Ikus Andreona.

Salbatoreren monasterioa Antso Nagusiak 1011n birsortua. Iruñeko Antso Nagusiak bertako lekaide eta lekaimeak egotzi eta Frantzia aldetik San Enekoren agindupean ekarritako lekaideak jarri zituen. Nabarmentzekoak dira eliza barruan gordetzen diren zurezko hilkutxa gotikoak, non Nafarroako errege Antso Nagusia baitatza.

Leioako (Bizkaia) Andre Mariaren ermita. Lamiako auzoaren ondoan dago, Ibaizabal itsasadarraren gainean. Hemendik gertu dorre bat egon zen. Jaia irailaren 8an da. Marinelek erregu honekin eskatzen zioten babesa:

Andre Maria Ondizkua
goiko zeruko lorea
entzun egiguz geure agapiak
amatxu maite-maitia.

Goiuri herriaren ondoan dagoen Andre Mariaren ermita, Urkabustaizen (Araba). Ondoa herri hustuko eliza izan zen. XX. mendean, ermita hondatu zenean, Ama Birjinaren irudia Goiuriko elizara eraman zuten.

Erdi Aroko euskal izen usua, Enekoren femeninoa. Nafarroako Antso Gartzeitz erregearen alaba bat honela deitzen zen. Lehen aldiz Iruñean aurkitu dugu; hemen Gomiç Sugaharra zeritzan gizon baten Oneca emaztea ageri da, 1024. urtean. Maizko izena izan zen Nafarroako errege-erreginen lehenengo leinuan. Aldaerak: Eneka eta Nekoitza.

Fructuosa (es)

Fructuosa (es)

Gaztelaniazko Buen-Rocío izenaren itzulpena, arrakasta handikoa. Hala ere, itzulpen hori ez da zuzena, euskaraz Ihintzona esan behar litzatekeelako.

Opakua (Araba) herriko Andre Mariaren adbokazioa. Hemen Ama Birjinari eskainitako bi eliza izan ziren, elkarren aldamenean. Hauetako bat bestea ordezkatzeko eraiki zen. Alfontso X.ak Egileor, Arrizal, Alangua eta Opakua herriak eman zizkion Agurain hiriari, biztanleen nahiaren kontra. Hauek batzarrak egin zituzten Untsaurbiribila izeneko lekuan askatasuna lortzeko. Jaia abuztuaren 15ean da. Opakuak toponimian iparraldera ematen duten lekuak izendatu ohi ditu.

Longida (Nafarroa) ibarreko herria eta Andre Mariaren adbokazioa, Done Martieren elizakoa. Gaur egun Itoitz urtegiaren barruan dago. Herriko jaiak abenduaren 26an eta Igokundearen asteazkenean ziren.