114 emaitza goi bilaketarentzat - [1 - 100] bistaratzen.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1992-08-27 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:01 |
AS: goi(-)maila, goi(-)nafarrera
AS gisa gehituz: goi(-)agerpen, goia jo, goian behean , goi(-)arnasa , goi(-)haga , goi(-)hats , goiko alde , Goiko Jaun , goikoz behera , goi(-)mailako , goi-min , goitik behera .
- [E409]: AS gisa gehituz: goiak hartu.
- [E210]: Azpisarrerak (berriak): goia hartu (dio, menderatu, kontrolatu), goiak eta beheak jo (sutan jarri, haserre hitz egin, esaterako: hor dator hori goiak eta beheak jotzen, zarata baten).
- Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Forma berririk ez da orain erantsiko (lantaldeak proposatuak, berriz, jaso egingo dira, abisu-oharra soilduz; gainera, beste bi azpisarrera erantsiko dira: goi-lautada eta goi-ordoki).
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | EHL | 2022-06-07 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
behe(-)denboraldi aztertzean proposatua.
Azpisarrera gisa jasotzekoa goi eta denboraldi sarreretan.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-05-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: GOI ETA BEHE Con insistencia, con fuerza. Cf. Lar SAgust 14: Zu [izan] nere goi eta be, zu nere eskui ta ezker. Oneek zituban esaten, / goi ta be erabilten. Mg PAb 99. Izadiaren indarrak mukuru zirauen, goi ta bee. Erkiag Arran 96. Por todos los lados; de arriba abajo, completamente. Artu [imajiña], ta egon zan goi ta be begira. VMg 32. Goi eta be eraso zion. Arr May 187. Irauli neban [etxe] guztia goi ta be. Or Tormes 75. v. tbn. Enb 168. Italia goi ta be ezagutzeko. Etxde JJ 239. Ortarakoxeko emakume baita goi ta be. Ib. 137. Bildur-ikara batek astindu zion gorputza goi ta be. Ib. 157
adib: atze1 1 iz. Edozein gauzatan, aurreko alderdiaren edo alde nagusiaren kontrako aldea. Armairuaren atze, gain, azpi eta barrenak aztertu nituen. Gauzak aurretik eta atzetik begiratu behar dira; atzeak ere baditu zer ikusiak. Aurreak erakusten du atzea nola dantzatu. Zu zara nire aurre eta atze, nire goi eta behe.
goi eta behe 18: Deia (Duchampek hasitako iraultza eta pop arteak erabat zabaldu zuen goi eta behe kulturaren muga lausoetan mugituz), Berria 11 (Denda osoa, goi eta behe, liburuz gainezka zegoen, liburu-metak bazter guztietan), EiTB (Bebek gorputza dantzatu behar du, goi eta behe), Jakin (Picassoren koadroan hirukia baldin bada konposizioaren ardatza, Zumetarenean zerumuga irregular bat da koadroa bitan zatitzen duena, goi eta behe), Argia 2 (Eguzkiak eta haizeek erretzeko arriskuari aurre egiteko hostoak, goi eta behe, iletsuak dira, bilo mehezko ilaun trinko batek estaltzen ditu), Erlea 2 (Denda osoa, goi eta behe, liburuz gainezka zegoen, liburu-metak bazter guztietan).
goi eta behe 10: Berria 3 (Ezker eskuin, goi eta behe bete zuen publikoak atzokoan Kursaala), Anjel Lertxundi 3 (Euria goi eta behe, baina euri asko egin arren, zerutik ez da euria baizen erortzen), Xabier Amuriza (Begira, azkenik, goi eta behe besarkaturik, lur osoa hartzen duen zeru horri: dena bere baitatik ugaltzen eta desegindakoan berrizhartzen badu, batzuek diotenez, bera ere gorputz jaiokor eta hilkorrez eginda dago dena), Aitor Arana (Orain bai nengoela ongi hartuta: goi eta behe!), Juan Garzia (Izan ere, zoritxarreko herria dun hau; goi eta behe zoritxarra dariona), Pello Zabala (Goi eta behe, bi erpinak bateratuz, irailak berekiko gorde duen hotz-beroen batez bestekoa atsegina da, mahuka hutsean lasai ibiltzeko modukoa, nahiz eta goizetik jertsetxo bat edo jaka xare bat ondo datorkeen).
Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa da goi sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z7:HBL | 2014-09-09 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
LBeh (2014-04-03): goi-kargu 68: Elhuyar (adib.: Bestalde, askotan NASAko goi-karguak eta astronautak bidaltzen zituzten fabrika bisitatzera), Berria 12 (adib.: Baina baita Eusko Jaurlaritzako giltzarri diren alorretan euskararekiko inolako sentiberatasunik ez duten goi-kargu politikoak izendatzea ere), EiTB 40 (adib.: Gaur auziaren ikerketaren buruak bere txostena berretsi egin du eta Victor Garcia Hidalgo Poliziaren zuzendari ohia eta poliziaren bi goi-kargu deklaratzera deitu ditu, abisua ematea leporatuta), Jakin 3 (adib.: Administrazio guztietako lan-atal guztiek egon beharko dute planen eraginpean, eta arduradun politikoak eta goi-karguak izango dira lehen mailako erantzuleak), Argia 11 (adib.: Ez da erraza izango goi-kargu horietan ibiltzea, baina geroz eta konbentzituago nago ardura horiek pertsona usteldu egiten dutela), DiarioVasco (Suriorekin batera, ETBko bi goi-kargu jardun ziren); goi kargu 194: Deia, Berria 136, EiTB 32, Argia 21, DiarioVasco 4.
EPG: goi(-)kargu 83: Berria 70 (adib.: Armadako goi karguak errudun, zeharka bada ere"), Herria 2 (adib.: Nafar gobernuko agintarietaz gain, Aita Sainduaren ordezkari eta elizaren goi karguak bilduak zituenak...), Asisko Frantzizko 2 (adib.: ez diet utziko beste goi-kargurik lortzen), Iñaki Mendiguren (Gobernuko goi-karguak Ingalaterratik izendatuta betetzen ziren), Edorta Jimenez (Fededun bilakatu da Alderdi Komunistako goi-kargu baten semea den hau), Xabier Olarra (Eliza kristauko goi karguen egoitzari jauregi esaten zaio), Joan Mari Irigoien (goi-kargu militarrek), Juan Cruz Igerabide (Eusko Jaurlaritzako goi-kargua), Pello Salaburu (Biok izan ditugu, gainera, goi karguak unibertsitateko administrazioan, batek errektore bezala, eta errektoreorde gisa besteak), Alberto Ladron Arana (SSak nazi alderdiko goi karguak zaintzeko sortu ziren, 25ean), Joxemari Iturralde (Telefónica konpainian izango zuen goi kargu berriaren profila zehazten zuten), Iñaki Heras (hainbat goi-kargu ezagunek inolako lotsarik gabe erakutsi duten legez).
BerriaEL2013: kupula 2* e. goi kargudunak // exekutibo 1. Enpresa bateko goi karguduna.
es alto cargo [puesto] / fr haut (responsable, fonctionnaire...): Elhuyar: goi-kargu [puesto]; goi-kargudun [persona] / Nolaerran: - / Zehazki: goi-kargudun [persona] / Labayru: - / Adorez5000: goi kargudun, goi kargu [persona].
Lantaldeak proposatua du (2013-10-08) goi-kargudun kargudun sarrerako azpisarrera gisa.
Adierazle egokia eta erabilia.
Azpisarrera gisa onartzekoa goi sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z6:LBeh | 2013-10-08 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
LBeh (2013-06-10): goi-kargudun 101: Deia (administrazio eta haren baitako enpresetan goi-kargudunen kopurua murriztu du), Berria (Baina AHTan inbertsio nagusiak makineria, obren segurtasuna eta goi-kargudunen soldatak ordaintzera bideratzen dira), EiTB 97 (adib.: Espainiako eta Frantziako gobernuetako goi-kargudunen telefonoak), Argia 2 (adib.: Udaletan, aldundietan, gobernuetan, unibertsitateetan, sindikatuetan eta enpresetan patriarkatua kudeatuko duten goi-kargudun emakumeak behar ditu); goi kargudun 115: Berria 82 (adib.: Badirudi, ordea, armadako goi kargudun guztiak ez daudela Paochindak agindutakoarekin ados), EiTB 32 (adib.: Cubillas Hugo Chavezen goi kargudun izan den emakume venezuelar batekin ezkondu zen eta Venezuelako hiritartasuna du), Argia (adib.: Salcines Nekazaritza Ministerioko goi karguduna zen 1997an).
EPG: goi(-)kargudun 17: Berria 13 (adib.: Al Kaedako zenbait goi kargudunek Afganistanen operazioak prestatzen, agintzen eta zuzentzen dituzte), Urtzi Urrutikoetxea 2 (adib.: zaintza-taldeko makiladun goi-kargudunei lanari ekiteko dei egiten die), Itxaro Borda (Goi kargudunen ordenak, zehatzak eta berehalakoak izan arren, komisarioari iruditzen zitzaion frankotan ez zela herensuge horren menderatzera helduko), Matias Mugica (Zilar koloreko ile mototsak, masailbizar zuri artoski orraztuek, errespetua sortzen zuten eta ebanozko makila meheak, zeinaren zilarrezko eskutokiak ile-bizarretako gai beraz egina zirudien, Tsarraren jauregiko goi kargudun aurpegi-ilun baten itxura ematen zion).
BerriaEL2013: exekutibo 1. Enpresa bateko goi karguduna; kupula 2* e. goi kargudunak.
Eratorri-konposatu egokia da, beste gabe onartzekoa.
azpisarrera gisa sartzekoa kargudun sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 |
AS
- [K201]: "Bai, eta zergatik goi-mailako nahitaez?" (2006-04-11)
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:014 | 2003-04-08 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z7:HBL | 2014-09-09 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
goi-mendi 1, Iratz ("Orduan biak sutan goi-mendi huntarik Denen pizterat gare orroaz jautsiko").
goi(-)mendi (eta goimendi) 14: Elhuyar 2 ("Gure mendiek behar adinako altituderik ez dutelako, goimenditako espezie gehienak ez ditugu hemen", "goimenditara igo ziren"), I. Aizpuru ("gure herrian erdialdeko eta goi-mendiko espezie bezala portatzen da"), Lantziri ("Beste oroitarriak, goimendiko ibar bateko larreetan lerrokaturik daude"), DNoticias 1995 5 (adib.: "Zigor Arteagak goi mendiko ekosistemaz hitzegin zuen NUPen [...] Goi mendiko giro honetan gauza bitxiak aurki daitezke"), S. Ott 3 ("Biharamunean goimendietarako bidean behera etortzen ziren", "Garo-sail eta landatutako zuhaitzen ondoan borda ezarri du belardietan eta goimendiko basoen ondoan ola. Ekosistemak dituen lau "alderdietan" ibarra eta goimendiko larreak dira erabat etxekotutakoak"), Peillen ("Orain, bereiziki menditar laboraria, subentzioz bizi da. Goi-mendietako laguntzak urtero 20.000-40.000 libera hartuz etxaldeka"), Aretxagazeta 1996 ("Benasquen, Goi mendiko eskolan kurtso intentsibo bat egin genuen lehenengo udan").
goi-mendi : AB38 3 (hauetan goi-mendiko loradi, goi-mendiko tundra), Euskalterm 1 (alta montaña); goimendi : DFrec 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB50, HiztEn, LurE.
goi-mendi : ElhHizt (AS, Kir. alta montaña) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.
LBeh (2014-04-03): goi-mendi 92: Elhuyar 8 (adib.: Goi-mendietako ikurra da, ez zaio alferrik deitzen elur-lorea), Consumer 4 (adib.: Transhumantziari esker, uztailetik azarora arte goi-mendiko larreak baliagarri daude eta abendutik ekainera bitartean, berriz, behealdekoak), Berria 42 (adib.: Alpeetako goi mendiko zeharkaldia irabaziko du BERRIAko Bidaia eta Mendi Kroniken Lehiaketako garaileak), EiTB 28 (adib.: Goi mendiko 7 etapa), Argia 2 (adib.: Geurean gero eta urriagoa, goi mendietako magal hotzenetan topa daiteke oraindik sailen bat), DiarioVasco 8 (adib.: Goi-mendietako kontuokin aztoratuta dabil jendea); goi mendi 4: Berria 3 (adib.: Haietako batzuk ez ziren goi mendira itzuli), EiTB (Horietan beraien goi mendietako ezagutza bultzatzea).
EPG: goi(-)mendi 8: Herria 3 (adib.: Ximiko bat bihotzean ukanen dute haatik, duela bi urteko lasterkaldiaren irabazlea, Sumba Sherpa nepaldarra, berrikitan zendua baita goi mendi horietan), Berria 2 (adib.: Goi mendietako umezaroa), Xabier Amuriza (Errealitateak berak eta esperientziak erakusten baitigute goialdeak zer haizetsuak diren, goi mendietara igoten garenean), Pello Lizarralde (Goi mendietatik heldu den haizea entzutean berantetsi du Abelek), Joan Mari Irigoien (goi-mendietako ur gardenei beha).
BerriaEL2013: -.
es alta montaña / fr haute montagne: Elhuyar: goi-mendi / Nolaerran: - / Zehazki: goi mendi / Labayru: - / Adorez5000: -.
EIH: - / ElhHizt: adib. gisa / EskolaHE: -
cf HBLk esana (2003-04-08): elkarketa librea.
elkarketa librea.
Adierazle egokia eta erabilia.
Azpisarrera gisa onartzekoa goi sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB |
AS
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z10: LBeh72 | 2020-09-29 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
adib: linea 2 iz. Energia elektrikoa edo seinale elektrikoa garraiatzen duen kable sistema. Goi tentsioko lineak. Telefono lineatik.
Ez dugu aurkitu goi(-)tentsio formarik.
goi(-)tentsio 343: Argia 4, Berria 191, DiarioVasco 52, EiTB 10, Elhuyar 3, Elkar 3, Consumer 5, Espainiako Gobernua, Goiena 13, Laneki 61.
goi(-)tentsio 14, Berria.
Euskalterm: goi-tentsio (TN, alta tensión).
Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Honekin batera jasotzekoa da behe(-)tentsio forma.
Azpisarrera gisa jasotzekoa tentsio sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-10-27 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
a) izenak 15 dira: goibe 9: B 2 (Echta Jos, Enb); G 7 (Lard, Munita, Zait Plat, Vill Elorri); itsasgoibe G 1 (Munita); goibera G 5 (Alz Ram, And AUzta, Ugalde Iltz, Vill Elorri); b) aditzak 7: goibetu B-G 2 (Mg PAb; Izt C); goiberatu B 5 (Añ); c) adlag. goibe EB 1 (MEIG).
a) izenak 13 dira: goi behe B 1 (Azkue); goibehe B 1 (B. de Arrizabalaga); EB 1 (M.K. Garmendia); goi-be G 1 (J.M Bergara); goibe G 6 (Vill, Zait, J.J. Bergaretxe, J. Garmendia Larrañaga); goi-bera B 1 (B. Larrakoetxea); goibera G 1 (M. Ugalde); goiberatze G 1 (P.B. Biguria Ozta); b) ad. goiberatu G 2 (P.B. Biguria Ozta, E. Urroz Erro).
goi-behe : AB38 1, HiztEn; goibehe : AB38 4, HiztEn-LurE; goibehera : AB38 2, HiztEn-LurE; goibeheratu : HiztEn-LurE; goibeheratze : HiztEn-LurE.
iz.: kritikariak hartu dizkio poemari goi-beheak eta luze-laburrak.
iz.-erabilera argirik ez balu, zerrendatik baztertzekoa litzateke
- [E124]: "goibehe: nik ez nuke baztertuko. "Guztiok izaten ditugu geure goibeheak" modukoetan ondo erabil daiteke" (1995-06-16)
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | EArau | 2005-01-28 | |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | EOh |
- [E116]: "nik oraingoz ez nuke sartuko (baxuerliebe). Ez dakit ordezkorik aurkitzeko gai izango garen, baina 'altuerliebe' ere ez genuen onartu (orduan 'goi-erliebe' aipatu zen eztabaidan). Orduko erabakiaren koherenteena da ez sartzea. Gero dator, gainera, 'behe-erliebe' ere".
- Erabakia: Erabakia (2005-01-28): 'behe-erliebe eta goi-erliebe sartu (eta sartu gainera erliebe-ren AS gisa).
- Bidalketa: ik. oh. s.u. baxuerliebe
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:007 | 2003-04-08 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
goia jo 1, NEtx Nola ("Eguna aukera zak ba, ta aurrez bi letra jartzen badizkidak, goia jotzerañoko bazkari ta txolartea egingo diagu alkarrekin").
goia jo 7: NEtx Nola (OEHko testuinguru bera), LanIntel ("Gehiena saiatuta ere, irits daiteke une bat ikasleak goia jo duena"), UnescoAlb 1992 ("Hazkundea azkarragotu egin da mende honetan eta hirurogeigarren hamarkadan jo zuen goia urtean % 2,1ekin, gero berriro % 1,7ra jaitsi zelarik"), J. Artaraz 4 ("bere ahalmenaren goia jotzear egoan", "biztanlegoaren hazkuntza goia jotzear egoala [...] Floridablancaren 1787ko Zentsuak, Larrabetzuko biztanlegoak "goia" jo ebala erakutsi euskun", "baserriak goia jo ostean, beherantzako bideari heldu eutsonaren seinale").
goia jo : AB38 1 ('tocar techo') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.
goia jo : EuskHizt (adib. gisa, s.u. buruzagi: "hizkuntza landu guztietan badira obra buruzagi batzuk, hizkuntza horietan goia jo dutenak"), ElhHizt (adib. gisa: "goia jo du": se ha dado con el techo, ha tocado techo) // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.
EIH: - / ElhHizt: adib. gisa / EskolaHE: -
jo: -a.
goi sarrerari dagokion azpisarrera.
Heg.
biztanleen hazkundeak goia jo zuen hirurogeigarren urteetan.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-10-27 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:08 | 1994-10-27 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-05-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: GOIAN BEGO Que en gloria esté, que en paz descanse. Goian Bego Aita Antonio Goyena langille aundia. Alzola Atalak 106. Gazterik egin zituen lur huntako aldiak. Goian bego! Xa Odol 51. 1952an il zan, Garagarrillaren 27an. Goian bego gizarajoa! JAzpiroz 39. Sacha Guitry zena ere, goian bego, saiatu da aldiz-aldiz ikuslearen zama arintzen. MEIG I 178. v. tbn. Enb 53. JAIraz Bizia 93. Mde Pr 167. Akes Ipiñ 17s. Basarri 87. BAyerbe 100. Gerrika 181. Beltran jaunak, goian bego bere anima, mundu ontan okerrik izan bazun. Etxde AlosT 44
adib: goi 4 iz. (Singularrean nahiz pluralean). Zerua. Zenbat izar eder goi zabaletan! Goi urdinari so. Lurreko abere eta goietako hegaztiak. Aintza Jainkoari goietan. Han goian ikusi arte. Goian bego.
goian bego 61: ElCorreo, Deia 5, Berria 15, EiTB 6, Jakin 2, Karmel, Argia 3, Erlea, DiarioVasco 27.
goian bego 31: Herria 8, Berria 3, Koro Navarro 2, Ander Irizar, Agustin Otsoa, Iban Zaldua, Joan Mari Irigoien, Itxaro Borda, Sonia Gonzalez, Harkaitz Cano, Jasone Osoro, Jon Alonso
Esapidea da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa da goi sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ik. OEH: AS
HLEH: - / EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
goi sarrerari dagokion azpisarrera.
euria goian behean ari zuen.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-06-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: GOIAN ZERUA ETA BEHEAN LURRA (V, G-azp). Ref.: A EY III 177, 324. "Auxe da lorra!: goian zerua ta beian lurra [...] (quiere decir que nada tiene propio) (V-ger-ple, G-azp)" A EY III 177. Monja pobre bat da Teresa [...]. Goijan zeruba ta beian luurra baino besterik ez dauka. fB Ic II 291. Geratu zan gizajoa goian zerua ta beian lurra baño beste barik. Echta Jos 37. Ez dirurik, ez zeri eldurik, goian zerua ta beian lurra. Ag G 278. Goian zerua ta bean lurra / beste ondasun gaberik. Ayesta 27. v. tbn. A BeinB 68. Erkiag BatB 114.
goian zerua eta behean lurra 5: Berria (Nire ama alargun geratu zen 1940an, zortzi seme-alabarekin. Goian zerua eta behean lurra), Karmel (Zenbat emakume gaixo ikusten diren beren umetxoekin nora ezean, non sartu ez dakitela, etxea hondakin-multzo bihurtu dietelako eta ezer gabe goian zerua eta behean lurra geratu direlako!), Argia 3 (Euri gogorra izango da, bortitza, goian zerua eta behean lurra gelditzeko mehatxupean bizi beharra duen familiarena, bai).
goian zerua eta behean lurra 3: Xabier Etxabe (Goian zerua eta behean lurra), Karlos Zabala (Estepa gorrian beste edozein gizaki izoztuko zen gauez goian zerua eta behean lurra; hark, ordea, aterbea egin eta hantxe egiten zuen lo), Anton Garikano (Alde batera utziz umeen esajeratzeko ohitura, beragandik hartua, eta beste zehar-esan hura, alegia berak jende gehiegi gonbidatzen zuela (egia zen), eta batzuri ostatua herrian bilatu behar izaten ziela, hala ere ez zuen onartzen itsusikeriak egitea bisitariei, bereziki gizon gazteei, goian zerua eta behean lurra zutenei, "ikusgarri iaioak" senarrak zioenez, honen miresle handiak, oporretan etorriak).
Esapide erabilia da eta jasotzekoa azpisarrera gisa.
Definizioa hobetu; baliabiderik gabe edo halakoren bat gehitu. Kendu oharra eta gehitu adibide gehiago (oharreko gelditu falta da).
Azpisarrera gisa jasotzekoa zeru eta lur sarreretan.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
iz.
Bizk.
ganbara.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11:EHL | 2021-05-17 | Adibide gisa onartzekoa |
OEH: GOIANENGOTIK EGINDA EGON. Estar loco. "Goianengotik egin, volverse loco [...] (V-ger)" Otx Voc. * Ala goianengotik egindda zagoz gixon bakotxak zazpi andra artu dagixala agindduteko? Otx 25. Goianengotik eginda zegoen aldarte oneko gizon parregarriren bat bezala zeukaten Sokrate. Zait Plat 99.
LB: 0 / EPG: 0 / ETC: 0
Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: goianengotik egin 1 ad. lok., ad. dau volverse loco, estar mal de la azotea, estar mal de la cabeza
goianengo iz. Bizk. Ganbara. || Goianengotik eginda zegoen: erotua zegoen.
Adibide soil gisa utzi azpiadierakoa, azalpena kenduta, eta gehitu OEHko adibidea adiera nagusian: Beterik eukezan sabaia eta goianengoa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:IrEm | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ik. OEH
HLEH: Ik. goi-argi / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: AS
-argi.
iz.
inspirazioa.
- [E301]: [nire ustez sartu beharrekoa da] (1995-04-18)
- [K201]: "esanahia azaldu. Inspiración, inspirar eta inspirado-ren ondoan, Iluminación, iluminar eta iluminado" (2006-04-11)
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
goiargi(tu), goiargitzen.
du ad.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ik. OEH
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
iz.
1 gorabehera. 2 beheranzko aldapa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ik. OEH
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
goibehera(tu), goibeheratzen.
du ad.
beheratu, apaldu; zapaldu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1992-03-24 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:06 |
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-10-27 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB |
goibelarazi, goibelaraz, goibelarazten. du ad.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-10-27 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
goibeldu, goibel(du), goibeltzen. da/du ad.
goibeldu, goibel(du), goibeltzen
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-10-27 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-l(du)+d-
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
-ki.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-10-27 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-10-27 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:IrEm | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:21 | 1999-09-14 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
goiburu ['lema'] EB 1: MEIG IX ("Esaera hau, bere lantegiko horman idatzia ikusten dugu. Ertilariak, bere goiburu bezela du"); Ik. OEH argitaratuan gainera AG: "Areitz-ganian dogu / gurutza / deuna, / beti geure / goi-buru"; Lab Y 1933: "Isidor deunaren itz auek goiburutzat artu ditut: 'ad veritatis imaginem fictae'"; BEnb NereA: "Kurutza deuna goiburu dala"; eta 'teilatua' adierakoa: A Y 1934 ("Urietatik ate, leku zabaletan, goiburutzat zerua zeukenetan").
goiburu (eta goi buru, goipuru bana) 11: a) 'ikurra' adierako 8: G 3 (El Día 1932 2, adib.: "Abertzaleak ez gatoz jauntxokerian ikastera; gatoz Jaungoikoa ta Lege Zarra goiburu ditugula"; J. Arrue: "Aurrera!, sartu gudaldian, / fedez indarturik gerala, / biotzez zerura begira, / gurutza goiburu degula"); IE 1 (Iratz: "goiburuaren araberako liburuak ager-arazten badituzte, zer eskual-gogoaren zabaltzea!"); EB 4 (L. Baraiazarra: "Bakardadearen isiltasun eta otoitza izan daiteke haren goiburua"; J. Apalategi: "Gogora dezagun, Sabinoren goiburu politikoa den 'Jainkoa eta Lagizarra'"; Euskadi Obrera 1977: "zatitzen gaituena alde batera behar dugula utzi, bateratzen gaituena elkarren goiburu bihurtuz"; Lasa Denboraldi: "Ez dut bere goiburua ezagutzen"); b) 'buruzagia' adierako G 1: Elizdo EEs 1911 ("larunbat batzarretan nere ordezko izan zaitean batzarle guztien goipuru"); c) 'lema' adierako 2: GH 1954 ("Aurkeztu diran olerkari guzietatik agerian goiburuok zituten olerkariak aukeratu ditugu: len-saria 'Itsas'ri ta 'Mendiak edurrez, begiak negarrez'i"); VozEusk 1984 ("Lanak estalki itxi batean bialdu behar dira, bertan sei ale edo kopia doazela, (...) azalean goiburua azaltzen dela"); goiburuko EB 1: UZEI InformatikaHizt ("header: goiburuko"); goiburutu EB 1: G. Aulestia ("title v.t.: idazpurutu, goiburutu").
goiburu : DFrec 1, AB38 6 (3 'extremo superior', 2 'encabezamiento', 1 'emblema'), HiztEn (1 helburua; 2 ganbara, goianengoa; 3 goialdea), LurE (helburua), Euskalterm 2; goiburuko : HiztEn, Euskalterm 8 (hauetan eskutitzetarako g., goiburuko erregistro) // Ez dugu aurkitu ap. AB50.
goiburu : EuskHizt (1902; 1 helburua; 2 armari batean-eta ezartzen den esakunea), HiruMila (1 desván, camarote; 2 lema; 3 techo; 4 cielo, firmamento), ElhHizt (1 meta, objetivo; 2 desván, buhardilla; 3 parte superior, techo, cielo), EskolaHE (helburua), Lur EG/CE (lema) eta EF/FE (devise), Casve EF (1 combles, mansarde; 2 devise), DRA (1 lema; 2 desván, camarote; 3 techo; 4 cielo, firmamento), PMuj DVC (goi-buru: 1 desván, camarote, trastero; 2 techo, techado, techumbre; 3 firmamento, cielo; 4 septentrión, polo norte, polo ártico; 5 lema, emblema, divisa con inscripción; 6 nubarrón, nube grande; 7 rótulo, título; 8 encabezamiento, encabezado, epígrafe: goi-burua ezarri = encabezar); goiburudun : PMuj DVC (emblemático); goiburuko : ElhHizt (encabezamiento, parte superior (de las cartas...)), PMuj DVC (goi-buruko: polar, del polo norte); goiburutu : PMuj DVC (B embovedar, abovedar, cubrir con bóveda) // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF, Lh DBF.
Erdal encabezamiento / entête formen ordainak: HiruMila: 1 empadronamiento: erroldaketa; 2 comienzo: hasiera, hastapen; 3 introducción: hitzaurre, aitzinsolas; 4 epígrafe: idazpuru, atalburu, goiburuko // ElhHizt: goiburuko, idazpuru // Casve FE: hasbürü, idazbürü // HaizeG FB: haste, idaz-buru; idazki-buru // PMuj DCV: 1 empadronamiento = izen-artze, izen-amate, lerrokatze, lerroratze; 2 registro de tributación = zerga-errolda; 3 comienzo, preámbulo = asiera, aste, astapen, -aurre; 4 epígrafe, encabezado = buru, idazpuru, goiburu, irakur-buru // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, T-L LBF, Azkue Aurkibidea.
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
iz.
g.er.
ikurra, lema.
- [E301]: [nire ustez sartu beharrekoa da] (1995-04-18)
- [E115]: 'goiburu: abertzale himno batek ospe eman ezpalio ere "lema" adierazteko, bigarren esangura du "boveda", nahiz zeruarena, nahiz eraikuntza batena (O.E.H.)'.
- [E208]: Bizkaiko herri batzuetan, Nabarnizen adibidez, ganbera, goiko trastelekua esateko erabiltzen da.
- [E123]: 11 liburu eta 15 artikulutan jaso du Ereduzko prosa gaur corpusak. Ez dakit g.er. dagokion.
- Erabakia: BAgiria (1997-06-27): 'bigarren pasaldirako utzi [da]'.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Lantaldeak proposatu duena onartu da.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | EArau | 2009-12-28 | |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
berria da, baina aski hedatua (ordenagailuetan, adib.), eta onarpen eske proposatua, lantaldearen ustez egokia baita.
- [E123]: Bat nator lantaldearekin.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Onartu egin da forma, eta "iz." kategoria-markarekin aipatuko da.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:Hletra | 1992-06-25 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:07 |
izond. eta iz.
adibide gisa eskainiz goieneko eratorria.
- [E115]: "ez ote da Goihen? Goian besterik delako" (1993-02)
- [K201]: "eta goren: bada alderik? Hautalanerakoan biak datoz...?" (1993-02)
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-05-15 | Adibide gisa onartzekoa |
OEH: GOIENEAN (guenean Mg PAbVoc 229, Añ, H). Al final. "(Al) postre" Añ. Guenian ernegaurik, erabagi eban burubari bakia emotia Judasek legez bera urkatuta. Mg CO 190. Gozo eta bigun iragoko da zure estarritik, baña guenian sugiak legez jango deutsu zeure barruba. Astar II 130. Garaiti Ave Maria bi eta guenean Aita Santuaren izenean Aita gurea ta Ave Maria. Añ EL2 228s. Guenian gaste batek aitatu eban arratsalde artan Arribildik ez urrin egin biar zan erromerija. Kk Ab I 34. Eta guenian, amurru bizittan bigurtu zan etxera. Otx 167. Guenean [...], bere lagunak uzteko unea eldu yaka. Erkiag BatB 197
adib: jopu 1 iz. Morroia, zerbitzaria, bereziki gizarte feudalaren antolaketan. Urtearen goienean, jopua jabearen aldean (esr. zah.).
Ez dugu aurkitu adiera horretako goienean formarik.
Ez dugu aurkitu adiera horretako goienean formarik.
Zaharkitua eta adibidea aski izan liteke. Komeni da goien sarreran ere gehitzea.
Adibide gisa jasotzekoa goien sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z5:EEBS:37 | 1999-09-14 | Adibide gisa onartzekoa |
HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: adib.
-ko.
adibide gisa eskaintzekoa goien sarreran.
printzesa goieneko horiek.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt | 1994-10-27 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Bigarren mailan onartzekoa |
behin jaso da 'altuera' adieran (Kk Ab II).
12 aldiz azaldu da (G: 3; EB: 9).
DFrec: 1; AB38: 9; AB50: 4.
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
HitzIrud: "goiera = altura".
zabalera bezalakoen analogiaz sortua dateke; baina erabiliak, eta hobestekoak, altu(e)ra eta goratasun dira, eta goiera baztertzekoa
-era
Ik. garaiera.
-era.
iz.
- [K201]: "garaiera bultzatuko nuke nik" (1995-03-27)
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | ZS:HBL | 2007-12-11 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ik. OEH: Ag Kr (goierritarra bazara), Inza Azalp (Goierrian jaioari Goierritarra deitzen zaio), Or Eus (goierritarra, buru-zuria), Lab EEguna (Ni ere Goierritarra nazu bada), Izt C (sagardo anitz orain egiten dituztenak idurikatzen asi dirala Goierritarrak), Sor Bar (andre Goierritarrak), EusJok (Goierritarrak).
Argia 1923 (Goyarriar bat), KultUrtekaria (jaiotzaz Goiherriarra naiz), MAtx (Altzo-Txiki eta Begiristain goiherriarrek), BerTxapel (goierritarren talde txikiak), Goierritarra (hiru goierritar hil ziren), L. Oñederra (Begi berdeak zituen goierritar hari).
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Proposatua du lantaldeak bigarren itzulikoen artean.
-tar osaerakoak.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa |
HLEH-EuskHizt: Ik. goialde / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
EEgunk: "† goikalde e. goialde".
Ik. goialde edo goiko alde.
- [E124]: Toponimian, herriren baten esaten bada ere, Mallabian, adibidez, ez dute horrela ofizialdu. Kendu eta goialde eta goiko alde erabili.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Bere horretan onartu da lantaldeak proposatua.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:10 | 1994-10-27 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-ko
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2004-11-09 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
HLEH: AS / EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS
ik. EArau 3: "Erabil daitezela [...] goiko alde [...] edota [...] goialde".
-alde (azpisarrera gisa eman ditu arauak, bigarren itzulian, atzeko alde eta aurreko alde).
goi sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ik. OEH: AS: goiko(a)z behera
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-koaz formakoa erabilixeagoa izan arren, -koz formakoa hobetsi da, erregularrena hau baita (cf. atzekoz aurrera, azpikoz gora).
goi sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1994-11-10 | Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt |
g-z hasitako bakarra agertu da ( golhare : Ip Dial); beste 117ak k-z hasiak dira: ko(i)llara 11 aldiz (B: Astar, Mg PAb, Ag AL, Ag Kr, Erkiag Arran; G: Mg CC, Apaol, Zab Gabon, Ag G; EB: Osk Kurl); kollarakada 5 aldiz (Mg CC, Kk Ab II); kollare 4 aldiz (Ur Dial, Kk Ab II, SM Zirik; Ag G); cf. halab. biotz-koilare (Azc PB); Gkoak dira kutxara behin jasoa (Ag G), kutxare 11 aldiz jasoa (It Dial, Arr GB, Or Eus, Iraola, Alz Ram, Salav, MEIG) eta kutxarekada (MEIG); IEko formak dira: kuilida (Hb Esk), ku(i)ller (ECocin, JE Ber, JEtchep), ku(i)llera (Etch, ECocin), kullertaraka (ECocin), kullira (Barb Sup)
g-z hasiak dira EBko testuetan erabilienak (18 ager.): goilara (1), goilarakada (1), goilaratxo (2); goilare (11), goilarekada (1), goilaretxo (2); koil(l)ara/kollara 6 aldiz jaso dira (B 2, G 3, EB 1); koilare(txo) 3 aldiz (EB); kutxara(txo) 4 aldiz (G 3; EB 1); kutxare 2 aldiz (G-EgAs); IEko formak dira: kollera (1), kullera (1), kullida (5: testu berekoak), kullirka (1)
DFrec: goilarakada (4), goilare (3), kutxara (3); AB38: goilara(kada) (8); goilare (13), goilarekada (3), goilaretxo (2), goilarexka (1), koilara (1), koilare (1), kutxare (1); AB50: goilarakada (1), goilare (3), koilare (1), kutxara (1), kutxare (1); Euskalterm: goilare, goilarekada, goilaretxo; HiztEn: goilarakada, goilare, goilaretxo; LurE: koilara, koilarakada
goilare, koilare
goilare, zalixka
goilare* e. koilara.
-a amaituak erabili(xe)agoak dira; eta, nahiz eta ikuspegi filologikotik dialektozkoa den maiz -a hori (hots: lora egiten dutenena), koilara -a-duna hobetsiko luke batzordeak, a) 'lepoko' adierakotik bereizteko egokiagoa delako, eta b) Ipar. kullera ere -a-duna denez, onargarriagoa izango delakoan.
Ik. koilara
g-/k-, -a/-e
- [E124]: "ongi bideraturik genuen batasuna, Mitxelenaren irizpideekin bat. Zergatik orain hautsi? Hau Penelope-lan absurdua da. Hitz horren kontra inork ezer ez zuenean, Euskaltzaidiak berak bere gomendioa jan behar al du? Hau ez da serioa. Bestalde, koilara forma hobestean, bizkaitarroi ez zaigu mesede handirik egiten, guk -e bukaeraduna mesedegarriagoa baitugu, artikuluarekin beti koilarea esaten dugulako. Hortaz, "hor duzu koilara" edo "hartu koilara" erabat artifizial geldituko lirateke, "hor duzu goilarea" eta "hartu goilarea" belarrirako mila bider hobeak izanik" (1995-06-16)
- [E302]: "goilare-ren alde azken saioa egiteko asmoa agertu da gure artean, baina ohituraz horrela idazten dugula beste arrazoirik ez dugu aurkitu" (1995-07-10)
- [E301]: goilare [da nire ustez hobesteko grafia] (1995-04-18)
- [I102]: "zalantzarik gabe, ostera ere, argudio fonologikoei emanen nieke nagusitasuna eta forma hau hobetsi. Euskal lexikoan, munduko hizkuntza guztietakoetan bezala, gutienezko erregela batzuk ere egoten dira, eta zorokeria hutsa da nire aburuz, batzordeak proposatzen duen bezala, arrazoi kuantitatiboak direla bide, hainbeste eta hainbeste forma irregular ontzat jotzea. Behin eta berriro garuna amaigabea ez dela ahanzten dugu, eta gramatika sistema konputazional hutsa" (1995-06-29)
- [E302]: "goilare / koilare / koilara / goilara / kutxare / kutxara: eguneroko lanean sortu (...) zenbait zalantza" (1994-07-22)
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-11-10 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | ZS:HBL | 2007-12-11 |
goiar izond. 1, Enb (Amerikar bat, jakintsu goiar); ik. goitiar.
goitar izond. 2, Vill Eliza ("argi goitar"); Azurm Gizab ("kultura goitar").
-tar osaerakoak.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-11-10 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:06 | 1994-11-10 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
AS: goitiko.
AS gisa gehituz: - tik goiti, goiti egin .
goitiko
- [E409]: AS gisa gehituz: -az goiti (gerriaz goiti, gerriaz beheiti), -an goiti (mendian goiti joan dira). Adibidez argitu.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Forma berririk ez da orain erantsiko (lantaldeak proposatuak, berriz, jaso egingo dira).
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
goiti egin IE 3: Dv Lab ("Ez bada belhar hainitz biltzen etxe batean, lurrek bortxaz beheiti eginen dute; hainitz bada, goiti"), Arb Igand ("Bihotzak goiti egiten derauko"), Larz Iru ("Goiti egin nahia emaiten daitak gizon horren ikusteak berak"); Ik. OEH argitaratuan, gainera: Dv (2 P 2,22: "Zakhurra bere goiti-eginera itzuli da") eta goiti-egingailu Prop 1909 ("Hararazi nioen goiti-egingailu gothor bat").
goiti egin eta goiti egite IE 3, denak ap. Haurren arthatzeaz: "amaren besoetarat nahitua da eta azken aphairua goiti egiten du", "ur beroa emaiten badakozue, goiti eginen du berriz", "Ez uste izan goiti egite hori barne betheduraz dathorla".
goiti egin : HiztEn (AS: 1 gainez egin; 2 oka egin), LurE (1 gainez egin; 2 oka egin) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.
goiti egin : EuskHizt (1858; Ipar; 1 igo; 2 gainez egin; 3 oka egin), HiruMila (ik. goitikatu), ElhHizt (AS: desbordar, rebosar, rebasar), EskolaHE (AS: 1 gainez egin; 2 oka egin), HaizeG BF (vomir), Lh DBF (AS: 1 vomir; 2 avoir tendance, mouvement vers le haut), DRA (1 desbordar; 2 vomitar; 3 tender o moverse hacia la altura), PMuj DVC (goitik egin 'vomitar'); goiti-egile : PMuj DVC (vomitador, gormador); goiti-egingailu : DRA (vomitivo) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF.
HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS
egin.
goiti sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-05-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: GOITI ETA BEHEITI a) Arriba y abajo, para arriba y para abajo; para un lado y para otro. "Kale luzeetan goiti ta beiti ibilli giñen (AN-gip, B)" Gte Erd 190. Itxasoa samurturik goiti eta beheiti. E 61. Ongi begira dezagun goiti eta beheiti, bazter batera eta bertzera. Dv LEd 168s. Goiti eta beheiti eta bazterretarat zabalduz doala. HU Aurp 198. Hats-hantuarekin sahetsa goiti eta beheiti zerabilala. JE Bur 62. Ikusten du merkatu eguneko yendeketa, goiti eta behiti, aro haundian. Zub 105. Untzia bazabilan goitita beheiti, jo harat jo hunat. Ardoy SFran 245. b) Por todas partes. Aberatsa izan banintz, Don Tio Paco: ta pobrea naizelako, herrero: ta herrero goiti ta beiti (AN-gip). Inza NaEsZarr 855
adib: beheiti 1 adb. Ipar. eta Naf. Behera, beherantz. Ik. beheitiko. Itsasoa samurturik goiti eta beheiti.
goiti eta beheiti 6: Berria 3 (Animatuenak lagunen bizkarrera goititu dira, apar harroa olatuetara bezala, handik pabiloi osoa dute begi-bistan, milaka buru musikaren erritmora goiti eta beheiti mugitzen, milaka aho, baina garrasi bakarra), Argia 3 (Emakumeak antzinako denboraz geroztik iturrira doaz urketara egunero, mendi patarretan goiti eta beheiti, eguzki bero astunaren pean).
goiti eta beheiti 38: Herria 3 (Batto bada itzulikaria, mendi harritsu bat erakusten duena, dena harpe eta dena zoko, zernahi jende ibilki bidez-bide mendian goiti eta beheiti...), Joan Mari Irigoien (Ez nuen ulertzen zergatik zozo batek egin nahi zituen sei habia, eta ez nuen ulertzen nola egin zituen habia haiek, osaba eskaileran goiti eta beheiti zebilela), Xabier Montoia 4 (Jauzika zoazte, eta hainbertze goiti eta beheiti mindurik dituzue ipur-mazelak), Pello Salaburu 7 (Egia esaten badut, ez dut ulertzen nola den posible gaur egun, euskararekin goiti eta beheiti urteak eta urteak daramazkigula), Aingeru Epaltza 5 (Aterabide bakarra aziendak bezala larreratzea zen - noranahi joanda ere aldapa baizik ez -, herri inguruan goiti eta beheiti), Itxaro Borda (Errain-ukaldika goiti eta beheiti mugitzen hasi zen), Michel Oronoz (Bere esku zaintsuetaz zerbait egin beharrez Ermita berriz xutitzen da eta lanparen mitxa goiti eta beheiti erabiltzen du argiaren hobetzeko)
Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa da goiti sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-11-10 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
- [E409]: Adibideaz argitu: Hori goiti-beheiti, guk aurrera
- Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): H1.1 lantaldeak eskainiko ditu azalpen egokiak.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-05-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: GOITIAGO "(Más) arriba" Lar y Añ. Meatze au baino gitxi bat goitiago. Izt C 73. Bere burua bertzeak baño goitiago ikusi nai izatetik (Zugarramurdi, 1875). ETZ 301. Badoa bethi [...] goitiago lasterrago. Ox 20. Ziminoa goitiago eta uzkia ageriago. Zub 67. Bethi goitiago geramatzate beribilek. JE Ber 13
adib: goiti 1 adb. Gora, gorantz. Anton. beheiti. Beheiti goazela, ez goiti. So egizu goiti. Goiti doan kea bezala. Burua goiti altxatzen dute. Goiti bihotzak! Goitiago haikatzen direnak. Karrikari goiti: kalean gora
goitiago 4: Berria 3 (Anitz jaisten bazara, presioarengatik, gas gehiago irensten duzu, eta goitiago joanda gutxiago), Euskaltzaindia (Kopuru hori ELGAko herrialdeen batez bestekoaren parean da ia-ia (ELGAk 493 puntu), baina Espainiako batez bestekotik franko goitiago da, estatu espainiarrean puntuazioa 481ekoa izan baitzen).
goitiago 28: Berria (Edonola ere, Silveira puntu bat goitiago ikusten dut), Joan Mari Irigoien 7 (Eta, hartaraz gero, haste gaitz eta neke baten ondoren, goiti egitea erdietsi zian, gero eta goitiago...), Xabier Montoia 6 (Nor ni baino goitiago, erran nezakeen orduan), Pello Lizarralde 4 (Burua altxatzera ausartu denean Abelek Joxeren figura begiztatu du, berrogeita hamarren bat metro goitiago, haritzak bukatu eta pentzeak hasten diren tokian), Aingeru Epaltza 3, Jean Baptiste Etxarren 2, Elizen arteko Biblia, Ibon Uribarri, Patziku Perurena 2, Anjel Lertxundi.
Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa gorago bezala.
Azpisarrera gisa jasotzekoa da goiti sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:21 | 1999-09-14 | Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z10: LBeh12 | 2020-04-21 | Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa |
Ik. OEH argitaratuan Alt LB: "Udalaitzen, aitz aundi ta goitiar aren puntaren-puntan".
goitiar EB 6: G. Nazabal: "deus ez handioso eta goitiarragorik"; X. Gereño 3: "Gai goitiarrak erabili nahi nituzke", "Idealista izan nahi nuke, garbiagoa, goitiarragoa, bikainagoa", "Berak baietz erantzun zion (...) Frantzia-k horien antzeko gidari bat behar zuela, gaztediari bereziki ilusio goitiar bat emateko abertzaletasun erradikalaren bidetik"; A. Valdes 2: "Etxauntza misteriotsuan barrena ausartu nintzen, entzundako istorio goitiarraren korapiloaren begira, hiru pertsona akatu zituen trajeria", "ixiltasun goitiarra zen ausnartzen".
goitiar : DFrec 1; ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.
goitiar : Lur EG/CE (excelso), PMuj DVC (1 castellano, natural de Castilla; 2 celestial, celeste, sobrenatural); goitiartasun : PMuj DVC (alteza, excelencia, elevación, sublimidad) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.
goitiar adj. [Oharra: Euskaltzaindiak, goitiar-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. goitar].
goitiar 12; goitar 17.
goitiar 11; goitar 38.
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Debekua bere horretan uztea proposatu da. Datuak ikusita, badirudi goitar forma nagusitzen ari dela.
Ik. goitar.
-tar/-tiar.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-11-10 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
goitiarazi, goitiaraz, goitiarazten. du ad. 'altxarazi'.
goitiarazi, goitiaraz, goitiarazten
-i(tu)+a-
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z5:EEBS:37 | 1999-09-14 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
goitibera Osk Kurl 5, adib.: "Oholezko kutxa handi bati lau gurpil ipiñi, ta hauxe da goitiberarik ederrena".
goitibera 3: IkastolaGazt 1978: "Nik etxean topaten dot naiko gai goitiberak, gurditxoak eta abar egiteko"; A. Arejita: "Batzuetan tresnagintza hau zailagoa zen, eta nagusien laguntza behar zen horretarako: goitiberak, kometak, ballestak, kolunpioak... egiteko"; Egin 1992: "goitibera lasterketa bat izango da"; eta goitibehera 1, Egin 1977: "goitibehera txapelketa izan zen arratsaldean".
goitibera : AB38 1; goitibehera : HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE, Euskalterm.
goitibehera : HiruMila (goiti-behera: goitibera, carrito deslizador usado por los niños), ElhHizt (patín, carrito deslizador con el que juegan los niños), Casve EF (luge), PMuj DVC (goitibera: patín; goiti-bera ibili: jugar a deslizarse plano inclinado) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Prestas: goiti-behera: 15 lek. (B 14 / G 1).
iz.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
-gale.
iz.
g.er.
goragalea.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
goi sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:023 | 2003-04-08 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-05-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: GOITIK BEHERAINO De arriba abajo; (fig.) completamente. Eskall-burutik amildu eta / goitikan beraño zuzen. Xe 269. Goitik beeraño dana eundua. Ir YKBiz 502. Gizarte-auzia goitik-beraino erabat aldatu ta itxulastu. Zait Plat 6 (v. tbn. 41). Goitik beeraño zuriz jantziak. Anab Aprika 16. Gorputza dauka goitik beraiño / oso egoki egiña. BEnb NereA 221. v. tbn. Berron Kijote 174. Irakaskuntzan, erabat harturik goitik beheraino, istilu larriak ikusi beharrean gara. MEIG IX 24
adib: behera 1 adb. Leku apalago batera. Behera jaitsi. Arinak gora eta pisuak behera joaten dira. Gora eta behera ibili. Beherako bidea. Beherago, hiru neska zoragarri. Kilometro bat beherago. Gero eta beherago. Ni bezalako behe baino beheragoko gorbatadunek. Beheraxeago jaitsi zen. Filosofiaren gailur agorrak pixka batez utziko bagenitu, beheraxeagoko lurrak zertxobait lantzeko. Goitik beheraino.
goitik beheraino 17: Deia, Elkar, Consumer, HABE 2, Berria 4, EiTB 3, Jakin 3, Argia, DiarioVasco.
goitik beheraino 81: Berria, Jose Morales 7, Joxemari Iturralde 5, Elizen arteko Biblia 4, Iñaki Mendiguren 4, Andoni Egaña 4, Pako Aristi
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
eraikuntza librea (edo mugakoa) dela uste du lantaldeak, eta aski dela goitik behera jasotzea.
Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa da goi sarreran.
- [E123]: Bat nator lantaldearekin.
- [E409]: Eraikuntza librea da hau, eta beste gehiago. Baina goitik adizlagunaz lokuzioak badira: goitik jo, e.a.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Kendu lerroa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-11-10 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Ipar. adlag. eta iz. / AS: goitika egin.
goitika egin
iz.
- [E126]: Baztan ez dakit HB-n Iparraldekotzat hartzen duzuenetz, baina hor ere ibiltzen da (BH, BM).
- Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulian erabakia.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 |
AS
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-11-10 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
AS
-ko
- [E126]: goitiko `oka egina'. Nafarroan ibiltzen da, Goizueta aldean.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28) Forma berririk ez da orain erantsiko.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-11-10 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
goititu, goiti(tu), goititzen. Ipar. eta Naf. da/du ad.
goititu, goiti(tu), goititzen
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z5:EEBS:37 | 1999-09-14 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Ik. OEH argitaratuan goitidura Arbill III 31,2: "Baldin gizona spirituko goitidura huntan ezpada"; goitimendu SP POB: "Izan zarela graziazko dohainen eta gure naturalezaren loriarako goitimenduaren hasburua eta zimendua"; goititasun SP POB: "Iainko baten semeari dagokan loriako handitasun eta goititasun hartara": goititzale Zub: "Sei egoitzetakoak geienak goititzale edo ascensor horiekin".
goitiera EB 1: Txill ("Erdipurdikoen nagusikuntza eta goitiera"); goititze (eta prezio g.) IE 4: Herr 1969 eta 1987 (adib.: "diruaren goititze", "zergen goititzea", "bildoltxaren prezio goititzea").
goitiera : AB38 3 ('elevación, altura'); goititasun : HiztEn, LurE; goititze : AB38 4 ('subida'), LurE // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, Euskalterm.
goititasun : ElhHizt (Ipar. altura; excelencia), EskolaHE, DRA (sublimidad); goititze : EuskHizt, HiruMila, PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-tze.
iz.
Ipar.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-11-10 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
-tsu.
izond.
g.er.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-11-10 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
goitu, goi(tu), goitzen. du ad.
goitu, goi(tu), goitzen
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
iz.
g.er.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
iz.
Zub.
laidoa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-tze.
iz.
g.er.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1992-07-23 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:01 |
AS gisa gehituz: goiz-alba, goizeko izar , goizetik gauera .
- [I108]: "iz. / izond." (1993-02)
- [E409]: goizeko Sartu.
- [E210]: Azpisarrerak (berriak): goiz beranduan (eguerdi-partean), goiz-partea.
- [E126]: goiz-ezkila ikus AL (ezkille).
- Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Forma berririk ez da orain erantsiko; lantaldeak proposatuak, berriz, jaso egingo dira; gainera, beste azpisarrera bat jasoko da: goizetik: zergatik jaiki zara hain goizetik? eta pare bat adibide: goiz-arratsetako freskura; goiz edo berandu, altxatuko du burua.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:27 | 1999-09-14 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-06-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: GOIZ-ARGI (Foix ap. Lh), GOIZTARGI. Aurora. Cf. goizargitu. Itxaso apalak irri dagi / goiztargi sotillaren antzera. Elizdo EEs 1928, 79. Hara: heldu zare / goiz-argien pare. Iratz 191. Argi gozo dario [kantari], goiz-argi, Asisko bertako egun-sentiak bezela. Lek SClar 121. Gau ixil paketsua, / goiz-argitik urbilla. Or in Gazt MusIx 199 (Gazt ib. 187 goizalde, Onaind ib. 206 argi-nabar). Mendi axala goiz argiz zillar / egun atari denean. NEtx LBB 338. v. tbn. Zait Sof 164. SMitx Aranz 18 20.26: goiz(-)argi 1: DiarioVasco (Portua, etxea. Marinelak atera dira ontzigaineko goiz argitara eta, ai ene bada: den-denek aho-bueltan zer?, eta orban gorri zikin itsusia!).
goiz(-)argi : Herria (Nork daki zer gertatuko den? Lurrikara izigarria egin du larunbat goiz argi hastean Asia hegoan, India, Pakistan eta Afganistan herriak elgar jotzera dauden gunean Kaxemiran, Xina Tibeta ere urrun ez dagoen aldean, bi kontinentek (India eta Eurasia) elgarri so egiten duten aldean), Elizen arteko Biblia 5 (egunsentiko argia bezalakoa da, goiz-alba garbian jaikitzen den eguzkia, lur bustian ernetako belarrari dizdiz eragiten dion goiz-argia), Urtzi Urrutikoetxea 1 (Ikusi ditut: bi, hain zuzen ere, goiz-argian, gure norabidean aurrez aurre zegoen eraikinaren zati estuan, hormaren goiko aldean), Piarres Aintziart 2 (Goiz-argian erreka baten bazterra segitzen nuela, uraren jario mutua ene urrats isilekin jarraikiz, ikusi dut zurzuria ari laino eztiaren artilea sistatzen), Asisko Frantzizko 2 (Eta beste hau ere bai: Gose denari zeure ogitik ematen badiozu, orduan, goiz-argiak bezala egingo duzu distira, eta justizia izango duzu aurretik gidari), Xabier Montoia (Lotan egonen dira, harik eta goiz-argiak, insomnioak jotako edonoren gelako lanpararena baino argiagoa den horrek kantari iratzarri arte.), Imanol Zurutuza (Bidean barrena zihoazela, udaberriko goiz-argian, orein bat ikusi zuen urrutiko galsoro bat zeharkatzen, eta anaiari seinalatu zion, hatzaz)
HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS: goiz argi / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS: goiz argi
elkarketa librea.
Erabili da eta jasotzekoa da azpisarrera gisa.
-argi.
Azpisarrera gisa jasotzekoa goiz sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EOh | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11:EHL | 2021-05-17 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
GOIZ BERANDU (V, G, AN ap. A), GOIZ BERANT. (BN, S ap. A; Foix ap. Lh). a) (En casos locales de declinación). Cerca del mediodía. * Atzo goiz beranduban. Echag 48. Atzo eguarte azkenean edo goizberanduan. A Ezale 1899, 10a. Goiz erdian naiz goiz beranduan. Erkiag BatB 25.
LB: Goiz beranduan: eguerdi inguruan. Goiz gorri, arrats euri (Karmel) / EPG: 2 Goiz beranduan esnatu zen biharamunean. (Jose Morales) / ETC: 0.
Elhuyar: 0; Adorez: goiz-beranduan etorri da: ha venido hacia el mediodía.; Labayru: 0;
goiz 1 iz. Gauerditik eguerdia arteko denbora-bitartea, bereziki egunsentitik eguerdia artekoa. Goiza etorri zenean. Goiz, eguerdi eta arrats, beti porrusalda. Goiz guztiek dute beren arratsaldea. Goiz hartako egitekoak. Udaberriko goiz bat. Igande goiz zoragarri batean. Goiz guztia lanean igaro. Goiz osoa eman du etxean. Goizetik arratsera, dantzan eta kantari. Bihar goizean. Hurrengo goizetan. Goizean bost eta erdietan jaikita. Goizeko ordu bietan. Goizeko hamarretan. Goizeko ihintza. Goiz beranduan: eguerdi inguruan. Goiz gorri, arrats euri (esr. zah.). || Goiz-goizean ekin zioten ibilaldiari.
Azpisarrera gisa jasotzekoa da, baina komeni da definizioa gehiago zehaztea.
Azpisarrera gisa jasotzekoa goiz eta berandu sarreretan.
- [E210]: Azpisarrerak (berriak) goiz beranduan (`eguerdi-partean'), goiz-partea.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28) Forma berririk ez da orain erantsiko.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | EArau | 2009-12-28 | |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Ik. OEH: AS
HLEH: - / EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: adib. / EskolaHE: -
eraikuntza librea (edo adibide gisa jasotzekoa, osagaien segida horretan finkatua denez).
edo.
- [E123]: Bat nator lantaldearekin.
- [E210]: Hiztegiak ekarri beharrekoa, adierazgarria baita.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Adibide batean jasoko da, goiz sarreran: goiz edo berandu, altxatuko du burua.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-05-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: GOIZ ETA ARRATSALDE a) (Con sufs.). Mañana y tarde. v. GOIZ-ARRATSALDE. Laudatua zaradela goiz eta arratsaldean. EZ Man I 13. Eta hala eramatzik goiz eta arratsaldeak. EZ Man II 160. v. tbn. Azc PB 174. b) (Uso adv.). Por la mañana y por la tarde, durante todo el día. Egunaz eta gabaz, / goiz ta arratsalde. Echag 87. Bazebillen gau ta egun, goiz ta arratsalde. Ag G 125. Bigarrena [eguna] Loiolako, goiz eta arratsalde. JE Ber 97. Berez zortzi egun, goiz ta atsalde, biok bakarrik. Or QA 53. Goiz eta arratsalde, ez didate pakerik eman. NEtx LBB 116. Zenbat sasi artetan / lanean debalde, / atsedenikan gabe / goiz ta arratsalde. Insausti 340. v. tbn. Azc PB 46. A BeinB 68. A Ardi 6. ArgiDL 128. TAg Uzt 314. (Una vez) por la mañana y (otra) por la tarde. Goiz da arratsalde joaten zan elizara. Echta Jos 285
adib: bakea eman Bakean utzi. (Batez ere ezezko eta aginterazko esaldietan erabiltzen da). Piarresek ez dio bakerik ematen, non zer gaitz duen aitorrarazi artio. Bere kontzientziak bakerik ematen ez zion. Goiz eta arratsalde ez didate bakerik eman. Zoazte hemendik!, emazue bakea!
goiz eta arratsalde 300: Aizu 2, Deia 8, Elhuyar, Consumer 9, Berria 87, EiTB 14, Jakin, Argia 5, DiarioVasco 173
goiz eta arratsalde 48: Herria 5, Berria 16, Elizen arteko Biblia 6, Gotzon Garate 3, Felipe Juaristi 2, Txillardegi 2, Xabier Mendgiuren Elizegi, Jose Antonio Mujika, Juan Garzia, Pello Zabala, Joxerra Garzia
Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa da goiz sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EOh | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z6:LBeh | 2011-05-10 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-05-15 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: GOIZ-PARTE (V-arr-gip, G-goi-azp). Ref.: Elexp Berg; Gte Erd 251. Mañana (parte del día). "Goiz partean etorri zen (V-arr, G-goi-azp), goiz partetik etorri zan (V-gip, G-azp)" Gte Erd 251. Gox parteti etxe biarrak gaztiak egitia. fB Olg 56s. Goiz parteko zurrutak. Basarri 147. Bertsotarako txarra / baida goiz-partia. Uzt Noiz 119. Egun orretan trumo-euri ikaragarria egin eban goix partetik. Gerrika 291
adib: parte 3 iz. Alderdia, aldea. Euskal Herriko parte honetan. Aita San Martin jaio zenean Beasaingo partean. Goiz parteko zurrutak. || Medikuak egiten duen guztia estimatzen da, eta parte onera hartzen da.
goiz parte (gehienak goiz partean dira) 131: Aizu (Goiz partean, ohi denez, hiriko kaleak izango dira bertsoaren plaza nagusi), ElCorreo 2 (Goiz partean neurean guztiz zentratuta egon nintzen eta besteen lanei ez nien gehiegi erreparatu), Deia 4 (Oihana hi-tza ere entzun zen goiz partean, liburu eta disko artean galtzeko oihan ikusgarria baita urteroko hi-tzordua), Consumer 10 (Nahiz eta, lanarengatik, ahalegin fisiko bizia egin beharrik ez duten, laneko ordutegiak hala agindurik, goiz partean janari bat hartu behar izaten duten pertsonek zerbait arinago hartu ahal dezakete, hala nola esnekiren bat eta sasoiko fruta), Berria 24 (Goiz parteak baditu gauza politak baina niri gehiago gustatzen zait arratsalde-iluntze partea, ordu garai hori), EiTB 29 (Goiz partean zeru urdina nagusituko da eta haizea noraezean ibiliko da), Erlea (Denak batera kabitzen ez eta mutilek izaten genuen maisuarekin eskola goiz partetik, eta arratsaldez, maistrarekin, neskek), DiarioVasco 60 (Goiz partetik eta egun osoan zehar, animazio handia eta herriko kale eta plazak jendez gainezka).
goiz parte (gehienak goiz partean dira) 40: Berria 9 (goiz partean zerbait bateratua egitea), Herria 6 (Baiona Santespietako posta bulegoa hetsirik egon da goiz partean grebarengatik), Anjel Lertxundi 5 (Goiz partean, ariketa fisikoak egiten ari ginela, Robert Walser jarri zait ondoan), Xabier Mendiguren Elizegi (Egunez egun gehiago etortzen ziren goiz parte horretan, eta egunero jarri behar izaten nien bideo berria), Aingeru Epaltza (Goiz partetik, Foru Poliziak eta Polizia Nazionalak hasitako orrazketak azken frankotiratzaileekin akabatzea lortu duela esan du Gobernuko bozeramaileak), Itxaro Borda (goiz parteko orduetan Propreté de Paris apaindura berdeen menean, kaleak garbitzen ari ziren behialako tiratzaile senegaldar eta maliar seme-alaben langileen erditik), Joxemari Urteaga (Goiz partean ahaztuxea eduki bazuen ere, triangeluari zirrizturen bat bilatu nahi izan zion arratsalde hartan), Pedro Alberdi (Gaur, goiz partean, kantaldia izan omen duk Martuteneko kartzela barruan), Patxi Zubizarreta (Goiz partean, kalezuloa itzalpean egoten da, hotzak eta hezetasunak hartua), Edorta Agirre (goizeko kopak eta goiz parteko gosariak atera ondoren)
Azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke parte formaren adiera hori nabarmentzeko.
Jasoa dago jada Euskaltzaindiaren Hiztegian adibide gisa parte sarreran
Azpisarrera gisa jasotzekoa da goiz sarreran.
- [E210]: Azpisarrerak (berriak) goiz beranduan (`eguerdi-partean'), goiz-partea.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28) Forma berririk ez da orain erantsiko.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | EArau | 2009-12-28 | |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Ik. OEH: AS
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
elkarketa librea dela uste du lantaldeak, nahiz finkatua izan ohi den, eta ez librea, dvandva hauetako izenen segida: goiz-arrats(etan) erabiltzen da, adib., baina ez arrats-goiz(etan).
- [E115]: 'Goizarrats: egun osoaren adierazteko B.G. L. bN, gN, Z. maiz erabiltzen da'.
- [E123]: Egia da elkarketa librea dela, edo, behintzat, ez dela ihartua; baina uste dut ez duela kalterik egiten jasotzeak, adibideren bat ere emanaz, argi gera dadin pluralean erabili behar dela. Egunetik egunera maizago entzun eta irakurtzen dugu seme-alaba bat, zure seme-alaba singularrean erabilia
- [E210]: Hiztegiak ekarri beharrekoa, adierazgarria baita.
- Erabakia: EArau (1997-06-27): 'bigarren pasaldirako utzi [da]'.
- Erabakia: (H2.2 / 2009-12-28): Adibide batean jasoko da, goiz sarreran: goiz-arratsetako freskura.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
goizabar (eta goxabar) B 2 (Mg PAb: "Goisabar, edo egun usaiñagaz batera; ta belu neritxon beste egunetakuen aldian"; A BeinB: "eguna argitu iakenean, bat batera ta goizabar baga argitu zan orduan"); eta OEH argitaratuan, gainera: Ol 1 Sam 30,17 eta goiztabar : Ur Os 11,1; goiz-abar 1 (Anab Aprika: "Goiz-abarra asi, baño tankera berean segi"); goiznabar G 6 (EA OlBe 2: "Goiznabarrean era xamurrez otoi eztitsu garbia egin ondoren idikitzen det bordagaraiko esia", "Lo gozatsua egin ondoren jeiki naiz goiznabarrean ego-aldetik enadatxo bi etorri zaizkidanean"; Zait Sof: "Goiznabarra da"; Etxde JJ 3: "ta Garazitik goiznabarrarekin aterata eguerdirako Etxahuniara eldu ziran", "gauerdi edo goiznabarra baiño len", "goiza urratzearekin atera oi zen etxetik (...) goiznabarrarekin etxeratzeko"; Ibiñ Virgil: "goiznabarrak, gu uzten gaituenean, ara omen daroa eguna"); IE 1 (Mde Pr: "goiznabarrean suizkilotua"); goiznabar-zale G 1 (Zait Sof: "txori goiznabar-zalien txorrotxiotxi zoliok").
goizabar (eta goxabar) 4: B 2 (J. Kerexeta: "Gau illuna azkenetan, / Eta ixarrak diz ta diz / Agurka goxabarran", "italiak bakarrik / Goxabar oztiñian"); EB 2 (L. Baraiazarra: "goizabarreko kanpaiak jo behar izaten zituzten"; P. Aristi: "Gero geografi ariketa bat goizabarrean"); goiznabar 4: G 1 (A Ortzuri: "Zirzil galduak ibilli oi ditun goiznabarrean mutillen atzetik"); IE 2 (L. Etxezaharreta: "Egunak luzeak ziren goiznabarretik goiznabarreraino").
goizabar : HiztEn, LurE; goiznabar : AB38 1, HiztEn ("ik. goizabar") // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, Euskalterm.
goizabar : DRA, PMuj DVC, ElhHizt, HiruMila; goiznabar : Lh DBF, DRA, HiruMila, PMuj DVC (goiz-nabar); goiztabar : Lh DBF // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, EskolaHE, Casve EF, HaizeG BF.
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:07 | 1994-11-10 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
'egunsentia' (*goizaldea lanean eman dute e. goiza, goiz-partea...)
goizaldera etorri da (baina ez *"goizaldea lanean eman dute", baizik goiza, goiz-partea...)
- [E109]: 'Erants: "Ekialde". "Zoaz goizalde, edo Orienteco bazterretara". Agirre Ast., III, 190'.
- Erabakia: EArau (1997-06-27): ez da onartu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau74 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-11-10 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
-tik/-danik
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: adib. / EskolaHE: -
eraikuntza librea.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH:AS | 2018-06-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: GOIZEAN GOIZETIK (A DBols), GOXEAN GOXETIK (Añ). A la mañana temprano, desde por la mañana temprano. "(Muy de) mañana" Añ. Tr. Loramendi (87) y B. Enbeita (NereA 36) usan g. goiztik. Jagi goxean goxetik, usteletan oean etzan baga. Añ EL1 79. Zer egiten dezute goizian goizetik? Sor Bar 102. Goizian goizetik, eguna zabaldu baño lenago. Kk Ab II 122. Goizean goizetik asi-ta euri faltarik eztaukagu egun guztian. Alzola Atalak 83. Goizen goizetik aizea gendun / azkeneko ostoen kontra. Insausti 277. v. tbn. Zav Fav RIEV 1909, 34. AB AmaE 386. Canala Jesucristo 32 (ap. DRA). Azc PB 118. A BGuzur 141. Echta Jos 38. Ag G 227. Etxde JJ 194. Akes Ipiñ 20. Erkiag BatB 187. FEtxeb 127. Aizarnarako bidea artu zun urrengo goizean-goizetik. TAg Uzt 212.
goizean goizetik 277: Deia 3, Consumer, Berria 152, EiTB 74, Jakin 2, Argia 8, Erlea 2, DiarioVasco 35.
goizean goizetik 46: Berria 27, Patxi Zubizarreta 4, Josu Zabaleta 2, Hasier Etxeberria 2, Oskar Arana, Edorta Jimenez, Mirentxu Larrañaga, Bego Montorio, Koldo Biguri, Eneko Bidegain, Elizen arteko Biblia, Xabier Mendiguren Elizegi, Harkaitz Cano, Pello Zabala.
Erabili da eta jasotzekoa da azpisarrera gisa
Azpisarrera gisa jasotzekoa goiz sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
eraikuntza librea.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-09-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
goiz sarrerari dagokion azpisarrera.