Euskaltzaindiaren Arauak

AS: dir-dir egin.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

dirdaiaraz, dirdaiarazten.

Aditz-erregimena

du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Aditz-erregimena

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

dirdai(tu), dirdaitzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: dirdira egin.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: dirdiran .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

dirdira egin

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Tradizioak ez du besterik agintzen

g.er. denez, dirdira arautuaren gain moldaturiko erregularra hobetsi da, dirdirka, dirdizka erabilixeagoak diren arren, eta bakarra aski delakoan.

Kategoria

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: + / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-n.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

dirdira sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

dirdirarazi, dirdiraraz, dirdirarazten. dio ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Euskaltzaindiaren Arauak

dirdiratu, dirdira(tu), dirdiratzen. du ad. (nor osagairik gabea): eguzkiak dirdiratzen du.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

dirdiratu, dirdira(tu), dirdiratzen

OEHko datuak [laburduren azalpena]

direktor IE-Zu 27 (Tt Arima 1, Mercy 25, Dh 1); direktor(a) IE 1 (Harb); diretor(a) IE 1 (He Gudu); direktore B 1 (DurPl); diretore B 4 (SM Zirik); G 5 (AzpPr 2, Tx B in Imaz Auspoa 3) eta MIH 1 (euskara gaiztoko segida batean). Ez ditugu direktiba, direktibo, direkzional formak aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

diretiba EgAs 1 (El Día 1936: "batzokiko zuzendari edo diretibako bazkide jaun"), direktiba EB 3 (P. Sastre, Ene Bada! 1990, Hemen 1988); direktibo EB 2 (B. Urkizu: "ikuspegi filosofiko ez-direktibo"); direktore G 3 (J.A. Ugarte 2: "ordenako Direktore edo Bisitadorea"; E. Urroz); direktorio EB 2 (X. Gereño: "Direktorioa ez zegoen Napoleonen portaeraz oso ados"); direktzional EB 2 (A. Iztueta: "bertsore direktzional"); direkzional EB 5 (LehenZikloEsper 1987: "bektore direkzional"; J.R. Etxebarria 4: "deribatu direkzional").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

direktiba : DFrec 1, AB50 3 (hauetan ex-d.); direktibo : DFrec 2, AB38 2, AB50 1; direktore : DFrec 8, AB50 1; direktorio : LurE-HiztEn, Euskalterm 5; direkzional : Euskalterm 3 (hauetan ez-d., mikrofono d.); diretiba : DFrec 1; diretur : DFrec 1; ez-direktibotasun : Euskalterm 1. Ez ditugu aurkitu ap. LurE-HiztEn.

Sektore jakin bateko informazioa

ik. zuzentarau sarrera-txostenak, eta horko definizioak.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

direktore : EuskHizt; direktorio : ElhHizt, EskolaHE. Ez ditugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FB, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdarazko formak beste hiztegietan: direccional: ElhHizt: direkziozko, norabidezko, norabide-, direkzio- // direccionamiento: ElhHizt: helbideratze // direccionar/addresser: ElhHizt: helbideratu; Lur EF/FB: igorri, bidali, zuzendu; Casve FE: bidali, hersatü, igorri; T-L LFB: adrezatu, igorri, bidali // directiva/directive: ElhHizt: zuzendaritza, zuzendaritza-batzorde; HiruMila: 1 zuzendaritza, burgo. 2 zuzentarau; Casve FE: erakuspen; PMuj DCV: (junta d.) bazkintz artezkari, batzorde, buru-batzar // directivo: ElhHizt: 1 zuzendaritza- 2 zuzendari; HiruMila: buru, zuzendaritzako; PMuj DCV: 1 zuzentzeko, artezteko, gidatzeko. 2 zuzendari, artezkari // directorio: ElhHizt: 1 direktorio. 2 (inform) direktorio, katalogo; HiruMila: aurkibide; PMuj DCV: 1 artezpide, zuzenbide, artez-arau. 2 zuzendari, artezkari, buruzagi // direction: Lur EF/FB: 1 alde. 2 norabide, zuzenbide. 3 zuzendaritza, buruzagitza, aitzindaritza; Casve FE: alde, gainti, bide, hargia; bürüzagigo, züzendarigo; gida; bühürtü; HaizeG FB: zuzendaritza, gidaritza; alde, bide; zuzenbide // directorio/directoire: Casve FE: (directoire) biltzar; HaizeG FB: zuzentzeko, artezteko; PMuj DCV: 1 artezpide, zuzenbide, artez-arau. 2 zuzendari, artezkari, buruzagi // directorial: Casve FE: bürüzagiko, züzendariko, züzendari-; züzendaritegi, züzendarigela // directriz: PMuj DCV: gidalinea, gidari // diriger: T-L LFB: gidatu, bidatu, zuzendu; kudeatu; (façon de diriger) gidamendu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta arloa mugatuz onartzekoa

mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen du Europako Zuzenbidekoak (es directiva, fr directive, en directive), eta onartzekoa da (bere lekuan ikusiko da zuzentarau baliokidea).

Jakite-arloak

iz. Zuz. (Europako arau modukoa); bestetan aski da zuzendaritza.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

direktorio 11: a) Inform. 8: Microsoft 2000 6 (adib.: "Direktorioak edo karpetak", "Atal edo apal hauek direktorioak edo karpetak dira", "Disko gogorrean direktorioak sortzea ezinbestekoa da", "edozein erabiltzailek bere fitxategiak direktorio jakin batean gordeko ditu"), Informatika 2 ("Elkarrizketa-koadro honetan hautatu behar da lan-liburua zein disko-unitatetatik eta zein karpeta edo direktoriotatik berreskuratu nahi den", "Unitate eta direktorio egokia hautatuta"); b) Hist. 3: X. Gereño 2 ("Direktorioa ez zegoen Napoleonen portaeraz oso ados, baina ez zen ausartzen bere kontra agirian egiten", "Napoleonek elizaren eta kleroaren indarra jakinik, hauekin harreman onak edukitzen saiatu zen, nahiz eta Direktorioak hori begi onez ez ikusi"), Arrain kontserbak ("1795. urtean, Frantziako Direktorioak sari bat eskaini zuen elikagai freskoen jatorrizko ezaugarriak luzaroan gordetzeko kontserba metodoren bat aurkitzen zuenarentzat").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

direktorio : AB38 1 (Gizarte eta Historia liburuetan), HiztEn (1 kide gutxiz osatutako gobernua, askotan konstituziokontrakoa eta militarra; 2 Inform. katalogoa), Euskalterm 39 (Inform. hauetan direktorio-zerbitzu 5); Direktorioa : HiztEn (Iraultza Frantsesean Konbentzioari jarraitu zitzaion gobernu-mota), LurE (Frantziako Iraultzaren III. urteko Konstituzioak ezarri zuen aginte exekutiboa) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

direktorio : ElhHizt (1 directorio; 2 Inform. directorio, catálogo); Direktorioa : ElhHizt (Directorio), EskolaHE (Frantziako Iraultzaren III. urteko Kontituzioak ezarri zuen gobernua, 1795-1799) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-orio.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

1 Hist. 2 Inform.

Euskaltzaindiaren Arauak

direkzio 1 (autoarena). 2 h. helbide, norabide, zuzendaritza.

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. helbide; norabide; zuzendaritza

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: DIRENAK ETA EZ DIRENAK. a) Todo; todo y más. v. DENA ETA EZ DENA. Nork zer dioen, nor nola mintzo den, direnak eta eztirenak garraiatzen derautza. Ax 358 (V 237). Deitzen ditu bere izenez direnak eta ez direnak. Deus ez du ahantzi iraganetarik. Hb Egia 13. Diranak eta ez diranak aterarik. Sor Bar 110. Aita, bere bizi guztian, ziranak eta etziranak eralgitzen ibilli da. Ag G 278. v. tbn. JAIraz Bizia 110. Kontau zetsazen uezabari ziranak eta ez-ziranak. SM Zirik 13. Diranak eta ez diranak, ementxe zabaltzen dituzte, nesken izen ona galduaz. MAtx Gazt 72. Beldurtieri hala direnak eta ez direnak aithorarazten. Larz Senper 24. Perugaitik iñun direanak eta ez direanak esaten ebazala! Bilbao IpuiB 44. b) Todos. Diranak eta ez diranak su-emalletzat artzen baditugu [...]. Uste ona izan bear dugu, ta ez beti gaizki pentsa. Lab SuEm 177.

adib: amorratu1, amorra, amorratzen 1 da/du ad. Norbait bere onetik atera. Judak, amorraturik, joan eta urkatu zuen bere burua. Gosez amorratutako lehoia. Goseak amorratzen nago. Amorratzen jarri zen eta direnak eta ez direnak esan zituen. Amorratuta zebilen. Amorratzen dago kantuan hasteko. Ez genuke behin ere haserretu behar, amorratzeraino bederen. Ezerk ez nau gehiago amorratzen.

direnak eta ez direnak 53: Elhuyar (“Material hori, lehenik eta behin, sailkatu egiten dute, berriz erabiltzeko modukoak direnak eta ez direnak bereizi”), Berria 28 (“Harrezkero, direnak eta ez direnak egin ditu aurrera jarraitzeko, mina baretuko zitzaion itxaropenaz”), EiTB 13, Jakin 2, Argia 7, DiarioVasco 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

direnak eta ez direnak 49: Berria 9, Joxerra Garzia 3, Patxi Zubizarreta 3, Josu Zabaleta 2, Bernardo Atxaga 2, Asisko Frantzizko 2, Luis Elberdin 2, Iñaki Segurola, Jenaro Garate, Elizen arteko Biblia, Fernando Rey, Juan Garzia, Mirentxu Larrañaga…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa izan sarreran.

Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenak: Arabiar Emirerri Batuak.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

dirham emirrerribatuar: HiztEn; dirham: LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

dirham: Estilo Liburua.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Monetak: iz. (Arabiar Emirerri Batuetako dirua).

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

dirham marokoar.

Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenak: Maroko.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

dirham marokoar: HiztEn; dirham: LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

dirham marokoar: Estilo Liburua.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Monetak

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

dirham sarrerari dagokion azpisarrera.

Jatorrizko forma

metal diru, txanponak

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: dirutan: onena da lur horiek errentan ipintzea, baina ez dirutan, baizik aletan, (diru) xehe: emazu (diru) xehea, diru(-)zorro.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: diru-etxe , diru-paper .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

dirutan ("Onena da lur horiek errentan ipintzea, baina ez dirutan, baizik aletan")

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: DIRU-EGARRI. v. DIRU-GOSE. a) Sed, ansia de dinero, codicia. Diru-egarriz eta zentzun gitxiz alogerak gora ta bera erabilte ori. Eguzk GizAuz 142. Diru-egarriz, herritik kanpo joatea? Iratz 178. Sortu da, ordea, diru egarria baso-jabeetan. Munita 129. Diru-egarri larregikoa sartu oan etzagunen biotzetan. Akes Ipiñ 25. Diru egarritan auzoko bat erail zulako. Etxde JJ 185. Neskatxa galdu digu / diru-egarriak! Auspoa 39, 88. Gure mendiak ondatu ditu / auen diru-egarriak. Olea 34. b) Sediento de dinero. v. diruzale. Bañan baso-jabeak diru egarri dira. Munita 22.

diru egarri 2, Berria (“proiektu erraldoiak, mundu osoko milioika bisitari erakartzeko asmoak eta ezarleen diru egarriak”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu diru(-)egarri formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa diru-gose bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa diru sarreran. Sarrera horretan sartzekoa da baita ere diru(-)gose azpisarrera (orain gose sarreran soilik).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, dagokion markarekin.

Jakite-arloak

Ekon.

diru-iturri 9: Gorka Bereziartua, Pedro Arranbide, Edorta Agirre 2, Gorka Azkarate, Itxaro Borda, Bixente Serrano, EiTB.com 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: diru(-)iturri 156: Berria 104, Herria 21, J.M. Olaizola 3, Pallo Salaburu 6, Ramuntxo Etxeberri 2, Felipe Juaristi 2, Urtzi Urrutikoetxea, Jon Arretxe 2, Rafa Egiguren, Elena Touyarou, Iban Zaldua, Mikel Hernandez, Patziku Perurena, Txema Ramirez de la Piscina, Joan Mari Irigoien, Jose Morales, Joxean Agirre, Gotzon Garate, Migel Angel Mintegi, Patxi Zubizarreta, Koro Navarro, Harkaitz Cano, Jean Baptiste Etxarren.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Mailegu onartzekoa da

oso erabilia, eta sartzekoa.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-iturri.

diru-kontu 5: Unai Brea (“berak eman digu grabazio sasoietako diru-kontuen berri”), Anjel Lertxundi (“sistemari oso ondo datorkion diru-kontuei buruzko diskrezio erlijiosoaren kulpaz ez duzue sekula soldatei buruz hitz egin”), Martxel Aizpurua (“diru-kontu garbiak”), EiTB.com 2 (“Diru-kontuetan Realak ez du inolako zereginik”, “gastu handiei egin beharko zaie aurre Udaleko diru-kontuetatik").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: diru-kontu 166: Berria 106, Herria 9, Joxemari Iturralde 6, Pello Salaburu 5, Gotzon Garate 4, Migel Angel Mintegi 3, Karlos Mintegi 3, Karlos Zabala 3, Fernando Rey 3, Xabier Olarra 3, Mirentxu Larrañaga 2, Sonia Gonzalez 2, Oskar Arana 4, Iñaki Segurola, Ander Irizar, Lopez de Arana, Patxi Iturritegi, Josu Zabaleta, Patziku Perurena, Joxerra Garzia, Pello Lizarralde, Anton Garikano 2, Joan Mari Irigoien, Matias Mujika, Julen Gabiria, Xabier Mendiguren Elizegi, J.M. Olaizola 2, Aingeru Epaltza 2, Jon Muñoz, Patxi Ezkiaga, Juan Martin Elexpuru, Joxan Elosegi, Iñaki Iñurrieta, Iñaki Heras.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ekonomiako kontzeptua definitzeko azpisarrera gisa jasoko da, dagokion markarekin. Bide batez, auditore formaren definizioa. berrikusi: ‘diru kontuak’ dioen lekuan ‘kontuak’ soilik utzi.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-kontu.

Jakite-arloak

Ekon.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: DIRU-KUTXA. Caja, cofre donde se guarda el dinero. Gilzatzen dute diru kutxa. Mb IArg I 313. Yerusalemeko yauretxean, orain gure elizetan bezela, bazan diru-kutxa bat; ara egozten zuten Israeldar zintzoak dirua, Yaunaren etxeko bearretarako. Ir YKBiz 404. Bañan ez al duzu diru-kutxan sartu kartera? Izeta DirG 28. Tesoro, arcas públicas. Uste bagako kastuak gaitik, eta ez diran legez sartu diru-utxan pagetako erabagirik egozan diru guztijak, ezin izan dau kunplidu. (1866). BBatzarN 223.

adib: diru 2 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Diru-gosea. Diru nahia, premia. Diru piloa, mordoxka. Diru puska bat. Diru apur baten truke. Diru falta. Diru iturburuak. Diru laguntza. Diru arazoak. Diru biltzea. Diru kutxa.

diru(-)kutxa 121: Deia 2, Elkar, Consumer, Berria 49, EiTB 38, Argia 24, Laneki 3, DiarioVasco 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

diru(-)kutxa 60: Herria 17, Berria 8, Itziar Otegi 5, Jon Muñoz 5, Xabier Olarra 3, Edorta Jimenez 3, Joxemari Urteaga 2, Iñaki Iñurrieta 2, Alberto Ladron Arana 2, Jon Alonso, Josu Zabaleta, Bernardo Atxaga, Edorta Agirre, Oskar Arana, Jon Alonso, Mirentxu larrañaga, Joxerra Garzia, Jose Morales, Jon Maia, Irene Aldasoro, Ramon Saizarbitoria, Eskarne Mujika.

LB: 134; EPG: 60; ETC: 680.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: diru-kutxa (pl.), arcas municipales: udaleko diru-kutxak; Adorez: diru-kutxa: iz. arca de tesoro, caja de moneta; arcas públicas: herri diru kutxa; Labayru: diru-kutxa caja de caudales, caja fuerte.

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "diru-kutxa = caja fuerte".

adib: kutxa 2 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Diru nahia, premia. Diru piloa, mordoxka. Diru puska bat. Diru apur baten truke. Diru falta. Diru iturburuak. Diru arazoak. Diru biltzea. Diru kutxa. // diru 2 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Diru nahia, premia. Diru piloa, mordoxka. Diru puska bat. Diru apur baten truke. Diru falta. Diru iturburuak. Diru arazoak. Diru biltzea. Diru kutxa.

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibidea da lehendik eta aski izan liteke.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da eta udaleko diru-kutxa bezalako adibide bat gehitu liteke. diru 2 adiera ezabatzekoa da.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-kutxa.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa diru sarreran.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Adibide gisa mantentzekoa diru eta kutxa sarreretan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da diru eta kutxa sarreretan.

diru-sari 35: Berria, EiTB.com 34.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: diru-sari 78: Berria 58, Patxi Zubizarreta 3, Iban Zaldua 2, Iñaki Zabaleta 2, Jon Muñoz 2, Iñaki Mendiguren, Mirentxu Larrañaga, Arantxa Iturbe, Iban Zaldua, Joan Mari Irigoien, J.M. Olaizola, Pablo Sastre, Josu Landa, Harkaitz Cano, Piarres Xarriton, Eskarne Mujika.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Mailegu onartzekoa da

oso erabilia, eta sartzekoa.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-sari.

diru-sarrera 116: Argia 14, Berria 14, EiTB 88.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: diru-sarrera : Berria 229, Iñaki Heras 7, Koro Navarro 7, Xabier Olarra 6, Iñaki Mendiguren 3, Oskar Arana 3, Mirentxu Larrañaga 3, Urtzi Urrutikoetxea, Lopez de Arana, Amaia Lizarralde, Joseba Urteaga, Iban Zaldua, Ramon Etxezarreta, Pako Aristi, Elizen arteko Biblia, Ibon Uribarri, Xabier Mendiguren Elizegi, Joan Mari Irigoien 2, Arantxa Iturbe, Irene Aldasoro, Pello Salaburu.

Zerrenda osagarriak

BarnErrot: "Diru sarrerak: Ingresos".

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Mailegu onartzekoa da

oso erabilia, eta sartzekoa.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-sarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: DIRU-TRUK. Por dinero, a cambio de dinero. Ta géro guti guti ellegatuzé salzerá dirutrúk bere Maestru dibinoa. LE Urt ms. 75r. Jainkoaren doaia diru-truke ematen dala. Lard 492. Bi girixtinogai gathibo egin zituzten, bainan dirutruk utzi zituzten zohazela. Prop 1893, 197 (ap. DRA; la ref. es incorrecta). Diru-truka alaba / nai zenduke saldu. Tx B II 27. Maitasuna erosten / dutenak diru-truk. Or Eus 38. Ez egoan uri aretan, [...], bizikletarik saltzen ez diru-truke erabilterik bere. Erkiag BatB 61. Afrikan diru truke / salduta odola. Ayesta 70.

diru(-)truk 12: Aizu (“Ustezko “mozorro historikoak” soinean, turistekin batera argazkiak ateratzen dituzte diru truk”), Elhuyar (“Azkenik, jendea oporretan gure etxean diru-truk ostatatzeko zerbitzuak daude”), Berria 6 (“Dirua diru-truk irabazteko estrategia ekonomikoak”), EiTB (“hau da, upategia diru-truk bisitatzea”), Argia 3 (“Hauek ez dute dirua dohainik ematen, ez eta diru truk ere, enpresa pribatuek egingo luketen bezala”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

diru(-)truk 9: Herria (“Batzu badituzte libratuak, diru truk hain zuzen, nehork ez holakorik salatua gatik ere”), Berria (“Manzanok diru truk esan zituen esandakoak”), Elizen arteko Biblia 3 (“Erregeak erantzun: - Izreelgo Naboti esan diot bere mahastia diru truk niri saltzeko edota, nahiago bazuen, beste mahasti bat emango niola berearen ordez. Baina ez didala emango bere mahastia erantzun dit”), Pello Lizarralde 2 (“Alan Laddek diru truk edonor hiltzen zuenaren papera egiten zuen”), Txiliku (“eta baita presazko sexu-beharrak asetzeko beren burua diru truk eskaintzen zuten emaztekien etxe goxoak ere”), Harkaitz Cano (“EXCHANGE WECHSEL irakurtzen da bankuaren errotuluan: umea diru truk aldatzera doala izan liteke begirale zoli batek egingo lukeen eszenaren irakurketa”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Beste sarrera batean argitzekoa

truk sarreran agertzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa musu(-)truk bezala.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-truk.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa diru sarreran, ‘diru trukean’ definizioarekin eta adibide batekin: “diru truk eman nion…” antzeko zerbait.

LB: 121 (Aizu 4, Argia 7, Berria 43, EiTB 11, Elhuyar 3, Elkar 24, Erlea 1, Consumer 4, Espainiako Gobernua 3, Euskaltzaindia 1, Goiena 2, Jakin 7, Laneki 3, UEU 8); ETC: 470

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0 / Adorez: diru-truke/diru truke iz. cambio monetario / Labayru: diru-truke 1 adb. por dinero, a cambio de dinero. Lortu ginei libre ixtea, baina diru-truke: Podríamos liberarlo, pero a cambio de dinero / NolaErran: au cours actuel du change oraingo diru trukearekin – egun hauetako kanbioarekin. / Euskalterm: diru-truke (Ekon. TN da).

Jatorrizko forma

nazioarteko dirutruke

[cf diru(-)truk adb. EHn] abonatu1 2 da/du ad. Zerbitzu bat jasotzeko edo ikuskizun sail bat ikusteko eskubidea lortu, gehienetan diru truke. Zerbitzua komunikazio mugikorren operadore batera abonatu diren pertsonek soilik erabili ahal izango dute. // [diru] dirutan adb. Diru truke; diruz. Onena da lur horiek errentan ipintzea, baina ez dirutan, baizik aletan. Dirutan edo aletan ordaindu. Osasunik ezin da dirutan erosi. // eroserraz adj. g.er. Diru truke norbaiti mesedea egiteko, bere eginbidea ez betetzera erraz makurtzen dena. Haatik, batto leial eta zuzena delarik, bertzea da gaizto eta eroserraza. // ostatu 1 iz. Diru truke jan eta lo egiten den etxea. Zaragozako ostatu batean igaro zuen gaua. Ostatu batean gela bat hartu. Ostatu batera joan beharko diat jatera. Ostatu bila hasi ziren. Ostatuko etxekoandrea. Ostatuko nagusia. Ostatuko neskarekin hizketan. Gipuzkoako ostatu garbi txukunak. Ostatu jabea. || Ikazkinaren etxea izan zen San Frantziskoren ostatua. // pentsio 2 iz. Diru truke jan eta lo egiten den etxea edo etxebizitza, ostatua baino maila apalagokoa. Bikoteak, diru arazorik ez zuenez, hotel zahar eta dotore batean hartu zuen ostatu; guk pentsio txiki batean. // prostituitu 1 da/du ad. Norbaitek, diru truke, sexu zerbitzuak eskaini; norbait sexu zerbitzuak eskaintzera behartu. Emagalduen gisa prostituitzen ziren. Prest hago heure burua prostituitzen jarraitzeko janari eta bizitokiaren truke? // prostituta iz. Diru truke sexu zerbitzuak eskaintzen dituen emakumea. Ik. puta; emagaldu. Telefonoa hartu eta egunkariko prostituta haietako bati hots egin zion. // prostitutu iz. Diru truke sexu zerbitzuak eskaintzen dituen pertsona, bereziki gizonezkoa. Ik. prostituta. Egia da hiriko prostitutu guztiak dituzula lagun, eta den-denak kontratatzen dituzula? /// truke 2 adb. Trukean, ordez. Hire gorputza nire arimaren truke. Ai, zure bizia nirearen truke erosi ahal baneza! Eta zenbait pezetaren truke bihotzeko bake hori ateratzea gutxi al da? Jainkoaren dohaina diru truke ematen dela uste izan duzulako. Zenbat neke, alferrak atorra janztearen truke. //////// iz.: trukatzaile adj./iz. Trukatzen duena; bereziki, ogibidetzat diru trukea duen pertsona. Trukatzaileen dirua barreiatu eta mahaiak irauli zituen. // diru 5 iz. Salgaien prezioa adierazteko erabiltzen den unitatea, salerosketa eta trukerako erabiltzen dena. Denarioa erromatarren diru bat zen. Talentua balio handiko diru bat zen. Diru trukea. Europako diru batasuna. // truke 1 iz. Trukatzea. Ik. trukada; trukaera. Diru trukea. Ondasun baten trukerako balioa.

Lexia konplexua (erabileremu mugatukoa)

Beste sarrera batean argitzekoa

truke sarreran agertzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da, bi kategoriatan: iz. eta adb. Bide batez, truk formatik Batez ere Ipar. marka kendu.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: emazu (diru) xehea.

Formatu-arazoak

(diru) xehe forman emango da, oso arruntak omen direnez "emazu xehea" modukoak

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

cf. EArauak 80: "kartera* e. diru(-)zorro, paper(-)zorro".

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "diruzorroa = monedero".

Lexia konplexua (erabileremu mugatukoa)

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: DIRU-EGARRI. v. DIRU-GOSE. a) Sed, ansia de dinero, codicia. Diru-egarriz eta zentzun gitxiz alogerak gora ta bera erabilte ori. Eguzk GizAuz 142. Diru-egarriz, herritik kanpo joatea? Iratz 178. Sortu da, ordea, diru egarria baso-jabeetan. Munita 129. Diru-egarri larregikoa sartu oan etzagunen biotzetan. Akes Ipiñ 25. Diru egarritan auzoko bat erail zulako. Etxde JJ 185. Neskatxa galdu digu / diru-egarriak! Auspoa 39, 88. Gure mendiak ondatu ditu / auen diru-egarriak. Olea 34. b) Sediento de dinero. v. diruzale. Bañan baso-jabeak diru egarri dira. Munita 22.

diru egarri 2, Berria (“proiektu erraldoiak, mundu osoko milioika bisitari erakartzeko asmoak eta ezarleen diru egarriak”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu diru(-)egarri formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa diru-gose bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa diru sarreran. Sarrera horretan sartzekoa da baita ere diru(-)gose azpisarrera (orain gose sarreran soilik).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan diru-gose azpisarrera diru sarreraren barruan: a) 'ansia de dinero, codicia': Mg ("Diru goseaz limosna txit gutxi egiñaz", "Behintzat ez dau itxutuko au diru gosiak"), VMg ("Diru goseak darabiltza), Ur MarIl ("Dirugosiak geituten dau sarrazenuen gaistakerija"), Lard ("Barreatu zan, Jerusalendik igesegindakoak sabelak urrez beteak zeuzkatela, eta diru gose onekin, [...], sabela idikitzen zioten"), Dv LEd ("Non dira diru-goseak moltzatu dituen urhe eta zilharrak?"), AB AmaE ("Diru goseak nindun emendik eraman"), Elsb Fram ("Guziz dutelako urhe eta diru gose eta egarri bat"), Sor Gabon ("Diru-gose zurkeriyak!"), Zby RIEV ("Hik, bai, diru gose zorrotza"), Arb Igand ("Bertzeak, diru gose tzar bati zarraizkola, auzo herrirat dohazi"), Or Mi ("Zenbat dire diru-gosek eta okerkerik ozkatuak!"), Barb Leg ("Nire diru gosearen gatik, ni, orai, izpiritu gaixtoak hartua naiz"), Or Eus ("Hurrengo batez isilduko du / diru-gose ezin-isilla"), Lf Murtuts ("Frantziako erregeak ez balu halako diru gose izigarria erakutsi"), NEtx Antz ("Bestentzat diru-gose larriegiak!"), Or Aitork ("Erantzi etzazu diru gosearen lapardiak", "Dirugosez dirua gorde"), Vill in Bilbao IpuiB ("Gure egunotan diru-gosea iñoiz baiño gehiago dabil munduan"), Akes Ipiñ ("Biotzetan diru-gose gorrie sortu oan"), MEIG ("Bere eta besteren dirugoseak bortxaturik"); b) 'codicioso': Dh ("Diru gose batek, [...] bil beza haren bihotza asetzeko behar den bezenbat urhe ta zilhar"), HU Zez ("Ez direla jaun errient guziak batzu bezen diru gose"), Zerb Azk ("Beti diru gose direnen ametsak utzirik"), Or Aitork ("Alipi zintzoa ez da diru-gose"), Zait Plat ([Sofista] aien izkera dala-ta, bekozko ilun edo ortzargi dirala-ta, diru gose dirala-ta"), Larre in Xa Odol ("Muga hortan pasatzale diru gose batzuek gosez eta hotzez hiltzerat utzi dituzten gizon beltz batzuez").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

diru-gose (eta dirugose) 13: a) Ker Didaje 2 ("arropuzkeri, diru-gosea, berba gordiñak, ikusi-eziñak, ausarkeria, aundikeri ta ustekeria", "gizonezko otzanak, diru-goserik ez dabenak, egizaleak eta aztertuak izan daitezala"), Lab ("Ez diru gosez, baizik beti musu-truk egiten dutena"), Or Aitork (OEHko agerraldi bera), S. Aranbarri ("sal-erosleen asegabeko diru-goseagatik"), J. Gaztañaga ("Azkenik, diru-goseak eraginda, bereala aziko diran landareak sartzeko joera izan da"), J. Lekuona ("Horrelako altxorrekin aberastu nahi dutenen diru-goseak ez du ezertxo ere lortzen"), Irakur/4 ("Nazkaturik omen zegoen Jupiter jainkoa Midasen diru-gosea ikusirik, eta zigor bat eman nahi omen zion"), Herr 1965 ("Gazte horien urratsak ez dabilzkate ez diru goseak, ez ohore goseak, ez kargu goseak #mdash# bainan, Eskual-Herria salbatzeko amets garbiak"); b) Ker Didaje ("Ez zara diru-gose izango, ez lapur, ez azaluts, ez maltzur, ez arro"), J. Pochelu ("Aldiz diru gose nintzan eta nahi nituen ardietsi ahal nituen guziak, egite gutiegienarekin"), J.A. Arrieta ("Badira, lanaren azpian lehertuak daudenak [...] lan-gose edo diru-gose direlakoz"), Ox ("Diru gose dena ez dabila bakea nahiz").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

diru-gose : AB38 1; dirugose : HiztEn (diruzalea) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

diru-gose : ElhHizt (AS: 1 avaricia, codicia; 2 avaro, avaricioso, codicioso), PMuj DVC (1 sed de riquezas, mercantilismo; 2 codicia de riquezas, avaricia, avidez; 3 hambriento de riquezas, codicioso, avaricioso, ávido, ansioso de riquezas); dirugose : HiruMila (1 avaro, codicioso; 2 codicia, avaricia), Casve EF (cupide), DRA (sediento de dinero, codicia) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: dirugose / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

gose sarrerako AS gisa eskaintzea proposatu zen diru- osaerakoak ikustean (eta Euskaltzaindiak bere hartan utzi zuen proposamena).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gose sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

iz. eta izond.

Lexia konplexua (erabileremu mugatukoa)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adiera bat baino gehiago du, eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa diru eta atera sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adiera bat baino gehiago du eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa diru eta bota sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: DIRUA (DIRU ASKO, etc.) EGIN. Tr. Diru egin es poco frecuente (lo hallamos en Aguirre, Larzabal y Basarri); en general se emplea determinado: dirua (diru asko, etc.) egin. a) Ganar dinero. "Adinerarse, [...], diruak egin" Lar y Añ. Diru hanitz zuela eginen, / eta aisa zela aberatsturen. Arch Fab 177. Guzietaz diru da hari egiten. Gy 281. Diruak egiteko / da modu ziurra. Azc PB 319. Artzaingotik nahi badu diru egin. Larz Iru 28. Zalla dek diru egitea. Ag G 251. Bera nola izandu baitzan Ameriketan, eta diru pixka bat nola egin baitzuan. Ill Testim 6. Zelan atondu zan ain aldi laburrian ainbeste diru egiteko? Kk Ab I 76. Dirua, egiten baiño, jagoten gatxago. (V-arr). EZBB I 80. Naiko dirua egin du. Tx B II 85. Nola egin duk diru ori? Or QA 47. Buru asko barik be naiko diru egiten dot nik. Bilbao IpuiB 99. Atzo egindako diru pixarrak / gaur nolatan dauzkan janik. Azpillaga in Mattin 127. Indietara joan da dirua egin nai. JAzpiroz 15. Ortik dirua egin du, korrikatik baño geiago. Albeniz 112. b) Costar dinero. Belhar miragarri eta diru handia egiten zuen baten uretik. Lg II 217. Nahi duzu jakin zer diru egiten duken pintaka? Beha hunat: absinthe, 95 libera; angelique 150. JE Bur 88. Diru asko egiten dabe orain Regoyosen kuadruak. Alzola Atalak 139. Dar dinero (un producto). Modu onetan saldutzen dan sagardoaren balioa, orain diru asko egiten daben denporan zertxobait izan arren, ugaritasunak merkatzera dakarrenean, utsera biurtzen da. Izt C 142. Tipulak aurten diru aundiya egiten du. Sor Bar 59. Arrañak diru asko egingo daben ustea bada. Ag Kr 39. Arraiña naikoa samar erabillen arren, diru ederra egiten eban saldukeran. Erkiag Arran 113. Esneak diru egiten du. Basarri 142.

adib: gordezale adj. Gordetzen zalea dena. Ekandu zaharren gordezaleak. Gordezaleak direnek dirua egiten dute Ameriketan.

dirua egin 119: Aizu 2, Deia 2, Elhuyar, Consumer 5, HABE, Berria 58, EiTB 17, Jakin 6, Argia 16, Erlea 4, DiarioVasco 4.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

dirua egin 45: Berria 15, Iñaki Mendiguren 4, Txiliku 3, Elizen arteko Biblia 2, Gotzon Garate 2, Irene Aldasoro 3, Xabier Montoia, Felipe Juaristi, Ramon Etxezarreta, Xanti Iruretagoiena, Koldo Zuazo, Joan Mari Lekuona, Unai Elorriaga, Xabier Mendiguren Elizegi, Juan Garzia, Pello Lizarralde, Joan Mari Irigoien, Joseba Sarrionandia…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa diru sarreran.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adiera bat baino gehiago du, eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa diru eta galdu sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

‘aberastu’ adiera ere badu eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa diru eta irabazi sarreretan.

Jatorrizko forma

dirua jaso, kobratu

Lexia konplexua (erabileremu mugatukoa)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.