Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze/-keta/-mendu.

bonbardeo iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, bonbardeo-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. bonbardaketa; bonbardamendu; bonbardatze].

bonbardeo 10; bonbardaketa 1725; ez dugu aurkitu bonbardamendu formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bonbardeo 6; bonbardaketa 386; ez dugu aurkitu bonbardamendu formarik.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Debekua bere horretan uztea proposatu da. Forma gomendatuak nagusi badira ere, oraindik ageri dira batzuen batzuk. Hala ere, bonbardamendu forma hobetsitakoetatik kentzekoa izan liteke, corpusetan agerraldi bakar bat ere ez duenez.

Mailegu baztertuaren ordaina

Ik. bonbardaketa, bonbardamendu, bonbardatze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bonbardino Bombardino. Agertzen dira zortzi gazte, lau bioliñekin, bi flautekin, bat triangulubekin eta beste bat bonbardinuekin pasakallia jotzen. Sor Gabon 50. Alde batean metalezko yoareak (instrumentuak): kornetin, bonbardino, tronboi ta abar. A Y 1934, 9.

bonbardino 50: DiarioVasco 26, Berria 7, Uztarria 5, Argia 4, Aizu 3, Goiena 3, Elkar, Deia.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bonbardino 2, Iban Zaldua.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: bonbardino (TN).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da eta, beraz, jasotzekoa.

Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Mailegu baztertuaren euskal ordaina

Ik. suhiltzaile.

Euskaltzaindiaren Arauak

Heg.

bonbo 12: Alvaro Perez de Sanroman (“bonboa lehen, kaxa gero...”), Mikel Garcia (“Duela hiru urte izugarrizko bonbo, liburuxka eta istoriorekin aurkeztu zuten elkarbizitza proiektua”), Garikoitz Goikoetxea 2 (“bonbo batean zenbakiak sartzen dituzte, eta bestean sariak. Bi bonboetako bolak batera aterata erabakitzen dute zenbaki bakoitzari dagokion saria”), Izibene Oñederra (“San Ildefonsoko umezurtzengan izan genuen ipinia euskal begia, egon ginen zain bonbo handien aurrean”), Maribi Ugarteburu 2 (“Ez gara eroriko fatalismoan, nahiz jakin auzipetuok inoren borondate politikoen menpe dantzan dabilen bonbo baten barruan sartu gaituztela”, “Ezin gara geratu buelta eta buelta dabilen injustiziaren loteriako bonbo horri begira”), Eñaut Gantxegi (“Munillaren izendapenari bonboa ematea”), Josetxo Azkona (“bonboen kalaka etengabea”), EiTB.com 3 (“Gabonetako loteriaren zozketan erabiltzen den bi bonboen sistemaren ordez bonbo anizkoitzak erabiliko dira”, “boskoitza dela bonbo hontako saria”). // bonbo 71: Aizu 2, Argia 8, Berria 27, Deia, DiarioVasco 19, EiTB 7, Elkar 2, Erlea, Karmel 2, Uztarria 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bonbo 7: Berria 1, Unai Iturriaga 3, Harkaitz Cano, Josetxo Azkona, Pako Aristi.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bonbo 1 "(Vc, G), una especie de buque de cabotaje, falucho" A. Goizean goizeti eguzkiez batera ioan nintzen bonbo batera. Bonboa esaten da gure itxaserrietan Galiziarren . falucho, ingelesen Vessel-gaiti. A BGuzur 141. bonbo 2 Bombo. Bonbo zar bat, kornetin mallatu bat eta brontzezko plater batzuk ioten iru gizon. Ag Ioan 274. Zelan ibilten dira komediantiak kalerik kale, bonbua ta platilluak dxo ta dxo? A Txirrist 56. Euretako emakume batek pun! pa, pun! pa, pun! pa... joten zuan bonboa. Osk Kurl 86.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: bombo: dunbal (TN, Arteak, Musika-instrumentuak), bonbo (Merkat.).

Erabilera oso urriko forma

hedatu gabea da. Musikakoa adierazteko, dunbal arautua.

Mailegu baztertzekoa da, ez baitu baldintza minimoa betetzen

ez du mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Nahiz eta dunbal den forma estandar arautua, ez du arrakasta handirik izan. Jaso liteke Heg. markarekin eta ‘dunbala’ definitzailearekin.

Forma baten adiera(k)

dunbala.

Erabileremu dialektala

Heg.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Heg.

Forma baten adiera(k)

txokolatezko gozokia.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta beste gabe onartzekoa

baldintza minimoa betetzen du (eta egokitzat dauka J-L. Davantek).

Kategoria

iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. eta Naf. 'txapela'.

Erabileremu dialektala

Ipar. Ik. txapela

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-t+d-.

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

boneta daramana.

LBeh (2014-04-03): bongo 4: Elhuyar 2 (adib.: “Eta, gainera, izaera baikorra eta irekia zuen; esate baterako, ezaguna da bongoak jotzea gustuko zuela, eta haren biografia anekdota barregarriz beteta dago”), Argia (“Aurrerago bongoak jotzen ikasi zuen, eta musikari talde bat bilduta, Parisko musikal lehiaketa batean ere parte hartu zuen”), DiarioVasco (“Trikitixarekin batera, oraingo honetan, beste tresna hauek izango dira trikitixaren laguntzaile: bongoak, afrikar danborra, xilomarimba, kriskitinak, temples block kutxa, udua, masailezurra, zilindroa, etab.”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bongo 4: Berria 3 (adib.: “Salterioa, lautea, hiru arrabita, kontrabaxua, bongo moduko danborrak, pianoa eta bost gizonezko ahotsak izan zituen laguntza gisa, juxtu-juxtu tenperatuak,tremolo asko eginaz baina ondo kontzertatuak”), Sonia Gonzalez (“Bihotz taupadek Afrikako bongo guztiek baino burrunbada handiagoa sortzen zidaten belarrietan eta handik aurrera ez ote nintzen gor geratuko pentsatzera ere heldu nintzen”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es bongó / fr bongo: Elhuyar: - / Nolaerran: - / Zehazki: bongo / Labayru: -/ Adorez5000: bongo.

Nazioarteko forma da

Nazioarteko forma da, hedatua dago, eta beste gabe onartzekoa.

Kategoria

iz.

Numeroa

Batez ere pl.

Jakite-arloak

Mus.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 34 (Argia 4, Berria 1, DiarioVasco 1, EiTB 13, Elhuyar 2, Elkar 10, UEU 3); ETC 204.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0 / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: 0 / Euskalterm: 0.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia. Sartu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-ns-.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-ntz-.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Mailak

Beh.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

zoriona.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

boolear 3: K. Sarasola ("aldagai boolearra erabiliko dugu"), UZEI 2 (hiztegi-sarrera: "variable booleana: aldagai boolear", "valor booleano: balio boolear").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

boolear : AB38 1 (algebra boolear), Euskalterm 6 (aljebra boolear, Boole-ren aljebra sinonimoarekin; funtzio b.; zirkuitu b.; balio b.; aldagai b.; adierazpen b., espresio b. sinonimoarekin); Boole-ren algebra : AB38 2 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

boolear : ElhHizt (Mat. booleano, a) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

beharrezkotzat dauka lantaldeak; baina, -tar osaerakoa izanik, [-perts.] azpikategoriako izenei dagokiela erabiltzen da: euskaltzain batzuek behintzat ez dute begi onez ikusten jokabide hau.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

Kategoria egokitzeko eskatuz (izenlagun ez ezik, izenondo ere izan bailiteke, gisa bereko besteak bezala): «izlag. edo izond.»

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak [-perts.]: cf. cartesiar, zesartar.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Mailegu isiltzekoa da, aipatu gabe uztekoa

"erdal hitza" da (cf. bis sarreran aipatuak), eta batere egokitu gabea: jasotzekotan, kurtsiboz idatzia jaso liteke eta "ingelesezko hitza" azalpena duela, ondoko erdaretako ohitura jarraituz.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: bor-bor egin, borborrean.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

borborrean AS hori hemendik soildu eta borbor sarreran emanez.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

bor-bor egin, borborrean

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

borato: LurE; ez dugu aurkitu ap. Harluxet.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

borato: ZTC 7 (Elhuyar, Geologia HE 5) // Ez dugu aurkitu ap. EPG.

Erdaretako formak

es (RAE): borato; fr (DLLF): borate; it (S. Carbonell): borato; de (Langenscheidts): Borat // Ez dugu aurkitu ap. en (Collins).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Mineralak.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

borax: LurE-Harluxet.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

borax: ZTC 8 (Elhuyar, Geologia HE, Eneko Imaz, Kepa Altonaga), EPG 1 (Lopez de Arana).

Erdaretako formak

es (RAE): bórax; fr (DLLF): borax; en (Collins): borax; it (S. Carbonell): borace boracite; de (Langenscheidts): Borax.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Mineralak.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Kim.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ik. EArauak 25 (II.2.d).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

borborrean .

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Ikusiko da eratorriari dagokion formatua

-ka

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

BORDAK ERRE. "Bordak erre, reñir; litm.: quemar las cabañas (AN-larr)" A EY III 331. "Fite erre 'ituzu bordak! Agudo aspertu zera lan edo lagun edo etxe ortaz" Inza NaEsZarr 2300. * Ene manduak duen zingilar khorda / Juan den zazpi urthian botigan zor da, / Denbora sobra! / Merkatariarekin erreitut bordak. ChantP 9

LB: EAJk azken bordak erre ditu dagoeneko, gaineratu du, koalizioak Gipuzkoako udalerri gehienetan gobernatzeko Bildurekin paktu ezkutua egin duelako (EiTB); EPG: 0; ETC: Baina esajeratzen ari naiz, gurasoak ez ditut iraganari loturik ikusten, aldiz, harekin bordak erretakoak dira, batez ere ama, warrior nahi gaituen Pradaren emakume mota horietako baten modura (Juanjo Olasagarre).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: bordak erre reñir, enfadarse merkatariarekin erre ditut bordak: he reñido con el comerciante; Labayru: ; bordak erre 1ad. lok., ad. dau enfadarse, reñir. Bordak erre ditugu ahizpak eta biok: Nos hemos enfadado mi hermana y yo; Adorez: 0.

borda iz. Basetxe arrunta; bereziki, mendian edo basoan, abereak edo belarra gordetzeko etxe modukoa. Ardi bordak. Artzain bordan. Borda txiki ala jauregi handi. Bordak erre dituzte: haserretu dira.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapidea da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da borda sarreratik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa borda eta erre sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

batez ere Ipar. 'borda eta ingurua'.

Erabileremu dialektala

batez ere Ipar. Ik. etxalde

OEHko datuak [laburduren azalpena]

"Documentado a partir de comienzos del s. XIX. La forma meridional es bordatu y la septentrional brodatu"

Euskaltzaindiaren Arauak

bordatu, borda, bordatzen. du ad. h. brodatu.

Batera bizkaiera eta gipuzkera euskalkietakoa da

bordatu da hobestekoa EBrako, Heg./Ipar. banaketa argietan

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

bordatu, borda, bordatzen

bordatxo 3: Jakoba Errekondo (“Hilena eta guztiona, loretik erruz eman du aurten ere ilenak, Calendula officinalis, eta sorgin eta aztien mandio eta bordatxoetako lehortegiak, moztu eta hildako loreez mukuru daude”), Nagore Irazustabarrena 2 (“Bertsolariak ere ez dira falta astekarian idatzi dutenen zerrendan. Basarrik zabaldu zuen bidea, bere bordatxoa lehenengoz Zeruko Argian eraiki zuenean”, “bere bordatxotik idazten zuen”).// bordatxo 133.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bordatxo 2: Pablo Sastre (“Suitzako mendian, Célestin anaia eta biak aitarekin bizi ziren bordatxo batean“), Jesus Mari Mendizabal (“Ez da, hala ere, halako ezer handia: bordatxo bat, oholez jasoa eta teilatua txapa okerrez estalia”). // bordatxo 66.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

adib: tzar 2 adj. Txarra, kalitate txarrekoa, balio gutxikoa. Pilda batzuk soinean, zikinak eta higatuak, oinetan espartin tzar batzuk, zola jana zutenak. Zuen automobil tzarrekin, karroza zaharrak ehortzi dituzue. Bordatxo tzar batean Jesus sortu zela?

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-txo.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibidea da lehendik eta aski izan liteke. Baina komeni da borda sarreran ere gehitzea.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Adibide gisa jasotzekoa borda sarreran.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-zain.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak argitzekoa.

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

iparraldekoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu corpusean eta OEH argitaratuan.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bornatu (+ ez-bornatu) EB 11 ager.: J. Duoandikoetxea 5 (adib.: "Orduan, bornatua da #mdash# segida bornatua dela esango dugu"; "f ez-bornatua bada, kontsidera dezagun [formula]"; J. Etxeberria 6 (adib.: "k' zenbakiari goi-borne izena ematen zaio; beraz, Sn goitik bornatua egongo da, ondorengo hau egiaztatzen bada: Sn"k', 0,3; 0,33; 0,333; Sn segida goitik bornatua dago, zeren eta Sn< 0,4 bait da").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bornatu : AB38 6 (hauetan behetik bornatu 2, goitik b. 1), AB50 3 ('acotado'; hauetan ez-bornatu 2), HiztEn (Mat. Goi- eta behe-borneak dituen multzo ordenatua), Euskalterm 6 ('acotado'; hauetan multzo bornatu, tarte b., funtzio b., segida b. bana). Ez dugu aurkitu ap. DFrec, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bornatu : ElhHizt, HiruMila. Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Mat.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Mat.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

bornuan (eta bornura 1) 'inguruan, ingurura' adierako 13: Azc PB 12 (adib.: "Ilten banaiz maitea bizi zareala uste dot Iaungoikoak itxiko deustala zeure bornuan beti munduan ibiltzen"; "Eskerrik asko, dama galantak esan neban nik orduan zoria izango neukela uste dot baten nai baten bornuan", "Eguzkiak darabilz Planetak bornuan ta euria mendebalak urreti inguruan", "Estalduteko tunturra esan bear zan guzurra Fragata baten urak ebaten ioiala beste mundura aide zar baten bornura"), Otx ("ordutik gora ixekea ta destañea baño ezkenduke geure bornuan ikusiko") // Ik. OEH argitaratuan gainera: bornu 'bordo, a bordo' adierakoak: Prop 1897-1898 ("Nahi izan zuen [untzi kapitainak] bornurat zohazkion ikhusterat", "Ni, morde Caston eta Anaia Cazeaux sartzen gare Reneren bornurat"), A CPV ("Goizeko lauak eta erdietan / ginen kostarat erori, / oiuka abiatu ginen gero / bornuko txanparterrari"), Gazte 1956 ("Migelen familia, bornuko hamabi lagunak dira"), Herr 1959 ("Hemengo gizonak ditu gidari, bainan Afrikano beltzak ere baditu bornuan").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bornu 'ingurua' adierako 3: M. Gomendio ("Esku bat edo bere bornua marraz dezake buruz zenbatuz, edo/eta jasotzea edo pausatzea dagokion behatzaren zenbakia idatzi"), Txepetx/6 2 ("Iberiar mendikatea eta Mesetaren bornuak altxatu ziren", "Hegoaldeko bornua zatitu egin zen faila baten bidez, Sierra Morena sortuz") // Cf. interpretazio zaileko besteok, I. Haranburu ("Argitasun gorri bornu bat erori zen espaloia eta kaleko harriztadura gainean, ingurukoak argituz", "Atearen bornuaren erdi-erdian jarri zen, sarrera trabatuz bezala, eta oihu egin zuen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bornu : AB38 (marco #mdash# recuadro), HiztEn (1 aingura; 2 itsasuntzia [gehienetan lekuzko kasuetan]; 3 ingurua [lekuzko kasuetan]) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bornu : ElhHizt (1 ancla; 2 bordo; 3 alrededor), HiruMila (contorno, marco), Lur EF/FE (bornuan: à bord), DRA (1 ancla; 2 derredor), PMuj DVC (1 bordo, lado, costado exterior de las naves; bornuan fondeado, a bordo; 2 ferro, ancla, áncora); bornu-ate : PMuj DVC (portalón); bornugile : PMuj DVC (ancorero, anclero); bornu-ola : PMuj DVC (ancorería) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Erabaki gabe utzi da forma

Erabilera-oharrak

leku-denborazko kasuetan ageri dira adiera bietakoak, esku arteko testuetan.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

1 Bizk. 'ingurua'. 2 Ipar. 'itsasontzia, ontzi barrua'.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

boro: LurE-Harluxet.

Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenen hiztegian: B.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

boro: Zehazki, ElhHizt, HiruMila, HiztHand.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Elementu kimikoak.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Kim.

Euskaltzaindiaren Arauak

borobil Gip. eta Naf. h. biribil.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Gip. Ik. biribil

OEHko datuak [laburduren azalpena]

borobildu 1. (V-gip ap. Elexp Berg ), borobiltu, burubildu (Ht VocGr 419, Darric ap. DRA) Tomar o dar forma redonda. Belar (peresil) auen osto [...] borobiltuaz, bi sudur-zuloetan sartu. EgutTo 25-8-1918 (ap. DRA). Maiteki sartzen ditu [txoriak] gorontzean, borobiltzen zaiolarik. Or Mi 22. Baina haren begiak borobildu ziren harridura gatik. Mde Pr 157. Ukabilak borobildurik. Ib. 164. Arras borobildu zitzaizkion begiak Benturari. Anab Poli 86. Odei zuri-illun opilduak, borobilduak. Erkiag Arran 161. Bere seme-aziak gerria borobilduta, an zegoan gaxoa atadian. Ugalde Iltz 48. Dabillen elur-pelotaren gisara, nere etxerako gogoa borobiltzen zijoakidan. Anab Aprika 97. Arrizko orma borobilduan. AZink 179. Harri korkoila [...] pilota bezala borobilduak. Larre ArtzainE 14. Bere patrika borobiltzeari bakarrik begiratzen diotelarik. EAEg 18-12-1936, 578. Gizarte-Bazkunaren kutxa borobiltzeko. "A nutrir". Ib. 29-4-1937, 1585. "(BN-baig), apelmazarse" Satr VocP. 2. Perfeccionar, pulir, dar el acabado; hacer de una forma acabada, perfecta. Bertso batzuek nekez ditut borobildu, / Buruko matasa gaur egin det arildu. AB AmaE 405. Pertsuaren neurtitza borobiltzeko. Zub 19. Poema borobildutakoan. Aitzol in Ldi UO 7. Itz laburño bat esanarekin / borobiltzen dio lana. "Le redondea su trabajo" . Or Eus 78. A. Gandiagak lagundu dit phonetika laburpen horiek borobiltzen. AIr EuskIp 5s. Beren Morala, kristau Moralaren antzera borobildu bazuten. Vill Jaink 84. Baiñan itzulpen ontaz ere, nekez ezer esan nezake igaro den urte samaldak ezpaiti irizpiderik borobiltzen uzten. Ibiñ Virgil 23. Jabeen bi ordezkarik eta itxas-langilleen beste biek borobilduko dute Batzordea.28-10-1936, 156. 3. (BN-baig). (Part. en función de adj.). "Indigesto" Satr VocP.

borobildu : Aizu 7 (“Egitasmo honen mamietako bat zen kantuen prozesua erakustea, hortaz, amaitzeko, kantuekin lotutako zerbait egin beharko dugu, prozesua erabat borobiltzeko”), Argia 128 (“Badauka Biennalek hala ere, Pekineko kea ren aldean, halako joera bat ertzak borobiltzeko”), Berria 339, Deia 16, DiarioVasco 146, EiTB 136, Elkar 82, Erlea 8, Consumer 7, Espainiako Gobernua, Euskaltzaindia, Goiena 55, HABE, Jakin 17, Karmel 4, Laneki, Nafarroako Parlamentua, UEU, Uztarria 36, Zuzenbidearen Euskal Akademia.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

borobildu : Berria 22, Herria 7, Hasier Etxeberria 4, Eider Rodriguez 3, Joxean Agirre 3, Aingeru Epaltza 7, Anton Garikano 4, Elena Touyarou 2, Txillardegi 2, Josetxo Azkona 2, Patxi Iturritegi 3, Joxe Azurmendi 2, Ramuntxo Etxeberria, Bernardo Atxaga, Iñaki Zabaleta, Itziar Otegi, Itxaro Borda 4, Irene Aldasoro, Aitor Arana, Harkaitz Cano, Xabier Mendiguren Elizegi…

borobil adj. Gip. eta Naf. Biribila. Aurpegi borobila zuen, polita.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

borobil onartu zenez, hau ere jasotzekoa izan liteke ‘biribildu’ definitzailearekin eta dagozkion markekin.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Gip. Ik. biribildu

Forma baten adiera(k)

biribildu.

Erabileremu dialektala

Gip. eta Naf.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: borondate(a) hartu , borondate(a) izan , borondatez .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 34 (Argia 2, Berria 12, Deia 1, EiTB 11, Euskaltzaindia 1, Nafarroako Gobernua 2, UEU 4); ETC 83

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: boskoiztu da/du ad. quintuplicar; multiplicar por cinco / Adorez: boskoiztu du ad. quintuplicar / Labayru: 0 / NolaErran: boskoiztu – bost aldiz biderkatu quintupler.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Gardena da, baina adibide bat jaso liteke.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BORONDATEAN. a) (Con -tzeko). (Estar, etc.) con la intención, con el deseo (de hacer algo). Baiña bertzela, Iainkoak begira zaitzala, bekhatutan eta bekhatu egiteko gogoan eta borondatean zaudela, zeure azken eritasunak edireitetik. Ax 208 (V 140). Kristo heldu da [...] zu leheneko estatu onera bihurzeko borondatean. Hm 207. Iauna, neure inikitatia neure bihotzian ikhusten dudano, eta borondatian nizano hartan obstinaturik egoiteko, enuzu enzunen. Tt Arima 25. Nork ere [...] bizi baita bekhatu egiteko borondatian. Ib. 25. Apustutxo bat jokatu zaitu / Donostiyako partian, / jendia ere ikusitzeko / zeguen borondatian. EusJok 145. b) (Precedido de gen.). A merced (de), en manos (de). Huna bada non den gizona; / Emazue gurutzean. / Jesus utzten du Pilatusek / Jendeen borondatean. Gç 86. Bakoitzaren borondatean dago konfesatzea. . OA 140. Atera ezazu kontua, zenbat denbora onetan bizi zeran griña edo pasio gaistoren batean biotza ipiñirik, edo zere borondate ta iritzian. AA III 612. Geure bijotzian, geure naijan, edo borondatian dago bada gure on izate, ta deunga izate guztia. fB Ic II 229. Jangoikuak leleengotik itxi zituban gizonaren borondatian, ona, ta txaarra, nai eban bidiari jarraitu egijon. JJMg BasEsc 151. Sentidu zendubanik aurrera zure borondatian dago nai izatia edo ez izatia, edo bardin dana, konsentietia edo ez konsentietia. Astar II 134. Según la voluntad (de). Exenplu har ezazue, / hekiñ zorthe tristean: / Iauna obedizazue, / bere borondatean. Arg DevB 20. Negarrezko balle triste onetan / garbiyak izan gaitian, / bizitza onak pasa ditzagun / jaunaren borondatian. Ud 148. c) De buena gana. Sei milla oiek eman dituzu / ez oso borondatian, / nik ez dizkizut zuri barkatzen / danak pagatu artian. PE 152. Baizik egiak esan nai ditut, / al badet, borondatian. MendaroTx 102.

borondatean 50: Aizu 3, ElCorreo, Deia, Berria 25, EiTB 5, Euskaltzaindia, Jakin 4, Karmel, Argia 6, DiarioVasco 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

borondatean 32: Berria 16, Herria 2, Joan Mari Lekuona 7, Esteban Antxustegi 2, Patxi Zubizarreta, Koldo Zuazo, Joan Mari Irigoien, Xabier Kintana, Asisko Frantzizko.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia; azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa borondate sarreran.