Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Sarrera berria sortzea proposatu da, ezabatzekoa den defentsiba sarreraren ordez.

Kategoria

adb.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

deferente 4: M. Etxaide ("Testikulutik, poro arrean amaitzen diren bi hodi deferente irteten dira, eta obulutegitik, poro emean amaitzen den obiduktua"), UZEI ("Dena den, normalean, prozedura kirurgikoak #mdash#tronpen lotura emakumezkoan edota hodi deferenteen lotura gizonezkoan#mdash# izendapen honetatik kanpo geratzen dira"), Zoologia 2 ("Testikulu bakoitzetik kanal motz batek irteten du alde bakoitzetik, eta kanal deferenterantz doaz, horiek esperma aurrera eramango dutelarik", "Kanal deferenteak asko kiribiltzen dira, eta aurreko muturrean bi besikula seminal edo epididimoak eratzen dituzte").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

deferente : AB38 1 (hodi deferente), HiztEn (eta AS gisa: hodi deferente), LurE, Euskalterm 2 (horietan hodi deferente 1) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

deferente : ElhHizt (eta adib. gisa: hodi deferente), EskolaHE (eta adib. gisa: hodi deferente) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

hodi deferentea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 30 (Argia 2, Berria 8, Deia 5, Elkar 6, Euskaltzaindia 1, Jakin 4, UEU 4); ETC 80

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0 / Adorez: definigaitz adj. difícil de definir / Labayru: 0 / NolaErran: 0

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

definitibo 4 aldiz jaso da: Azurm, A. Urretabizkaia, Egin 1997, Ere 1980.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

definitibo : DFrec 12, AB50 4, HiztEn, Euskalterm 1 (eta behin-betiko 1, erabateko 1); definitibuki : DFrec 1. Ez dugu aurkitu ap. AB38, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

definitibo : HiruMila (ik. behin-betiko). Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal definitivo / définitif formen ordainak: behin-betiko : HiruMila, ElhHizt, Lur EG/CE (behin betirako), Lur EF/FE, HaizeG FB, PMuj DCV (bein-betiko); erabateko : HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, PMuj DCV. // Beste batzuk: Casve FE: azken, betiko, orozbako // HaizeG FB: azken, azkenean, alderat // PMuj DCV: azken-(erabakia).

definitibo adj. [Oharra: Euskaltzaindiak, definitibo-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. behin betiko; erabateko].

definitibo 181; behin betiko 5876.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

definitibo 38; behin betiko 1233.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Debekua bere horretan uztea proposatu da. Baina askotan ez da behin betikoren baliokidea. Horregatik, erabakigarri forma gehitzea proposatu da.

Forma saihestekoa

Saih. Ik. behin-betiko, erabateko (aski dira hauek).

Euskaltzaindiaren Arauak

definitu, defini, definitzen. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

definitu, defini, definitzen

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

definitzaile 4: Azurm ("Orduan inprobisazioa, asmaketaren bat-batekotasuna, definitzailetzat hartzen da"), KontuEkon 1983 eta EUSTAT 1991 (testuinguru bera bietan, "Kontu Nazional [...] Batzuen Elementu Definitzailea"), E. Gil Bera ("definitzaile guzien kontra, salbuespenen herria gara gu").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

definitzaile : DFrec 2 (ZArg: "definitzaile ofiziorik ez zait batere gustatzen"; Liburu zuria I: "demokraziaren ezaugarri definitzailetako bi"), Euskalterm 4 (hauetan 1 ekuazio definitzaile; 1 ezaugarri definitzaile; 1 testuinguru definitzaile) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Jatorrizko forma

definizio, (mugapen)

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

defizitario 5: HezkBerEgitamua ("Zenbaitetan beroien eboluzioa espresio defizitarioetarantz doa"), J. Agirre ("Defizitarioa den entzima horren ekintza erraztu edo ordeztuko duten entzimak ere eman daitezke"), UZEI ("Eragiketa hau egin ahal izango balitz, egoera ekonomiko defizitarioa ekarriko luke"), BiolGeol/DBHO ("5 litroko ontzi batean lortuko duten altuera seinalatu eta adierazitako gatz-kantitateak bota kontrol-disoluzioa eta zazpi disoluzio defizitarioak lortzeko"), Deia 1998 ("Herri aldizkarien lana positibotzat jotzen da eta guk ere hala dela uste dugu, nahiz eta gehienetan defizitarioa izan"); defizitariotasun-maila 1, EHAA 1987 ("Diru-laguntzak kalkulatzerakoan honako parametro eta ponderazio-indize hauek hartuko dira kontuan: 1. Defizitariotasun-maila").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

defizitario : DFrec 5, AB50 4, HiztEn (defizita duena edo sortzen duena), Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

defizitario : ElhHizt, HiruMila; defizitariotasun : HiruMila (deficitariedad) // Ez ditugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

deficitario/déficitaire formen ordainak: defizitario : ElhHizt, HiruMila; galtzedün : Casve FE; galtzetan dena : HaizeG FB; ments(-) :HiruMila; zordun : Casve FE (-dün); HaizeG FB // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Vox es-eu, T-L LFB, PMuj DCV.

Erdaretako formak

fr (DLLF): déficitaire; en (Collins): deficit (atr); it (S. Carbonell): ez dugu aurkitu; de (Langenscheidts): deficitär.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta beste gabe onartzekoa

mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen du (cf. es, fr, de), eta beharrezkoa iruditzen zaio lantaldeari.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-ario.

Kategoria

izond.

LBeh (2013-06-10): deflazio 72: Berria 54 (adib.: “egoera hori irauli denean agertu da deflazioaren mehatxua”), EiTB 16 (adib.: “Deflazioaren mamua handitu egin da”), Argia 2 (“Lan merkatuaren erreformak deflazio konkurrentzialaren ildo ortodoxoa sustatzen du”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: deflazio 9: Berria 3 (adib.: “Deflazioaren arriskua «atzean gelditu» dela, eta lehentasuna inflazioaren aurkako borroka izango dela iragarri zuen”), Iñaki Heras 5 (adib.: “bizi zen deflazio garaian inflazioaren kontrola nagusitu zen”), Iñaki Mendiguren (“nahiz eta asmakuntzak berekin ekarri zituen inflazioaren eta deflazioaren gorabeherak”).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es deflación / fr déflation: Elhuyar: deflazio / Nolaerran: deflazio* / Zehazki: deflazio / Labayru: deflazio / Adorez5000: deflazio.

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

Baldintza minimoa betetzen duen forma da, beharrekoa eta onartzekoa.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Ekon.

deforestazio 18: Joxerra Aizpurua, Ainhara Plazaola, EiTB.com 16.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: deforestazio : Berria 7, Pello Zabala.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Ik. baso-soiltze.

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

nazioarteko forma da, eta beste gabe onartzekoa.

Maileguaren aldean hobestekoa

Ik. baso-soiltze.

Kategoria

iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

deformatu 2 (Elsb Fram); deformitate eta diforme bana (Tt Onsa).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

guztiak EB dira: deformagaiztasun 2 (J. Gonzalez, UZEI); deformatu 14 (J.M. Rodriguez, TeknolMekan, I. Antiguedad, J.R. Etxebarria, Elhuyar 2, UZEI 4, G. Nazabal, J.M. Irigoien, X. Amuriza, I. Azkune) eta de-formatu 1 (G. Nazabal: "... marko berean lortutako argazkiak dira, eta hala ere ez dute informazio bera jasotzen, aitzitik baizik, "de-formatu" egiten dutela esan behar da"); deformatzaile 3 (cf. infra); deformazio 27 (M. Martinez 2, M. Pagola, Baga-bigaMat, Elhuyar 5, TeknolMekan, J.A. Fernandez, A. Sarriegi 3 eta "d.-energia" 3, HezSaila 1985, B. Urkizu, UZEI 3, J. Arregi 3, J.J. Iribar, A. Santamaria "d.-ikasketa") eta deformazino 2 (Etxde).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

deformaezin : AB38 2, HiztEn, Euskalterm 2 (hauetan 1 altzairu d.); deformagaitz : AB38 1; deformagaiztasun : AB38 1, Euskalterm 2; deformagarri : AB38 1, HiztEn, Euskalterm 1; deformagarritasun : Euskalterm 2; deformaketa : AB38 1; eta 'deformación' itzulitako itxur-aldaketa 1 (AB38); deformakor : AB38 3; deformatu : DFrec 3, AB38 12, HiztEn, Euskalterm 2; eta 'deformar' itzulitako markeztu 1 (AB38), desitxuratu 1 (Euskalterm: markestu sinonimoarekin); 'deformar(se)' itzulitako itxuragabetu 1 (AB38); 'deformado/-a' itzulitako itxuragabetu 1 (Euskalterm: "hartze panoramiko itxuragabetu"), obalatu 1 (Euskalterm: "cojinete deformado por el desgaste: higadurak obalatutako kojinete); deformatzaile : cf. infra; deformazio : DFrec 6, AB38 23 (hauetan d. elastiko 3, d. iragankor 2, d. iraunkor 4, d. plastiko 2, d.-klase 1, d.-lan 1, d.-mota 1), AB50 1, HiztEn, Euskalterm 25 (hauetan bizkarrezurreko d. 1, d. angeluar 1, d. elastiko 1, d. iraunkor 1, d. kritiko 1, d. lineal 1, d. nagusi 1, d. plastiko 1, d. unitario 1, d. zurrunak 1, d.-ahalmen 1, d.-banda 1, d.-eremu 1, deformazioagatiko zahartzapen 1, deformazioarekiko erresistentzia 1, habe baten arimaren d. iraunkor 1, hondar-d. 1, kanpoko d. 1, makurdurazko d. 1, oinetako d. 1, tenplaketako d. 1, trakziozko d. 1); deformitate : Euskalterm 1 ("kaliza-deformitate"); disforme : Euskalterm 1 (diforme sinonimoarekin); eta 'deforme' itzulitako zatar 3 (AB38).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

deformaezin : HiruMila, ElhHizt; deformatu : HiruMila, ElhHizt; deformazio : HiruMila, ElhHizt; deformagaitz , deformagarri , deformagarritasun , deformatzaile , deforme : HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

a) Erdal deformable / déformable formen ordainak: deformagarri : HiruMila; aldakor : HaizeG FB // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve FE, T-L LBF, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea; b) Erdal deformabilidad / déformabilité formenak: deformagarritasun : HiruMila // Ez dugu aurkitu ap.: ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve FE, HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea; c) Erdal deformación / déformation formenak: bestelakatze : Lur EF/FE, HaizeG FB (bertzelakatze); desbistatze : HiruMila; maspildura : Azkue Aurkibidea (d. de vasija); okertze : Casve FE; eta HiruMila: itxuragabetze, (fis.) deformazio // ElhHizt: 1 deformazio, desitxuratze, itxuragabetze; 2 (geol./tecnol) deformazio // Lur EG/CE: itxuragabetze // Lur EF/FE: itxuragabetze // PMuj DCV: 1 (cambio) alda, aldatze, aldaketa, aldaera. 2 (deformación, afeamiento) itxuspen, ezaintze // Ez dugu aurkitu ap. XarHizt, T-L LBF; d) Erdal deformador / déformateur formenak: deformatzaile : HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve FE, HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea; e) Erdal deformar / déformer formenak: aldatu : HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV; desbistatu : HiruMila, HaizeG FB, T-L LBF; desmoldatu : HaizeG FB, T-L LBF; eragaldu : HaizeG FB; eraldu : T-L LBF; ezaindu : Lur EG/CE, PMuj DCV; itxuragaiztu : HiruMila; itxuraldatu : HaizeG FB; itxurgatu , itxustu , zakartu : PMuj DCV; kaskaildu : XarHizt, HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea ("deformarse"); makurtu : XarHizt; matzertu , matzikatu ; markistu ("deformarse"): Azkue Aurkibidea; okertu : XarHizt, Casve FE (okertü); zatartu : HiruMila, PMuj DCV // eta HiruMila: itxuragabetu, itxuratxartu, deformatu // ElhHizt: 1 deformatu, desitxuratu, itxuragabetu; 2 (mat.) deformatu // Lur EG/CE: itxuragabetu, markestu // Lur EF/FE: 1 desitxuratu, markestu, itxuragabetu, itxuratxartu; 2 itxusitu // T-L LBF: markestu // PMuj DCV: itxuragabetu; f) es deformatorio formarenak: itxusgarri , ezaingarri , ezain-arazle , zatargarri : PMuj DCV // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, ElhHizt, Lur EG/CE, Azkue Aurkibidea; Erdal deforme / difforme formen ordainak: desitxuratu , deformatu : ElhHizt; itxuragabe : HiruMila, ElhHizt, Lur EG/CE; itxuragaitz , karkail , maker , narriodun : HiruMila; kankail , moldegaitz , bürlüz , makola ; (d. de ligne) itsusi : Casve FE; kaskail : XarHizt; markuts : HaizeG FB, Azkue Aurkibidea (markhitx, markits); matzer : Azkue Aurkibidea; moldegabe : Lur EG/CE; moldegaitz : T-L LBF; putrus : XarHizt, HaizeG FB // eta HiruMila: zatar // Lur EG/CE: ezain // XarHizt: oker, ezain // Casve FE: oker // HaizeG FB: oker, matxar // PMuj DCV: 1 itxurga, oker, matxar, markets; 2 era-gabe, arau-gabe, ario-gabe; 3 itxusi, zantar, ezain, zatar // Azkue Aurkibidea: matxar, zatar // Ez dugu aurkitu ap. Lur EF/FE; g) Erdal deformidad / difformité formenak: aradiza : Azkue Aurkibidea; forma-anormaltasun : ElhHizt; itxuragabetasun : HiruMila, ElhHizt; markets : HiruMila; oker , itsustartzün , makolatarzün : Casve FE; putrustasun : HaizeG FB (aux pieds difformes: hetrepel) // eta PMuj DCV: 1 itxustasun, ezaintasun, makestasun; 2 itxuskeria, zatarkeria, ezainkeria; 3 error grosero: utsegin aundia // Azkue Aurkibidea: zatarkeria // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, T-L LBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta arloa mugatuz onartzekoa

mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen du, eta beharrezkoa da, Med. eta Teknol. arloetan behintzat.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

deforma, deformatzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Jakite-arloak

Med., Teknol.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

deformatzaile 3: UZEI ("Osteitis deformatzailea. Ik. Paget-en gaixotasuna"), FisKim/BBB 2 (adib.: "Indar deformatzailea anulatzen denean, materialak jatorrizko itxura berrartzen du").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

deformatzaile : AB38 8 (hauetan efektu d., indar d.), AB50 2 (hauetan ispilu d.), HiztEn (iz. eta izond. Deformatzen duena), Euskalterm 3 (Mekan. indar d. 'fuerza deformadora', Med. kondrodistrofia d., osteitis d. 'condrodistrofia, osteítis deformante') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

deformatzaile : HiruMila (izond. deformador) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Med., Teknol.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-zio.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Med., Teknol.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: defota / HiztEn: defota / LurE: - / ElhHizt: defot(a) / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

antzua.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EH2016: “degeneratu, degenera, degeneratzen da/du ad. Endekatu.”. “degenerazio iz. Endekatzea.”.

LBeh (2016-10-26): degeneratibo 30: Elkar, Consumer 3, Berria 14, EiTB 3, Jakin, Argia 7, DiarioVasco; endekapenezko 48.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: degeneratibo 3, Berria; endekapenezko 16.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: demencia degenerativa primaria: endekapen-dementzia primario (4); miopía degenerativa: endekapen-miopia (4), miopia degeneratibo (4).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: neurodegeneratibo.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es degenerativo / fr dégénératif(ive): Elhuyar: endekapenezko; endekapen- / NolaErran: -; dégénérer (endekatu) / Zehazki: degeneratibo / Labayru: endekapenezko, endekapen-* / Adorez5000: endekapenezko, endekapen-.

Nazioarteko forma da

Nazioarteko forma da, beharrezkoa eta onartzekoa (degeneratu ere arautua denez).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Corpusean eta OEH argitaratuan ez dugu dejeneratu, dejenerazio (-g-) formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

dejeneratu EB 2 (Azurm, A. Pagola); degenerazio EB 2 (Azurm, UZEI).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

degeneratu : DFrec 1, Euskalterm 2 (arte d., kode d.); degenerazio : HiztEn, Euskalterm 3. Ez ditugu aurkitu ap. AB38, AB50, LurE // Erdal degenerar, degenerado, degeneración formen ordainak: AB38: andegapen 2, endakatu 2 // AB50: ø // Euskalterm: endekapen 15 (hauetan gantz-e., e. amiloide, e. eritasun, e.-artropia, e. kaseoso, e. kaseoso, e. hepatolentikular, e. hialino, e.-teoria), endekatze 1, endekatu 6.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

degeneratu : EuskHizt († Ik. dejeneratu), HiruMila; degenerazio : ElhHizt, HiruMila; dejeneratu : EuskHizt; dejeneratze : EuskHizt; dejenerazio : EuskHizt. Ez ditugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdarazko degeneración, degenerado, degenerar/dégénérescence, dégénération, dégénéré, dégénérer beste hiztegietan: ElhHizt: 1 gainbehera, gainbeheratze. 2 (Med) endekapen, degenerazio / endekatu / 1 gainbeheratu, gain behera etorri. 2 endekatu. 3 (degenerar en) bilakatu, bihurtu, -n amaitu/bukatu; gaiztatu, okertu, okerrera egin / endekapenezko // HiruMila: 1 endekatze, endekapen. 2 (Cienc) degenerazio / degeneratu / 1 endekatu. 2 (Cienc) degeneratu // Lur EG/CE: endekatu / endekatu, andegatu // Lur EF/FB: endekatu, pirtxildu // Casve FE: esmeria, esteiarzün / esteiari / esmeriatü, kiskiltü, esteialtü // HaizeG FB: kiskilkeria / purtzildu, kiskildu / baxtartu, kiskildu, pirtxildu // T-L LFB: pirtxildu, bastartu // PMuj DCV: endekatze; beraldi, gainbera, gain-beraldi, eroraldi, jauskaldi / endeka / endekatu, okertu, saiestu, pirtxildu; erori, jausi, gainberatu, gainbera egin // Azkue Aurkibidea: endeka, endekatua / endakatu, endegatu, endekatu, kiskildu, pirtxildu (degenerar una persona).

Euskaltzaindiaren Arauak

degeneratu, degenera, degeneratzen. da/du ad. 'endekatu'.

Euskaltzaindiaren Arauak

'endekatzea'.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

degradatu EB 7: F. Juaristi, J.L. Arriaga, J. Butron, J. Aldabe, K. Santisteban, I. Aizpuru, DV Zabalik 1989.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

degradatu : DFrec 1, AB38 4 (degradatze 2), HiztEn, Euskalterm 3. Ez dugu aurkitu ap. AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

degradatu : HiruMila, ElhHizt. Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal degradar / dégrader formen ordainak: degradatu : HiruMila, ElhHizt; apaldu : Lur EG/CE eta EF/FE, Casve FE (apaltü). // Beste batzuk: Lur EF/FE: andeatu, kargutik kendu; Casve FE: gradoa kentü, apaltü, itsustü; HaizeG FB: zirpildu, xirxildu, likistatu, itsustu; PMuj DCV: gradua kendu, mailaz beratu, doilortu, zirpildu, zarpaildu, lots-arazi, itxustu, istu, moteldu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

degrada, degradatzen.

Aditz-erregimena

da eta du ad.

Maileguaren adiera-erabileremuak, eta ordainak

Teknizismo gisa erabiltzekoa da (lantaldeak ez daki eremuak mugatzen); bestetan hobestekoak dira hondatu, eskastu, andeatu, apaldu bezalakoak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: Ik. endekatze

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-zio.

Kategoria

iz.

Maileguaren adiera-erabileremuak, eta ordainak

Teknizismo gisa erabiltzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: dei egin, deiez.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: dei-hitz , (eliz) dei .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

dei egin, deiez

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa dei eta hartu sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa dei eta jaso sarreretan.

Jatorrizko forma

dei(h)adar

Berrestekoa da, erabat nagusitu ez den arren

lehendiko erabakia berretsi da, nahiz oso hedatua den deadar forma

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: deiadar egin , deiadarrez .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS; azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Esapideei dagokien sistematika

egin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

deiadar sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: adib. / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: adib. / ElhHizt: - / EskolaHE: adib.

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

deiadar sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

deiadarka.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa deialdi eta egin sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Euskaltzaindiaren Arauak

deiarazi, deiaraz, deiarazten. Batez ere Ipar. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

deiarazi, deiaraz, deiarazten

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Numeroa

pl.

Forma baten adiera(k)

(eliz) deiak.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Forma arautuaren azalpenaz oharra

gehituz: "adlag. Sin. deika".

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu deiktiko , deixi formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

deiktiko (eta deiktiko-erakusle) 6: Gte EEK I (""orain, oraingo, hemen, hau" eta hauen antzeko deiktiko-erakusleekin"), JAMuj ("Ustezko toki-aldaketa hori gorabehera, dena den, garbi dago horrelako egituran "harako"-ren balio deiktikoa ahuldu egin daitekeela"), A. Barreña 2 ("NZ-esaldi hauek osagai bi dituzte: deiktikotzat edo subjektutzat [...] har daitekeen izena NZ-esaldiaren hasieran eta NZ-hitza honen ondoren, esaldiaren amaieran", "NZ-esaldi hauek esaldiaren hasieran erakusten duten osagaia deiktiko formaduna eta mintzagaiaren funtzioa betetzen duenetakoa dela uste dut"), A. Alberdi ("Denetan "hemen" deiktikoa erabilita ere, hemen horren nolakotasuna ezberdina da"), U. Apalategi ("Deiktiko narratiboa #mdash# narrazioa nundik [...] egiten den aditzera ematen digun zantzu testuala"); deixi 3: E. Perez ("Lehena #mdash#Pragmatikaren esparrua#mdash# ezinbestekoa pragmatikaren nondik-norakoak zertan diren jakin nahi duen ororentzat, bigarrenak "deixia" du azterpuntu"), R.M. Pagola ("Horretan ere dialektologia modernoaren mailan jartzen da, bide ona eta deixiarena baino errazagoa dela azalduz"), A. Alberdi ("Horregatik, eduki gramatikaletan, gramatika tradizionalean ohiko diren elementuez gain, ez-ohiko eta "berri" diren batzuk ere sartu behar izan dira: testua, kontestua, deixia, antolatzaileak, koherentzia, kohesioa, testu tipologia, etab.").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

deiktiko : HiztEn (iz. eta izond. Hizkl. Esakunea gauzatzen deneko espazio-denborazko testuinguruan erreferentea duen elementua #mdash# testuinguruaren arabera, bihar, hor, ni bezalako elementu deiktikoek une, espazio edo pertsona desberdinak adierazten dituzte), LurE (adj. Hizkl. Hizketan, zenbait egoera #mdash#lekua, denbora, hiztuna...#mdash# seinalatzen dituen edo haiei erreferentzia egiten dien hizkuntza osagaiaz esaten da; deixiari dagokiona. Deiktiko dira izenordainak, adberbioak, erakusleak, etab.), Euskalterm 2 (hauetan funtzio d.); deixi : HiztEn (Hizkl. Esakunea gertatzen deneko espazio-denborazko testuinguruari egiten zaion erreferentzi multzoa; elementu enklitikoek betetzen duten funtzioa), LurE (Hizkl. Hizkuntzaren zenbait osagaik betetzen duten funtzioa, begien aurrean dagoen zerbait, edo hizketan aipatu den edo aipatu behar den zerbait, seinalatuz. Osagai horiei deiktiko deitzen zaie), Euskalterm 1 (deixis) // Ez ditugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

deiktiko : ElhHizt (iz./izond. Hizkl. deíctico), HiruMila (izond. eta iz. deíctico), EskolaHE (izond. Hizkl. Erakusteko, izendatzeko balio duena); deixi : ElhHizt (Hizkl. deixis), HiruMila (deixi) // Ez ditugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Hizkl.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

anuntziazio anuntziazione, anuntzazione, anunziazino(e), anon(t)ziazioneAnunciación. * Maria birjinaren anunziazionea. Lç Cal A 4r. Anunziazionearen edo Gabrielen salutazionearen gañean. EZ Noel 41. Andre Birjinaren Anunziazinoa. EZ Eliç L y Harb ? 5v. Angeru san Gabrielen anunziaziñoa. Cap 133. Anuntzazionia, resurrekzionia eta pasione dolorosa. Tt Onsa 48. Anunziazionea. Gç 132. Anunziazioneko egunean, zeina baita Martxoaren hogoi eta bortza. CatLav 49 (V 32). Biryinaren anunziazionea. Lg II 97. Anonziazioneko egüna. CatLan 8. Dator garizuman Anunziazinoeko jaija. Astar II 241. Jesüs-Kristen Anüntziazionia. UskLiB 183. Birjina Saintiaren Anonziazionia. CatS 100. Ama Birjiñaren Berri-on edo Anunziazioko-pesta-aur gabean. Aran SIgn 20. Mariaren Anunziazio edo berriak ekartearen izenaz ezagutzen diran Erlijiosak. Arr May 153. Anontziazioneko eta Bisitazioneko ixtorioak. CatBurg 102. Horra zeri erraiten zaion anontziazionea. Zerb IxtS 82.deikunde 1. (Bera (dai-), BeraLzM) Anunciación. (Neol. creado por AG en 1896, de deitu 'proclamar' y -kunde). " Miren Deikundia, Nuestra Señora de la Anunciación" Ayerb EEs 1916, 191. * [Epalla] 25 egubena. Ama-Birkiñaren Deikundia. AG 992. Ama-Neskutzari Deikundia. Ib. 1463.berriemate Anunciación. * Anonziazionea edo Berriematea. Arb Erlis 375. En DFrec hay un ej. más.

LB: anuntziazio 0; deikunde 15: Argia (“Leonardo Da Vinciren Deikundea eta Caravaggioren Bako”), Berria (“Deikunde deritzon elizan, adibidez, katolikoak, ortodoxoak eta armeniarrak elkarri beha zeuden ( eta daude !), nor mesfidatiago”), EiTB (“Alabaina, elizkizunak bermaturik daude, Deikundearen kapera txikiari esker”), Elkar 2 (“Argi izpiak beste izpi bat ebokatu dit: Philippe de Champaigneren Deikunde batean, Espiritu Doneari Mariaren aurpegira eskapatzen zaiona”), Espainiako Gobernua 4 (“Burgo de Osma, Soria. Deikundearen katedrala”), Karmel 6 (“Alba de Tormesen dagoen Andre Maria Deikundeko monasterioaren fundazioaz ari da“).ETC: anuntziazio 2: Patxi Salaberri (“Deikunde edo Anuntziazio jaia”), J. Sarrionandia: “(Gabon eguna dela eta anuntziazio zaratatsua egingo da.”); deikunde 18: Josu Zabaleta (“Deikunde batzuk oso dramatizatuak dira (Boticellirena, esate baterako)”), Ignazio Aiestaran (“Aldarte horretan Espainia arrago bilakatu zen, Velázquezek margotutako sutegian bezala, erlijiozko su-deikunde inperialista berrian, non Vulkano eta Apolo borrokatu ziren, non Piztia eta Aingerua gudukatu ziren”), Berria (“Deikunde deritzon elizan, adibidez, katolikoak, ortodoxoak eta armeniarrak elkarri beha zeuden (eta daude!), nor mesfidatiago”), Patxi Salaberri (“Deikunde edo Anuntziazio jaia”), Berria (“Fra Angelicoren Deikunde baterako tokia I eta Deikunde baterako tokia II”), Xabier Amuriza (“Argi-izpiak beste izpi bat ebokatu dit: Philippe de Champaigneren Deikunde batean, Espiritu Doneari Mariaren aurpegira eskapatzen zaiona”), Wikipedia 11 (“Lucasen arabera, Maria, Deikunde eta gero, «arin-arin» joan zen Judeako mendialdeko hiri batera. Kondairak dio, topaketa hau Ein Kerem izeneko herrixkan gertatu zela, Jerusalemdik zazpi kilometrotara mendebalderantz zegoena”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

es Anunciación / fr AnnonciationElhHizt: (Rel.) [misterio; día] deikunde /Adorez: (Rel.) Deikunde, (fiesta) Andre Mari Martxokoa / Labayru: [Ref. a la Virgen] Deikunde (neol.). / NolaErran: l'Annonciation (événement) Anuntziazioa; (fête) Andredena Maria Martxoko – Anderedona Maria Martxoko (ZU) – Andre Mari Martxoko (MD) – Ama Birjina Martxoko (MD). // Euskalterm: eu jaunaren gizakundearen adierazpena; deikundea; es la anunciación de la encarnación del señor; fr l'annonciation

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

anuntziazio forma onartzean, deikunde neologismoa ere jasotzea proposatu zen, erabilia denez.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

deita, deitatzen.

Aditz-erregimena

da eta du ad.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

deitu.

Euskaltzaindiaren Arauak

deitoratu, deitora, deitoratzen. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

deitoratu, deitora, deitoratzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: DEITORE EGIN. Dar muestras de pesar, hacer duelo, lamentarse, plañir (en particular, 'hacer duelo a un difunto, cantar elegías fúnebres, endechar'). v. deitoratu. Eresiz kantatu drauzuegu eta eztuzue deithorerik egin. Lç Mt 11, 17 (He nigarrik isuri, TB, Ip, Leon nigar(rik) egin, EvL nahekabetu [sic], SalabBN tristezia erakatsi, Ur adiakatu, Samper negar egin, Or galtzarra jo). Eta nigar eginen duté harzaz eta deithore haren gainean lurreko regék. Lç Apoc 18, 9. Deithore egin darotzuegu, eta etzarete nigarrez egotu. Dv Mt 11, 17. Irakhatsozue zuen alabei deithore egiten eta nork-berak bere hauzoari hilkhexuen egiten. Dv Ier 9, 20. Abraham jin zen Sarari hilots eta deitore egitera. Bibl Gen 23, 2. (Con modificadores). Egizu nigar, deithore min, seme bakharrarentzat bezala; zeren terrepentean ethorriko baita xahutzailea gure gainera. Dv Ier 6, 26.

adib: deitore iz. Auhena, bereziki hil baten aldekoa. Ik. adia; dolamen. Ez dute entzungo deitorerik, auhenik eta negarrik baizik. Eresiz kantatu dizuegu eta ez duzue deitorerik egin. Auhen eta deitore darigula. Deitorezko eresiak. Deitorez egon: deitore egin.

Ez dugu aurkitu deitore egin formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

deitore egin 2: Patxi Zubizarreta (“Abas begiak arranpalo geratu zen, harriduraz eta errezeloz beterik, eta akaberan, deitore eginez”), Imanol Zurutuza (“Zer egingo dut - deitore egin ahalko zukeen berak ere -, edo zer izango da nitaz?”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa deitore sarreran.