- du ad. decir, contar, relatar;
zer esan duzu?: ¿qué has dicho?
esadazu zer egin behar dudan: dime qué he de hacer
hori esan dit: me ha dicho eso
ea zer dioen: haber qué dice
hitzaurrean dioenez: como dice el el prólogo
ez dizut bi aldiz esango: no te diré dos veces relatar
bihar etorriko dela esan didate: me han dicho que vendrá mañana
gertaturiko guztia esan zidan: me contó todo lo ocurrido
esan nahi izan / esan gura izan: querer / pretender decir
zer esan duzu?: ¿qué has dicho?
esadazu zer egin behar dudan: dime qué he de hacer
- du ad. (en locuciones);
hitzik esan gabe: sin decir palabra
hobeki esan: dicho mejor
bestela esan: dicho de otro modo
nork esan: quién iba a decir
esan bezala: como se ha dicho
bigarrenik esan beharrik ez: sin necesidad de dicir por segunda vez
esan ezin ahalako: imposible de decir
esan gabe doa: no hay por qué decirlo, es evidente
esan nahi baita: eso es lo que se pretende decir
zer esanik (ere) ez: ni que decir tiene
- du ad. decir, recitar;
bi gazte portugesez olerkiak esaten: dos jóvenes recitando poesias en portugués
- du ad. decir, rezar (una oración, el rosario, etc.), celebrar;
mahaia asmatu zuenaren alde, aitagure bat esango dugu: diremos un 'padre nuestro' por el que inventó la mesa
meza esaten ari zela: mientras celebraba misa
- dio ad. llamar, denomiar, decir;
ez zaio beleari uso esaten, ezpada bele: no se le llama al cuervo paloma sino cuervo
handia izango da eta Jainkoaren semea esango zaio: será grande y le llamarán hijo de Dios
gure artean, erdaldun, euskaraz ez dakienari esaten zaio: entre nosotros ‘erdaldun’ se llama a los que no saben euskara
Mikel esaten diote: le llaman Mikel
- lok.;
esanak esan: dicho lo dicho
esanak esan goazen harira: dicho lo debido vayamos al grano
esanak esan, ozenki hots eginez aldendu zen gela hartatik: diciendo lo que había que decir se alejó de aquella habitación
esan beharrik ez: no cabe duda
bigarrenak, esan beharrik ez, zorrotzagoak dira lehenbizikoak baino: los segundos, no cabe duda, son má afilados que los primeros
baietz irudituko zitzaiola, esan beharrik ez dago: que le parecería bien, no hay nada que decir
zxer esanik ez: sin duda
tabernariak, zer esanik ez, ez du horrelako sasi-hizkuntza bat ikasteko ez gogorik ez asmorik: el tabernero, sin duda, no tiene ganas ni intención de aprender un falso idoma como ese