoria famatua Errege *Darioren ganean izan ebanean; ta onen alaba ederrak beste presoen artean artu zituanean, ez eban nai aetarik ekartea bere aurrera, bildurrez ikusi ezkero bear eztana eragingo eutseela
(...)
(...)
XVI. Pamplona y sus nombres [en Fontes Linguae Vasconum, XXIII, núm. 57 (1991), Pamplona: Gobierno de Navarra, pp. 55-76] […]
3. El nombre vasco […] 3.5. En los pies de imprenta (1700-1910) […]
3.5.1. Iruñea (1700-1860) […]
A partir de esta fecha [1739] se consolidó la forma Iruñea, que aparece en el inesivo Iruñean y en genitivo de lugar Iruñeko.
Nombre - Impresor - Año - Vol. - Núm.
IRUÑEAN - Anchuelaren echean - 1744 - III - 1756
IRUÑEAN - P. J. Ezquerro Libruguillearen echean - 1151 - IV - 1741
IRUÑEAN - G. Anchuela Libruguillearen echean - 1751 - IV - 1941
IRUÑEAN - M. J. de Radaren [sic] echean - 1758 - IV - 2065
IRUÑEAN - Id. - 1763 - IV - 2174
IRUÑEAN - Id. - 1766 - IV - 2232
IRUÑEAN - Libruguille A. Castillaren echean - 1761 - IV - 2128, 2129
IRUÑEAN - Id. - 1762 - IV - 2151
IRUÑEAN - Id. - 1765 - IV - 2209, 2210
IRUÑEAN - Antonio Castillaren echean - 1764 - IV - 2192
IRUÑEAN - Id. - 1766 - IV - 2231, 2233
IRUÑEAN - B Cosculluela impresoaren echean - S.a. - V - 3120
IRUÑEAN - Longas echean - S.a. - V - 3313
IRUÑEAN - Josef Radaren echean - 1802 - VI - 3525
IRUÑEAN - J. D. Nausiaren eta Gastiaren Liburuguillean. - 1816 - VI - 4211
IRUÑEAN - Rada Alargunaren Liburuguillean - 1816 - VI - 4212
IRUÑEAN - Galdearen imprentan - 1826 - VII - 4903
IRUÑEAN - Dario Aguirre - 1859 - VII - 6015
IRUNIAN - D. Ignacio Garciaren moldetan egiña - 1852 - VII - 5852
IRUNECO - Lib. Ezquerrorem Alargunarem echean - 1800 - V - 3088
IRUÑECO - Libruguille A. Castillaren echea - 1160 - IV - 2108, 2119
IRUÑECO - Id. - 1790 - IV - 2154
IRUÑECO - Id. - S.a. - V - 3134
IRUÑECO - Libruguille Joseph Radaren echean - 1762 - IV - 2160
IRUÑECO - Id. - 1765 - IV - 2219
(...)
(...)
Persiako izena (Dârayavaush), gurera grezierako Dareios eta latineko Darius-en bitartez iritsia. Pertsonaiarik garrantzitsuena K. a. VI. mendeko Persiako Dario I. erregea izan zen, antzinako inperiorik handienaren jabea, Erregeen Errege deitua. // Nombre de origen persa (Dârayavaush) llegado hasta nosotros a través del griego Dareios y del latín Darius. El personaje más conocido es el rey persa Dario I del siglo VI a. C. dueño del mayor imperio de la Antigüedad y llamado Rey de Reyes.
(...)
Dario I.a Handia -
(2014/03/28)
ARAUA.175, 6, 7. or.
(...)
Antzinako pertsiera: Dārayava(h)uš. Darío I el Grande (gaztelania). Darius Ier / Darius le Grand (frantsesa). Darius I / Darius I the Great (ingelesa)
(...)
Qué: Pertsonaia historikoa Dónde: Persia [Akemenestar inperioa] Origen:
ARAUA.175
Dario III.a Kodomano -
(2014/03/28)
ARAUA.175, 6, 7. or.
(...)
Antzinako pertsiera: Dārayava(h)uš. Darío III Codomano (gaztelania). Darius III Codoman (frantsesa). Darius III Codomannus (ingelesa)
(...)
Qué: Pertsonaia historikoa Dónde: Persia [Akemenestar inperioa] Origen:
ARAUA.175
Nombre de origen persa (Dârayavaush) llegado hasta nosotros a través del griego Dareios y del latín Darius. El personaje más conocido es el rey persa Dario I del siglo VI a. C. dueño del mayor imperio de la Antigüedad y llamado Rey de Reyes.
O.NUV - Notitia utrisque vasconiae, tum Ibericae, tum Aquitanicae
Abreviatura: O.NUV
Autor: OIHENART, Arnaut
Título: Notitia utrisque vasconiae, tum Ibericae, tum Aquitanicae
Nota de trabajo:
Elaborador:
Colección:
Revista:
Editorial: Eusko Legebiltzarra
Lugar: Gasteiz
Fecha: 1992 [1638]
Referencia:
Notas:
Tipo: bibliografia
Extracción: guztizkoa
Campo: dokumentazioa
Ax - Guero
Abreviatura: Ax
Autor: AGERRE AZPILIKUETA, Pedro de "Axular"
Título: Guero
Nota de trabajo:
Elaborador:
Colección:
Revista:
Editorial:
Lugar: Bordele
Fecha: 1643
Referencia:
Notas: Luis Villasante, Bartzelona, 1964.
Tipo: bibliografia
Extracción: guztizkoa
Campo: dokumentazioa
OEH.ONOM - Orotariko Euskal Hiztegiko testu corpusa, Onomastika
Abreviatura: OEH.ONOM
Autor: Euskaltzaindia
Título: Orotariko Euskal Hiztegiko testu corpusa, Onomastika
Nota de trabajo: 2 liburuki
Elaborador:
Colección:
Revista:
Editorial: Barne-erabilerarako dokumentua
Lugar: Bilbo
Fecha:
Referencia:
Notas:
Tipo: bibliografia
Extracción: guztizkoa
Campo: dokumentazioa
Tt.Onsa - Onsa hilceco bidia
Abreviatura: Tt.Onsa
Autor: TARTAS, Jean de
Título: Onsa hilceco bidia
Nota de trabajo:
Elaborador:
Colección:
Revista:
Editorial:
Lugar: Ortheze
Fecha: 1666
Referencia:
Notas: Aipatzen dena bigarren edizioa da, besteak beste, M.J.B. Darricarrère-ren ohar biografiko, gramatikal, lexikografikoak eta abar dakartzana, Paris, 1911.
Tipo: bibliografia
Extracción: guztizkoa
Campo: dokumentazioa
Egiat - Lehen liburua edo filosofo huskaldunaren ekheia
Abreviatura: Egiat
Autor: EGIATEGI, Jusef
Título: Lehen liburua edo filosofo huskaldunaren ekheia
Nota de trabajo: Euskararen lekukoak 6
Elaborador:
Colección:
Revista:
Editorial: Euskaltzaindia
Lugar: Bilbo
Fecha: 1983 [1785]
Referencia:
Notas: Txomin Peillenen argitaraldia.
157-283 orrialde tartea bakarrik erauzi da.
Notas: 159-299 orrialde tartea erauzi da bakarrik.
Tipo: bibliografia
Extracción: partziala
Campo: dokumentazioa
Añ.GGero - Gueroco Guero
Abreviatura: Añ.GGero
Autor: AÑIBARRO, Pedro Antonio
Título: Gueroco Guero
Nota de trabajo:
Elaborador:
Colección:
Revista: 34
Editorial:
Lugar:
Fecha: 1830+
Referencia: 1923, 1925
Notas: Aipatzen den argitaraldia, RIEVekoa da (1923, 1925). Ondoren, Blanca Urgell Lázarok paraturiko edizioa ere kaleratu da, Euskararen lekukoak 22, Euskaltzaindia & BBK & Bizkaiko Foru Aldundia, Bilbo, 2001.
Tipo: artikuluak
Extracción: guztizkoa
Campo: dokumentazioa
JIM.ESTN - Estudios de toponimia navarra
Abreviatura: JIM.ESTN
Autor: JIMENO JURÍO, José María [Roldán Jimeno Aranguren & David Mariezkurrena Iturmendi]
Título: Estudios de toponimia navarra
Nota de trabajo:
Elaborador: Roldán Jimeno Aranguren & David Mariezkurrena Iturmendi
Colección:
Revista:
Editorial: Pamiela
Lugar: Iruñea
Fecha: 2004
Referencia:
Notas: Liburuak Jose Maria Jimeno Juríok idatzitako zenbait artikuluren bilduma da, hil ondoan berrargitaratua. ECO zerbitzuak eginiko migrazioa. Liburuaren orrialdea (edota ohar zenbakia) ematen da erreferentzia gisa, baina edozein kasutan ere kontsulta daiteke jatorrizko artikuluaren identifikazioa "testuingurua"n jaso baita.
Badago Patxi Salaberrik eta Roldán Jimenok paratutako edizio eguneratua: Obras Completas de José María Jimeno Jurío 40, Pamiela, 2012.
Tipo: bibliografia
Extracción: guztizkoa
Campo: dokumentazioa
AR.DIE - Deun-ixendegi euzkotarra, edo deunen ixenak euzkeratuta ta ixentzat ezarrten diran jayetako ixenan euzkerazko ikurrpenak
Abreviatura: AR.DIE
Autor: ARANA GOIRI, Sabino
Título: Deun-ixendegi euzkotarra, edo deunen ixenak euzkeratuta ta ixentzat ezarrten diran jayetako ixenan euzkerazko ikurrpenak
Nota de trabajo: Pertsona izenak
Elaborador: Eleizalde'tar Koldobika'k egindako itxaurre bategaz
Notas: Obras Completas, Sabindiar Batza & Amorrortu, Buenos Aires, 1965; Sendoa, Donostia, 1980.
Erreferentzietan orrialde zenbakia ematen da aditzera. 52. orrialdetik aurrerako zerrendako informazioa jaso da, erdara-euskara hurrenkera ematen duena, alegia.
Transkripzioa, Euskaltzaindiko Onomastika zerbitzuko langile Begoña Amondarainek egin du, ECO zerbitzuak eskaturik.
Tipo: bibliografia
Extracción: guztizkoa
Campo: dokumentazioa
KINT.PI - Ponte-izenak
Abreviatura: KINT.PI
Autor: EGUZKITZA BILBAO, Andolin & KINTANA URTIAGA, Xabier
Título: Ponte-izenak
Nota de trabajo:
Elaborador:
Colección:
Revista: 620
Editorial:
Lugar:
Fecha: 1994
Referencia: XXXIX (1994, 3), 1377-1385
Notas: Euskaltzaindiaren XIII. Biltzarrean aurkeztutako txostena. Exonomastika lantaldeak, Miarritzen, 1994-7-1/2an antolatu V. Onomastika Jardunaldietan aurkeztutako txostena.
Tipo: artikuluak
Extracción: guztizkoa
Campo: dokumentazioa
ARAUZ.076 - Latin eta greziar pertsona-izen klasikoak euskaraz emateko irizpideei buruzko erabakia
Abreviatura: ARAUZ.076
Autor: Euskaltzaindiko Exonomastika Batzordea
Título: Latin eta greziar pertsona-izen klasikoak euskaraz emateko irizpideei buruzko erabakia
Nota de trabajo:
Elaborador:
Colección:
Revista: 620
Editorial:
Lugar:
Fecha: 1997
Referencia: XLII (1997, 3), 447-485 (76. araua)
Notas: Hendaian, 1997ko irailaren 26an onarturiko zerrenda hau geroago 76. arau gisara ere eman zen argitara. Erreferentzian Euskera agerkariko alea eta orrialdea ematen ditugu, nahiz gero, parentesi artean, arau zenbakia ere jasotzen dugun.
ECO zerbitzuko Patxi Galék egindako erauzketa eta migrazioa. Onomastika Zerbitzuko Mikel Gorrotxategik egokitutako datuak.
Tipo: artikuluak
Extracción: guztizkoa
Campo: arautzea
ARAUZ.066 - Santutegiko izen ohikoenak
Abreviatura: ARAUZ.066
Autor: Euskaltzaindiko Onomastika Batzordea
Título: Santutegiko izen ohikoenak
Nota de trabajo:
Elaborador:
Colección:
Revista: 620
Editorial:
Lugar:
Fecha: 1997
Referencia: XLII (1997, 1-2), 85-105 (66. araua)
Notas: Bilbon, 1996ko ekainaren 28an eta 1997ko urtarrilaren 31n onarturik, Euskera agerkarian ez ezik, 66. arau gisan ere argitaratu zen. Erreferentzietan agerkariko alea, orrialdea eta arau zenbakia ematen dira aditzera.
ECO zerbitzuko Patxi Galék egindako erauzketa eta migrazioa.
Tipo: artikuluak
Extracción: guztizkoa
Campo: arautzea
GOR.SAL.EIZ - Euskal izendegia. Ponte izendegia
Abreviatura: GOR.SAL.EIZ
Autor: GORROTXATEGI NIETO, Mikel & SALABERRI ZARATIEGI, Patxi
Título: Euskal izendegia. Ponte izendegia
Nota de trabajo: Pertsona izenak
Elaborador:
Colección:
Revista:
Editorial: Euskaltzaindia & Justizia, Lan eta Gizarte gaietako Saila, Eusko Jaurlaritza
Lugar: Gasteiz
Fecha: 2001
Referencia:
Notas: Euskaltzaindiko Onomastika Batzordearen zuzendaritzapean eginiko izen zerrenda da, helburu arauemalea duena. Testua Bilbon, Euskaltzaindiaren egoitzan, 2001eko irailaren 14an eta Iruñean, 2001eko urriaren 5ean onartua izan zen eta Euskera agerkarian ere izan zen argitaratua (XLVI (2001-2), 113-1137). Erreferentzietan aipaturiko era bakoitza ageri den liburuko orrialdea ematen da, hala azalpena daramaten izenen zerrenda nagusiari dagozkionak, nola Euskara-erdara hurrenkerako amaierako aurkibideetakoak.
Zerrenda hau EODA zerbitzutik jaso eta ECO egitasmoko Patxi Galék egin zuen migrazioa.
Tipo: bibliografia
Extracción: guztizkoa
Campo: arautzea
ARAUA.175 - Antzinateko pertsona-izenak eta izen mitologikoak (I). Mesopotamia, Mediako Inperioa, Akemenestar Inperioa eta Lidia
Abreviatura: ARAUA.175
Autor: Euskaltzaindiko Exonomastika Batzordea
Título: Antzinateko pertsona-izenak eta izen mitologikoak (I). Mesopotamia, Mediako Inperioa, Akemenestar Inperioa eta Lidia
Nota de trabajo:
Elaborador:
Colección:
Revista:
Editorial: Euskaltzaindia
Lugar: Bilbo-Gasteiz
Fecha: 2013-2014
Referencia:
Notas:
Tipo: artikuluak
Extracción: guztizkoa
Campo: arautzea
ARAUA.066 - Santutegiko izen ohikoenak
Abreviatura: ARAUA.066
Autor: Euskaltzaindiko Exonomastika Batzordea
Título: Santutegiko izen ohikoenak
Nota de trabajo: 66. arau emendatua, zuzendua eta osatua
Elaborador:
Colección:
Revista:
Editorial: Euskaltzaindia
Lugar: Iruñea
Fecha: 2019
Referencia:
Notas:
Tipo: artikuluak
Extracción: guztizkoa
Campo: arautzea
Aviso legal
El presente corpus onomástico toma en consideración contenidos de obras de terceros, atendiendo a su prestigio y competencia en la materia. A dicho efecto Euskaltzaindia ha solicitado los correspondientes permisos y licencias, por lo que se han obtenido los derechos de propiedad intelectual necesarios, salvo error u omisión. En el caso de que observe la existencia de algún contenido que entendiera puede infringir derechos de terceros le rogamos lo ponga inmediatamente en conocimiento de Euskaltzaindia a través de la siguiente dirección de correo electrónico (info@euskaltzaindia.eus) al objeto de poder adoptar inmediatamente las medidas oportunas.