Euskaltzaindiaren Arauak

bogatu, boga(tu), bogatzen. du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

bogatu, boga(tu), bogatzen

Euskaltzaindiaren Arauak

bogotar (herritarra).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ager. banakoak dira bohemia (NEtx LBB: "Konbentu zaar bateko kapellau nengoen aldi aretan; mendi aldean eta alako bohemia antzeko girotan"), eta 'agota' adierakoa (Hb Esk: "Bohemiak dituzte batzuetan deitzen; mando mozten zenbeitek bizia higatzen, harrapatuz artean ardi gizenenak, Ez badire egoten ernerik artzainak"); bohemio (Txill Let: "Aurrean, erronka, bohemioak, edo ez dakit nik zer ziran aiek, funtzio jatorra eskeñi ziguten: kantak, olerkiak, tronpeta edo gitarra jotzea, denetatik ikusi genuen"); bohemitar (Etxde JJ: "Bohemitar bizi itun au eraman bear ote zun Piarresek ludi ontan zirauño?").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira bohemi-zale 1 (Txill: "Garai huni "bohemi-zale" deitu diote gero txekotarrek, ez baitzuen egiazko txekotar sendimendurik erroetan") eta bohemio 4 (SM 2: "Hemen ere, gure kantari bohemio hura ikusteko era bereziak zituen, bereziak bezain bereak, zeran berari ere bizitza aski bohemioa gertatu zitzaionez, guk baino ere egokiagoz begiratzen daki artista hoiei buruzkoa"; M. Ugalde 2: "Paco Durrio euskal eskultorearen biziera oso bohemio eta grinatsua da"; "Bohemio bizitza eta garaitzapena elkartu zituen, plastik artean bide berriak bilatzen saiatu zen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bohemio : DFrec 1 ("komediante bohemio horietakoa zen"), AB50 3. Ez dugu aurkitu ap. AB38, HiztEn-LurE, Euskalterm (hemen buhame(-bizitza) 2).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdarazko bohemio/bohème, bohémien beste hiztegietan: ElhHizt: 1 bohemiar, bohemiako. 2 buhame, ijito, motzaile. 3 txekiera (hizkuntza) // HiruMila: arlote, buhame; (bohemia) buhameria // Casve FE: ezaxol; buhame // HaizeG FB: zanpantzar, *sakatrapu; *buhame, gito, zito // T-L LFB: buhame, jito // PMuj DCV: 1 (gitano) buame, ijito, motxaille. 2 (de vida desordenada) nabarben, gizon galdu, zardai-pazka // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FB, Azkue Aurkibidea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Geroago erabakitzekoa da

Bbehin edo onarpen eske, konponbide zailekoa dela aitortuz (cf. bohemio / buhame: etimo bereko bi forma aski antzeko, adiera banarekin).

Erdaretako formak

OfQuLF: arrêt des relations commerciales || Charles Boycott || intendant irlandais auquel des tenanciers auraient refusé de payer leur loyer à cause de sa sévérité.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

boikotatu EB 2 (Zabal 1976: "iraultzaren defentsako komiteen kontra joatea; SUV-eko zelulak errepresentatibitaterik ez dutela erranez boikotatzea"; Azurm: "Leninen aklarazio batzuk, hemen, politika abertzalea boikotatzeko erabili dira de fakto").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

boikotatu : DFrec 2, AB50 1, HiztEn, Euskalterm 1 (eta 'boicotear' itzulitako boikot egin 1); boikoteatu : DFrec 4, AB50 2. Ez dugu aurkitu ap. AB38, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

boikotatu jaso dutenak: HiruMila, ElhHizt, Casve EF (-tü). Ez dugu aurkitu hiztegiotan: EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal boicotear / boycotter formen ordainak: boikot egin : HiruMila, ElhHizt, PMuj DCV (boikot-egin); boikotatu : ElhHizt; bahitu : HaizeG FB, PMuj DCV (baitu); baztertü , saihestü : Casve FE. Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE.

Zerrenda osagarriak

EEgunk.

Zalantzazkoa da maileguzko izenondo edo eratorria

boikot egin aski ote den aipatu da.

Lexemen erregulartasuna

-tu / egin.

boilo iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, boilo-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. opil].

bollo 6; opil 904; Ez dugu aurkitu boilo formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bollo 1; opil 307; Ez dugu aurkitu boilo formarik.

Zerrenda osagarriak

Prestas: 14 lek. (B 11 / G 3)

Debekua bere horretan uztea proposatu da, ahoz oraindik erabiltzen denez.

Mailegu baztertuaren euskal ordaina

Ik. opil.

Lexemen erregulartasuna

-ll-.

LBeh (2013-06-10): boilur 179, [Mikol. adierakoak bakarrik aurkitu ditugu, gozo adierakorik ez]: Consumer 3 (“Andaluziako Juntak, berriz, perretxikoak eta boilur edo trufak iraunarazteko plan bat jarri du abian”), Berria 68 (adib.: “Asteburu honetan Orbaibarko menuan ez da boilurrik faltako”), EiTB 108 (adib.: “Maeztuko azokan boilur beltza ezagutu eta bere aukera aromatikoak dastatzeko aukera izango da”); trufa [Mikol.] 15: Consumer 3, Berria 6, EiTB 4, DiarioVasco 2; trufa [gozoa] 12: Consumer 2, Berria 9, EiTB 1.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: boilur 14: Herria 3 (adib.: “Pentsa daiteke boilurrak daukan prezioarekin, ez direla emanak jatetxe hortako apairuak, are gutiago aberats batzuek galdegiten dutela beren untzira, han berean zerbitzatuak direlarik”), Karlos Zabala 5 (adib.: “Baina Coquilliere kalean boilurrak usaindu eta gauza guztiez ahazten ziren”), Edorta Agirre 3 (adib.: “etxeko onddoa, boilurra, pattarrak egiteko”), Jose Morales 2 (adib.: “bestela, txuletak boilurrekin izango hituen janari”), Xabier Mendiguren Elizegi (“Perigordeko boilurrak edo antzeko zerbait”); trufa [Mikol.] 9: Joxan Elosegi 6 (“Kosk egin eta sudurretik zintzurreratu zen trufaren lurrina: Lurraren puska bat jan izan banu bezala”), Andu Lertxundi 2 (“-Zergatik aritu behar dun, zerria trufa bila bezala, hire barruan aztalka?”, “trufekin egina baldin bada, risotto ai tartufi izango da emaitza”), Edorta Agirre (“Gazte jendea doakio gehienbat, oilaskoa eta irina ekologiko edo sakelogikoagoak baitira kabiarra eta trufak baino; edo militantziak bultzaturik, apika.”); trufa [gozoa] 0.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es trufa / fr truffe: Elhuyar: boilur (Mikol.); trufa / Elhuyar fr: boilur, trufa / Zehazki: boilur / Labayru: boilur, trufa / Adorez5000: trufa, boilur.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Onartzekoa da arloa zehaztuz. Bide batez, trufa 2 sarrera sortu beharko litzateke ‘gozoa’ adierakoa gehituz, Heg. markarekin.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Mikol.

bokadilo iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, bokadilo-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. ogitarteko].

bokadilo 71; bokadillo 54; ogitarteko 783; otarteko 74.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bokadilo 17; bokadillo 3; ogitarteko 249; otarteko 47.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Debekua bere horretan uztea proposatu da. Aski da ogitarteko eta bokata arautuekin.

Mailegu baztertuaren euskal ordaina

Ik. ogitarteko.

Lexemen erregulartasuna

-ll-.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-arteko.

Kategoria

izlag.

Jakite-arloak

Hizkl.

Euskaltzaindiaren Arauak

(itsasokoa).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Hizkl.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 69 (UEU 34), ETC: 286

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: bokalizazio iz. (Hizkl.) (Mus.) vocalización; Adorez: bokalizazio iz. (Hizk., Mus.) vocalización; Labayru: bokalizazio 1 iz. vocalización; pronunciación. 2 iz. Hizkl. vocalización. 3 iz. Mus. vocalización; NolaErran: bokalizazio faire des vocalises bokalizazioak egin. // Euskalterm: bokalizazio (TN, Arteak).

EHn ez dago bokalizatu

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa, dagozkion markekin.

Jakite-arloak

Hizkl., Mus.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

elokuentzia.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: bokarta; antxoa: Engraulis encrasicholus; bokarta beltz: Myctophidae.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

taxonomi izena aipatuz (Engraulis encrasicholus), eta Sin. gisa erantsiz: antxoa .

Esapideei dagokien sistematika

egin.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adib. gisa eskaintzekoa bokata sarreran.

Esapideei dagokien sistematika

jo.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adib. gisa eskaintzekoa bokata sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'lixiba'.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adib. gisa gehituz: bokata egin, bokata jo.

Erabileremu dialektala

Ipar. Ik. lixiba

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'lixiba'.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adib. gisa gehituz: bokata egin, bokata jo.

Erabileremu dialektala

Ipar. Ik. lixiba

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

bokata(tu), bokatatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

bokata egin.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

bokata egiteko ontzia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bokatibo: ES (“Izenen kasuak zenbat dira? sei, nominatiboa [...]. bokatiboa eta ablatiboa”), EG (“Deikia edo bokatibua izenetan noiz eta nola erabili bear dugun”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bokatibo 1, E. Lopetegi (“Deikia edo bokatiboa esaldiaren hasieran doanean, koma darama ondoan”).

Sektore jakin bateko informazioa

EGLU-I: bokatibo (cf. 225: "Bokatiboa ere, jakina denez, kasu honetaz baliaturik adierazten dugu").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bokatibo: ElhHizt, HiruMila, HiztEn, LurE.

Erdaretako formak

en (Wikipedia): vocative, fr (Wikipedia): vocatif, it (Wikipedia): vocativo, de (Wikipedia): Vocativ.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

Kategoriak eta arloa aipatzeko eskatuz: «izond. eta iz. Hizkl.»

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Kasuen izenak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bolbol : Erkiag Arran ("Xirdok aspaldian bolbol erabillezan gogoetak bigunkiro kanporatuaz, azkenean, bere barruan eztanda ez egitea lortu eban") eta BatB ("Izan bere, ziskuan txanponak bolbol irakiñean diarduenean ez dauka, daukanak, gizarte-auzirik, bakotxa bere ona ta onura leguna baiño"); bol bol egin : Zab Gabon ("Suaren aurrean ikusten zan berriz marmita aundi bat, eta aza zuriak bol bol egiten zuten"); bol-bolka 1 eta poll-pollka 2 (cf. infra); pol-pol : Berron Kijote ("Odola pol-pol dariola bait-zeukat"); poll-poll Ag G ("Txori kantari askoren txiotxo alaia, errekastoen poll-polla, zugatz ostroen pir-pir biguna"); Argitaratuan gainera Ezale 1897 ("Bol bol bol dirakian lapiko edo eltze andi bat"); Laux Euzk II (ap. DRA: "Lapikua bolbol onduan dabela dago (sorgiña)").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bol-bol egin : J.M. Irigoien ("Ametsak airean igeri dabiltza, bira eta bira, lotan dagoen jendearen bila, bol-bol egiten duten burbuilatxoak balira bezala"); poll-poll Ag G (OEHko testuinguru bera); eta S. Onaindiak erabiliak: bolbol 1 ("Bakezko giroa bai ona jaku aurretik bolbol euki dogun barrua usteko, elerti naiz olerti lanerako"), bolbolka 2 eta polpolka 1 (cf. infra).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

HiztEn: bol-bol 'irakitearen onomatopeia'; bol-bol egin (AS) 'irakin' // Ez dugu aurkitu bestetan: DFrec; AB38; AB50; LurE; Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bol-bol : ElhHizt (onomatopeya del borboteo; ruido de la ebullición); HiruMila (ruido de la ebullición); DRA (bolbol: en ebullición. Laux Euzk, Ezale, Erkiag Arran); PMuj DVC (bolbol: 1 onom. de la ebullición; 2 hervor suave; 3 ebullición profunda); bolbolbol : PMuj DVC (onom. de la ebullición); bol-bol egin : ElhHizt (hervir, bullir, borbotear); PMuj DVC (adib.: polpol egin: borbollar, borbollear; 2 G brollador, manantial, surtidor); bolbolgile : PMuj DVC (brollador, que brolla); bolbol-iturri : PMuj DVC (libín, manantial que brota a borbotones; eta polpol-iturri : brollador, manantial, surtidor); boldolka : PMuj DVC (en ebullición, hirviendo); pol-pol : HiruMila (onomatopeya de ebullición); DRA (onomat. de ruidosa ebullición. Berron Kijote); PMuj DVC (polpol 1 BG ebullición profunda, hervor); polpolka : PMuj DVC (en ebullición, hirviendo) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt; EskolaHE; Lur EG/CE eta EF/FE; XarHizt; Casve EF; HaizeG BF; Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

batez ere Bizk.

Forma baten adiera(k)

bor-bor.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

"Documentado sólo al Sur (...). La forma más antigua y más usada en gral. es bolada. Bolara se documenta en Bilintx y en autores guipuzcoanos de este siglo. En Dfrec hay 18 ejs. de bolada y 8 de bolara"

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bolada da forma nagusia, 28 ager.ekin (G: 4; B: 2; EB-EgAs: 22); bolara 10 aldiz azaldu da (G: 3; EB-EgAs: 7). IEkoetan ez da agertu.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: boladan egon.

Proposatua da eta (ia) erabat nagusitua

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

boladan egon

Lexemen erregulartasuna

-d-/-r-

LBeh (2014-04-03): boladaka 51: Elhuyar (“Ikerketa horrek ideia bat indartzen du, alegia, eboluzioa ez dela poliki eta era ordenatuan gertatzen, saltoka edo boladaka baizik”), Consumer (“Tikak hainbat aldiz agertzen dira egunean zehar, boladaka, ia egunero eta urtebete baino gehiagoz”), Berria 39 (adib.: “Hamabi jardunaldi jokatu ostean argi dago Athleticek boladaka funtzionatzen duela”), EiTB 8 (adib.: “Boladaka jokatzen ari ziren Ivanovicenak”), Argia 2 (adib.: “Europan, kalea boladaka bizi da soilik”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: boladaka 28: Berria 22 (adib.: “Bana berdindu zuen Arsenalek Chelsearen aurka, baina nahierara nagusitu zen, boladaka jokatuta”), Lopez de Arana (“Euriak itsas ertzeko pasealeku distiratsuaren aurka gogor jo eta haize-boladaka lehertzen zen leihoaren kontra, ura baldeka botatzen ariko bailiran”), Jokin Urain (“Boladaka, orduro-orduro egin izan dizkigute gauezko kontaketak, ordurik huts egin gabe”), Oskar Arana (“boladaka haize hotza ari zuela eta artean milioika hostok adarrei heltzen zietela”), Bernardo Atxaga (“boladaka sentitzen den haizetxoa”), Jose Morales (“Beste batzuetan, ordea, zaratak gora egiten zuen, boladaka, oldarka, mailadi apurtu batean gora lasterka balihoa bezala”), Pello Lizarralde (“Kanpoan haizea dabil boladaka eta Abelen aurpegi eta eskuetaraino iristen da”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta badu gainerako libreek ez duten ñabardura semantiko bat.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ikus OEH argitaratuan axote sarrera ('tinta' / 'tintero'; hiru testu aipatzen dira: P. Urkia EEs 1930; Mde Po; Erkiag BatB); idazkortz 5 aldiz agertu da (Ldi 4 eta Or) eta idaztortz behin (Zait); idazluma, bolaluma, boligrafo formarik ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

boligrafo 23 aldiz agertu da: B 1 (X. Gereño); EB 22 (I. Aranbarri, Elhuyar matematika-taldea, Saioka 6. Hizkuntza, Saioka 7. Natur arloa. X. Mendiguren B., Zeu zeutara, A. Arana, X. Gereño, I. Zubiri, K. Izagirre, J. Gonzalez); boligrafogile 2 aldiz (J. Gonzalez); idaztortz 2 aldiz (P. Lhande eta Or); bolaluma behin (X. Gereño); axota eta idazluma ez ditugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

axota : AB38 3; LurE; Euskalterm 1; bolaluma : DFrec 3; AB38 1; HiztEn; Euskalterm 1; boligrafo : DFrec 3; AB38 26; AB50 2; HiztEn-LurE; Euskalterm 3; boligrafu : DFrec 1; boliluma : AB38 1; idazkortz : HiztEn ("ik. idaztortz"); idazluma : HiztEn ("idazteko erabiltzen den hegazti-luma"); idaztortz : HiztEn ('idazluma').

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

Euskaltzaindiaren esku utzi da erabakia, batzordean aipatu diren irizpide-oharrok jasoz: 0. adierazle bat eman beharra dago, ez baita aldarteko gauza. 1. boligrafo da Hegoaldean ezagun-erabiliena, baina Espainiako espainola bakarrik da; bika esaten dute Iparraldean, eta ez dirudi marka-izena izan daitekeenik irtenbidea; bolaluma proposatu zuen Euskaltzaindiak, baina ez du harrera handirik izan; axota darabilte Donostialdeko ikastoletan, baina ez, dakigunez, hortik kanpo. 2.1. Baldintza minimoaren printzipioari eutsiz, bolaluma berretsiko luke zenbaitek, berriro porrot egiteko arriskua asumituz; 2.2. erabiltzen denari zor zaion begirunea abiapuntutzat hartuz, boligrafo eta bik(a) onartu egingo lituzke bestek, bigarren mailan bada ere, eta proposa litezkeen bolaluma (nahiz axota ) hobetsi(eta)rako bidalketa eginez.

Euskaltzaindiaren Arauak

: Sin. suziri.

Sinonimoa(k)

su-ziria

Euskaltzaindiaren Arauak

'arrantzako sare-mota'.

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

cf. bolante

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

(autoa gidatzekoa).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

birlaria, bola-jokoan aritzen dena.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

bola(tu), bolatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

ehunak bolan jo.