(...) dihardute. Gerotxoago idorotzen ditugu ibai ertzean haitz handi baten atzetxoan beste ontziola bi. Bertan ageri dira hor hamabiren bat ontzi berri, uretan eta lehorrean, seguru ez dakit gudaontziak ala merkanteak diren. Hau utzi atzetik eta agertzen zaizkigu (...)

(...) Glasgowtik, 1915eko maiatzaren 11n ...Itsaso arriskuz betekotik goaz, baina Ama Birjina da gure alde, eta orain arte legez helduko gara gu ostera ere goazen tokira hari eskerrak. Ibaian behera goaz, eta ibai ertzetako ontzioletan ez da besterik (...)

(...) Ikusten duzu goizean, argia hasten denean, menditto baten gainean, etxe ttikitto aitzin xuri bat lau haitz handiren artean, iturritto bat aldean, xakur xuri bat atean, han bizi naiz ni bakean! Nahiz ez den gaztelua, maite dut nik sorlekua, aiten (...)

(...) aitek hautatua; etxetik kanpo zait iduritzen nonbait naizela galdua, nola han bainaiz sortua, han dut utziko mundua, galtzen ez badut zentzua. Ez da lurrean gizonik, printzerik ez erregerik, ni baino hobeki denik; badut andrea, badut semea, badut alaba (...)

(...) … zenbatzailea …] -(e)-Z] {bi / hiru / sei / …} (etxe / harri…) -Z {bost / hamar / …} (adar / haitz / …) -(e)-Z {zer / edozer / ezer / zein / edozein / zenbat / hainbat…} -(e)-Z {zer / edozer / ezer / zein / edozein / zenbat / hainbat…} -(e)-TA-z (etxe / harri (...)

(...) / haitz / mutiko / lagun…) {asko / gutxi / anitz} -(e)-Z [+mug.] <iz. prop.> [PS [DS izen propioa] -(e)-Z] Bilbo-Z / Donostia-Z / Maule-Z Irun-e-Z / Usurbil-e-Z / Zarautz-e-Z Irati-Z / Ane-Z / Pello-Z Mikel-e-Z / Miren-e-Z / Anton-e-Z [+mug (...)

(...) , Ur (V) atx, Dv harkadi, Echn, Samper, Hual peña, Ol, IBe (h)aitz, Or arkaitz, IBk harkaitz bizi ) . Sepultura berria, arri bizian egiña . Inza Azalp 71. Ango beroek eta udazkeneko eurite gaitzek larrutzen eta eiartzen dute lurra; ta arri bizia non ez (...)

(...) HARRI BIZI . a) Piedra preciosa . "Piedra que tiene aptitud, arribizia " Izt . "Pierre précieuse" H . Cf. Lç, He, TB, Dv, Ol, Ker, IBk e IBe 1 Petr 2, 5 ("lapides vivi", "pierres vives"), Bp II 131 harri biziez bezala eginik "comme de pierres (...)

(...) ez dutela beñere, erbesteko belubi zakar loitsuakin . Izt C 110. Haitz non nahi sorthuak, xirripa lohitsuak, zuhamu osto metak . Hb Egia 154. Sagardo gazi antzeko illun loitsua . Sor Bar 94. [Zerriyak] azpi guztiya loitsua baldin badauka ere, txokora (...)

(...) lohitsu . Tr. Documentado desde mediados del s. XVII en textos septentrionales. Al Sur lo emplean Mendiburu, Lizarraga de Elcano ( loizu ), Iztueta, Soroa, Jauregui y M. Atxaga. Onom.: Lizuing, Loizu, Santakara. (1100) Arzam 330. Eximinus de Loyçu (...)

(...) ARRASTAKA Haitz punta bateko gaztelu ederrean eguzkia diz-diz. Gazteluaren ate aurrean Arrano jauna, eguzkia hartuz bere erreinuari begira. Halakoren baten, Barraskilo, bere erreinuko behealdeko zerbitzari bat heltzen zaio narras, astiro (...)

(...) -astiro eta makur-makur, bere atzaparpera. —Barraskilo! —deitzen dio Arrano jaunak. —Hona hemen zure zerbitzaria, Arrano jauna, jaunen jauna! —erantzuten dio Barraskilok, bere adartxo biak dar-dar dituelarik. —Baina zelan heldu zara, ba, zu honaino? —Arrastaka (...)

(...) -1-1908 (ap. DRA ) . Ezkurrak onthu haitz abarretan, / khuiak ederrik artho landetan . Ox 115. Khuia buruak haitzen gainean, / ezkur mokorrak sasi barnean . Ib. 116. Yo eban buruz arri-mutilla, kuia balitz lez . "Calabaza" . Or Tormes 35. Kui edo kalabaza ori (...)

(...) kuia . Tr. Atestiguado, sobre todo al Norte, desde mediados del s. XIX. La forma mejor documentada es k(h)uia . Hay además kubi en EgutKarm (1952 (ap. DRA )) y EEs , y kui en Kirikiño. 1. ( BN-baig, S; Volt 69, H; kh- Urt V 168, Lecl, Arch Voc (...)

(...) ditut arrazkoak, nekatu zan orretarako miatzen ta moldatzen larrua . VMg 62s. Argiya eskuan zeukalarikan / miatu zuan oi-pia . PE 83. Yo harat, yo hunat, miatuko zituzten xeheki oihanak. Elsb Fram 71. Haitz barne kofa miatuz, / besoa zuten atxeman . Zby (...)

(...) miatu . 1. ( G, BN-arb-baig; Foix ap. Lh ) Ref.: A ; Gte Erd 269 . Examinar, analizar; registrar; mirar, observar. " Kuartoko baztarrak miatu zituen (G-azp), [...] ontsa miatu du ganbera (BN-arb), [...] xeheki miatu behar dugu (BN-arb)" Gte Erd (...)

(...) [...] gau beltzeko aitzulo ortatik argitara gabe utziko . Onaind ( in Gazt MusIx 149 ) . Gabaz mendiak oro beltz zauden aitzulo illun iduririk . NEtx LBB 349. Haitz-zuloetan arkitzen ditugun Kantauri lurreko arrastoak . MEIG IX 119. (en colab. con NEtx) v (...)

(...) haitzulo . ( V, G, L; H ), aitz-zulo , aiz-zulo ( V-gip ), atx zulo , atxulo ( H < ach-> ), aitz-zilo , aizulo Ref.: A ( aitzulo ) ; Elexp Berg ( aitzulo, aiz-zulo ) ; ZestErret . Cueva, gruta; cavidad, hueco de una roca. "Trou, caverne en un (...)

(...) arraultzetik, / ez duen utsegiten / mokoka alerik . It Fab 158. Haitz zorriei mokoka [okhila] . Hb Esk 237. Asi ziran [egaztiak] mokoka-mokoka askakuari . Otx 155. Eraso zion atzemalle ausardiari egaztiak mokoka . TAg Uzt 117. Goizean bi ogi-zopa, / nolatan (...)

(...) mokoka . Tr. No se documenta en autores suletinos ni, salvo Otxolua, en vizcaínos. En DFrec hay 7 ejs. I. (Adv.). 1. ( G, L, B; Aq 695, H ) Ref.: A ; Izeta BHizt ; Gte Erd 150 . Riñendo, disputando; riñendo, abroncando. " Mokoka daude, ils (...)