Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. Sin. bizkotxo.

Erabileremu dialektala

Ipar. (ik. oharra, s.u. bizkotxa)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bizantinismo 1, M. Ugalde ("bizantinismoak alde batera utziaz"); bizantino: SM Gogoz ("bizantino esmaltedun erretaula"); Xake ("Bizantinoen enperadorego").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bizantinismo: Berria (B. Atxaga: "Zuhurtziarena azpimarratzea bizantinismoa besterik ez da izan"); Herria (J-L. Davant: "Gaüzak ez ote dütüe sobera konplikatü gure teologoek, bereziki zaharrek, grekoen filosofiatik eta bizantinismotik? Eta jin izan balitz bizantinismo horien gaztigüz, Jinko bakoitxaren handitarzünaz kiristien oritaraztera?"). // Argia (J. Azurmendi: "lehendik abertzale ez denari [arazo horiek] bizantinismo hutsa iruditu behar zaizkio"); Garziarena-5 ("Turkoak Constantinoplaren erasoan ari ziren eta jakintsuak eztabaidan ea argia sortua izan zen ala ez. Honi deitzen diogu Bizantinismoa"); J-L. Davant (Aizkolariak eta zizelkariak: "bizantinismo hutsa zait hiztegiaren gutiestea gramatikaren izenean"); bizantino: K. Izagirre ("burdinazko aldabak, elkarri haginka egiten dioten dragoiek osatua, forma bizantino ederra dauka"); G. Garate ("diskusio nahiko bizantinoak izateko arriskua badute"); Berria ("Chirac ordezkatzeko gerra bizantinoak bi lehen ministro edukitzera eraman duelako Frantzia").

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bizantziar (eta -otar 3) 16 (6na izlag. eta izond.): J. Tobar-Arbulu (“Bizantziarrek, mendeetan Ekialdearen eta Mendebaldearen arteko merkatalgoa menperatu zutenek, urrea nahiago zuten oraindik”), M. Ezkurdia (“arazo byzantiarra”), GaztEntz (“Ekialdeko Europan bizantiarrek beren estiloa landu zuten”), LM. Bandres (“Bizanziar medikuntzaren sorrerak”), LurE (“erromatarren eta bizantziarren garaia”), JM. Arzalluz (“turkiarra nahiz bizantziarra”, “hasiak omen ziren bizantziarrak gerraontziak eta gainerako tresnak handik ateratzeko prestatzen”), Arte modernoa (“Moskukoa, Mamontov mezenasak eslavofiloak herrikoaren eta bizantziarraren erreibindikazioraino eraman zituelarik”), Harluxet HE (“estilo bizantziarraren adierazgarri“, “hiru ate bizantziarrak”), Erlijioak munduan (“Bizantziar eliza”, “Bizantziar Inperioa”, “bizantziar printzesa”); Ker Urkiola (“Romani-Bizantiar barria dogu”), Angosto’ko AB (“Grezia'tarra edo Bizantzio'tarra”), G. Egaña (“Bizanziar eginkera”, “Bizanziarrak mosaiko-ertigintzan betegintasunik miragarriena lortu zigutela esan bearrik ez dago”), UZEI (“Inperio bizantziarra”), X. Odriozola (“Byzanziotar Dorrea”), X. Odriozola (“Erromatarrek eta bizanziotarrek”), B. Latiegi (”Julian konte bizantziotarrak”); cf. bizantino 2: Xake (“Bizantinoen enperadoregora ere pasatu zen”), SM Gogoz (“bizantino esmaltedun erretaula”), eta bizantinismo 1, Mikel Ugalde ("bizantinismoak alde batera utziaz").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bizantziar: Erlijioa Hiztegia ("Errito bizantziarra" eta s.u. Eliza ekialdetarrak); ZTC: bizantziar 1; byzanziar 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bizantziar: ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizantzio / Bizantziar Inperioa / Ekialdeko Erromatar Inperioa // bizantziar.

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak argitzekoa.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

Kategoriak aipatuz: «iz. eta izlag. edo izond.»

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak

Jatorrizko forma

luma bizar

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: bizar(-)labana, bizar(-)makina; bizarra egin, kendu, moztu.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

gehitzeko eskatuz, AS gisa: bizar-peitu ; eta adib. gisa: bizar-aitzur.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

bizar-labana; bizarra egin, kendu, moztu

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bizar sarrerari dagokion azpisarrera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

labana sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 26 (Argia 1, Berria 7, EiTB 1, Elhuyar 1, Elkar 10, Consumer 3, Laneki 1, UEU 2); ETC 130

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: bizar-xafla 1 [bizar-orria] cuchilla de afeitar, hoja de afeitar 2 [bizar-aitzurra] maquinilla de afeitar; cuchilla de afeitar / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: bizar lama (ZU / BL) – bizar xafla (MD) lame de rasoir.

Erdaretako formak

es cuchilla de afeitar / fr lame: Elhuyar: 1 [hoja de afeitar] bixar-xafla, bizar-orri; 2 [maquinilla de afeitar] bizar-aitzur, bizar-xafla / Adorez: bizar-xafla / Labayru: [cuchilla] bizar-labana, bizar-aizto, bizar-aitzur, bizar-xafla // Euskalterm: bizar-orri (TN da; es hoja de afeitar).

bizar(-)labana iz. Bizarra kentzeko labana. Atzealdeko ile guztia bizar labanaz kendua. Bizar labanaz zainak ebaki zituen. bizar(-)makina iz. Bizarra kentzeko makina. Marka guztietako bizar makina elektrikoak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da, eta jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: AS / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-peitu.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bizar sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izond.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

bizargabea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

bizarduna (gutxiespenezkoa da adiera eta gizonezkoez esaten da: 'bizar zaindu gabea duen gizonezkoa' edo).

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: bizargabeko.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bizar bageko 1, Zait Plat ("Gizon bat mozkor dadinean, bizar bageko mutil gazte batek eramaten du beaztopaka"), eta OEH argitaratuan, Urt I ("Imberbis adolescentulus, bizargabeko haur gaztea, [...] bizargabeko kokotsa").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bizarbako 2: Zeu zeutara ("Alejandro Handiak bizarbako aroa hasi eban"), Hizkilimin/3 ("zelango lodiak edo argalak garan ikusten dogu, zelango bizartsuak edo bizarbakoak, zelango azal zuriak edo baltzaranak..."); bizargabeko 1, Ama ("astunki ibiliz zetorren bizargabeko gizon garai bat, bibote ileurdin lodikoa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

PMuj DVC: bizar-bako (barbilampiño, carilampiño), bizar-gabeko (1 lampiño, imberbe; 2 bizar-gabeko alki: asiento raso) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-gabeko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bizargabe sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Maiztasuna

g.er.

Jatorrizko forma

bizargin, bizargile

LBeh (2014-04-03): bizargorri 90: Berria 85 (Izen berezia da) (adib.: “Bizargorriren gizonak dira”, “Itsasora botatzeko zorian izan ziren pirata berberiarrak; bere garrasiei eta Bizargorriren errrukiari esker libratu zen arrainen bazka izatetik”, “Naziek Errusia inbaditzeko Bizargorri operazioa abiatu zuten orduan”), DiarioVasco 5 (adib.: “krisi ekonomikoa dela-eta, Jesus Mari Mendizabal "Bizargorrik" eta biok, orain arte auzo izandakook, erdibana egin beharko dugula, aurrerantzean, asteazkeneko zutabe hau”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bizargorri 20: Berria 3 (adib.: “Anna Gavalda idazle frantziarraren gazteentzako eleberri bat euskaratu du Jesus Mari Mendizabal 'Bizargorri'-k: 35 kilo esperantza”), F. Juaristi 6 (adib.: “Haien buru egiten zuena Bizargorri ospetsua zen, gizon erraldoi eta odol gaiztokoa bera, sekula garaitu gabea”); Iñaki Mendiguren 3 (adib.: “Federiko bera, munduko enperadorea, jaun handia eta tirano handia, Erromako diadema eraman zuten printzeetako azkena, bere zesargoa ez zegoelarik germaniar erregetzarekin bakarrik elkartua, Bizargorrirena bezala, baita Ekialdeko siziliar despotismoarekin ere”), Joxerra Garzia 3 (adib.: “Baina beharbada arrazoi du Bizargorrik”), Joseba Sarrionandia (“Arrantzontziaren gainean sokak antolatzen ari zen arrantzale bizargorri batek so egin zidan, baina ez zidan ezer esan”), Josu Zabaleta (“Andres Hurtado Aracilekin irten zen, eta biak, mutil bizargorriarekin batera - Montaner zuen izena -, Unibertsitate Zentralerantz abiatu ziren, han baitzituzten Zoologiako eta Botanikako eskolak”), Edorta Jimenez (“Guardiako marinela gaztetxo bizargorri bat zen”), Juan Garzia 2 (adib.: “Euge arkitektoa zen, Milan berregin nahi zuen eta urbanistarik onena Federiko Bizargorri izan zela zioen”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta antzeko beste batzuk ere sartu izan dira Hiztegian: kaskazuri, musugorri, muturbeltz, muturzuri...

Kategoria

izond.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da (‘bizarra irten’ adiera bakarrik da kontuan hartzekoa, da ad.). Bide batez, bizar sarrerako 3. adiera bitan behintzat banatu, metalurgiari dagokiona bereizita.

Jatorrizko forma

bizarra egin, bizarra kendu

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: bizarra egin, kendu, moztu

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera da, baina adiera gehitzea komeni da, burdinaren bizarrei erreferentzia egiten diena. Eta pluralean erabiltzen dela markatu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

erabili gabetzat eman liteke (bi agerralditan jaso du OEHk, eta adiera banakoak dira: 'bizarra atera'; 'bizarrak, litsak atera'); onartzekotan:

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

bizar(tu), bizartzen.

Aditz-erregimena

da ad.

Maiztasuna

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tzar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bizar(-)zuri 10: It Fab ("baña libertadea nueneko izan, bizar-zuria eta buru-solla nintzan"), Gy ("Segur ez zinduken nik erran beharrik; / Etzare egiña ukhaiteko / Bizar zuri bat lekaio!"), Ag AL ("Gizon bizar-zuri ainbeste urtekoa, arrazarik zarrenetakoaren aurkeztaria"), Or ("An zegoan gizon bizar-zuri bat"), Tx ("ta aitona zar bizar-zuri bat trallan duela aurrian"), Ldi IL ("Zortzi-bat-amar bildu diraneko, Roio Vilanova bizar-zuria dugu zutik, itzaren yabe"), Anab Aprika 3 (adib.: "Ostera joan giñan gizon bizar zuriagana, gizon atsegiña ala ere, ta, eskupekoa emanez, etorritako bidetik alde egin genuan", "gizon zaar bat bizar zuria, lurrean exerita"), NEtx Antz ("Aita Jaungoikoa, bizar-zuri, azkenengo"); eta bizar zuridun (eta bixar, b. zuri- zuridun) 4: Ag AL ("Bai, eurak dira, ta onako aitona zaar ule ta bizar zuridunagaz izketan dagoan ori, Pedro Mari Mendiolako iauna berbera"), Kk Ab ("ule ta bixar zuriduna, koronel zana edo ixana"), Or ("gerrirañoko bizar zuridunak erantzun zion semeari") Alzola Atalak ("Bizar zuri-zuridun zaldun zarra bakarrik ikusten da ortuan eta sagastoian, noiz beinka fraide zar bategin berbetan").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bizar(-)zuri (eta bitxar-zuri, bizarzuri) 10: Euzkadi 1916 ("Bitxar-zuri" #mdash# egile-izengoitia), Kk Ab (OEHko agerraldi bera), ZA ("Bai-dua tapa-tapa mendiz-gora lekaipuru bixar-zurija"), Lab 3 ("Matusalen bizar-zuriren semea", "Nork ez du ezagutzen ereille izan dan aspaldiko napar-euskaldun praille bizar zuri onbidetsu ta langillea?"), J. Sarrionandia ("Zurezko mahai dastatu [sic] batetan bakarrik eseria, bilatu dut gizona, bizar zuri eta azal zimurtua"), J.M. V. de Mendizabal ("Zuek eta zuen mezulari leiala duzuen Bizarzuri jatorrak ez diguzue nire adinekoei hutsik egin"), M. Elorza ("Bizarzuri maitea"), J.K. Igerabide ("Agure bizarzuriak ez zuen zirkinik ere egin bere hatz majikoa galdu zuenean"); eta bizar zuridun 1, P. Ezkiaga ("Agure bizar zuriduna zutik zegoen bere alboan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bizar zuri : DFrec 1 ("bizar zuria zutitu egin zen"), AB38 1, LurE (adib. gisa); bizarzuri : AB38 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB50, HiztEn, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bizar zuri : EuskHizt (adib. gisa), EskolaHE (adib. gisa); bizarzuri : ElhHizt (izond.); bizar-zuri : PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

LBeh (2012-05-30): Bizarzuri 31: Berria 27 (adib.: “animazio zenbait pentsatuak dituzte, bai Bizarzuriri bai Olentzerori lekua emanez“), EiTB 3 (adib.: “Gabon-gauari buruz bestelako ideiak dituzte bai Bizarzurik eta Beleneko Atariaren pertsonaiek“), Argia (“Bizarzuri itxurako xaboia ere banuela maletan“); bizarzuri 2: Berria (“Olentzero, pertsona kapitalista bihurtzeaz gain, bizarzuri kristau moderno antzekoa bihurtu dugu”); Bizar Zuri 49: Berria 33 (adib.: “Olentzero, Bizar Zuri eta Errege Magoak”), EiTB 2 (“Bizar Zuriren Ipuina eskainiko da“), Diario Vasco 14 (adib.: “Getariako haurrek ere Bizar Zuriren bisita jasoko dute“)

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bizarzuri 15: Herria 9 (adib.: “aurren gastatzeko sasoina beraz, dena Bizarzuri eta Olentzero, ez da segurik besterik aditzen eta ikusten”), Berria 2 (adib.: “Bizarzuriz jantzitako gizon bat Legebiltzar aurrean kateatu zen, eta Poliziak atxilotu egin zuen”), Patxi Zubizarreta 2 (adib.: “horrek pentsarazi zien mutil hura agure bizarzuriaren plazererako zela, haren gutizia bat baino ez”), Koldo Izagirre (“Bizarzuri hori?”), Haritz Gorrotxategi (“herrira itzultzen den agure bizarzuriaren kondaira”); Bizar(-)Zuri 7: Herria 6 (adib.: “Bizar-Zuri edo "Papa Noel" frango harat eta hunat alde bat ibilki, haur ttipiak lilluratuz, Olentzero zaharra ere hasia delarik mendi zoko zonbaitetan bere oparien prestatzen...”), Berria 1 (“Anttonek Vladimirrengandik ikasi du, besteak beste, Ukrainan ez dagoela ez Olentzerorik ez Bizar Zuririk”); badira gehiago baina libreak.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: Bizarzuri (Pere Noel*, Papa Noel*). Filmean, erretiroa hartu nahi du Bizarzurik.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: adib. / ElhHizt: bizarzuri / EskolaHE: -

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

Euskaltzainek kendua: (HBL) bahuvrîhi librea. // Corpusean maiztasun handiz agertu dena Gabonetako pertsonaia da (ikus olentzero arautua).

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

bahuvrîhi librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta horren premia dago Eguberrietako pertsonaia izendatzeko. Letra larriz jasoko da osaera arruntetik bereizteko. Bide batez, Olentzero sarrera arautuak ere letra larriz azaldu beharko lukeela aipatu da eta horren berri emango zaio Euskaltzaindiari.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-zuri.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu corpusean eta OEH argitaratuan.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bizeps EB 1 (Natur Zientziak OHO: "Aurki itzazu lagunaren gorputzean ondoko giharreak: trizepsak, bizepsak, gluteoak eta gemeloak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bizeps : AB38 7 (hauetan besa bizeps, bizeps femoral), HiztEn, LurE (AS: b. brankiala, femurreko b.), Euskalterm 4 (hauetan bizeps muskulu, bizeps krural). Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Sektore jakin bateko informazioa

Kirolkidea: besoko bizepsa, bizeps klurala.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bizeps : EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Casve EF (bizepz). Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FB, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Jatorrizko forma

ehun bizi

Euskaltzaindiaren Arauak

1. izond. 2. iz.: bizia galdu; bizia kendu.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: bizi-emaile , bizi-itxaropen , bizitan .

Forma bat sarrera desberdinetan bereizi da

1. ad. (bizi, bizi, bizitzen, biziko); 2. izond.

LB: 13 “Bizikletaria arriskuan da beti, ez nolanahikoan: bizi arriskuan” (Argia), “Bost egun pasa ziren Iñaki Ochoa de Olza mendizale maitatua bizi arriskuan zegoela ezagutzera eman zenetik haren heriotzaren oihartzunak Euskal Herria zehar katu zuen arte” (Deia); EPG: 0; ETC: 33 ”Zappinari esker, iruditu zitzaidan apokalipsia etxeratua nuela bizi-arriskurik gabe, munduko hizkuntzetan emana gainera” (Jose Luis Otamendi)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Labayru: 0; Adorez: 0

OEHko datuak [laburduren azalpena]

BIZI-ARRISKU a) Peligro de muerte. * Zonbaitek, ase nahiz beren mendekua, / non nahi sortzen dute bizi irrixkua. Xa Odol 251. b) (Uso adv.). En peligro de muerte, arriesgando la vida. * Bizi-arrisko airian / nuaie arara [Nevadara], / Aingero guardikuak / nezala anpara! Auspoa 77-78, 261.

bizi 7 iz. Landareen eta animalien oinarrizko nolakotasuna, hazteko, eraberritzeko eta ugaltzeko ahalmena ematen diena. Bizia barkatu. Bizia bihurtu. Gogoratu bizia zor diezula; zer itzuliko diezu zuregatik egin dutenaren ordainetan? Azkenean juduek bizia edeki zioten. Idoki iezadazu, arren, bizia. Biziaren eta heriotzaren artean. Guregatik bere bizia ematera. Bizia itsasoan sortu omen zen. Landare-bizia. Ez da gizonarentzat maitasuna baino gai nagusiagorik, ez bizi oinarriei atxikiagorik. Bizi arnasa. Bizi arriskua: hiltzeko arriskua. Biziaren azpian (agindu...): heriotzaren, heriotza zigorraren azpian.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da. 2020-09ko bilera onartu zen azpisarrera egitea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bizi eta arrisku sarreretan

LBeh (2016-10-26): bizi(-)aseguru 62: Elkar, Consumer 42, Berria 4, EiTB 14, Argia; bizitza(-)aseguru 18: Elkar, Consumer 8, Berria 4, EiTB 3, Argia 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bizi(-)aseguru 5: Berria, Iñaki Mendiguren, Karlos Zabala, Iñaki Heras, Harkaitz Cano; bizitza(-)aseguru 8: Berria, Oskar Arana 6, Xabier Olarra.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: bizi-aseguru (4).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: Ez dugu aurkitu bizi(-)aseguru, bizitza(-)aseguru formarik.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es seguro de vida / fr assurance vie: Elhuyar: bizi-aseguru, bizitza-aseguru / NolaErran: bizi asurantza / Zehazki: bizi aseguru, bizi asurantza / Labayru: - / Adorez5000: bizitza-asegurua, bizi asegurua / asurantza.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ondo eratua eta erabilgarria; azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa sartzekoa aseguru sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

BIZI-DENBORA Tiempo de vida. Gure biz-denbora irabaz denbora da. Mb IArg I 229.

LB 29 (Argia 2, Berria 6, Elkar 2, Euskaltzaindia 2, Karmel 1, Laneki 3, UEU 13); ETC 87.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0 / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: gelditzen zaidan bizi denboran – hil arte (pour le restant de mes jours); gainerateko bizi denboran – bizi ondarra (ZU) (le reste de sa vie).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 99 (Berria 1, Euskal Herriko Agintaritza 2, EiTB 2, Elhuyar 1, Laneki 89 (Hasierako osasun-laguntza larrialdi-egoeretan liburua), UEU 3, Uztarria 1); ETC 46

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0 / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: 0 // Euskalterm: bizi-euskarri (4, soporte vital).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

bizi izan, bizi, bizitzen, biziko. da ad.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

"ama bizi du" modukoak seinalatzea komeni da, besteren artean

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 45 (Argia 1, EiTB 7, Elkar 1, Consumer 2, Laneki 31, UEU 3); ETC 45

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: bizi-konstante (Med.) constantes vitales / Adorez: 0 / Labayru: bizi-konstanteak 1 iz. Med. constantes vitales / NolaErran: 0 // Euskalterm: 0.

Erdaretako formak

es constantes vitales; fr signes vitaux: Elhuyar: (Med.) bizi-konstanteak / Adorez: bizi-konstanteak / bizi ezaugarriak / Labayru: 1 Med. bizi-konstanteak / NolaErran: 0 // Euskalterm: 0.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta jasotzeko,a dagozkion markekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa.

Med.

LBeh (2014-04-03): bizi-ziklo 49: Elhuyar 34 (adib.: “Ikusi dugu zer nolako eragina duten hormonek eta tenperaturak arrainen bizi-zikloen garai berezietan”), Consumer 5 (adib.: “Eskuarki, produktuaren bizi-ziklo osoari aplikatzen zaizkio”), Berria 3 (adib.: “ekonomiaren eta gizartearen zenbait alorretako bizi-zikloak gero eta azkarragoak dira”), EiTB 5 (adib.: “Unai Ugalderen laborategia izan da onddoen bizi-zikloan zehar zelulen garapena ikertu duena”), Jakin (“Alderdi dimentsional hori ikus liteke ere norbanakoaren bizi-zikloan”), Argia (“Nanozientzien eta Nanoteknologien Behatokia sortu dute, nanomaterialen bizi-ziklo osoko inpaktuen analisia egiteko eta gizarteari komunikatzeko helburuarekin”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bizi(-)ziklo 7: Berria 6 (adib.: “Amazoniako zuhaitzen bizi zikloan aldaketak atzeman dituzte zientzialariek”), Juan Garzia (“Prozedurok ezin zaizkie aplikatu mikroorganismoei edo zelula anitzeko organismo txikiei baino: bizi-ziklo labur-laburra dutenei, alegia”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta hedatua dago.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa sartzekoa bizi sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

bizi-alargundu, bizi-alargun(du), bizi-alarguntzen. da ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

bizi-alargundu, bizi-alargun, bizi-alarguntzen

LBeh (2014-04-03): bizi-bizi 497 (bizi-bizi, bizi-bizirik...): Deia 4 (adib.: “bizitzaren hauskortasunari buruzko halako kontzientzi bizi-bizi bat”), Elhuyar 5 (adib.: “Smitek bizi-bizi kontatu digu nola topatu zuten kraterra”), Consumer 56 (adib.: “aire hotz, plaka hotzekiko kontaktu, oso tenperatura hotzetan dauden likidoetan elikagaia murgilduz edo antzeko sistemen bidez gordetzen da bizi-bizi elikagaiaren tenperatura”, “Txigortze bizi-bizia”), Berria 236 (adib.: “Adinarekin agerian geratzen dira ezinak eta herrenak, baina Piepolik bizi-bizi jarraitzen du”, “Gozatu gabe, atseginik hartu gabe jaten du, bizi-bizi, sarri delitua egitearen kontzientziaz”, “hori lortzeko mila komeria pasatu ditu, eta ez da Kopan egongo. Gaitzerdi, halere, bizi-bizirik baitako ligan, eta Euroligan”), Jakin 22 (adib.: “historia luzea duena, jatorrizko beste nazio batzuk integratuz osatu dena, hizkuntza propio batekin, tradizio literario aberatsarekin, memoria historiko bizi-bizi bat duena”), Argia 75 (adib.: “Oso ondo landutako heavya da, melodia handikoa, askotan erritmo bizi-bizia hartzen duena”, “Hiltzen garenean ere bizi-bizirik eutsiko digun memoria biziarazlea”), DiarioVasco 19 (adib.: “Urretxu eta Orio taldeen arteko lehia bizi-bizia egongo da”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bizi(-)bizi(an, ko, rik) 559: Berria 114, Herria 24, Iñaki Mendiguren 60, Karlos Zabala 31, Mirentxu Larrañaga 16, Ibon Uribarri 9, Elizen arteko Biblia 8, Aitor Arana 8, Asisko Frantzizko 7, Anjel Lertxundi 17, Xabier Olarra 7, Patxi Ezkiaga 7, Josu Zabaleta 12, Patziku Perurena 5, Oskar Arana 5, Fernando Rey 5, Joxe Azurmendi 5, Pako Aristi 5, Jose Morales 5, Monika Etxebarria 4, Iñaki Iñurrieta 4, Juan Garzia 4, Anton Garikano 4, Joanes Urkixo 4, Lopez de Arana 4, etab.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: okupa* e. okupatzaile, eskuater; okupazio. Okupak sartu dira fabrika zaharrean*[e.] Okupatzaileak / Eskuaterrak sartu dira fabrika zaharrean. // Okupa mugimendua bizi-bizi dabil*[e.] Okupazio / Eskuater mugimendua bizi-bizi dabil.

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

Konposatu librea da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BIZI-BIZIA (L, BN, S ap. A). a) Rápidamente. "Corriendo" A. Zoina [pasta] behar baita trabaillatu bizi bizia arrosa ura emanez. ECocin 40. b) Vivamente, con vivacidad; vehementemente. Erraiten dio bizi bizia Iñaziok. Laph 7. Eta galdetu zioten bizi-bizia, ian halako trufaren egitean etziren beldur Jainkoak gaztiga zetzan. Jnn SBi 58. Orduan santa Xantalek erran zion bizi-bizia: Emazu aintzina, zaren bezalakoa. Ib. 170. Zigarreta leihotik firrindan aurdiki zuen notariak, ziolarik bizi bizia: --Ago ixilik, othoi, mutikoa! JE Bur 95. Emazteak bizi-bizia. FIr 185. Hunek bizi-bizia ihardetsi zion: Deus ez du erran nahi ez egiten adinak; bihotzak egiten du guzia. Zerb IxtS 53. (Bizi bizia) Hik bahakien, eta aspalditik bahakien, hori zela hobenduna.... Larz Senper 118 (acot. escén.). c) "Huna xoria bizi-bizia, voici l'oiseau tout vivant" H. Bertze aldi batez ere, hainitz gauza guttiak egin zuen ezpaitzuten erre bizi-bizia, sorgin gaixto bat zela. Jnn SBi 73. Nolakoak etzitezken Mariaren atseginak bere Jesus Jauna ikustean bizi-bizia eta edertasun guziez jauntzia. Ib. 47. Bizi-bizia dago aren [Orreagako Andre Denaren] baitako ustekida. FIr 163.

adib: larruarazi, larruaraz, larruarazten du ad. Larrutzera behartu. Astiages-ek eskuratu zueneko gure apostolua, larruarazi zuen bizi-bizia.

bizi-bizia 5: DiarioVasco (adib.: “Gure elkartea, berriz, bizi-bizia dago”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bizi-bizia 9: Herria 3 (adib.: “Partida hau bizi bizia ereman dute bi pilotari sakari horiek, nahiz desberdinki.”), Juan Garzia (“Oinazeetara aspaldian usatu gabea, bizi-bizia sentitu nuen mina”), Marzel Etxehandi (“Geroxago bizi-bizia hizkatu nintzen Manhès kolonelarekin”), Joxerra Garzia (“Memorian bizi-bizia du hango nagusi sudur-luzearen irudia”), Daniel Landart (“-Bezperan aipatua.. ø zer ote? - galdatu zidan amak bizi-bizia, pentsatuz beharbada, zerbait ezin aitortuzko erranen niela.”), Michel Oronoz (“Baina xantrea ohartu zen eta zirtolaria baitzen, bizi bizia egiten dio: “), Itxaro Borda (“Urrunetik gentozen autentizitate bila: ezpainetan ez baina, aditza hor zegoen bizi-bizia eta pilpiran, jangarri.”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da Ipar. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bizi sarreran.

Erabileremu dialektala

Ipar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bizi(-)emaile (eta bizi-emalle) 3: Zait 2 ("Oiek, berriz dituk nere bizi-emalle ta nere azkurri", "ibilkoiak, izar eder diztiratsuak; ibilkoia, eguzki bizi-emailea"), Dv LEd ("Sinheste dut Izpiritu Saindu, Jaun bizi emaileari, zeina Aita eta Semea-ganik iraulgitzen baita"); bizitza-emalle (eta bizitze emaille) 2: EZ Noel ("Hala ioan ziñen, bizitze / emaillea, mundutik, / eta ahoz gora egotu / gero sorho gaiñetik"), Munita ("Oian-basoak ezetasun, giro atsegin eta bizitza-emalleak dira").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bizi(-)emaile (eta bizi-emaille 2, bizi-emalle 1) 6: V. Aramburu ("Espiritu Santua, Jaun ta bizi-emallea, Aitaren eta Semearengandik datorrena"), Aste Santua 1983 ("Bataioan Kristoren Espiritu bizi-emaillea artu dugunok"), Agustindarren liturgia ("Espirituaren lege bizi-emailleak askatu nau"), X. Etxaniz ("Bi zulo ditu / bizi emaileak, / ixten baditu / heriotza du gertu. / Zer dira?"), Sexua ("Horrela, ernaltzaile eta bizi-emaile gisa, jainkoren ikur bihurtzen da"), Emakumeak eta feminismoa ("gizakia natura "kontrolatzen" eta botere naturaletik [amaren boteretik] askatzen joan zen heinean, faloa bizi-emaile moduan agertu zen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

biziemaile : Euskalterm 1 (biziarazle sinonimoarekin); bizi-emaile : AB50 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, HiztEn, LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bizi-emaile : Meza-liburua 304 ("Sinisten dut Espiritu Santua, Jaun eta bizi-emaille, Aitagandik eta Semeagandik dena"); HarBiziak ("Sinesten dut Izpiritu Saindua, / Jaun eta bizi-emaile, / Aita ganik eta Semea ganik dena"), FOrdLit ("Gurutzea grazia bizi-emailearen zuhaitza da"), Vill KFede ("Izpiritu Saindua [...] "Bizi-emaile" deitzen zaio: horrek esan nahi du bizitze supernaturalaren arloan Bera dela bizi-iturri eta sortzaile"), JArregi ("Jaun biziaren presentzia, espiritu bizi-emailea", eta biziemaile: "Beldurra ematen digun "aita" zanpatzailea eta libre izaten uzten ez digun "ama" babesleegia ez dira biziemaile, bizi-zurrupatzaile baizik").

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

biziemaile : HiruMila (creador/a de vida: empleado también en sentido metafórico), PMuj DVC (bizi-emaile: 1 vivíparo; 2 vivificador, vivificante) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-emaile.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bizi sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BIZIA EMAN (G-azp-nav, AN-gip, BN-arb ap. Gte Erd 65). a) Dar la vida, ofrecer la vida. Añhitz pena pairaturik azkenean zeuen biziak eman ditutzuenak. Mat 303. Eman baizinduen zeure bizia ene amoreagatik. Ber Trat 59r. Guregatik bizia eman zuen. Ax 134 (V 88). Non bekhatuen khasatzeko / Bizia bainuke emaren. Gç 106. Bere bizia emanaz gañera. OA 156. Kurutze orretan zeure semiak / emon biar dau biziia. Urqz 83. Egia hunen sustenguan ene biziaren ematera. Brtc 69. Urkamendian bizia eman bear duenai. AA I 538. Artzái onak bere bizia ematen-dú bere ardien-gátik. LE Io 10, 11 (He, TB, HeH, Dv, EvS, Ol, Leon, Or, IBk bizia eman; Lç bizia ezarri; IBe bere bura eman). Hortarakotzat bere bizia eman behar balu ere. Dh 143. Betaniara joan zan, eta iru illabete urrean emen egin zituen, bere bizia emateko ordua bete-zai. Lard 420. Euren bizia eman biarra / itxasuaren erdian. Arrantz 145. Bere odola ixuri beitü eta bizia eman bekhatoren salbatziagatik. Ip Hil 121. Harrentzat gure biziaren emateko zoriona balin badugu. Jnn SBi 145. Ainbeste milla ta milloi martirik Jesukristorengatik beren bizia eman zuten denbora gogor aietan. Goñi 95. Eskubidiok aldeztiarren / emonik bere bixija. Enb 60. Feniandarren buru batek baño geiagok bizia eman bear izan zun urkamendian. Ldi IL 170. Siñismenaren alde emona / Japonen zure bizia. BEnb NereA 251. Bere asmoen alde bizia ematearren. Zait Plat 101. Bere Aitari zer-nahitan obeditzeko, bizia eman behar bazen ere. Ardoy SFran 196. Antxe bizia eman bear bazan ere ez leku ura uzteko. AZink 78. v. tbn. Harb 312. Cb Eg II 108. Mih 52. Ub 114. Gco II 86. Hb Esk 38. Dv LEd 210. Arr May 25. A Ardi 120. Inza Azalp 45. ArgiDL 44. Ir YKBiz 446. ABar Goi 68. Munita 154. LuzKant 105. Mde Po 101. Vill Jaink 81. Bizia emon: Ayesta 78. b) Dar vida (a), animar. Ezen berak emaiten drauztela guziei bizia eta respirazionea eta gauza guziak. Lç Act 17, 25. Karitatea, zeñek [birtute] guziei ematen baitiote bizia. Ber Doc 168r. Uriak bizia emaiten deraue ferdedurarik duten landarei. SP Phil 486. Oiei ematen baitiete bizia. El 88. Illai bizia ematen. Cb Just 131. Jainkoaren ogi munduari bizia ematen dioena. Lg II 165. Gorphutzeko bizia eman diozuete; eta burhaso barbaroak, hekien arimak sekulako heriotzerat botatzen ditutzue. Dh 230. Madarikatuak izan ditezela niri bizia eman darotan aita, ni jaio nauen ama. Dv LEd 192. Aurtxo au zuk eman didazu, zuk berari bizia eman diozu. Arr GB 23 (dirigiéndose a Dios). Arima da izpiritu bat gorphutzari bizia emaiten dioena. CatJauf 53. Orduan zuri nork eman dizu bizia? Inza Azalp 20. Baserriak bizia eman-da, / mendiak ninduan azi. Lek EunD 41. Zelula delakoari ere etzaio bizia eman gorputzeko goi-bizia zaitzeko baizik. Vill Jaink 174. Zure gorputzeko zati auek ez bai dira besteri bizia emateko bakarrik. MAtx Gazt 42. Badezu anima illezkor bat zure gorputzari bizia ematen diona. Ib. 23. Orduko irudiei pisua eta bizia ematen. MEIG III 138. v. tbn. Harb 143. Egiat 167. Monho 136. It Fab 137. Arch Fab 201. NEtx LBB 355. Bizia emon: Auspoa 39, 105. Dar vivacidad, dar animación. Bizpahirulau erraile galde-ihardespenka ari baitziren, erakuspenari bizi gehixeago eman nahiz. Lf in Casve SGrazi 8.

adib: bizi 5 iz. Landareen eta animalien oinarrizko nolakotasuna, hazteko, eraberritzeko eta ugaltzeko ahalmena ematen diena. Bizia eman zionari. Bizia kendu, galdu. Bizia barkatu. Bizia bihurtu. Biziaren eta heriotzaren artean. Guregatik bere bizia ematera. Bizia itsasoan sortu omen zen. Landare-bizia. Ez da gizonarentzat maitasuna baino gai nagusiagorik, ez bizi oinarriei atxikiagorik. Bizi arnasa. Bizi arriskua: hiltzeko arriskua. Biziaren azpian (agindu...): heriotzaren, heriotza zigorraren azpian.

bizia eman 230: Aizu 4, Deia 9, Elhuyar 2, Consumer 11, HABE 3, Berria 99, EiTB 46, Jakin 3, Karmel 3, Argia 29, Erlea 4, DiarioVasco 17.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bizia eman 223: Herria 17, Berria 38, Elizen arteko Biblia 54, Asisko Frantzizko 10, Fernando Rey 7, Iñaki Segurola 6, Felipe Juaristi 4, Joan Mari Irigoien 6, Bernardo Atxaga 3, Iñaki Mendiguren, Joxean Agirre, Imanol Unzurrunzaga, Txillardegi, Agustin Otsoa, Ana Urkiza, etab.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bizi sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BIZIA GALDU (V-arr-gip, G-azp-goi, AN-5vill ap. Gte Erd 65). a) Morir, perder la vida. Ogenduru zuian eta han galdu dik bizia. E 249. Bere bizia begiraturen duenak, galduren du hura; eta bere bizia galduren duenak ene kausaz, begiraturen du hura. Lç Mt 10, 39 (He, TB, Dv, Ur, Ip, Echn, SalabBN, Hual, Samper, Ol, Leon, Or, Ker, IBk, IBe bizia galdu). Herioan aditzen da biziaren galtzea, / Eta gorputz eta arimak elkhar bortxaz uztea. EZ Man I 41. Nik haur hari barkha, lehen bizia gal nezake. Ax 337 (V 224). Nahiago izan baitu bizia galdu, ezen ez obedienzia. SP Phil 248. Haren ohoretan gure bizia gal. Bp II 123. Zure besoetan bizia galdurik. He Gudu 107. Apostol berak ere azkenean galdu zuten bizia. Mb IArg I 361. Bizia gal artio / Eniziek zeditüren. Xarlem 26. Bestela laster dauka / bizia galdua. Echag 235. Erlijio Santua gordetzeagatik bere bizia galdu zeban Paraguayen. Izt C 454. Oillar debria! / Galduren duk bizia! Arch Fab 163. Erromarren eskuetan bizia galdu zuten. Lard 546. Ez bildurtu mutillak / biziak galduten. AB AmaE 99. Bixija galdu biar eban, laster osabideren bat artu ezik. Kk Ab I 22. Biziaren galtzeko bidetan. Const 25. Eman zen bideari, bidearen gainean bizia galdu arte. Zerb IxtS 12. Geiegi igartua ere bizia galdu lezake [ezkurrak]. Munita 40. Hiru gizonek beren bizia galdu dutela mendian. Xa Odol 173. Zure ausardiaren ordaiñez bizia galdu nahi ez baduzu. Berron Kijote 53. Hark ere galdu baitzuen bere bizia. Etchebarne 65. Mundu onetan bizi bakarra /ez dezagun galdu golpez. Ostolaiz 40. Zenbatek bizia galdu eben [zubia] egin zan bitarte orretan. Gerrika 218. v. tbn. Mat 213. Tt Onsa 148. Cb Eg II 18. Lg I 189. Gco II 36. ChantP 316. Elsb Fram 103. Apaol 57. Arb Igand 114. Azc PB 176. Ox 81. FIr 143. Eguzk GizAuz 49. Zait Sof 162. Etxde AlosT 39. NEtx Antz 114. Mde Pr 187. Ibiñ Virgil 105. b) Matar. "Ajusticiar, justiziatu, justiziaz bizia galdu, hil" Lar. Egia duk: galtzen zioat / inozentari bizia, / salbatu nahiz hobendunak, / eta hei eman gloria. Gç 87.

adib: bizi 5 iz. Landareen eta animalien oinarrizko nolakotasuna, hazteko, eraberritzeko eta ugaltzeko ahalmena ematen diena. Bizia eman zionari. Bizia kendu, galdu. Bizia barkatu. Bizia bihurtu. Biziaren eta heriotzaren artean. Guregatik bere bizia ematera. Bizia itsasoan sortu omen zen. Landare-bizia. Ez da gizonarentzat maitasuna baino gai nagusiagorik, ez bizi oinarriei atxikiagorik. Bizi arnasa. Bizi arriskua: hiltzeko arriskua. Biziaren azpian (agindu...): heriotzaren, heriotza zigorraren azpian. // galdu, gal, galtzen 2 du ad. (Ezin bila edo berez ezin berreskura daitekeen zerbaitez). Kordea galdu. Loa galdurik. Itxaropena galdu. Ondasunak eta osasuna galdu. Ezkondu eta berehala galdu zuen senarra. Beldurra galtzen baduzu. Elkarri leialtasuna galdu dioten senar-emazteak. Begi bat galdu. Besoa galdu. Bizia galtzeko arriskuan. Haur batek erabat gal dezakeela bere lehen hizkuntza, bestetan hazi dutelako gero. Goizik galdu zuen aita; geroztik ez zuen ama baizik ikusten. Hogei kilo galdu ditu hiru hilabetean. Haurdun dagoenak umea galdu.

bizia galdu 235: Deia 3, Elhuyar, Elkar 2, Berria 170, EiTB 41, Jakin, Karmel 2, Argia 14, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bizia galdu 322: Herria, Berria, Iñaki Segurola, Elizen arteko Biblia, Joxerra Garzia, Patxi Ezkiaga, Jon Alonso, Jean Baptiste Etxarren, Pello Salaburu, Juan Kruz Igerabide, Janbattitt Dirassar, Joan Mari Irigoien, Daniel Landart, Xabier Olarra, Itxaro Borda, Xanti Iruretagoiena, Txiliku, Agustin Otsoa…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bizi sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BIZIA JOKATU. Jugarse la vida. Noiz ere kapitañ hura baita hain on eta bihotz bera, non bere bizia ioka dezan, odola isur dezan. Tt Onsa 112. Berorregaz bixija jokatu biar yok aiztokadaka. Kk Ab I 93. Eben buruan defenditzeko / rnatxetia ta fusilla [...] / obediente ta umilla, / bizi jokatzen dabilla. Yanzi 76. An zijoan neskatxa ur lasterrak eramana. Mutillak itxoin gabe jokatu zuan bere bizia. NEtx LBB 53. Gure bizia antxe jokatu genduala. Alkain 150. Euren bixia eta odola jokatzen. Gerrika 62.

bizia jokatu 16: Berria 11, EiTB 4, Argia; bizitza jokatu 5: Berria 4, Argia 1.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bizia jokatu 7: Berria 4, Joan Mari Irigoien, Anjel Lertxundi, Elizen arteko Biblia; bizitza jokatu 3: Berria, K. Navarro, A. Lertxundi.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia; azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bizi sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BIZIA KENDU. Matar. "Assassinar [...] norbaiti bizia kendu" Lar. "Bizia kendu zion (V-arr, G-azp-goi, AN-gip, BN-arb)" Gte Erd 65. v. BIZIA EDEKI, BIZIA IDOKI. Blasfemariari bezala arrika bizia kendu. Mb IArg I 261. Jaunak kastigatu ta bertan bizia kendu zion. Cb Eg II 172. Hiri bizia khen artio / enük nahi zeditü. Xarlem 421. Jaunaren agintez bizia kendu zitzaion arrika. AA II 44. Lenbiziko topatzen / nauenak bizia / kenduko dirala da / gauza ikusia. It Fab 224. Kulpa gabeari bizia kenduko diozu? Lard 22. Bertze askori bizia khendu eta ifernura egotzi. Dv LEd 136. Bosti bizia kendu zitzaion / atzetik arrapatuta. Afrika 143. Gerra nai duben guziya, / berari kendu biziya. Xe 410. Izan zan egun atan bizia kentzea. AB AmaE 292. Jaungoikoarren, Mirei, ez niri bizia kendu. Or Mi 25. Magallaneseri indiyuak / biziya kendu zioten. MendaroTx 353. Bertoldari bizija kentzia erabagi eban. Otx 67. Bere haurrari behar ziola bizia khendu. Zerb IxtS 20. Tiro batekin bizia kenduz. Etxde JJ 154. Hegaztin inozenter bizia kentzea. Xa Odol 136. Ez bezait bizia kendu. Berron Kijote 210. Zeiñen tamala ain gazterikan / bizia ala kentzia! AZink 20. v. tbn. Ub 92. Gco II 52. Etch 628. Hb Esk 161. Laph 230. Arr GB 145. Bv AsL 122. Apaol 54. Inza Azalp 10. Ir YKBiz 292. Eguzk GizAuz 98. NEtx Antz 136. Auspoa 39, 79. Larz Senper 102. (Fig.). Gaztai-erdi bati bizie konduko zeoat, beintzat, ortaako modurik soertatzen bazaku. Lek EunD 36.

adib: bizi 5 iz. Landareen eta animalien oinarrizko nolakotasuna, hazteko, eraberritzeko eta ugaltzeko ahalmena ematen diena. Bizia eman zionari. Bizia kendu, galdu. Bizia barkatu. Bizia bihurtu. Biziaren eta heriotzaren artean. Guregatik bere bizia ematera. Bizia itsasoan sortu omen zen. Landare-bizia. Ez da gizonarentzat maitasuna baino gai nagusiagorik, ez bizi oinarriei atxikiagorik. Bizi arnasa. Bizi arriskua: hiltzeko arriskua. Biziaren azpian (agindu...): heriotzaren, heriotza zigorraren azpian. // kendu, ken, kentzen 4 du ad. Norbait, bereziki bere borondatearen aurka, gauzaren bat gabe utzi. Arkatza kendu zion. Lapurrak bidera irtenik, zeraman guztia kendu eta hil egin zuten. Bizia kendu zion. Besteri kenduriko izen ona bihurtzera behartuak gaude. Hitza kendu ziotelako. Lekua kenduko diguten beldurrez. Ez nioke inori kenduko kritikarako eskubidea. Zenbat kendu dizute soineko horregatik?: zenbat kostatu zaizu soineko hori? || Horrelako gauzek indarra eta bizitasuna kentzen diote ipuinari.

bizia kendu 32: Deia 2, Elkar, Berria 11, EiTB 11, Jakin, Argia 3, Erlea 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bizia kendu 81: Berria 6, Herria 2, Elizen arteko Biblia 22, Imanol Zurutuza 5, Patxi Ezkiaga 5, Iñaki Segurola 4, Jose Morales 4, Joxerra Garzia 3, Pello Salaburu 2, Juan Kruz Igerabide 2, Xabier Amuriza, Koldo Izagirre, Aingeru Epaltza, Elena Touyarou, Fernando Morillo, Iñaki Mendiguren, Joan Mari Irigoien, Piarres Aintziart, Pedro Alberdi, Anjel Lertxundi…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bizi sarreran.