I .
(Sust.).
1.
Responsabilidad, culpa.
v. karga.
Zuretako har nazazu, bizi nahi banuzu; / ni zugatik hil banadi, kargu handi dukezu.
E 217.
2.
(V-gip, S; SP, Urt I 192, Ht VocGr 392, Lar, VP 82v, Añ, Arch VocGr 192, VocBN, Dv, Géze, H)
Ref.:
Lrq;
Elexp Berg
.
Cargo, empleo, oficio.
"Charge, office"
SP.
"
Enplegua, kargua, l'emploi, la fonction"
Arch VocGr 192.
"Emploi pour le service public"
, "fonction public", "commission" VocBN.
"
Kargu onen bat dauka Gobierno Baskuan
"
Elexp Berg.
Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos, aunque son escasos los ejs. vizcaínos. En DFrec hay 90 ejs. de kargu y 1 de kargo .
Elizán irakasteko kargu publikoa dutenei.
Lç
Ins
F, 6r.
Halako kargu lejitimo eta saindu baten exerzitzeko eta gobernatzeko.
Ib. G, 8r.
Neure errege iauna zerbützatü düt kargü huntan [...] ahalik fidelkiena.
Etchart 5.1r.
Errege Iauna, Prinze Giristinoak, herrietan kargu dutenak.
Mat 220s.
Republika gobernatzen dutenek egin dezaten justizia ongi, arrazioaren konforme ofizioa eta kargu duten bezala.
Ber Trat 76r.
Bortxa handiz zerotzuten / har arazi kargua, / zergatik baitziñakien / zela karga pisua.
EZ Noel 150.
Iuratuak edo berze kargu edo esku duten presunak.
EZ
Eliç
147.
Herriko kargudun bati [...] edeki zekiola berehala bere kargua.
Ax 405 (V 264).
Berek bere borondatez, agertu zuten [...] estalirik eduki zuten gaixtakeria. Haur da konzientziaren kargua eta ofizioa.
Ib. 440 (V 286).
Ez desira ere ohoreak eta karguak.
SP Phil 386 (He 390 karguak).
Eztiela ogen egiten Jesüs Jaunaren kargiari, zoin baita güzien gañeko gure Arartegoa.
Bp I 88.
Klaudiok jujetasuneko kargutik athera eta khendu zuela Greziako Printze bat.
ES 169.
Kristaubak berak deban estaduaren eta ofizio edo karguaren obligazio aetatik.
OA 69s.
Ukho egiten zioten aberastasunei, karguei, ohoreei, adiskideei.
Ch I 18, 3 (Mst, Ip, Leon kargu; SP gradu, Pi aundikeri).
Autoritate beharkitua mezprezatzen eta kargu handitan direnez gaizki erasten.
He Iud 1, 8.
[Jaunaren ministroak] onra ta kargu guzia jainkozkoa, ta berekin karga andi ta pisua duena.
Cb Eg III 276.
Kargu uhurezko hau / uken dut akisitu.
AstLas 28.
Heietarik ethorriko den ona izan dadin partitua Laphurdiko herri guzien artean, bere karguen arabera.
"Fût réparti proportionnellement entre les Paroisses du Labourt"
.
Revol
113.
Terroristak kargutarik / apartatuak jadanik / [...] doluan dire sartu.
'Des charges publiques'
.
Monho 66.
Bakoitzak bere estadu, kargu, ofizio edo bizimoduan dituan obligazio [...] partikularrak.
Gco II 5.
Erriko agintearekin edo karguarekin egon zeran bitartean.
AA II 123.
Jakiñ behar ditu artu duan kargu ta enpleoari dagozkan gauzak.
AA III 591.
Parisen tie kargüti, depütatiak idoki.
Etch 580.
Ezarteko khargü dienen gora, / gü taula petan girate, jente gradoz aphala!
'Pour mettre à l'honneur les nantis'
.
Ib. 482.
Ez duk ez on bethi, / ohore eta karguz izaitea handi.
Gy 8.
Kargu bat hartzen duenak, karguak manatzen diozkien eginbideak bethe behar lituzkeela.
Dv Lab 313.
Duke bezala ziren agertzen kargutan.
Hb Esk 64.
Zelan elejiduko diran Diputaziño barriko kargu batzuk.
(1864).
BBatzarN
201.
Lagundi guziko buru izatearen kargua.
Aran SIgn 113.
Gizaixua bere kargua / galdu bildurrez.
Xe 238.
Guziak kargu gose eta nausi nahi.
Zby RIEV
1909, 230.
(s. XX)
Lizarragak karguak eta bizibideak eman aiei.
Or SCruz 68.
Lapurdiko biltzarrean bere kargua atxikitzeko.
Zerb Azk 16.
Zure kargutik dimititzen duzu.
Arti Tobera 275.
Edozein ministru edo Estaduko kargu bat duanaren aurrean.
Vill Jaink 129.
Sinistu kargu gogor bat / zuk gaurtik artzen dezula, / ikast'ezpadet esango dute / maixu tontoa gendula.
Uzt Noiz 96.
Aita Sainduak eman zion besterik ere: "Nunzio Apostoliko" kargua!
"La fonction de Nonce Apostolique"
.
Ardoy SFran 149.
Egin izan zira baigorriarren apez, / geroztik zure kargua kontzientziaz betez.
Xa Odol 157.
Itzultzen deie deabrueri pastorala zaharretan zuten tentatzaile kargua.
Lf (
in
Casve SGrazi 17
).
Bestiak olako kargu baterako ez eban balio, zarra batetik eta gorra bestetik.
Gerrika 200.
Oro beren kargu, egiteko eta erantzukizunekin.
Larre ArtzainE 85.
Maixu kargua eman zidaten.
Insausti 27.
Donapaleun, [...] izan zituen bere karguak: Nafarroako Parlamentuko eta hiriko zinegotzi.
MIH 236.
Zenbait lanbide eta kargutarako behar zen jakitea (eta titulua).
MEIG VI 58.
Patroiaren eta pilotuaren kargua eta egitekoa.
MEIG III 57.
v. tbn. Harb 315. Mb IArg I 285. Lg I 275. Mercy 37. Brtc 123. Mg CC 169s. Xarlem 1408. Dh 170. JesBih 422. Jaur 180. Lard 476. Laph 139. Balad 244. Ud 85. Bv AsL 205. Jnn SBi 168. Elsb Fram 95. HU Aurp 69. Xikito 3. JE Bur 52. Ox 191. Const 35. Zub 81. Etcham 92. Dass in Zerb Azk 61. Mde Pr 50. SM Zirik 32. Erkiag BatB 67. Gazt MusIx 143. Xa Odol 26. Etxabu Kontu 111.
3.
Encargo; obligación, responsabilidad, función.
"Cargos, los oficios durarán un año, urte bateko diru karguak
"
Izt.
Cf. infra KARGU(A) HARTU, K. EDUKI, K. EGIN, K. EMAN, K. ERAMAN, K. IZAN.
Tr. Documentado en autores septentrionales desde Leiçarraga. Hay algunos ejs. aislados al Sur (DurPl, Aguirre de Asteasu y Lardizabal).
Itzul zitezen Ierusalemetik, kargua konpliturik.
Lç Act 12, 25 (He mezua, TB aldimaitza, Dv eginbidea, Ol, BiblE egitekoa, Ker eginbearra, IBk zerbitzua).
Guri zerokun / utzi gomendatua / haren izena munduan / banatzeko kargua.
EZ Noel 36.
Ordena sakraturik eztutenak, bere kargua konplitzeagatik Birjinaren ofizioa erraitera tenitu dira.
Harb 430.
Ezta asko ondokoei kargu utztea.
'No basta dejar el encargo a los herederos'
.
Ax 243 (V 163).
Senharra eta emaztia ere eskusatzen dira baruretik, ezkonziaren kargiak ezin egarten badira, eta batak bertziari ezin rendatzen baditu bere eginbidiak.
Tt Arima 73.
Jainkoak eta gizonak / kargu diferentak tuste.
Gç 65.
Noek gelditu zuen beretzat hei [bere semei] irakasteko kargua eta eginbidea.
ES 389.
Baldin akhaba badezat ene kortsua eta bethe Jesus Jaunaganik errezibitu izan dudan kargua, Jainkoaren graziaren Ebanjelioa predikatzekoa.
He Act 20, 24.
[Krijadiaren] kargubak dira / sustanzijakuak / sisen, okela, urdaiki / gobernetakuak.
DurPl 49.
Handi beita / ziek eman kargia.
'La charge confiée par vous'
.
Xarlem
21.
Prest arkitzen zan gizon andi onen biotza, ezergatik ere egin gabe ez utzitzeko Jaunak bere gañean ipiñi zion karguari zegokana.
AA III 506s.
President ordearen kargu premiazkoa da laguntzea presidenta bere eginbidetan.
JesBih 420.
Horla printze zuhur batek, erresuman badaki, / emaiten doakioken kargua bakotxari.
Gy 154.
Betiko zoriona mundu guziari erakusteko karguarekin Apostoluak gelditu ziran.
Lard 480.
Ez aingeruen kargua, bainan debruena bethe izan dut.
Dv LEd 51.
[Komentuko lagunek] aise fidatuko ziozkaten etxeko kargu handienak.
Zerb Azk 55.
Buruak behar ditugu xuxen atxiki, gure kargua ontsa bethetzeko egungo phestan!
Larz Iru 124.
Zure Aitaren eskuetatik badut kargu bat ukana; / bertutearen predikatzea gizonen artean barna.
Xa Odol 265 (v. tbn. 274).
Ez zitzaien gelditzen türk hilen ehorzteko kargua baizik.
Lf (
in
Casve SGrazi 13
).
Nik pelukeriaren kargua, eta Mariano Harok tabernarena.
Albeniz 119.
4.
Cargo (de conciencia).
Beretzen eta iraizten ditugu [...] konszienzién kargutan eta suiekzionetan ezarri nahi litukeen [...] lege guziak.
Lç
Ins
G, 6v.
5.
"Cargo, cuidado"
Lar, Añ.
Cf. infra KARGU(A) HARTU, K. EDUKI, K. EGIN, K. EMAN, K. ERAMAN, K. IZAN, KARGUKO, KARGURA, KARGU(T)AN (b), KARGUZ.
O Espiritu dohatsua, zure karguaren eta gomendioaren azpian Iainkoak [...] ene arima [...] ezarri [du]
.
Mat 297.
Enekin ezkontzeko / arrañatia zela // Errepostu eman nion: / [...] --Ene kargurik gabe / trankil egon zite.
Bordel 125.
6.
Cargo, acusación, imputación.
Cf. infra KARGU(A) HARTU (b), K. EGIN (b).
Jesüsen [...] adixkidek Jinkua zerbütxatü ükhen die gosian eta egarrian, [...] hanitx falsün kargü eta mesperetxü igurzten zielarik.
Mst I 18, 1 (SP gaizki eta laidozki zerabiltzala).
Nola respondituko duzute ainberze karguri, nola zeren exenplo gaistos okasionatu duzuten?
(Munarriz, 1743).
FLV
1989, 101s.
Zer eranzun errazoe ta kargu oni?
Mg CO 176.
Andiago ta estuagoak izango dira kontuak, karguak ta juizioa.
Añ
LoraS
71.
Bekataria, zer eranzungo diezu kargu oei?
AA III 462.
Ez deutsagula opa biar arerijuari, Jaungoikuaren begijeetan kargurik euki dagijan, geuri egin deutskun kaltia gaiti.
fB Ic I 104.
Iruditzen zaio beaz, kulpa detala? [...] denborarekin erantzungo dio arpegira jendeak, orain neri iratxi nai dian kargu izugarri ori!
Ill Testim 22.