OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: DEUSETAKO (-a SP s. trad.; Dv), DEUSETARAKO (Lar, Añ (AN)). (Con negación). (Lo) que no vale para nada. "(De qué) sirve eso? De maldita la cosa, Zertako, zertarako da hori? Ezertarako ez, deusetarako" Lar (v. tbn. Añ). "Para nada, deusetarako ez" Lar (s.v. para todo), Añ. "Bon à quelque chose. Avec la négative, impropre à tout service. [...] Ez dire deusetako, ils ne sont bons à rien" Dv. Cf. deustakoez. Gaiñerakoan, ezkara deusetako, lurreko fruituen eta onen iateko baizen. Ax 38s (V 24). Kasik jeusetako eztena. ES 166. Iauna, lagun zakizkit ene atsekabean, ezen gizonaren laguntza ezta deusetako. Ch III 45, 1. Baña eriarentzat etziran deusetako barber-medikuen alegiñak. Mb IArg II 333. Hamabostgerreneko, ni ez deusetako, / egoitera ez ausat etez hun laneko. Etch 178. Zeren deusetako ez den untzi bat bezala phorroskatu baitut Moab. Dv Ier 48, 38. v. tbn. Xikito 8. Zer desmasiak, zer miseriak / etxalde askorendako! / Alorrak zikin, pentzeak berdin / uztak ez deusetarako! Etcham 123. Estakurutzat emanez eskuara ez dela deustako. JE Ber 38. v. tbn. JEtchep 73. Eskualdunek diotena, "deusetako ez denik ez baita". Ardoy SFran 209 (expresión similar en Laph 84). (Afirmativa). Diru keta yoan da deusetako zena. Hb Esk 104. (Negativa sobreentendida). --Zertako da hori? galdetzen dio emazteak. --Deusetako orai, eta lehen diru atzemateko. Bizkitartean pulita da. Hb Egia 19.

adib: deus izord. Ezer. (Baiezko ez diren esaldietan erabiltzen da). Deus ez eman, ez deus utz. Deus baldin bada lur honen gainean zuzenik. –Ageri da deus, Eduard maitea? –Ez, ene aita, ez da deus ageri. Deus entzun duzu? Deus ez du egiten, zeren ez baita deus. Deus esan gabe. Ez zen lanik, ez jostetarik, ez besterik deus, hari bere Jainkoaren amodioa gogotik kentzen ahal zionik. Deus ez da itsusiagorik etxe bazterrak horrelako zikinkeriaz beteak ikustea baino. Deus ez da iraunkorrik. Ez da orain Oxaldez oroitzapenik deus ageri Bidarraiko hilerrian. Ez da deus mundu honetan eskubide osoz on dei dezakegun gauzarik, borondate ona izan ezik. Baina ez du deus gehiago esaten. Deusek ez du hunkitu ahal izan haren bihotza. Beste deusek ez nau kilikatzen. Beste deusi behatu gabe. Hilek ez dutela, hilez gero, deusen beharrik. Deusen eskasik gabea. Ez du inon edo deusetan mugarririk. Estakurutzat emanez euskara ez dela deusetako. || Deus handirik ezin dezaket nik jakin. Ezagutzen dut deus onik ez dudala egin. Ez dute deus arta bereziren beharrik.

Ez dugu aurkitu deusetako formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

deusetako 15: Herria 8 (“Eta denborarekin, azkenean, ez da deusetako on izaiten...!”), Berria 2 (“Haatik, mehatxuek ez zuten deusetako balio izan”), Karlos Zabala 4 (“Izeba Reginak ez ninduen begien aurrean ikusi nahi inondik inora, hil arte gorrotatu ninduen, hil zorian ere deusetako indarrik ez eta buru argia zuen oraindik gorrotatzen segitzeko”), Matias Mugica (“Baina ez zidan deusetako balio izan dena kontatzeak”), Janbattitt Dirassar (“Deusetako gusturik ez nuen”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Gramatikak argitu beharrekoa

Gramatikari dagokiona.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa deus sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

Kategoria

Izond.

Txostenaren laburpena

OEH lematizatzen saio bat egin da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

a) Izenondo seguruak: deus ez B behin (Laux BBa); deus-ez B bitan (Enb, Gand Elorri); deusez 4 ager.: B 1 (Erkiag BatB), G 1 (Or BM), EB 2 (MEIG) eta OEH argitaratuan beste ager. bat: LE Kop; ez deus 15 ager.: IE 12 (Ax 2, Dh 2, MarIl 4, Gy, Dv LEd, Arb Igand, JEtchep); ez-deus 18 ager. IE (Mat, SP Phil, Dv LEd 2, Jnn SBi 5, HU 4, Barb Leg, Ox, Etcham, Ardoy SFran 2), EB 1 (Mde HaurB) eta OEH argitaratuan: Lç Dedic; ezdeus 40 ager.: IE 34 (Lç 2, Harb, Ax, SP 12, Gç 2, Ch 2, He Gudu 2, Lg 2, Mih, Brtc, Dh, Dv LEd, Hb Egia, Jnn SBi 2, JE Bur, Ox, Zerb Azk), Zu 6 (Bp I, Mst 2, AstLas/XVIII 2, Ip Hil); ezt(h)eus 11 ager.: IE 10 (Mat, Ax), EB 1 (MEIG); ezdeusetako 14 ager. IE (SP); ezdeusetarako behin (MEIG); ez deusgai (eta ezdeusgai) IE bitan (Lç Ins, SP Phil); deuseztatzaile EB 1 (MEIG); b) Besteak: daus ez IE 3 (CatUlz); deus ez IE 3 (CatB, Legaz, Xa Odol); deus-ez G 4 ager. (Mb IArg I); deusez 12 ager.: G 4 (Mb IArg I, Or Aitork, Txill Let, Azurm HitzB), IE 8 (Jaur, Legaz 2, Elsb Fram 4, Barb Leg) eta OEH argitaratuan beste 3 ager.: MB JBDev, Or LEItz, ETZ; ez deus 66 ager.: IE 45 (Lç 3, Ax 3, SP 6, Gç 2, Ch, ES, He Gudu, Lg II, Monho 2, Añ CatAN, Dh 3, CatLuz 2, Gy 3, Dv LEd 6, Legaz, Barb Sup, JEtchep 5, Ardoy SFran 2, Xa Odol) , Zu 21 (Tt 13, AstLas / XVIII, CatLan 2, Xarlem, AstLas, Arch Fab, Ip Hil, CatS) eta OEH argitaratuan beste agerraldi bat (He Phil); ez-deus 37 ager.: B 1 (Gand Elorri), G 2 (Zait Plat), IE 33 (Monho 4, Dv LEd 4, Elzb Po, Zby, Jnn SBi 8, HU Zez 2, CatJauf 3, JE 3, Etcham, JEtchep, Ardoy SFran 5); ez-deusetan IE 1 (JE Bur); ezdeus 141 ager.: G 5 (Txill Let 2, Vill Jaink 3), IE 88 (Lç 3, Mat, Ax, O Pr, Hm, SP 42, Gç 6, Ch 10, He Gudu, Mih, Brtc, Dh 8, Hb Egia, Laph 2,CatSal, CatR, CatAe, Zby 2, Jnn SBi, Zerb IxtB, Mde Pr 2), ZuAm 47 (Tt Onsa 6, Bp 5, Mst 31, CatLan 2, UskLiB 2, Arch Fab), EB 1; ezjeus 4 ager. IE (ES 2, Dh 2); ezt(h)eus 26 ager.: IE 25 (EZ 18, Ax 3, Ch 4), EB 1 (MEIG) eta OEH argitaratuan beste ager. bat (Arbill) eta OEH argitaratuan ezdeus sarreran forma aipatu gabe beste bi ager.: Ber Doc, Zby RIEV 1908; ezdeusetan IE behin (Lç); ezdieus OEH argitaratuan bitan (MEst Ezka); c) Izenak: ez deuskeria 4 ager. IE (Lg II, Hb Esk, Dv LEd, Zerb Azk); ez-deuskeria 7 ager. IE 6 (Dv LEd 3, Jnn SBi, Zerb Zez), Am 1 (CatLan); ezdeuskeria 8 ager.: IE 7 (SP Phil 2, He Gudu, Brtc, Dh 2, Mde Pr 1), Zu (Mst); ezjeuskeria IE 1 (Dh); ezteuskeria IE 2 (Harb, Ch) eta OEH argitaratuan beste hiru ager. (EZ Eliç, Arbill, Prop) eta ezdeuskeria sarreran formarik aipatu gabe beste hauek (AR, Leon Imit, Jnn Bihotz, Prop); ez-deustasun (eta ez-deustarzün) 9 ager.: IE 7 (Monho 2, Dv LEd, Jnn SBi 4), Zu 2 (Ip Hil); ezdeustasun (eta ezdeustarzün) 33 ager.: G 2 (Vill Jaink), IE 18 (EZ 3, SP 3, Ch, He Gudu 2, Lg, Mih, Brtc, Dh 2, Dv LEd, Hb Egia, Jnn SBi 2), Zu (Mst 6, UskLiB 3, Ip Hil, CatS 3) eta OEH argitaratuan beste bat (Harb) eta forma aipatu gabe beste hauek: Arg DevB, Arbill; ezt(h)eustasun IE 8 ager. (EZ Man II, Harb, Ax, Ch 5); d) Aditzak: deuseztatu 27 ager.: G 5 (Or BM, Txill Let 2, Vill Jaink 2), EB 22 (MEIG); deuseztu 13 ager.: B 2 (Laux BBa, Erkiag Arran, Zait Sof, Etxde JJ 5, Txill Let, Ibiñ Virgil 2, Lasa Poem) eta OEH argitaratuan beste 2 ager. (Zink Crit); ezdeusetakotu IE behin (SP); ezdeusetaratu IE behin (Lç) eta OEH argitaratuan bi ager. (Dv Iob 30,15, Prop.); ez-deusetaratu OEH argitaratuan behin (Prop); ez deustatu IE 2 (Lg); ezdeustatu 10 ager.: G 1 (Txill Let), IE 5 (Lg 2, Mih, Brtc 2, Dh) eta OEH argitaratuan beste ager. bat (HeH); ezdeutatze G 1 (Txill Let); ez deustu (eta -ü) 2 ager.: IE 1 (SP Imit), Zu 1 (Ip Hil); ez-deustu IE 2 (Monho, Barb Sup); ezdeustu (eta ü) 19 ager.: IE 14 (Lç 6, EZ Man I, Harb 2, O Po, SP 2, Gç, ECocin), Zu 5 (Tt Onsa, Mst 3, Const) eta OEH argitaratuan beste ager. bat: Const eta forma aipatu gabe beste hauek: O Po, Imit; ez deustuxe behin (Prop 1907); eztheustu IE behin (Ax); ezdeuserazi IE behin (Mde Pr).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) Izenondo seguruak: ez-deus behin IE (Jnn Bihotz-2); ezdeus 4 ager. IE (Ox, Larz, Etxamendi, AIr); ezteus 5 ager.: G 1 (Elizdo EEs 1911), EB 4 (K. Zuazo, EEM HizkLiter 3); deusestagarri EB behin (X. Lete); deuseztatzalle G behin (Txill); b) Besteak: deusez 2 ager.: IE (Herr 1971), Zu (M. Garde); ez deus IE 3 ager. (SoEg 2, HerrizH 1988); ezdeus 3 ager.: IE 2 (F. Nesprias, Herr 1969), EB 1 (PAlt); ezteus 2 ager. EB (Elhuyar, P. Sastre); c) Aditzak: deusestatu EB behin (ZerbGidaliburua 1989); deusestu EB 2 (A. Lasa, Punto y Hora 1982); deuseztatu 29 ager.: G 1 (Etxde 16 Seme), 28 (I. Sarasola, J. Apalategi, X. Mendiguren B., Ondare eskualdaketa 1990, OinLegBizk 1990, Ingurunea/OHO, Natur/8, F. Rodriguez 2, Oihenart taldea 2, Elhuyar 2, UZEI 2, M.E. Laboa, J. Sudupe, M. Etxeberria, P. Agirrebaltzategi 2, Nazio arazoa, BiziJator, LehenZikloEsper 1987, Kristau Bidea, J. Elorza, M. Navarro, J.A. Berriotxoa, Egin 1989); deuseztu 31 ager.: B 1 (J.A. Goiria), G 4 (I. Beristain, P. Iztueta, Etxde, Biologia 1968), EB 26 (J. Oregi, J. Sudupe, Zabal 1976, M. Irazgoiti, EEM HizkLiter, J.M. Arrieta 2, M.E. Laboa, EuskEgoeraIpar, E. Garmendia, J.J. Uranga, X. Mendiguren B. 4, I. Tapia, I. Iñurrieta, K. Santisteban 2, L. Haranburu A., K. Santisteban, I. Tapia, Egin 1979, J. Kalzada, Hemen 1986 eta 1987); deuzeztu EB behin (ArauErab 1988); ez deustu IE behin (J. Pochelu); ezdeustu IE behin (Ip); ezteustu 2 ager.: IE (Jnn Bihotz-2), EB (Txill); d) Izenak: deusezketa EB 2 (I. Garmendia, M. Altuna); deuseztaketa EB 2 (Jauntxoak, Argia 1983); deuseztapen (eta d.-lege) 7 ager. EB (J.M. Olanga, M.E. Laboa, EuskEgoeraIpar, Txill, GAO 1990, Egunk 1990, Elhuyar); deuseztasun (eta baldintza d.) 2 ager. EB (GAO 1989 eta 1990); deuseztatze EB 1 (EGA 1984); deusezte 6 ager.: G 2 (I. Beristain), EB 4 (J. Oregi, Y. Iguaran, M. Onaindia, M. Etxeberria); ezdeuskeria EB 1 (Azurm); ezdeustasun IE behin (Leon Imit).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ezdeus : DFrec 2 (izond.), HiztEn (iz.: ezereza; izond.: deus ez dena, ezertarako balio ez duena, baztergarria), LurE (adj.: ezereza, ezertarako balio ez duena; izen gisa), Euskalterm 1 ("nada" itzulpenarekin); deusez : HiztEn (iz. eta izond.: ezereza, ezdeusa), LurE (iz. eta adj.: ezereza, ezdeusa), Euskalterm 3 ("nulo" itzulpenarekin; hauetan ezkontza d. 1, egintza d. 1); deusgai : HiztEn, LurE; deusestatze : DFrec 1; deusezpen : AB50 1; deuseztagarritasun : Euskalterm 2; deuseztapen-lege : AB38 1; deuseztapen : DFrec 2, AB38 2, AB50 10, HiztEn, Euskalterm 29; deuseztasun : Euskalterm 6; deuseztatzaile : AB38 1, Euskalterm 3; deuseztatze : DFrec 21, AB38 1, AB50 1, LurE, Euskalterm 1; deusezte : DFrec 6, AB38 1, LurE; deusgutxitasun : HiztEn; ezdeuskeria : HiztEn, LurE; ezdeustapen : Euskalterm 1; ezdeustasun : HiztEn, LurE; ezdeuste : LurE; deusestatu : DFrec 1; deuseztatu : DFrec 22, AB38 14, AB50 15, HiztEn, LurE, Euskalterm 28; deuseztu : DFrec 14, AB38 12, AB50 15, HiztEn, LurE; ezdeustatu : HiztEn, LurE; ezdeustatu : HiztEn, LurE; ezdeustu : HiztEn, LurE, Euskalterm 1; ezdeusetako : DFrec 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

deusez : EuskHizt (iz. eta izond.: ezereza, ezdeusa), HiruMila (iz. eta izond.: nada, insignificancia), ElhHizt (iz.: nada; izond.: insignificante, vano, -a, inútil), EskolaHE (iz. eta izond. ezereza, ezdeusa), DRA (friolera, nada), PMuj DVC (iz.: 1 nada, 2 cero, 3 friolera, bagatela, comino, cosa insignificante; izond.: 1 inepto, incapaz..., 2 inane, vano..., 3 pequeño, escaso...; aditzondo: de gracia, gratis); ezdeus : EuskHizt (izond.: ezereza, ezertarako balio ez duena), ElhHizt (1 (la) nada; 2 cosa insignificante, nadería; izond. 3 insignificante, despreciable), EskolaHE (izond. ezereza; iz. gisa), Lur EG/CE (1 inapreciable, 2 inútil) eta Lur EF/FE (1 inappréciable; 2 inutile; 3 bagatelle, 4 rien), XarHizt ezdeus (rien, néant, inutile), HaizeG BF (le néant; inutile) eta ezdeusa (bon à rien, futile, vaurien, vil), Casve EF: ezdeüs (1 (le) rien, (le) néant; 2 inutile), Lh DBF (iz.: le néant, le rien; izond.: chose de nulle valeur, inutile), DRA (1 inútil, holgazán; 2 nada), PMuj DVC (1 nada; 2 baratija, bagatela,... ; 3 nulo, incapaz...; 4 holgazán, haragán, ... ; 5 escaso, insuficiente, ...; 6 vano, irreal, aparente); deuseztapen : HiruMila, ElhHizt; deuseztasun : HiruMila, Casve EF (ezdeüstarzün); deuseztatze : EuskHizt, HiruMila, EskolaHE; deusezte : HiruMila, PMuj DVC; deusgutxitasun : ElhHizt; ezdeuskeri : Casve EF: ezdeüskeri, HaizeG BF, Lh DBF, DRA: ezdeuskeri(a); ezdeuskeria : EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EF/FE, PMuj DVC; ezdeüspen : Casve EF; ezdeustasun : EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA eta ezdeustarzün, PMuj DVC (ezdeustarzun); ezdeuste : EuskHizt; deuseztatu : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt (annihiler, effacer, détruire, -uit), PMuj DVC; deuseztu : HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, DRA, PMuj DVC; ezdeuseratu : EuskHizt; ezdeustatu : EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Casve EF, DRA, PMuj DVC; ezdeustu : EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF: ezdeüstü, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC; deuseztatzaile : HiruMila; deusgabe : EuskHizt, DRA; deusgai : EuskHizt, HiruMila (izond.: inútil), ElhHizt, EskolaHE, DRA (eta deuskai), PMuj DVC (eta deuskai); ezdeusdun : DRA (persona inútil, nulidad, miserable), PMuj DVC; ezdeusetako : Casve EF (ezdeüsetako: inutile), Lh DBF, DRA; ezdeusetan : Lur EF/FE, Casve EF: ezdeüsetan, HaizeG BF, Lh DBF, DRA; ezdeuski : Casve EF: ezdeüski, HaizeG BF, Lh DBF, DRA // eta gainera: DRA: deus-hanbat, deuski, deuskun, deustaratu, ezdeusetaratasun, ezdeusetaratu, ezdeusgai, ezdeusmendu // PMuj DVC: deuseztate, ezdeuseria, ez-deusetako, ezdeusetaratu, ezdeuskari, ezdeustatze.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: anulación, rescisión / IparKazet (Justizia): nullité: deuseztapen / ezdeusetasun

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: nulidad.

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

forma berri ongi eratua.

Euskaltzaindiaren Arauak

deuseztatu, deusezta, deuseztatzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

deuseztatu, deusezta, deuseztatzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze/-pen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

behartsua.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

onurazkoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

deboniar 1, BiziJator (“Duela 350 milioi urte, Deboniar izeneko aldian, ibaietan eta itsas aintziretan benetako arrainak agertu ziren”).

Sektore jakin bateko informazioa

Devoniarra: EIMA.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

devoniano: Berria 2006 ("Devoniano garaiko humero bat"); devoniko: Berria 2004 ("garai devonikoko harriak").

Erdaretako formak

fr (Le Petit Robert): dévonien; de (Langenscheidts): Devon

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Devoniar: Harluxet (taula estratigrafikoa: sistemak; cf. Behe D. / Erdi D. / Goi D. serieak); devoniko: HiztEn. // Cf. oharra ap. Elhuyar 2005: «Sistema eta Periodo mailakoak [...] Izenak euskal grafiaz idatzi dira "Devoniar" eta "Ordoviziar" izan ezik». deboniko: LurE (ik. Devon Aroa) // Ez dugu aurkitu ap. HiztEn.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Aroak.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-ar/-iar: x-ar eta x-iar: ik. oharra s.u. arkear; orobat maiuskula/minuskula banaketari buruzkoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: DEXENTE (V-gip, G-bet-azp, AN-larr; PMuj) Ref.: Asp Leiz2; Elexp Berg. A) (Adv.). a) Bastante. "Dexente yostatu gera gaur" Asp Leiz2. Dexente beteta etozan, kontu-kontari eta kanta-kantari. Alzola Atalak 38. Egun ortan dexente / jan eta eranak, / saiatuko ziran an / bildutzen ziranak. Uzt Sas 96. Basarri ori etorria da / deitu eta derrepente, / orrenbestian agertutzia / ez al du egin dexente? Uzt LEG I 306. Ikusi nuen mutil gazte ille beltz ederreko ura, dexente aldatua. Zendoia 235. Nik ezagutzerako urtetan dexente eldua zan. Insausti 111. b) Durante bastante tiempo. Dexente ixilik egon ondoren. JAzpiroz 163. B) (Como cuantificador indefinido). Esan bearra dexente baña / ez borondate txarrikan. Olea 250. Onekin dexente aldiz kantatu nuan tabernan. Insausti 19. Sagardo puroa edan bearrean, ur dexente nastu. Albeniz 18. Terrenua ere dexente zuan, geienak zelai xamarrak. Salav 11. Bertsolariak dexente ziran. Insausti 22. Etxe edo obra bikaiñak dexente dituan erria da. Ib. 221. C) (Adj.). Considerable, bastante grande. Arik eta neurri dexente batera eldu gaitezen artio. Vill Jaink 180. Oraindik txanda dexentea daukagu alkar ikusi gabe. TxGarm BordaB 73. Ontarako, sail dexentea bear zuan: amar bat edo geiago. JAzpiroz 65. Ordurako guretzat lujo dexentea. Ib. 172. Baiña talde dexentea giñan. Insausti 25. Soldaduskan, denbora dexentean edo egin nuan denboraren erdian, gastadore egon nintzan. Ib. 42. Amona laster asiko zan, oillotegira joanda, disimuluan begiraka oillaskoei: --I dexentia ago. Beste bati: --I, oraindik alu xamarra. Zendoia 79.

dexente 202: ElCorreo 2, Deia 22, Berria 31, EiTB 32, Euskaltzaindia, Jakin 6, Karmel, Argia 26, Laneki, Erlea 3, DiarioVasco 77.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

dexente 166: Berria 20, Joxemari Iturralde 19, Koldo Biguri 9, Txillardegi 8, Bernardo Atxaga, Fernando Morillo, Lourdes Oñederra, Karlos Zabala, etab.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: dezente / HiztEn: Ik dezente / LurE: + / ElhHizt: dezente / EskolaHE: +

Aldaera baztertua edo adierazkor automatikoa

dezente arautua da hiztegian emateko forma; hori bezalakoen gain era litezkeen adierazkorrak libre dira, noski, baina ez horrenbestez hiztegi-kontu.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, oso erabilia eta sarrera gisa jasotzekoa bixi, goxo… bezala, adierazkorra dela adieraziz.

Grafia hobestekoa

dezente, markatu gabe(ago)a baita

Lexemen erregulartasuna

x/z

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-z-/-x-.

Mailak

Adkor.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 52 , ETC: 144.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: dezelerazio iz. (Fis.) deceleración; Adorez: 0, Labayru: 0, NolaErran: 0. // Euskalterm: dezelerazio (TN).

azelerazio iz. Abiadura-aldaketa denbora-unitateko. Trenak abiadura handian ibiliko direnez, balazta- eta azelerazio-sistemak indartu beharko dituzte.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa. Euskaltermen ere termino normalizatua da.

Euskaltzaindiaren Arauak

Lgart.: jende dezente etorri da jaialdira; jertse hau da duen arropa dezenteena.

Lexemen erregulartasuna

x/z

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko dezepzio, dezepzione sarrera.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

dezepzio 3">I. Unzurrunzaga ("Hau dezepzioa!"), P. Aristi ("Euskeraz dago izaten da dezepzioaren aurreko erantzuna"), Orientalismoak ("Dezepzioaren kontzientzia sortu zen"); dezepzionagarri 1, J. Apalategi ("Alor honetako klasifikapen bera ez osozko eta dezepzionagarri dagigu"); dezepzionante 1, EKUrtek 1984 ("erdal prentsan euskarak egin duen aurrerabidea guztiz dezepzionantea da"); dezepzionatu 3: A. Juaristi ("Momentu batez dezepzionatuta sentitzen da"), I. Bernaola ("Dezepzionatu egiten nauzu: antropologoa izan eta txakur batez arduratu"), I. Unzurrunzaga ("Bera baitzen denetan galantena; dezepzionatuko ote nau hark ere?).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

dezepzio : DFrec 1, HiztEn, Euskalterm 1 (kamusada sinonimoarekin); dezepzionatu : DFrec 1, HiztEn; dezepzionagarri : HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

dezepzio : HiruMila (decepción), Lur EF/FE (déception, désappointement); dezepzionatu : HiruMila (decepcionar), Lur EF/FE (décevoir) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen du, eta onartzekoa da, lantaldearen ustez.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu dezepzionatu formarik.

dezepzionatu 176: Argia 4, Berria 10, Deia, DiarioVasco 6, EiTB 132, Elkar 20, Erlea, Consumer, Goiena.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

dezepzionatu 31: Berria, Bernardo Atxaga, Alberto Ladron Arana, Eider Rodriguez, Monika Etxebarria, Iban Zaldua, Patxi iturritegi, Mikel Hernandez Abaitua, Aitor Arana…

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

es decepcionar / fr décevoir: Adorez: desengainatu, huts egin/eman, dezepzionatu, etsipena eman / hartu, desliluratu / Elhuyar: desengainatu, dezepzionatu, desengainua hartu; huts egin / Labayru: dezepzionatu, desengainatu; // sólo [vb.] -(r)i huts eman | egin, gezurtatuta utzi, -(r)i desengainua | etsipena eman (tb. con eragin), -(r)i ametsak kendu (desilusionar); sólo [vb. prnl.] gezurtatu, hutsa | desengainua hartu, ametsak galdu / Zehazki: desilusionatu, kamusatu goi, desengainatu, huts egin: me ha decepcionado, huts egin dit, desilusionatu nau / NolaErran: nahigabea eman – atsekabea eman – nahigabetu – nahigabetü (ZU) – atsekabetu – atsegabetü (ZU).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Mailegu baztertzekoa da, ez baitu baldintza minimoa betetzen

ez du mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen (gaztelaniaz bakarrik erabiltzen da) eta, eu-fr hiztegi batean ageri den arren, ezin onar daiteke euskara batuan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

dezepzio forma ere jasoa dago eta, hortaz, hau ere jaso liteke. Baina ez du gutxieneko baldintza betetzen eta Heg. markarekin jasotzekoa da.

Erabileremu dialektala

Heg.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu corpusean ezta argitaratuan ere.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

dB 3 (EHAA 1985: "Berarizko udal-araupidetzaren kaltetan gabe, etzanguetan, sukaldeetan eta egonguetan ez dira gaueko 10ak arte 40dB(A) eta goizeko zortziak arte 30dB(A) gaindituko, hots-maila bereango minutu osoan Lek. baliokidetan neurtuta, ez eta gehieneko unetan, hurrenez-hurren, goizeko 8etatik eta gaueko 10etatik hasita, 45 eta 35 dB(A)"; dezibell 1 (A. Sagarna: "Oinaze maila / desplazer maila / sem / dezibellak / hertzioak"); dezibel 1 (Zientzia eta teknika 1986: "Ardatz koordenatuetan batetik maiztasun-tarte horiek eta bestetik dezibel-maila irudikatuz, soinu baten identifikazio totala lortu dugu; honi soinuaren espektroa deritzo"); dezibelio 3 (GAO 1990: "Gehienezko zarata maila onargarria 60 dezibeliotakoa izango da Sektorearen barnealdean; Sektorearen kanpoaldean eta zona biztanledunetan ezingo da 45 dezibeliotatik gorako zarata maila sortu egunez (...), ez eta 35 dezibeliotatik gorakoa gauez".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

dezibel : AB38 4, HiztEn, LurE, Euskalterm 1; dezibelio-galera : Euskalterm 1. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

dezibel : HiruMila, ElhHizt, EskolaHE. Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdaretako formak

fr (DLLF): décibel; it (S. Carbonell): ø; en (Collins): decibel; de (Langenscheidts): Dezibel.

Erdaretako formak

OfQuLF: unité de mesure de l'intensité d'un son || Alexander Graham Bell || physicien américain.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrendako formaren laburdura

cf. dagokion sinboloa: dB.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak eta Zientzia-unitateak.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Fis.

Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenak.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

dezigramo: LurE; ez dugu aurkitu ap. HiztEn.

Erdaretako formak

Le Petit Robert: décigramme; ez dugu aurkitu ap. Collins.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Zientzia-unitateak.

Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenak.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

dezilitro: LurE; ez dugu aurkitu ap. HiztEn.

Erdaretako formak

Le Petit Robert: décilitre; Collins: decilitre.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Zientzia-unitateak.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EH2016: “hamarreko […] 4 iz. Bertsogintzan, hamar lerro eta bost puntu dituen bertso mota. Hamarreko alai eta polita.”

LBeh (2016-10-26): dezima 27: Berria 10 [9 bertso-neurria] (adib.: “Benetan helburua da bertsogintzan horrek zein funtzio sozial daukan, hau da, Kuban oso ohikoa da dezimari kantatzea ordu betez, eta hori hemen pentsaezina da. Hemen ez genioke zortziko txikiari ordu bete kantatuko funtzio soziala ez daukalako bera” eta “Kongresuaren araudia interpretatzeko «modu asko» daudela uste du Madinak, eta legeak zehazten dituen «dezimak» jarrera politiko zehatzen menpe geratzen direla”), EiTB 12 [hamarren adierakoak] (adib.: “Lorenzo bigarren izan da hiru dezimako tarteagatik”), Argia 3 [bertso-neurria] (adib.: “kubatarren dezima”), DiarioVasco 2 [hamarren] (adib.: “30.62 denbora eginez, bigarrenari ia 3 dezima kendu zizkion”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: dezima 6: 1 [bertsoari buruz]: Andoni Egaña, Bat-bateko bertsolaritza, 2 [hamarrena] Arantxa Iturbe, Xabier Mendiguren Elizegi, Patziku Perurena, Pello Zabala.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: hamarren (dezima*). Ez nahasi 'hamarren' (es: 'décima'; fr: 'dixième') eta 'hamarreko' (es: 'decena'; fr: 'dizaine'). Hamar segundo eta bost hamarren.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es décima / fr dixième: Elhuyar: 1 hamarren; 2 hamarreko; 3 hamarren, detxema; 4 hamardun, hamarreko / NolaErran: hamargarren; hamarren / Zehazki: 1 hamarren; 2 hamardun; tener unas décimas: sukar pixka bat izan; sukarrra du, baina hamarren batzuk besterik ez / Labayru: hamartar (Mat.) / Adorez5000: 1 hamarren; la décima parte: hamarrena; 2 (Lit.) hamarreko; décima mayor: hamarreko handia / hamarreko nagusia.

Nazioarteko forma da, arloa mugatuz onartzekoa

Onartzekoa da soilik Kubako (eta inguruko) tradiziozko bertso-neurria adierazteko. Komeni da ohartaraztea bertsolaritzarako hamarreko dela, eta tenperaturari dagokiona hamarren. Azken honen erabilera argitzeko adibide bat gehitzea komeni da: sukarra dauka, baina hamarren batzuk besterik ez.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Nazioarteko forma da

Nazioarteko forma da.

Forma baten adiera(k)

izond. 'hamartarra'. 2 iz. 'hamarrena'.

Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenak.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

dezimetro: LurE; ez dugu aurkitu ap. HiztEn.

Erdaretako formak

Le Petit Robert: décimètre; Collins: decimetre.

Euskaltzaindiaren Arauak

eta dezimetro koadro, dezimetro kubo.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Zientzia-unitateak.

LBeh (2013-06-10): dezimo 126: Berria 11 (adib.: “Bizkaian, beste 120 dezimo inguru banatu dituzte, Orozko herrian, hango Sikara tabernakoek bezeroen artean banatuta”), EiTB 109 (adib.: “saritutako dezimoa”, “0, 2 eta 8 zenbakiz amaitzen diren dezimoek ere saria daukate").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: dezimo : Pablo Sastre (“Kobratu, Venancio! Eta zuk, ekatzu dezimoa, Markesa!”).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es décimo / fr dixième: Elhuyar: dezimo (Heg.) / Nolaerran: - / Zehazki: (loteria txartelaren) hamarren / Labayru: dezimo / Adorez5000: hamarren, dezimo.

Ez du "baldintza minimoa" betetzen, baina onartzekoa da

Ez du baldintza minimoa betetzen, baina onartzekoa da Heg. markarekin.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Heg.

Forma baten adiera(k)

‘Loteria-billetearen hamarrena’.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

dg 3: I. Iñurrieta (zerrenda batean, "dezigramoa, dg / zentigramoa, cg / miligramoa, mg"), Mega gaztetxo 2 ("Kilateak 2 dg-ko masa du", eta irudi batean "10 dezigramo #mdash# 10 dg").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

dg : LurE, Euskalterm 1 (dezigramo sinonimoarekin) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

dg : EuskHizt, EskolaHE // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF. Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

ikurra.

Euskaltzaindiaren Arauak

dhakatar (herritarra).

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

galdera entzun orduko, di-da, baietz erantzun du.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

diabetes 1 (MEIG); erabilera markatukoak dira diabetes florida 1 (A Ardi: "Medikuak diabetes florida zuela esan zidan") eta diabetis 2 (Lab EEguna).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

diabete EB 12 (Jakin, UZEI, J. Agirre 10); diabetes G-EB 2 (Argia 1923, I. Aldabe); diabetis EB 1 (B. Astobiza); diabetiko EB 5 (J. Agirre 4, UZEI).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

diabete : HiztEn, Euskalterm 7; diabetes : DFrec 1, AB38 1, AB50 2, LurE, Euskalterm 1 (diabetes mellitus).

Hiztegietako informazioa

diabetes : EuskHizt; diabete : ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Casve EF // Eta gainera: Casve FE: sükre eri(tarzün), goxoeri // HaizeG FB: azukre-eritasun // T-L LFB: azukre-eri // PMuj DCV: goxo-eri // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FB, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC, Azkue Aurkibidea.

Erdaretako formak

fr (DLLF): diabète; it (S. Carbonell): diabete; ca (DCC): diabetis; en (Collins): diabetes; de (Langenscheidts): Diabetes, Zuckerkrankheit.

Terminologia

Termium: en diabetes / fr diabète.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: diabete / LurE: + / ElhHizt: diabete / EskolaHE: diabete

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "diabete (†  diabetes)".

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-s grekotikoetan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

EEgunk.

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

diabolo 3, Aretxagazeta 1996 ("Bi makila luze elkartzen dituen soka eta diaboloa bera nahikoa dira arratsalde entretenigarria pasatzeko", "Diaboloa gure artean agertu den era berean aldenduko zaigu "moden legeak" agintzen duenean", "Ea diaboloarekin moduan, herriko plaza neska-mutilez bete eta txirikila txapelketa antolatzen den").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

diabolo : AB38 1, HiztEn (1 erpinetatik lotutako bi konoz osatutako jostailua. Konoen elkartze-puntua bi makilaren punten arteko soka baten gainean dagoela erabiltzen da. Airera jaurti ere egin daiteke, eta erortzerakoan sokarekin jaso; 2 Med. Otitis larriak tratatzeko tinpanoaren mintzean zehar sartzen den drenajea), LurE (Erpinetik elkartzen diren bi konoz osatutako jostailua. Bi makiletan loturik dagoen soka baten inguruan birarazten zaio, makilak jasoz eta jaitsiz txandaka. Kono horiek gora botatzen dira sokaren bidez eta berriro trebezia handiz soka gainean jaso), Euskalterm 4 (Teknol. arloko 1, Arrantz. arloko 2 #mdash#'Beheko arlingaren erdialdean, hondoarekiko marruskadura eragozteko jartzen diren gomazko baloiak'#mdash#, Merkat. arloko 1 #mdash# jostailua) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

diabolo : ElhHizt (1 diábolo #mdash# juguete; 2 Med. diábolo), HiruMila (diábolo), EskolaHE (Erpinetik elkartzen diren bi konoz osatutako jostailua; bi makilatan loturik dagoen soka baten inguruan birarazten zaio, makilak aldizka jasoz eta jaitsiz) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdaretako formak

fr (DLLF): diabolo (juguete); en (Oxford): diabolo; it (S. Carbonell): diabolo (balocco); de (Langenscheidts): Diavolo(spiel) der Kinder.

Zerrenda osagarriak

Prestas: 8. gaia; 22 lek. (B 14 / G 8).

Nazioarteko forma da, arloa mugatuz onartzekoa

nazioartekoa da jostailuaren izendatzailea behintzat.

Kategoria

iz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-s.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira (eta B 1) diagnosi 2 (B. Urkizu, P. Iztueta); diagnostikatu 7 (J. Arzubiaga, A. Loizate 2, Zutabe 1985, HezkBerEgitamua, J. Agirre 2); diagnostikatzaile 1 (HezkBerEgitamua); diagnostiko 43 (hauetan bereizketa d., d.-menu, d. zentru, d.-zerbitzu, sentsibilitate d. agerraldi banarekin): (J.M. Etxebarria; Fisikaren historia, J. Arzubiaga, X. Garagorri 3, HezkBerEgitamua 2, M. Zalbide, J. Agirre 4, J. Urrutikoetxea, Elhuyar 3, F. Arbizu, Pio Baroja, G. Ansola, OrdenadoreP 5, U. Larramendi 2, EkUrtek 1984, UZEI, GNazabal 7, Plangintza 1985, X. Mendiguren E., Egin 1979 eta 1988, Habe 1984 2, BalioUrritu 1984); diagnostikoa egin esapidea ez da agertu medikuntza arloko 'diagnostikatu' aditzaren adieran; bai beste arlokoetan (irakaskuntza, ekonomia, etab.)

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

diagnosi : HiztEn, LurE, Euskalterm 6 (d.-azterketa 1, d.-zerbitzu 1); diagnostikatu : AB38 2, AB50 1, HiztEn, Euskalterm 3; diagnostiko : DFrec 5, AB38 1, AB50 4, HiztEn, Euskalterm 45; diagnostizista : Euskalterm 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

diagnosi : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE; diagnostiko : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF; diagnostikatu : HiruMila, ElhHizt. Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdaretako formak

es diagnosis; diagnosticar; diagnóstico beste erdaretan: fr (DLLF): diagnose; diagnostiquer; diagnostique, diagnostic // it (S. Carbonell): diagnosi; diagnosticare; diagnostico, diagnostica, diagnosi // en (Collins): diagnosis; to diagnose; diagnostic, diagnosis // de (Langenscheidts): Diagnostik; diagnostizieren; diagnostisch, charakteristisch, Diagnostik, Diagnose.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zalantzazkoa da maileguzko izenondo edo eratorria

aski nazioartekoa da, baina lantaldeak ez daki premia zehazten (edo, bestela esan: diagnostikoa egin modukoak aski izan litezte, oraingoz).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tza.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

diakonoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

diakritiko 3: J.M. Etxebarria ("Idazkera aldatu #mdash# esate baterako logogrifo dan idazkeratik alfabetikora aldatu, bokalen idazkera diakritikotik, idazkera alfabetikora"), Txill ("Orain dela gutxi hildako Fernando Artola "Bordari"ren hitzaldi bat ere erabili dugu #mdash# bera sortzez hondarribitarra; eta hitzaldi hori azentu diakritikoz datorrelarik"), R. Gomez ("HualDot eta HualEb-ek, aldiz, gainean puntu bat duen n darabilte [< n >], geroago Bonapartek [ik. Astete, 1869] < V > ohizko diakritikoaren truke aldatuko duena").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

diakritiko : HiztEn (Hizkl. letra bati balio berezia emateko erabiltzen den zeinu grafikoa, grafemaren gainean, azpian edo hura zeharkatuz idazten dena: dieresia edo tildea esaterako), LurE (Gram. letrei balio berezia emateko erabiltzen den zeinuaz esaten da), Euskalterm 2 (hauetan 1 zeinu d.) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

diakritiko : ElhHizt (Hizkl. diacrítico), HiruMila (Hizk. diacrítico), EskolaHE (Gram. letrei balio berezia emateko erabiltzen den ikurraz esaten da) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Hizkl.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Jakite-arloak

Tekn.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Jakite-arloak

Tekn.

LBeh (2014-04-03): dial 34: Consumer 2 (adib.: “Kateak diala edukitzea da baldintza bakarra”), Berria 14 (“Iruñeko Eguzki irrati libreak datorren hilean 26 urte beteko ditu Nafarroako dialean zabaltzen, eta 2008-09ko irrati denboraldiari urrian ekin zioten, hainbat berrikuntzarekin”), EiTB 2 (adib.: “Zerbitzu hau Astra Satelitearen DIGITAL + plataformaren bidez jasotzen duten bezeroek ez dute berriz sintonizatu beharko, nahiz eta diala egungo 95etik berrira igaro”), Jakin (“Diala garrantzitsua da, duda barik, baina Internet erabakigarria, funtsezkoa da Informazioaren aro honetan”), Argia 12 (adib.: “Saioa hasi eta hamabost minutura etenaldia egin zuten, eta entzule askok dialari eragitea erabaki zuten”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: dial 19: Berria 3 (“Irratiek Bisbal, David Civera edota Chenoa bezalakoei zuzendu dizkiete euren dialak”), Anjel Lertxundi 5 (adib.: “Kurt sukalde ondoko gelatik itzuli zenean, ez zen gehiago dial-hotsik entzun”), Joseba Sarrionandia 2 (adib.: “Paris, Praga, Budapest irakurri zuen diala mugitu ahala”), Harkaitz Cano 4 (adib.: “Irratiko diala”), Pello Zabala 4 (adib.: “Bestalde, entzule gaztea eskuratzen zihoan, bai, baina adineko jendeak ez zuen ohiturarik irratiko diala batetik bestera dantzatzeko.”), Unai Elorriaga (“irratia piztu eta dialari eragin”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es dial / fr cadran: Elhuyar: dial (Heg.) / Nolaerran: lauki / Zehazki: dial / Labayru: dial / Adorez5000: dial.

Ez du "baldintza minimoa" betetzen, baina onartzekoa da

Ez du baldintza minimoa betetzen, baina onartzekoa da Heg. markarekin. Hegoaldean hori besterik ez da erabiltzen.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Heg.

Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 47: Eskoziako gaeliko (eskoziera, aldiz, gaur egun han egiten den ingeles dialektala da).

Izenondo erreferentzialak

-al izond. erref.

Kategoria

izond.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

ingeles dialektala.