OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

burrunba(tu), burrunbatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Forma baten adiera(k)

burrunba egin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BURRUNBAZ (Sal ap. A; Aizk app., Casve). Zumbando; haciendo ruido. "Produciendo ruido" A. "(En) tumulte" Casve. Badator uli bat dena aferatua, / gan-arazi nahiz karro gelditua. / Badoakote abrer aldera burrunbaz, / animatu nahiz hauk bere abarrotsaz. Gy 178. Eta huna non ihurtzuriak abiatu ziren burrunbaz, eta simistak dirdiratzen, eta mendia hedoirik lodienaz estaltzen. Dv Ex 19, 16. Hasi ziren burrunbaz, / hasarrez, gaitzirik, / bizitzekorik aski / erlek ez utzirik. Zby RIEV 1908, 768. Basoa errautsi zen burrunbaz, tximistak jo zuen, eta harkaitza dardaratu zen nere bihotzeraino. Mde Pr 120.

burrunbaz 7: Berria 5, EiTB, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

burrunbaz 10: Elizen arteko Biblia 3, Oskar Arana, Urtzi Urrutikoetxea, Itxaro Borda, Karlos Zabala, Patxi Altuna, Juan Garzia, Patziku Perurena.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia; jasotzekoa azpisarrera gisa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa burrunba sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

"Documentado a partir de mediados del s. XIX en autores guipuzcoanos y vizcaínos. La forma burrundara es claramente predominante en los textos; burrundada aparece en algunos textos vizcaínos y en Arrue. En DFrec hay un ej. de burrundara"

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: burrundaran.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

burrundaran

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

"La forma más empleada en la tradición literaria es, con diferencia, burruntzali, única en textos guipuzcoanos y empleada también en vizcaíno, alto-navarro y en la tradición septentrional. En DFrec hay 2 ejs. de burruntzali"

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

burruntzali formaren ager. bakarra jaso da

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: burduntzi : Odonata (ord.)

OEHko datuak [laburduren azalpena]

"Propio de la tradición occidental. En textos vizcaínos, y en Iztueta y Zaitegi al menos, la forma documentada es burduntzi. Los guipuzcoanos emplean burruntzi"

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

burruntzi forma 7 aldiz agertu da (G: 4; EB: 3), burduntzi 4 ager. (G: 1; EB: 3)

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adierak emanez: 1 okela erretzeko tresna. 2 zintzilik geldituriko izotz-puska. 3 intsektua (Odonata).

Euskaltzaindiaren Arauak

batez ere Ipar. 'borborka'.

Erabileremu dialektala

batez ere Ipar. Ik. borborka

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko burtai sarrera.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu burtai formarik.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

burtain : HiztEn (Kotidoen familiako arrain osteiktiea, 10 cm inguruko tamainaraino hazten dena #mdash# Cottus gobio), LurE (Cottus gobio), Euskalterm 1 (coto común) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegiko burtain Cottus gobio fitxaren hustuketa: burdiol, burtain : Euzko Gogoa 1956-IX-X; burtai : Lh DBF, Perez Ollo Navarra; burtoi : T-L LFB; kabotxa : T-L LFB; talamozoka : T-L LFB, Azkue DVEF, Lh DBF; xixta : PMuj DCV; zarbo : LMuj DGT.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

burtai : Lh DBF, DRA; burtain : ElhHizt, EskolaHE // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, PMuj DVC.

Beste bat hobesteko arrazoi pisuzkorik ez dago

erabili gabea da, eta gaurko hiztegi-entziklopedietan ageri dena hobetsi da.

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Cottus gobio.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

1 errezela. 2 antzokiko oihala.

Erdaretako formak

OfQuLF: lieu où l'on effectue des transactions || Van der Burse || l'hôtel des Van der Burse à Bruges, en Belgique, recevait les commerçants.

Nazioarteko formaren hurbilena da hobestekoa

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da. Bide batez, kotizatu sarrerako 3. adieraren definizioa zehaztea komeni da, ez da ‘balio jakin bat iritsi’. Eta horko adibideak proposatu berri dugun ohiko lexiara eraman eta kotizatu 3n Wall Street-en kotizatu moduko adibideren bat jaso.

LBeh (2016-10-26): burtsaratu 14: Berria 12 (“Uztailean Banca Civica burtsaratu zutenean 2,7 euro pagatu zituzten akzio bakoitzeko”), Jakin 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: burtsaratu 26, Berria (“Higiezin enpresaren kapitalaren %30 burtsaratuko da apirilak 7rako.”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: Ez dugu aurkitu burtsaratu formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilgarria eta premia dago, tekniko samarra bada ere.

Aditzoinaren erabilerak

burtsaratu, burtsara(tu), burtsaratzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Jakite-arloak

Ekon.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EUskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

bertzuna.

Euskaltzaindiaren Arauak

burtzoratu, burtzora, burtzoratzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

burtzoratu, burtzora, burtzoratzen

Jatorrizko forma

errepublika buru, errepublika lehendakari; geltoki-buru; pinaburu; polo, lurburu; tuberkulo, buru

Jatorrizko forma

proportzio baten erdikariak eta buruak; zirkulu nagusi baten buruak; zuzenki (baten) buruak, segmentu (baten) buruak; zuzenki baten abiaburu eta helburu, segmentu baten abiaburu eta helburu

Jatorrizko forma

bankuburu

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: -en buruan: bost urteren buruan, -i buruz, -i buruzko, burua berotu, (bere,...) burua bota, burua galdu, buruak eman, burua makurtu, buruan eduki, burua nekatu, buruan hartu, buruan izan, buruan pasa(tu), buruaren jabe, (bere,...) buruaz beste egin, buru-belarri, buru egin, buru eman, buru-has, buru(-)hausgarri, buru(-)hezur h. burezur, buru hutsik, buruko, buruko min, buru(-)lan, buru(-)langile, buru(-)orratz, bururen buru, burutan atera, burutik beherako iz., burutik burura, burutik egin, burutik egon, burutik nahasi, buruz ari izan, buruz behera, buruz buru, buruz esan, buruz gain, buruz gora, buruz ikasi.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: burua agertu / erakutsi , burua altxatu / jaso , burua apaldu / beheratu , burua arindu , burua bat egin , burua gora , burua hautsi / urratu , burua joan , burua nahasi , buruan erabili , buruan jarri / ipini , buruan sartu , (neure , zeure, ...) buruarekin egin / egon / esan , buruari eman , buru atxiki , buru-babes(ki) , buru-bihotz , buru-buztan , buru-buztanka , buru-estalki , buru-jantzi , buru-kasko , buru-kolpe , buru-oskol , burura ekarri , burura eman , burura etorri , burura igo , bururako , buru(ta)tik , burutik aldaratu , burutik behera , burutik buru , burutik izan , burutik jauzi , burutik jo , burutik joan , burutik kendu , burutik oine(ta)ra(ino) , buruz aurrera , buruz beheiti , buruz buru egin , buruz buruka , buruz buruko , buruz jakin .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

-ren buruan ("bost urteren buruan"), burua berotu, (bere,...) burua bota, burua galdu, buruak eman, burua makurtu, buruan eduki, burua nekatu, buruan hartu, buruan izan, buruan pasa(tu), buruaren jabe, (bere,...) buruaz beste egin, buru-belarri, buru egin, buru eman, buru hutsik, buruko, buruko min, bururen buru, burutan atera, burutik beherako, burutik burura, burutik egin, burutik egon, burutik nahasi, buruz behera, buruz buru, buruz gain, buruz gora

Idazkera hedatuena da

buru- + izond. osaerazkoen lexikalizazio-maila erabakitzeko irizpidetzat aipatu dira: a) laburrak izanik, lotuta emateko arazorik ez dutenak; b) batez ere, -tasun/-keria atzizkiak hartzen dituztenak. Ondokook (nahiz ez hauek bakarrik) emango lirateke lexikalizatutzat: buruargi, buruarin, burubero, burugogor, buruhandi, buruharro

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BURU ARGIKO. Inteligente. v. buru-argi. Zein zan iltzaillea? --itauntzen eutsan bakotxak bere buruari. Ta buru argikoenak laster erantzuten eben: eriotzea Ozinbeltz-aldetik dator. Ag AL 81. Euskara utsaren berririk zeukan buru argiko euskaldun batek. Lh EEs 1915, 245. Buru argikoa baizen edozein lanetako abila eta ikasia ere. FIr 131. Jende buru argikua. MendaroTx 114. An nabarmentzen ziran aguro / buru argiko gizonak. Basarri 156. Beti izan ditugu bazterretan buru argiko gizakumeak, baita gizakume biotz-beroak ere. Zait Plat 83. Buru argikoa ta barren alaikoa zan Bibaldo. Berron Kijote 145. Artzai buru argiko arek erantzun garbi eta jator au eman zidan. Alkain 97. Buru argikoa zan eta aldian bein guk biña eta arek bat tartean botaz, festa ederra jartzen genduan. Insausti 159. Buru argikoa izanik, argi jabetu zen asmo horietaz eta argi eman zizkigun aditzera. MIH 243.

adib: buru 3 iz. Burua adimenaren eta oroimenaren iturburutzat hartua. Bihotz euskaldunaren eta buru erdaldunaren arteko borroka amaigabea. Haizea buruan eta ibili munduan. Buru-loka izan: buruarina izan. Buru gogorra duen gizona (Ik. burugogor). Gaizki egin dudala ezagutzeko adina buru badut. Norbaitek buru argia izan. Buru argikoa izanik, argi jabetu zen asmo horietaz. Urrestarazu jaunaren adorea, kemena, buru jantzia eta bihotz kartsua. Norbaitek buruan gatza izan: buruargia izan. Burua oso duenak: zoraturik ez dagoenak. Buruak huts egiten ez badit. Zerbait buruan, burutik pasatu. Filologoarentzat zail eta buru-nekagarri izan ohi diren hitzak. Buru-berotzaileak.

buru argiko 1, Karmel (“Haietariko bat hamahirutik hamalau urte artekoa zen, ez zen buru argikoa, baina hala ere bazekien ikasleen gain jartzen, baita irakasleen gain ere”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

buru argiko 16: Berria 3, Herria, Patxi Ezkiaga 6, Anjel Lertxundi, Asisko Frantzizko, Patziku Perurena, Koldo Biguri, Juan Martin Elexpuru, Elizen arteko Biblia.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa buru sarreran.

Txostenaren laburpena

ik. atxiki, buru #mdash# sarreran aipatua.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS: buru-atxiki / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

atxiki.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

buru sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

buru egin, aurre egin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 18 (Argia 2, Berria 1, EiTB 9, Elkar 5, UEU 1); ETC 35

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: buru-beroki pasamontañas / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: 0 // Euskalterm: buru-beroki (TN da).

Erdaretako formak

es pasamontañas; fr passe-montagne: Elhuyar: s.m. buru-beroki, buru-berogarri / Adorez: m. buru(-)estalki, buru-beroki / Labayru: 1 s.m. buru-beroki | -berogarri / NolaErran: buruko estalki – kaputxa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Gutxi erabili da, baina hori jaso da termino normalizatu gisa Euskaltermen.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BURU ETA BIHOTZ. En cuerpo y alma, con total entrega. Cf. BURU-BIHOTZ. Aiñ buru-ta-biotz arlotu zirean euren autuan eze, ezeri be jaramon barik [...] uste baño lenago eldu zirean. Ag Kr 117. Buru ta biotz ire lagun, adiskide. NEtx Nola 12. Irakasle zan ezkero, buru ta biotz irakasteari ekin zion. Zait Plat 119. Gizon osoa, buru ta biotz, ase dezaken erlijio bakarra. Vill Jaink 10.

buru eta bihotz 21: Deia, Berria 9, EiTB, Karmel 6, Argia 2, Erlea, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

buru eta bihotz 12: Berria (“Denboraren iragaitearen gainetik, gure buru eta bihotzetan atxikituta gelditzen diren talde eta abestiek konformatzen dute herri baten identitatea”), Koldo Zuazo 3 (“Baina gauzak buru eta bihotz hotzez epaitu ahal izateko jo dezagun berriro ere erbestera”), Jose Morales 3 (“Aurreko kapituluan argi ikusi da zer zeukan Txitxikovek bere nahi eta gurarien jomuga nagusi, eta, espero izatekoa zenez, buru eta bihotz lotu zitzaion berehala bere ameskizunari”), Aingeru Epaltza (“Eta halaxe egoki, erixko buru eta bihotz”), Ramon Saizarbitoria (“Orain, beranduegi jada, betirako galdu dudala dakidanean, argiago ikusten dut buru eta bihotz maite nuela”), Asisko Frantzizko (“Buru eta bihotz, hain zegoen erabat Jaunagandik espero zuen gauza bakarrera zuzendua, non otoitz egiten zuen norbait baino areago, oso-osorik otoitz bihurtua baitzegoen”), Pello Zabala (“Eta morroi onak, ez esaerak dioen tamainakoak: Morroiak eskuarekin lana, semeak, esku eta buruarekin; ugazabak, esku, buru eta bihotzarekin”), Anton Garikano (“Lurrean eserita, besoak Ramsay andrearen belaun inguruan, ahal bezain ondoan, Ramsay andreak kixkurtze haren arrazoia inoiz ez zuela jakingo pentsatzean irrifarretsu, imajinatu zuen gorputzez ukitzen zuen emakume haren buru eta bihotz txokoan aurki zitezkeela, erregeen hilobietako altxorrak bezala, izkribu sekretuen oholak, deszifratu ahal izanez gero den-dena irakatsiko ziotenak edonori, baina inoiz ez zirenak agerian jarriko, ezagutzera emango”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta oso erabilia; jasotzekoa azpisarrera gisa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa buru eta bihotz sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 27 (EiTB 1, Elkar 1, Consumer 22, Laneki 3); ETC 15.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: buru-euskarri iz. reposacabezas / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: 0 // Euskalterm: buru-euskarri (TN da).

Erdaretako formak

es reposacabezas; fr appuie-tête: Elhuyar: s.m. buru-euskarri / Adorez: m. buru-euskarri / Labayru: 1s.m. buruari eusteko(a), buru-euskarri / NolaErran: buru euskarri – bürü-berme (ZU).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Gutxi erabili da, baina hori jaso da termino normalizatu gisa Euskaltermen.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BURU-GIBEL. Parte posterior de la cabeza. Eta aphur bat urrundurik, / abiaduran sarthurik, / lehoiñari badoako; / buru-gibelean ausikiz datxako. Gy 300. Hartako behar sarthu [zezenari] buru gibelean / haltzairu zorrotzena, toki minberean. Hb Esk 223. Ile zuri beltz adaska lodi batzu buru-gibelean antze handirekin kurubilkatuak. JE Ber 70. --Behazok bada ene buru-gibelari. --Ai, Jauna! Baduzu hor begi handi handi bat! Barb Leg 63.

buru-gibel 3: Aizu (“Baina, batzuetan, badirudi berdintasuna uniformetasun bihurtzen dutela buru gibelean”), Berria 2 (“Holako batez, baratze zolan elkarrekin kalakan ari ginela, aitortu nien, buru gibelean neukana”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

buru-gibel 7: Herria 6 (“BAC pilota elkarteak nahiko zuen erosi, trinket gisa baliatzeko preseski bainan denen buru gibelerat egin du, sobera karga handiaren pean ez jartzeagatik”), Piarres Xarriton (“Bai eta duela hogeita bost bat urte, Kanadatik itzultzean, ikusi nituelarik Oiartzungo gazteak, diktadura militar batetik ilki berriak, dantzan zebiltzala zirurikan, tartetik pistolak altxatuz eta ez dakit zer borroka militar goraipatuz, aitortuko dut, salatu ez nuen sentimendu arraro bat jauzi zitzaidala buru gibelean”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia; adibide gisa jasotzekoa.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa buru sarreran

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: h. burezur.

Zerrendakoa da hobestekoa, hedatuena baita

cf. burezur

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

buru(-)nahaste aztertzean azpisarrera gisa proposatua psikologiako adiera jasotzeko.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

buru-nahaste burunaste . Preocupación. v. buruhauste. Pekatuak nola esan eziñ asmaturik, burunaste aundik badabiltzkizu, ez estutu. ArgiDL 5.

LB buru(-)nahaste 39 [Ez dira OEHko adierakoak]: Argia 1 (“Kontzientzia txarraren ondorioz buru-nahaste izugarria dago Mendebaldean”), Berria 2 (“Batzuen ausardiak eta besteen buru-nahasteak egin zuten arrakastatsu lehorreratzea”), Deustuko Unibertsitatea 5 (“Buru-nahastearen aurretik egindako testamentua baliozkoa da”), EiTB 9 (“Orduan, Mikel Otegi errugabetzat jo zuten une bateko buru-nahastea izan zuelakoan, nahiz eta epaimahaikide gehienek hilketak frogatutzat jo”), Elhuyar 1 (“Izan ere, argi artifizialik ez zegoenean eta gizakiak ortzipean lo egiten zuen garaian, Ilargiaren distirak loa galarazten zien pertsonei, eta tartean izango ziren buru-nahasteak zituztenak ere”), Elkar 3 (“Beharbada amets ondoko iratzar unean izaten den buru nahaste horregatik, 'diakroniko' eta 'sinkroniko' hitzak oihukatuz zutik jarri naiz, Biltzar guztia harri eta zur utziz”), Gomylex 2 (“Hori berori gertatzen da, esate baterako, buru-nahaste edo perturbazio psikikoek ezkontide bati eragozten diotenean ezkontza adostasuna modu kontzientean ematea, ezkontza egiteko unean”), Laneki 6 (“Batik bat kasu aurreratuetan desorientazioa ager daiteke, denborari edota lekuari dagokienez, eta bestelako buru-nahasteak, eldarnioak, aluzinazioak eta aztoramena barne”), UEU 10 (“Buru nahasteetan interesa zuen medikua zen; epaitegietan peritu lan egiten zuen, bereziki mota sexualeko hilketetan jarduten”); buru(-)nahasmendu 40 (Argia 5, Berria 11, EiTB 2, Elkar 2, Consumer 9, Laneki 4, , UEU 6, Uztarria 1); nahasmendu mental 4 (Elhuyar 1, Laneki 3).ETC: [Ez dira OEHko adierakoak]. buru(-)nahaste 92 buru(-)nahasmendu 64; nahasmendu mental 14.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0 / Adorez: buruko nahaste handia du: tiene un gran trastorno mental / Labayru: 0 / NolaErran: 0. / Euskalterm: nahasmendu mental (Med. Psikol. termino onartua da).

Erdaretako formak

es trastorno mental; fr trouble mental: Elhuyar: (Psicol.) gaixotasun mental, nahasmendu mental / Adorez: tiene un tremendo trastorno en su cabeza: nahaste izugarria du buruan / Labayru: Tiene trastornos mentales: Buruko arazoak ditu / NolaErran: 0. Euskaltermen es trastorno terminoaren ordaina nahasmendu da Medikuntzan eta Psikologian.

buru(-)nahaste iz. Buruhaustea. nahasmendu bipolar iz. Psikol. Fase maniakoak eta depresiboak txandakatzen diren psikosia. Itxuraz, nahasmendu bipolarra zuen Woolfek, aldarte aldaketa handiak, eta baita honekin lotutako beste gaitz batzuk ere.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

buru(-)nahaste sarreraren definitzailea aldatu (‘Nahasmendua’ edo halako zerbait jarri) eta adibide libre samar bat jaso, esaterako: Kontzientzia txarraren ondorioz buru-nahaste izugarria dago Mendebaldean. // Beharbada amets ondoko iratzar unean izaten den buru nahaste horregatik, 'diakroniko' eta 'sinkroniko' hitzak oihukatuz zutik jarri naiz, Biltzar guztia harri eta zur utziz. Eta buru(-)nahasmendu azpisarrera berria egin, psikologiako adiera jasotzeko.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BURU ONEKO (Lar, VocB, Añ). Inteligente. "(Es hombre de) cholla, sen onekoa da, buru onekoa" Lar. "(Hombre de buen) juicio, zenzun onekoa, juiziozkoa, buru onekoa" Añ. Eranzuten die nagusi buru onekoak. Mb IArg I 200. Esku onetan zaude / guztiz, artaldea, / txit buru onekoa da zure jabea. It Fab 185. Aiako Erriak seme buru oneko anitz eman izan ditu. Izt C 454. Elean hurri aire bat zuelakotz, baziren uste zuketenak ez zela zen bezen buru onekoa. HU Aurp179. Buru oneko gizona da, ta neuk esango deutsat. Ag Kr 178. Zonbat buru oneko gizon, buru handikoak ere ba eta gain-gainetik argituak, idazteko ala mintzatzeko deus guti direnak izan. JE Ber 66. Bürü huneko jelki balitz, ezin biziak etzian eskerniatüko jaun hura, ezi lan hanitx bazian herrian. Const 42. Errijakintzako gai askoren jabe da bera, eta buru onekoa aiztu barik gogoan eukiteko bertso-kantak, ipoiñak, elezarrak. Alzola Atalak 92. Pierre Fabre [...], buru onekoa, langile gaitza. Ardoy SFran 94. v. tbn. Larre ArtzainE 120. Insausti 29. (Buru onetako). Hura zen gizon bat buru onetakoa, animoz bethea. Lg I 337. (Buru onezko). Bost oriek eta buru onezko beste bostek argi egin bear zioten [...] nagusi ezkondu berri ta onen emazteari.Mb IArg I 372.

buru oneko 1, Karmel (“Emakume buru onekoa, etxearen osasuna”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

buru oneko 5: Herria 2 (“Asma zazue gazte horien atsegina denak errezebituak zirelarik! Zonbait denboraren buruan eskuratzen zuten diploma ageria beren izenarekin, etxe gehienetan bixtan ezartzen zena dilindan murru batetan, haur buru onekoaren ohoretan”), Patxi Ezkiaga (“Hantxe zeuden izeba-ilobak hizketa-une hartan, eta, beren nagusi jauna hain buru oneko ikusirik, ez ziren aspertzen Jainkoari eskerrak eman eta eman”), Jenaro Garate (“Eta bide batez zera dakusagu: giza berdintasuna maitagogo izate hutsean datzala, ez adimentsu, kementsu, buru oneko”), Xipri Arbelbide (“Ez zituen oraino hogoi eta bortz urte beizik, bainan buru onekoa zen, ernea, suharra, hazkarra, ausarta, bihotzduna, deusen beldurrik ez zuena”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta oso erabilia; jasotzekoa azpisarrera gisa bihotz oneko bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa buru sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zare sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Naf.

Forma baten adiera(k)

saski handia.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

dvandva (ez-librea).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

buru sarrerari dagokion azpisarrera.