50535 emaitza bilaketarentzat - [11501 - 11550] bistaratzen.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:IrEm | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
dvandva (ez-librea).
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
iz.
g.er.
1 zentzua (Kantu horietako hitzek ez dute buru-buztanik). 2 gorabehera guztiak.
- [K204]: "burubustan: tenants et aboutissants [Lhande-renetik hartu ditut...]" (1995-03-03)
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:IrEm | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
-ka.
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
adlag.
atzekoz aurrera, alderantziz.
- [K204]: "burubustanka: à contre poil [Lhande-renetik hartu ditut...]" (1995-03-03)
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB |
AS
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:002 | 2002-11-12 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH-AS | 2018-01-16 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
BURU-HUTS. a) Cabeza hueca, necio. "Buru hutsa, tête vide" H s.v. hutsa. Cf. Etxba Eib: "Andra ederra baña burua, ez ariña, utsa". Eta gero, gaixo dohakabe buru huts edo arin heien eskuetan behar ezarri, par force, burraso giristinoek beren haurrak altxatzeko! HU Zez 107s. Horra zergatik buru huts bat edo bertze gureganik dohakunean, zorionez hedatzen ditudan begiak, bertze buru bethe ontzeko itxura ederra hartzen hasia dutenen gainerat. Prop 1911, 25 (ap. DRA, s.v. buru). Horgainti mithil jun dien bürü-hüts zunbait etxe handi zunbaitetan mithil jaun gogor baten manespenian tzakür bat bezala erabilirik. GH 1929, 174. Ez duk, ez, buru hutseri / holakorik [=koroa] eskainrzen. Etcham 53. Agure zar ta buru-uts batera izan ez zaiten. 'Insensato'. Zait Sof 169. b) (buruts A DBols). "Descubierto (de cabeza)" A DBols.
buru-uts 'buruan txapelik edo antzekorik gabea' 1, Onaind ("Euri-tantak bedarrean... / Odeiez zerua arre... / Esna, biotzak, eta, buru-uts / agurtu Iparragirre"); buru huts 'ergela' adierako 1, A. Luku ("Behar dik gazte, ezjakin eta buru hutsa izan horren ez ulertzeko").
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.
bürü-hüts : DRA (fatuo); buru-uts : PMuj DVC (con la cabeza descubierta) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.
buru-huts 7: Deia 4 (beste batzuek gorputzaldiari eusteko, baina gehienek uste eta esaten dute pertsona gihartsuak buru hutsak direla), Berria (Animalia astunak, baldarrak eta, gainera, buru hutsak), EiTB (Antena-moduko horrek hodeiak erakartzen ditu, buru-huts halakoa!), Karmel (Buru utsa, txerrenaren landola da).
buru(-)huts 18: Berria (Irakasleak ulertu behar du horrelako diziplinak irakastea ez dela ikaslearen buru hutsa betetzea, ikasleak badituela ideia batzuk lehendik fisikaz, kimikaz eta abarrez), Karlos Zabala 3 (Ganibetik ere ez zeraman aldean; buru hutsik segitzen zuen), Elizen arteko Biblia 3 (2 Eta buru hutsik otoitz egiten edo profeta bezala hitz egiten duen emakumeak desohoratu egiten du bere buru duen gizona; kaskamotz egotea bezala litzateke hori), Xabier Olarra 3 (Hezkuntza, izø Beren ulermen falta burutsuei erakutsi eta buru-hutsei ezkutatzen dien zera), Felipe Juaristi 2 (Marko buru huts ageri zen, amila beltza soinean eta atorra zuria azpian), Koro Navarro 2 (Korridore ilun batetik atera zen, buru-huts, soinean pinturaz eta igeltsuz zipriztinduriko jaka labur bat zeramala.), Iñaki Segurola (pitoarekin pentsatzea buru hutsez pentsatzeari uko egitea da), Irene Aldasoro (Hynes jaunaren botilaren kortxoa irten zen, baina Hynes jaunak eserita jarraitu zuen, musu-gorri eta buru-hutsik, mahai gainean eserita), Josetxo Azkona (Eta hau guztia, lehenago esan bezala, buru hutsez egiten nuen, eskua zeharo geldirik utzia, jai eta aste, burua zafratuz eta estutuz, harik eta, halabeharrez, edo, hobeki esanda, beharraren beharrez, pixkanaka-pixkanaka hazia isurtzea lortzen nuen arte), Harkaitz Cano (Ez diat errenkarnazioan sinesten, ez zegok harri bat utzi eta, erosoagoa zaiolako, apaiz baten buru hutsera sartzen den arima erraririk...).
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Iparraldekoek argitzekoa da zein bizi-indar duen 'ergela' adierakoak.
Adierazle egokia eta oraindik erabilia; jasotzekoa azpisarrera gisa adberbio kategoriakoa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa buru sarreran.
adb.
- [E115]: 'Zuberoan kusku huts goxoagoa erabiltzen dugu'.
- [E116]: 'kusku onartua dugu iztegian, lehenbiziko itzulian. Gero erabaki beharko da zer egin kusku huts horrekin, bere tokian. Orain buru huts ari gara eztabaidatzen, eta horretaz hartu behar da Erabakia'.
- Erabakia: Erabakia (2005-10-21): 'kendu'.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH
HLEH: - / EuskHizt: buru-jantzi / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-jantzi.
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
izond.
ikasia.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
agertu: -a.
AS hauetan maiz gertatzen da, pareko eraikuntzak egotea (adib., "burua agertu" eta "burua erakutsi"); "burua agertu / erakutsi" formatuan eskain daitezke honelakoak, labur-zurrean, nahiz bila dabilenarentzat emendiozko zailtasun bat dakarren jokabide horrek (ez dugu, ordea, beti berdin jokatzen).
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
neure, bere... izenordainekin nahiz gabe erabilia.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
altxatu: -a.
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
apaldu: -a.
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
arindu: -a.
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH-AS | 2018-01-16 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: BURUA AZALDU. Mostrarse, manifestarse. Baña burua azalduko det / sator-zulotik bada're. Uzt LEG I 287. Biek kopia gisa azaltzen dute burua: lehenak Frankfurten ikusi zuen argia, 1785gn. urtean; besteak, berriz, Paben, 1782an. MEIG I 234. (Tras bere, etc.). Santa Kruzek azkenean bere burua azaldu omen zun. Or SCruz 20. Beren buruak azaldutzera / juanak ziran propiyo, / danak batera salduta ere / duro bat eztue baliyo. Tx B I 181. Jainkoa, gauza bakoitzaren ondoan eta azpian datza, ez ordea gauza orren barne-indarrak galerazteko edo oien ordez bere burua azaltzeko. Vill Jaink 77.
burua azaldu 18: Berria 7, EiTB 6, Jakin, Argia 3, DiarioVasco.
burua azaldu 8: Joseba Zulaika, Iñaki Mendiguren, Lander Garro, Iñaki Arranz, Juan Garzia, Itziar Otegi, Fernando Morillo, Anton Garikano.
Adierazle egokia eta erabilia; jasotzekoa azpisarrera gisa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa buru sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
Bizk.
Norbera inorekin alderatu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:005 | 2002-11-12 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
burua beheratu 2: Lç ("hartu zuenean Iesusek binagrea, erran zezan, Guzia konplitu da: eta burua beheraturik renda zezan spiritua"), Inza Azalp ("Jesusek bere azken apari aurrean bere begiak jaso zittuan zerurontz eta burua beratu zuan bere Aitta Zerutarrari eskerrak emanez eta bittartean bere biotzean otoitz egitten zuan"); burua beheititu 2: Larz Iru 2 ("Pantxok, trixteki burua beheititzen du", "Burua beheitituz: Ba, ahalge nuk nihaur!"); buru-beratze 1, Ub ("... zor zaizkan, agurrak ta buru-beratzeak egiten diozkagula: ta egiteko oni deritza Jainkoa adoratzea") // Cf. bere (neure, zeure...) burua beheratu egiturako libreak: Lç 2 ("bere burua goratzen duen guzia, beheraturen da: eta bere burua beheratzen duena, goraturen da", "Ala falta egin dut neure buruaren beheratzean, zuek altxa zindeiztenzat?"), Bp II ("Bere semiaren hitzaren arau, haur hain goratü izan dela, nola bere büria beheratü baitzian berthütez"), Lg II ("Ez da ere aski bihotzez humil izatea, oraino behar da maitatu humiltasuna, behar da bere burua beheratu egin ahal bezanbat, eta ohoretzat iduki behar da bertzeak zerbitzatzea"), Mih ("Izate soberanoa zure erraietan ematen zen mement berean, zure buruba beheratzen zinduen, zure ezdeustasunean hondatzen ziñen"), Bv AsL ("Gisa onetako egitiakin Franziskok bere burua beratzen zuan, eta etsaiari ebakitzen zion bidia, bere biotzian sartu etzedin"), Enb ("Orra or Josu / Gu maitasunez / Besarkatzeko / Bere Besoak zabalik, / Bular-zaurija / Edeirik daula / Gu maitatzeko / Antxe barruan sarturik, / Bere burua / Beratzen daula / Guri bakezko / Mosua emon gurarik!").
burua beheratu 1, J.M. Apalategi ("kapilan orain arte belauniko, burua beheratuta, debozio haundizko itxuraz egon den emakumezko gazte hura") // Cf. bestelakoak: Elizondo KristPE ("Jan-edan bereziz aziyak, Aitaren etxetikan aldegin ezkero txerri-janak jateraño zuben buruba beeratu dezute"), A. Apaolaza 3 ("Bere burua beeratzen duena, goratua izango da", "Gurutzean bere burua beeratu duelarik, Aitak illen artetik piztu eta goratu egin du").
burua beheratu : LurE // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, Euskalterm.
burua beheratu : EuskHizt-EskolaHE (adib. gisa, s.u. beheratu), PMuj DVC (burua beratu: engrillar, encapotarse el caballo, amorrar) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
apaldu: -a.
beheratu: -a.
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau58 |
AS
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
erakutsi: -a.
buru sarrerari dagokion azpisarrera (formatuaz, ikus burua agertu ASko oharra).
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau58 |
AS
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11:EHadib | 2023-05-16 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Azpisarrera gisa jasotzekoa da, adierak bereiziz: 1 buruko ilea garbitu; 2 bere burua zuritu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
burua gora itzuli zen bere herrira.
adlag.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11:EHadib | 2023-05-16 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Azpisarrera gisa jasotzekoa da, adierak bereiziz: 1 bere burua babestu; 2 burua ezkutatu. Bide batez, gorde sarrerako 2. adierako azpiadiera adiera bihurtu.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH-AS | 2018-01-16 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: BURUA HARTU. a) Fascinar, ocupar el pensamiento, pensar sólo (en). Asto bat zioalarik / erlekiez kargaturik, / buruan ezarri zuen / hura zutela adoratzen. / Hartua hortaz burua, / bazoan fanfarrundua. Gy 106. Pentsaketa hortaz burua hartua, / Gure giza dago net enbarkatua. Ib. 13. Nahi nuke, o Jesus ona, nere burua osoki hartua banu zure ontasunaren eta urrikalmenduen orhoitazpenaz. Jnn Bihotz 6s. Zoin bainakien arras burua hartua hari zela, iragan urthean paganoek errerikako kapera baten berritzen. Prop 1901, 21. Hiriak eta hiriko lilluramenduek burua harturik, Larrun handiaren itzal maiteari betikotz ihes egin duten dohakabeak. Zerb Azk 32. Bahakik Benitak nola hitaz burua hartua duen... Larz Iru 104. Erabat burua artua ta bere liburuen gezurretan blai-blai egiña! Berron Kijote 200. b) Subirse a la cabeza, nublar el juicio. "Ardoak burua artu dio (G-azp)" Gte Erd 71. Cf. ODOLAK BURUA HARTU (s.v. odol). Sukharrak hartu du burua, begietarat heldu dire gauza lazgarrienak. Hb Egia 62.
burua hartu 46, baina ez dugu OEHko adierakorik aurkitu. Gehienak buruan jarri, aurrean jarri adierakoak dira.
burua hartu 7: Herria 2 (Edo burua hartua, uda huntan lagun berri bat dutela, maite dutela eta menturaz...?? edo burua hartua familian berri txar bat dutelakotz eta ez dakite zer aldaketak izanen diren, noiz, nola??), A. Irizar (Bide korapilatsu hartan izandako arrakastak ez zion inoiz burua hartu), A. Epaltza (Edana nintzen, burua hartua.), E. Jimenez (Haatik, kutxako zokondo ezkutuan gorderik nuen liburuak burua hartua zidan eta, haren mende oldozten nituen ni baitan sortzen zitzaizkidan ideia kasik denak.), Txillardegi (Eta odolak burua hartzen zidan.), Alberto Ladron Arana (Burua hartua zion burrundara izugarri haren errua zen); gainerako adibideak (30) buruan jarri, aurrean jarri adierakoak dira.
Adierazle egokia eta aski erabilia; jasotzekoa azpisarrera gisa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa buru sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11:EHL | 2021-09-21 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
BURUA HARTU a) Fascinar, ocupar el pensamiento, pensar sólo (en). * Asto bat zioalarik / erlekiez kargaturik, / buruan ezarri zuen / hura zutela adoratzen. / Hartua hortaz burua, / bazoan fanfarrundua. Gy 106. Pentsaketa hortaz burua hartua, / Gure giza dago net enbrazatua. Ib. 13. Nahi nuke, o Jesus ona, nere burua osoki hartua banu zure ontasunaren eta urrikalmenduen orhoitazpenaz. Jnn Bihotz 6s. Zoin bainakien arras burua hartua hari zela, iragan urthean paganoek errerikako kapera baten berritzen. Prop 1901, 21. Hiriak eta hiriko lilluramenduek burua harturik, Larrun handiaren itzal maiteari betikotz ihes egin duten dohakabeak. Zerb Azk 32. Bahakik Benitak nola hitaz burua hartua duen... Larz Iru 104. Erabat burua artua ta bere liburuen gezurretan blai-blai egiña! Berron Kijote 200. b) Subirse a la cabeza, nublar el juicio. "Ardoak burua artu dio (G-azp)" Gte Erd 71. Cf. ODOLAK BURUA HARTU (s.v. odol) * Sukharrak hartu du burua, begietarat heldu dire gauza lazgarrienak. Hb Egia 62.
LB: 0; EPG: Burua hartua zion burrundara izugarri haren errua zen. (Alberto Ladron Arana), Haatik, kutxako zokondo ezkutuan gorderik nuen liburuak burua hartua zidan eta, haren mende oldozten nituen ni baitan sortzen zitzaizkidan ideia kasik denak (Edorta Jimenez); ETC: Janek ezagutu zuenetik, gauero itzultzen zen klubera, neska ikustera; haren irudiaz burua hartuta zeukan, eta arima guztiz menderatuta (Joseba Lozano), zeren Laurak, antzokiko artistak zelatatzearen bortxaz dramek burua hartua ziotenez, amore-minak asmatzen baitzituen nonahi (Iñigo Roque).
Elhuyar: burua hartu ofuscar, trastornar; fascinar, pensar solo en ardoak burua hartu dio: el vino lo ha trastornado; Adorez: burua hartu lok. (burua hartua izan) apasionarse, obsecionarse; pentsaketa horretaz burua hartua dago: está apasionada cpon se pensamiento; Labayru: burua hartu 1 ad. lok., ad. deutso fascinar, ocupar el pensamiento, pensar solo en.
[buru] burua hartu 3 (Batez ere burua hartua izan esapidean, 'burua erabat pentsamendu edo ideia batek betea izan' adierazteko). Erabat burua hartua eta bere liburuen gezurretan blai-blai egina zegoen. Pentsaketa horretaz burua hartua dago.
Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Oharra definitzaile bihur daiteke eta burua hartu 3 adiera ezabatu.
Azpisarrera gisa jasotzekoa buru eta hartu sarreretan.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
hautsi: -a.
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
buru-hausten egon, ibili (ik. oh. s.u. buruhautsi).
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
altxatu: -a.
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS
joan: -a.
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11:EHadib | 2023-05-16 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Azpisarrera gisa jasotzekoa da, irudizko adiera ere baduelako.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau58 |
AS
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
nahasi: -a.
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau58 |
AS
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11:EHL | 2021-04-20 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
oso 4. (gral.; H, VocB ). Ref.: A; Etxba Eib. Íntegro, honrado, sincero. "Gizon oso bat da, c'est un homme entier, d'une pièce" H. "Sincero, ingenuo" A. "Alde guztietara, gizon osua" Etxba Eib. * Noe izatu zen gizon iustu eta osoa bere denboran. Urt Gen 6, 9 (Ol, Ker oso; Dv perfet, Ur obe, Bibl ezin-hobe, BiblE akatsik gabea). Zeren dan gizon oso, utsik gabekoa ta gizatasunari dagozkan gauza guziak dituana. Ub 131. Izate guziz eder eta oso, gure estekamendu guziak berenaz ere merezi dituen hura, gure ahalez hil eta ezeztatu baitugu. Dh 60. Da bakarrik ontasunean guztiz osoak diranentzat? Itz Azald 214. Protestante baten semea, aingerukia izanarren [...], ezin izan diteke integer, osoa. A Ardi 102. Gizabatz on, oso, zuzen eta lantzaleak birregitera, orraxe jo bear ei-dau gizartekeriak. Eguzk GizAuz 79. Gizon osoak eta agintea ezartzen dakitenak izan bitez. "Hombres ecuánimes" . EAEg 31-10-1936 179. Mattin ordea, etzen Piarres bezain osoa ta zindoa bere asmotan. Etxde JJ 169. "Zueltzu" Luistar zintzo ta osoa, ezagutzen duten guziak maite dutena da. Basarri 29. Txirotasunez bizi zan baiña / bera zan zorioneko: / itzez, egitez, gauza danetan / gizon osoa zalako. BEnb NereA 144. Onenak behintzat eta Eleizalde onenetakoa genuen noski, gizon osoak zirelako, batez ere, burutik oin-zolarainoko gizonak. MEIG VIII 53. Burua oso duenak ihardets dezokete: "Ago ixilik hi, Judas". HU Zez 198.
LB: Atariko zelaira alde egin bear izan genuen, burua osorik edukitzekotan (DiarioVasco); EPG: Izan ere, burua osorik daukanik ez da izango, orain hiru urte baino seguruago gaudela esango duenik (Jose Maria Pastor); ETC: Izan ere, burua osorik daukanik ez da izango, orain hiru urte baino seguruago gaudela esango duenik (Jose Maria Pastor), Katalanezko hainbat lokuzio ere euskarazko batzuen oso antzekoak dira: «no tenir el seny complit» eta «burua oso ez ukan», «veure's verd» eta «gorriak ikusi», «esser un poll ressuscitat» eta «zorri hil piztua». (Argia), Susmatu nuen bezala, burua osorik eta garbi dauka. (Ur Apalategi), Halaber izan ezazue argi gaixorik bazen ere, burua osorik zeukala (Txalaparta)
Elhuyar: burua oso(a) izan estar cuerdo, -a; Adorez: 0; Labayru: 0.
buru 3 iz. Burua adimenaren eta oroimenaren iturburutzat hartua. Bihotz euskaldunaren eta buru erdaldunaren arteko borroka amaigabea. Haizea buruan eta ibili munduan; joan bazen, joan zen; ez lanerako eta ez ezertarako. Buru-loka izan: buruarina izan. Buru gogorra duen gizona (Ik. burugogor). Gaizki egin dudala ezagutzeko adina buru badut. Norbaitek buru argia izan. Urrestarazu jaunaren adorea, kemena, buru jantzia eta bihotz kartsua. Norbaitek buruan gatza izan: buruargia izan. Burua oso duenak: zoraturik ez dagoenak. Buruak huts egiten ez badit. Filologoarentzat zail eta buru-nekagarri izan ohi diren hitzak. Buru-berotzaileak.
Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da.
Azpisarrera gisa jasotzekoa buru eta oso sarreretan.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
hautsi: -a.
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
buru-hausten egon, ibili (ik. oh. s.u. buruhautsi).
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau58 |
AS
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:EEBS:27 | 1998-07-14 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
ik. OEH
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +
-alde.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
ik. OEH
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-en buruan formatuarekin dago arautua, AS gisa.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau58 |
AS
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z5:EEBS:42 | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
erabili: -an.
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH-AS | 2018-01-16 | Adibide gisa onartzekoa |
OEH: BURUAN ERAMAN. Pensar en. v. BURUAN ERABILI. Erhokeria handia dela guk geure buruan daramaguna eta erraiten duguna, bekhatuen utzten [...] gero hasiko garela. Ax 117 (V 77). Oldozpen oiek nere buruan daramazkitela. Euzkadi 24-12-1936 (ap. Alkain 140). Bai Ander eta bai Andonik ez zituzten bere amak eta arreba bana bakarrik utzi. Burun beste zerbait bazemaikien. JAIraz Bizia 19. Juanak bere ama zeraman aurrena buruan. Zer ote zion bere irurogei ta amar urtekin? NEtx LBB 48. Gauza ori buruan / lendik zeramaten: / lagunduko zutela / kargak eramaten. Uzt Sas 193.
buruan eraman 3: Deia (bihotzean eta buruan eraman izan duen hizkuntza), Elhuyar (buruan eramango zituzten erauzketaren sekretuak), Elkar (gidoi bat buruan eramanez gero).
buruan eraman 4: Koro Navarro (Poeta batek - esan zuen Bevan jaunak -, buruan eraman behar lituzke bere bertsoak), Karlos Zabala (Buruan daramagun zikinkeriak hondatzen du, sexuarekin lotzen ditugun aurreiritzi hilgarrien kaka-nahaste horrek hondatzen du.), Joan Mari Irigoien (Baina, koloreak bihotzean neramatzan arren, profesioa buruan neraman, eta kontraesan horrek behin baino gehiagotan murgilarazi ninduen eskizofreniaren ur arreetan), Iñigo Aranbarri (Zerbait diogunean, buruan daramagun mundua, hierarkia eta morala uzten ditugu agerian).
Adierazle egokia eta erabilia; adibide gisa jasotzekoa.
Adibide gisa jasotzekoa buru sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH-AS | 2018-01-16 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: BURUAN GORDE (V-gip ap. Elexp Berg). Guardar en la memoria. Erakusten zaiena kontuz enzun ta buruan ondo gordetzea. Ub 198. Gorde itzatzu buruan ondo zere Amaren hitzak. Arr GB 80. Buruan daukat ondo gordeta / laurogei gaitxen aldrea; / eta zein daukan gaisdunak berak / emoten dau albistea. Azc PB 242. Eztauka jakituria makala, areik gauza guztiak buruan gordeteko. Ag Kr 48. Ta asmo orixe gorde eban bere buruan azkenengotzat. Ez eutsan arazo ontan iñortxori ezer aitatuko. Erkiag Arran 64.
buruan gorde 18: Deia 2, Consumer, Berria 6, EiTB 3, Argia 6.
buruan gorde 15: Berria 2, Bat-bateko bertsolaritza 2, Andoni Egaña 2, Oskar Arana, Jon Alonso, Iñigo Aranbarri 2, Patxi Iturritegi, Hasier Etxeberria, Xanti Iruretagoiena, Iñaki Mendiguren, Jean Baptiste Etxarren.
Adierazle egokia eta aski erabilia; jasotzekoa azpisarrera gisa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa buru sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau58 |
AS
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z9:OEH-AS | 2018-01-16 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
OEH: BURUAN IBILI. (Con aux. trans.). Pensar en. v. BURUAN ERABILI. Lagun batzueri pentsatzen nuen. Maite ditut. Maite naute. Neska gazte batzu ere buruan ibili nituen. JEtchep 110s. Alditxo bat pasa genduan lasai, baiña nik beste gauza bat nenbilkian buruan. JAzpiroz 161. Bertso batzuk nebilzkin / buruan ta auan. AZink 185. (Con aux. intrans. bipers.). Pentsamentu orixe / buruan dabilkit. Insausti 48.
buruan ibili 53: Consumer 5, Berria 21, EiTB 9, Karmel 2, Argia 10, DiarioVasco 6.
buruan ibili 7: Berria 6, Herria, Aitor Arana, Anjel Lertxundi, Edorta Jimenez, Fernando Rey, Iñaki Mendiguren, Jon Alonso, Pello Salaburu, Xabier Olarra, Imanol Zurutuza, Iban Zaldua, Sonia Gonzalez, Juan Garzia, Unai Iturriaga, Migel Angel Mintegi, Koro Navarro, Karlos Linazasoro
Adierazle egokia eta oso erabilia; jasotzekoa azpisarrera gisa.
Azpisarrera gisa jasotzekoa buru sarreran.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
jarri: -an.
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau58 |
AS
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
jarri: -an.
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau58 |
AS
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
sartu: -an.
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau58 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-01-13 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1998-07-14 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
ik. OEH: AS
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
eman: -ari.
buru sarrerari dagokion azpisarrera.
Ipar.
emaiozu buruari eguzkia argizko itsaso bat dela.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z11:EHadib | 2023-05-16 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Azpisarrera gisa jasotzekoa da.
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArau58 | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-01-13 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Kodea [?] | Data | Proposamena | |
---|---|---|---|
Araua: | Z3:EArauB | ||
Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1994-01-13 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
iz. 'txinboa'.
iz. Txoria
- [K204]: "burubeltx: mésange, fauvette [Lhande-renetik hartu ditut...]" (1995-03-03)
- [E115]: 'burubeltz Centaurea jacea L. Landarea'.
- [E116]: 'ez dakit, bada, ukituko nukeen lehen hartutako Erabakia. OEH-ren arabera Sylvia motako txoria da ('txinboa'); 'juicioso' ere esan nahi du; 'centauro negro', 'chinche' eta 'onddoa' ('Boletus aureus'). Bakean jutziko nuke, TXPk dioena ez baitut inon ere aurkitu'.
- Erabakia: Erabakia (2005-10-21): 'utzi dagoen moduan'.