Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ederki sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

ezta pentsatu ere!

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-txo.

Kategoria

adlag.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

ederkitxo dakizu hori lehendik ere!

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-xko.

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-lan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

ertilaria, artista.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

edermen 15 aldiz jaso da: G 6 (Ldi 4: "Edermena ez degu guziok margo bereko ariez eioa", "Zaude beti orretan, zere edermenaren aginduetara", "Gure bizitoki maitagarri ontan guztia dirudi Yainkoa'ren ala gizonaren edermenak igortzia", "Otoi, Yauna, ibilgo-buru, maitasun-edermen-zitu, aur begi-argirik anitz bekargu"; Etxde JJ: "Piarresek, bere osabaren gorputz odoldua araiño eraman zun kordege ziraun artean, bere adimena kantagaietako edermenez jazten zion erpin maitagarria osabaren laidogarri izan zedin"; Txill Let: "Sekulako edermenak bete nau, eta bizitasunez mozkortu"), IE 1 (Mde Pr: "Helena zen bezalako neska zoragarri, edermenez bete batekin ezkonduaz"), Tt 8 (Onsa 7, Arima 1: "betek ere eztiala gizona eta emaztia hanbat edermenez, graziaz eta bertatez bethanzen nola herioaren miraill batetan bezala bere begien aitzinian", "bere begitate ederra, bere bisturak, edermen handiak, eta leiñuriak mundu huni agerzen dutian pundu berian", "haren edermenak ikhusirik, eta hark guri emaiten dutian abantailes, eta probetxuez orhiturik, obligatu girela haren beldurrik ez ukheitera", "zeluko gloriaren edermenen, eta hanko delizia handien esparanzaz", "herioaren edermenak, haren begitarte ederra, eta maitagarria", "herioaren edermenen amorioak ere bai", "haren edermenek halako gisaz haren bihotza xarmatu zuten" / Arima: "Arima debota, eta penitenta orazioniaren edermenak eta indarrak ikhusirik").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

edermen 4 aldiz: G 1 (Ldi: OEHko test.etako batean), IE 1 (J. Agerre: "Begira kalostra ederrez nola den: erti gurtza, maite, erkidan elkarren: Osokotan al da orrenbait edermen?"), EB 2 (E. Kortadi: "Artelanek, egilearen pentsamoldea adierazten, azaltzen eta salatzen dute: beraren moral konportamendua, ideiak, politika, edermena, mixeriak"; X. Odriozola: "Baino Jaun Haundiak zuen dotore-zentzuaz edo Roxanak berak zuen edermenez, ez zuten iñoiz azaldu gure kapel hau beren jaur-alkian, sultanaren ondoan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ohiko iturrietan (DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

edermen : Casve EF (grâce, beauté); Lh DBF (grâce); DRA (Orazionearen edermenak eta indarrak ikusirik: viendo las galas y las fuerzas de la oración; Arim. 48-13); PMuj DVC (gracia, gallardía, bizarría). Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Esapideei dagokien sistematika

sartu: -a.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

eder sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

engainatu, iruzur egin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: EDERRAGATIK. (Precedido de gen.). Por causa de; por agradar a. v. EDERREZ. Doai miragarri bat, Jaun berak bere ontasunez, ez zure ederra gatik egin dizuna. AA III 355. Inoren ederra edo enpeinuba gaiti egiten dirian ezkontzak. fB Ic III 349. Orrilaren 11-gnean emengo Eukaristi batzarra da, sukar ustela edo tifus dalakoaren ederragatik atzeratzen ezpadute. Ldi, carta a Or 19-4-1930 (ap. DRA). Yainkoaren ederragatik lorraldiak eramatea. Ol 1 Petr 2, 19 (Ker ederragaitik; Dv Jainkoaren ariaz).

adib: basta iz. Zamariaren gainean, zamak garraiatu behar dituenean, jartzen den bigungarria, txalma baino sendoagoa. Gamelu basta. Zamarientzat bastak egiten. Basta orratza: orratz sendo handia, larruak josteko erabiltzen dena. || Esr. zah.: Basta ederragatik, asto duk astoa. Zelarik nahi ez duenari eman bekio basta.

ederragatik 2: Consumer (“melodiaren ederragatik”), Argia (“Mendebaldeko euskara aratzean emanak datozen era honetako konposizioen ederragatik bakarrik, merezi du liburuak”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ederragatik 3: Aingeru Epaltza (“Hire aurpegiaren ederragatik uste duk oheratu naizela hirekin, ala? – maripurtzilak”), Patxi Zubizarreta (“Ene anderea, mutikoa bere gorputzaren neurri egokiengatik, masailen gorriengatik, irribarrearen ederragatik eta bere hitzen eztitasunagatik nabarmentzen da”), Felipe Juaristi (“gazteluaren ederragatik!”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Tradizioak baztertu duen forma

Bazt.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada, baina komeni da eder sarreran ere jasotzea.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa eder sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

ederrago(tu), ederragotzen.

Atzizkien araberako erabakiak

-tu: -ago-tu.

Aditz-erregimena

du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Esapideei dagokien sistematika

eman: -ak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

eder sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabilera-oharrak

ederrak eman eta ederrak hartu, biak dira jasotzekoak; ikusiko da zein formatutan.

Forma baten adiera(k)

jipoitu, jipoia eman.

Euskaltzaindiaren Arauak

ederrarazi, ederraraz, ederrarazten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

ederrarazi, ederraraz, ederrarazten

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-r(tu) + arazi

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-ts(i)+g-.

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

miresgarria.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tze.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS: ederrets erazi / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: AS: ederrets erazi / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

ederretsaraz, ederretsarazten.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-ts(i)+a-.

Aditz-erregimena

dio ad.

Euskaltzaindiaren Arauak

ederretsi, ederrets, ederresten. 1 Ipar. du ad. 'onartu'. 2 dio ad. 'eder iritzi'.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

ederretsi, ederrets, ederresten

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: EDERREZ (V, G ap. A). (Precedido de gen.). Por causa de; por agradar a. Nik neronez ere zerbait biali nai nuke, ugaritasunaren ederrez. "Para mayor abundancia". Ldi in Or BM 12. Esaidazu: noren edo nortzuen ederrez opari ori eskeñi zun? Argeitarren ederrez bide diozu. '¿Por qué causa la sacrificó?'. Zait Sof 25. Onelako oiek nolako legearen ederrez esaten ditut? 'En virtud de qué principio?'. Ib. 186

adib: aintzakotzat hartu Aintzat hartu. Ez zuten bere lekukotasuna aintzakotzat hartu. Egituraren ederrez ez genituzke, beharbada, aintzakotzat hartuko bertso horiek.

ederrez 2: Berria (“ederraren ederrez”), Argia (“Edertasun handiz, gogorraren ederrez”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ederrez 5: Asisko Frantzizko (“bertute guztien ederrez oparo jantziak”), Anjel Lertxundi 2 (“paisaiaren ederrez liluratzen zen Nora”), Felipe Juaristi (“ederraren ederrez”), Joseba Sarrionandia (“ederraren ederrez”), Gotzon Garate (“ederraren ederrez”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Tradizioak baztertu duen forma

Bazt.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada, baina komeni da eder sarreran ere jasotzea.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa eder sarreran

OEHko datuak [laburduren azalpena]

XX. mendeko B-G (eta Mde 2, MEIG 30) dira: ederti 3: Alzola Atalak ("Euskalerriaren kondaira, Jeografia, Elerdi edo Literatura, Edertia, Oiturak, Jokuek, Folklore, Gizon ospetsuen bizitzak, etabar"), Ldi IL ("elerti-ederti gaietazko aren illunaldi ezyakiñetan argi-emaille, erditze guzietako aur-yasotzaille ta epailari zuzen"), Mde Pr ("gero eta amultsuago aztertzen dugu gaur, ezen mintzaira, herri jakintza, breiztar gogoaren ezagutzen eta Breizheko gizartean edertiari buruz duen balioa hauteman dugu"); erti 70: Alzola Atalak 2 (e.-gela, ertizale), Enb (e.-lan), Altuna (e.-zale); Ldi IL 24 (e.-iturburu, e.-lan, ertilan, e.-zuaitz, erri-erti 6), JMB ELG 16 (e.-lan 8), Gazt MusIx 7 (e.-arau 2, e.-ikasketa, ertilan, e.-maisu), Berron Kijote (e.-jainkesa), Vill Jaink (e.-lan), SMitx Aranz (e.-leku); Mde Pr (margo-erti); MEIG 15 (e.-gizon, e.-ikastetxe, e.-lan, e.-zale); ertiera (eta erti-era 3) 5: Ldi IL; ertigille 1: Vill Jaink; ertigintasun 6: Ldi IL 2, JMB ELG 2, Gazt MusIx, Vill Jaink; ertilari 24: Laux BBa, Alzola Atalak 5; Ldi IL, Gazt MusIx 2; MEIG 15; ertitsu 2: Kk Ab; Ldi IL; ertizko 1: Ldi IL.//Eta gainera, OEH argitaratuan: ederti 3: Lf Egan ("Edertia ere lege beraren pean bizi da"); Lek Egan ("Geldi-ederti, arte plastiku. Ibil-ederti, ibildun arte"); erti 8: Zink Crit, Y 1933; Ayerb EEs (erti-gogo); Garit Usand (erti-almen); Lab (erti-liburu); Gand Elorri (erti-lillura); Ayerb EEs (erti lan), EEs 1917 (erti-lan); ertizale 1: Garit Usand.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eder-ti G 1 (Ldi: "Eder-tiz da sortua; ta, orren bestez, orra erdi adirazirik aren mamia"); ederti (B-G 7, EB 1: Euzkadi 1936 ("Guggenheim eta bere emaztiak Etxe bat iragi eben eta Ederti, Jakintza, eta orretariko gauzetara zaletasuna daukenai lagundu al-ixateko, sei millottik gora dollarretan emon dabez"), J. Arregi ("edertian, teknika bideetan ta abar luze baten"); B. de Arrizabalaga ("bere jakiteak, edertiak, historiak, ohiturak, izaereak"); A.M. Garate ("Superestadu efektivo batek ez al ditu nazio partikularren Ius, Literatura, Edertia, e.a. itzaliko?"; "Nazio bakoitzeko Ius, Ekonomia, Literatura, Edertia, Archeologia eta Historia"); Redención 1975 ("Ederti-arloa"; "Esku-lan eta ederti-arloan azkarrak diran umeak ume argiak izango dira"); P. Urkizu ("Saski-Naskik bezala beste zenbait taldek, Elai-Alai Olaetarenak, Oldargi Sotarenak eta Eresoinkak zabaldu zuen munduan zehar euskal senaren eta izatearen egoera ederti bidez"); ederti-batza 1 (Euzkadi 1935: "Paris'ko Ederti-Batzak eta Anisman jaunaren babespian asi dira gixa irudi ederr bat egitten Saint-Sanes'en omenez"); edertilari EB 1 (X. Odriozola: "Hiri harrigarri hau gaur ikus dezakegu Lorrich Alemania'ko edertilariak zehatzki margotu bait-zuen gure Sanudo kaian sartu zen aroan bertan"); erti 118 (B-G 97, IE 5, EB 16; hauetan erti aalmen 1, e. arau 1, e. eskola 3, e.-gogo 1, e. gurtza 1, e.-ats 1, e.-idazlari 1, e.-iturburu 1, e.-lan 18 eta ertilan 23, e.-lanbide 1, e.-langintza 1, e.-liburu 1, e.-mail 1, e. objeto 1, e.-ondare 1, e.-oroigailu 2, e.-sail 1, e.-zaingo 1, e. sentsumen 1, e.-zuaitz 2 eta ertizuaitz 1, erri(-)erti 9, margo-e. 1, plastika-e. 1, zazpigarren erti 1): Kk, EEs 1926, G. Urrutia, Onaind 9, Angosto'ko AB, MarrazkiOEO/1, Ibarg; EAEg 1936, Ldi 29, I. Olaberria 3, Ibiñ, Arragoa 1964 21, Zubk 4, S. Aranbarri 8, Umandi, B. Latiegi 2, Lab 5, L. Egia 2, Senosiain, I. Unzurrunzaga, G. Egaña, A. Arozena 2; J. Agerre 5; Jaunaren Deia 1973, L. Larrañaga 2, E. Muxika 3, J.A. Arana M. 4, J.A. Irigarai, J. Urrujulegi, JMB ELG 2, ZerbGidaliburua 1989; VozEusk 1984; ertiera 7 (Ldi: erti era 1, erti-era 1); ertigintasun G 1 (Ldi); ertigintza G 3 (Ldi; S. Aranbarri: eres-ertigintza; G. Egaña: mosaiko-ertigintza); artilari G 4 (Latxaga); ertilari B-G 30: G. Urrutia 2, Zubk; Lab 3, I. Olaberria 2, Arragoa 1964 4, Gazt, Zubk, Onaind, B. Latiegi 5, PMuj Mendi, B. Albizu; Euzkadi 1932, Lab, Zer 1986 4; ertillari 2: B. Otazua, Onaind; errtilarisa IE 1 (F. Krutwig); ertitsu G 2 (Ldi); ertizko G 1 (Ldi).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ederti : DFrec 2, AB38 1, AB50 4, HiztEn, LurE; erti : DFrec 12, AB38 4 (eta erti eder 2, erti- 1, erti-ahalmen 2, erti-kondaira 1), AB50 2 (eta erti kutsu 1), HiztEn, LurE; ertigintza : DFrec 1, LurE; ertilan : DFrec 1, AB38 3; ertilari : DFrec 4, AB38 3, LurE. Ez dugu aurkitu ap. Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ederti , erti : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, DRA, PMuj DVC; ertigintza , ertilari : EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, PMuj DVC (ertilari bakarrik); ertilan , ertizale : EuskHizt, PMuj DVC (erti-lan, erti-zale). Eta gainera PMuj DVC: ederti-arauz, ederti-areto, edertilari, erti-araudi, erti-arauz, erti-arrandi, erti-edertasun, erti-ikasle, erti-ikastola, erti-legez, ertizain, erti-zaingo, ertizko. Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

ertia, elertia salbu.

Euskaltzaindiaren Arauak

edertu, eder(tu), edertzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

edertu, eder(tu), edertzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hainbat formari dagokion paradigma erregularra

-r+z-

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

edipiar 4: M. Haranburu ("Ageriko gai edipiarrak: Gai edipiarraz hitzegin daiteke, goian aipaturiko irudi hauetako bat haurrak kontaturiko kondairaren erdian dagoenean", "Gai edipiar mozorrotuak: situazio edipiar bat eragotzia denean, larridura sortzen du eta errefulatua da"); edipiko 4: N. Balluerka 3 ("Freudengandik laboratutako problematika edipikoarekin mamiki erlazionaturik dago", "fase edipiko honetan kokatzen bait du", "triangulu edipikoa irabazizko dermiotan analisa genezake"), X. Mendiguren E. ("Konturatu beharra dugu Txapelarekiko erlazio edipiko superatugabea jasaten ari garela"); Ediporen konplejo 1, L. Haranburu A. ("Ediporen konplejoa eta horrelakoak gogoratzen zitzaizkidan"); Ediporen konplexu 1, J. Cillero ("Hortik dator Ediporen konplexua"); Edipen koropilo 1, SoEg ("Bortz urteak gabe, pizten da mutikoan Edipen koropiloa, nexkatoan Elektren koropiloa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

edipiko: HiztEn, Euskalterm 1; Ediporen konplexu: HiztEn, LurE (Edipo, konplexua), Euskalterm 1 (eta ager. banako edipo-aroko, Edipo-desira, edipo-fase, edipo-aurreko fase, edipo-erlazio, edipo-periodo, edipo-aldi). Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ElhHizt: edipiko; EskolaHE: Edipo, konplexua. // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Euskaltzaindiaren Arauak

Edesa / edesar.

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

edipiko formak ez du mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen (frantsesezko testuetan inoiz edo behin ageri da oedipique forma, baina normalean oedipien erabiltzen da), eta -tar osaerakoa izan liteke kasu hauetan irtenbidea; edipotar erregularra proposatuko luke lantaldeak, baldin forma bat eman beharrik balego (eta badago, dirudienez).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-o + -tar: lantaldearen iritziz, edipotar da Edipo oinarriari dagokion eratorri erregularra (ik. epikureotar sarrerako oharra).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

h. historia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

edes, edesten.

Aditz-erregimena

du ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

kontatu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Tradizioak baztertu duen forma

Bazt.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Tradizioak baztertu duen forma

Bazt.

edifizio iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, edifizio-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. eraikin]

edifizio 31; eraikin 13162.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

edifizio 32; eraikin 2445.

Jatorrizko forma

edifizio, etxe

Euskaltzaindiaren Arauak

edifizio* e. eraikin

Mailegu isiltzekoa edo gaitzestekoa da, ordain egokia duenez

edifizio ez bide da beharrezko

Debekua bere horretan uztea proposatu da. eraikin forma finkatuta dago, baina badaezpada gomendioa mantentzea proposatu da.

Mailegu baztertuaren euskal ordaina

ik. eraikin

Eratorri egokia

eraikin dateke erabilera zainduetan ohizkoena, eta hobestekoa, ongi eratua dagoenez, haplologia barne

Forma-adieren gurutzamenduak

eraikuntza bakanago erabiltzen da adiera honetan, eta ekintza adierazteko gordetzea hobe

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "ediktu".

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

edipiar 4: M. Haranburu ("Ageriko gai edipiarrak: Gai edipiarraz hitzegin daiteke, goian aipaturiko irudi hauetako bat haurrak kontaturiko kondairaren erdian dagoenean", "Gai edipiar mozorrotuak: situazio edipiar bat eragotzia denean, larridura sortzen du eta errefulatua da"); edipiko 4: N. Balluerka 3 ("Freudengandik laboratutako problematika edipikoarekin mamiki erlazionaturik dago", "fase edipiko honetan kokatzen bait du", "triangulu edipikoa irabazizko dermiotan analisa genezake"), X. Mendiguren E. ("Konturatu beharra dugu Txapelarekiko erlazio edipiko superatugabea jasaten ari garela"); Ediporen konplejo 1, L. Haranburu A. ("Ediporen konplejoa eta horrelakoak gogoratzen zitzaizkidan"); Ediporen konplexu 1, J. Cillero ("Hortik dator Ediporen konplexua"); Edipen koropilo 1, SoEg ("Bortz urteak gabe, pizten da mutikoan Edipen koropiloa, nexkatoan Elektren koropiloa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

edipiko : HiztEn, Euskalterm 1; Ediporen konplexu : HiztEn, LurE (Edipo, konplexua), Euskalterm 1 (eta ager. banako edipo-aroko, Edipo-desira, edipo-fase, edipo-aurreko fase, edipo-erlazio, edipo-periodo, edipo-aldi). Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ElhHizt: edipiko; EskolaHE: Edipo, konplexua. // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

edipiko formak ez du mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen (frantsesezko testuetan inoiz edo behin ageri da oedipique forma, baina normalean oedipien erabiltzen da), eta -tar osaerakoa izan liteke kasu hauetan irtenbidea; edipotar erregularra proposatuko luke lantaldeak, baldin forma bat eman beharrik balego (eta badago, dirudienez).

Zerrendako eratorri desegokiaren ordez ematekoa

Ik. edipiko.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-o + -tar: lantaldearen iritziz, edipotar da Edipo oinarriari dagokion eratorri erregularra (ik. epikureotar sarrerako oharra).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ediren eta eratorriak dira nagusi IEan eta ZuAm (800 ager.) eta gutxiago erabili da eriden (250 ager.); HMan (Bizk batez ere) idoro eta eratorriak dira nagusi (307 ager.). EBan idoro da erabiliena (30 ager.), eta agerraldi urrirekin jaso dira ediren (6) eta eriden (3).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

distribuzio geografiko argian daude IEan ediren (24 ager.) eta HMan idoro (68 ager.). EBan bi formak parekatuak daude (15 idoro vs. 12 ediren/eriden).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: idoro (12); eriden (4), ediren (2); AB38: eriden (8); idoro (6); AB50: idoro (3); ediren (1)

Jatorrizko forma

ediren, idoro

Euskaltzaindiaren Arauak

ediren, edireten. da/du ad.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

aditz-izenkiak gehituz: ediren, edireten.

Sinonimoa(k)

ediren eta idoro forma biak dira onartzekoak, ohartaraziz:

Erabileremu dialektala

Mailak

maila jasokoak direla

Euskaltzaindiaren Arauak

edirenarazi, edirenaraz, edirenarazten. Ipar. du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS: ediren erazi / EuskHizt: edirenarazi / HiztEn: - / LurE: AS: ediren erazi / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

edirenaraz, edirenarazten.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

editatu 14: a) A. Murua ("gau eskola elkarteak eta udaletxeak editatutako Legazpi liburuan..."), Ingurugiro 1997 ("argitalpen horiek [...] ospea emango diote editatzen dituen Erakundearen lanari"), Latxaga ("Egu Egia editatuta ezer gutxi irabazten du Frantziako errepublikak"); b) Elhuyar 3 (adib.: "Dokumentu bat sartu edo editatzen den bitartean, noiznahi itzul daiteke Menu nagusira, Esc tekla sakatuz"), OrdenadoreP ("Microsoft-en DEBUGen antzeko arazketa-zerbitzari bat, mihiztadura-lengoaiako programak kontrolatzeko, arazteko eta editatzeko"), I. Eguren 3 (adib.: "Sartu edo Editatu aukeratzen dugunean, zer egiten du ordenadoreak?"), Xuxen 3 (adib.: "Editorea Xuxen sisteman txertatuta ez dagoenez, hitzak ezin dira egiaztatu editatu ahala"), EIMA 1995 ("[Itemo programak] modulu hauek ditu: galderak egitekoa, azterketa edo proba sortu eta editatzekoa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

editatu : DFrec 2 (Egin), HiztEn, Euskalterm 1 (Inform.). // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

editatu : ElhHizt, HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, HaizeG BF, Casve EF, DRA, Lh DBF, PMuj DCV.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal editar / éditer formen ordainak: HiztHand: argitaratu, inprimatzeko prestatu; ElhHizt: argitaratu, editatu // HiruMila: argitaratu, argitarazi // Casve FB: agertarazi, agerrerazi, argialatü, argitaratü // HaizeG FB: argitarazi, agerarazi // PMuj DCV: argitaratu, argiratu, atera, agert-arazi, argitarazi, argitara eman // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FB.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

informatikan beharrezkoa dirudi ('testu bat ikusi, aldatzeko aukerarekin'); bestetan ez dago horren premiarik.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

editore 55: a) A. Zelaieta ("Fabrika honetan lan egiten zuen, eta egiten du, Trifón Etxebarria euskaltzale borrokalari eta Minotauroren editorearen anaiak"), I. Sarasola ("itzulpena separatan edo maila askoz apalago batetan egingo zela agindu zidan ere editoreak"), J.M. Torrealdai 2 (adib.: "Aho batez aitortzen dute denek, editoreek eta autoreek, abenduko Durangoko Azokakoan gertatu ohi den titulu-metatze hori kaltegarria dela"), J. Sarrionandia ("Kriselu sailean Haranburu-Altuna editoreak hirugarren liburua argitaratu du"), Zipristin/6 ("Ia hiru ordu aspergarri itxaron behar izan zituen urduri gela txiki eta estu batetan editorearekin egoteko baimena jaso arte"), P. Unzueta 2 (adib.: "Editore bat nahiko haserre zegoen"), EHAA 1987 ("Euskal ikasliburugintzan diharduten eta beharrezko lege-nortasunez horniturik dauden argitaletxeak eta egile-editoreak izan daitezke soilik laguntza jasotzaile"), M.A. Elkoroberezibar 2 (adib.: "Eskritoreak editoreak behar ditu, baina gozotasun batekin"), Egin 1988 6 (adib.: "Hezkuntza Sailaren jarreraz kezkaturik agertu editoreak"), F.M. Ugarte 2 (adib.: "editorea Leiden-en"), P. Aristi ("Batetik, euren arrakasta profesionala lortu dutenean, editoreak, irakurleak, botoemaileak berenganatu ondoren, droga horrek beste pauso bat ematera bultzatzen ditu"), GomenErab 2 (adib.: "Euskal Herriko Editoreen Elkartea"), J.M. Zalakain 2 (adib.: "edozein kazetariren zorionik handiena, editoreen helburu nagusiekin bat etortzea dela"), AdminEusk 1994 6 (adib.: "Editoreen ikuspuntua"), J. Lartategi ("John Martin editore eta lagunaren esku, idazlan ezagunenak argitaratu zizkion 70eko hamarkadatik aurrera"), Barojatarrak ("Janés editoreak Bartzelona-n antolatzen zuen Eleberri sari internazionala merezi izan zuen"), Galtzaundi 1995 ("editoreak nahiago izan du Elkarren argitaratu norbere etxean baino"), Egunk 1996 ("Gijongo Aste Beltzak, idazleak ezezik, hainbat editore eta kazetari ere biltzen ditu, eta mundu guztian zehar ezaguna egin da urte gutxitan"), A. Zuberogoitia ("Giacomo Feltrineli editore italiarra"), EITB ("Orduan editore zen batek bizi izan zuenalakoa, zuzenean dagoela foko nagusiak leher egin zion eta bat-batean larrialdi fokoaren postea izan beharra suertatu zitzaion"), J.A. Arrieta ("Txalapartako editore eta hala ere adiskideei"); b) I. Eguren 15 (adib.: "Editoretik kanpo, agindua burutzeko balio du", "Logo-ren editoreak erraztasuna eskaintzen du programak idazteko"), Xuxen ("Editorea Xuxen sisteman txertatuta ez dagoenez, hitzak ezin dira egiaztatu editatu ahala"), Informatika 2 ("16 koloreko ikonoa egin nahi dugula adieraziko diogu, dimentsioak 32x32 izanik, eta zuzenean irudiaren editorean sartuko gara").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

editore : DFrec 18, AB50 1, HiztEn, Euskalterm 4 (eta testu-editore, editore-muntatzaile) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

editore : ElhHizt, HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, HaizeG BF, Casve EF, DRA, Lh DBF, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal editor / éditeur formen ordainak: argitaratzaile : HiztHand, ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FB, HaizeG FB, PMuj DCV; editore : ElhHizt-HiruMila; argitaldari : Lur EG/CE eta EF/FB, HaizeG FB, Casve FE, PMuj DCV; argitaratze- : HiztHand; agerrarazle : HaizeG FB, Casve FE (agerrerazle); argitarazle : Casve FE, PMuj DCV.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt:- / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

informatikan beharrezkoa dirudi, eta bestetan ere bai (cf. EEE 'euskal editoreen elkartea').

Euskaltzaindiaren Arauak

'aldizkarietako artikulu mota'

OEHko datuak [laburduren azalpena]

kritiko 2. (Adj.). (Edición, etc.) crítica. * Beste hiru "myrakyl" argitara eman zituen, ingles itzulpen eta aparatu kritikoaz. Mde Pr 260. Edizio kritiko bat merezi duela. MEIG IV 107.

LB: Argia 2, Berria, Elkar; EPG:40: Berria, Asisko Frantzizko, Isabel Arrigain, Jon Alonso… ; ETC 24 “Hitz egitekotan zuan oilarrak kukurruku jo duenean” (Juan Gartzia)

kritiko 2 adj. Zerbaiten balioa aztertzen duena. Ohar kritikoz hornitua. || Edizio kritikoa: jatorrizko izkribuen testu kritikaren bidez arretaz paratzen den edizioa (s.u. kritiko)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa edizio eta kritiko sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: edota

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

edota

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ...EDO DELAKO. ...o como se diga, ...o como se llame, ...o eso. Tr. Citamos todos los autores encontrados. Eclipse edo delako hura ote da hau? HU Zez 95. De Lesseps edo delako jaun horri behar ziozkatela konduak xuxen galdatu. Ib. 46. Pillemon edo dalako ori. Alz Bern 50. Eta noiz egin bear diagu reparto-social edo dalako guzion dirubanaketa ori? Lek EunD 19. Eurotariko batek, Camilo Scalligerik,Cacaseno edo dalako ixen itxusizkoren edestija gettu eutsan. Otx 6. Gure gaitz ori, gure axkure edo dalako zer ori, gure "erdibearra". Ldi IL 28. Engrazirekin edo dalako orrekin loikerizko ezkontza legepetu nai baduk. Etxde JJ 166. Ollo-saldia edo dalako orrek iztarri guztia pikatzen jok. SM Zirik 114. Ba al ditu poema edo dalako onek parte berezi batzuk? Vill in Gand Elorri 13. Nere laguna, Juan Erentxun edo dalako ori, orain Donostian bizitzen da. Uzt Sas 354. Alik eta buruko almetea kendu arte Malandrinori edo dalako mairu orri, izenik ez dut gogoan. Berron Kijote 205. Fonetikaz eta fonologiaz gainera, bestalde, morfonologia edo delakoa kontuan hartu ohi da. MIH 98. EDO DIRELAKO. Olerkari edo diralako yainkozko gantzu bereziz igurtzitako giza-gurenen gogai-aria. Markiegi in Ldi IL 8. EDO ZELAKO. Geiagoko barik, artu lastamarragea edo zalakua ta [...] bakaldunari eruan eutsen. Otx 95. Sortu zan gerra zibilla edo zalako ura. BAyerbe 67. Ez dadila berriz gerta [...] behiala Boletín oficial del País Vasco edo zelakoarekin [...] gertatu zena. MEIG VII 163

adib: Ez dadila berriz gerta Boletín oficial del País Vasco edo zelakoarekin gertatu zena. [s.u. delako].

edo delako 7: Berria 4 (“Non dago deialdi kanpaina edo delako hori?», galdetu du”), Jakin (“Hori garbi dago Newtonen kasuan eta haren garaiko gainerako fisikarienean, baina, jakina, horrenbeste eta askoz gehiago egungo teoria fisikoetan; gauza bera gertatzen da biologian, biologoek izaki bizidunen errealitatean zuzenean behagarri izango zirela espero ez ziren kategoriak sartzea erabaki zutenean: konstruktu teoriko soil ziren, delako berezko hautespen-selekzioa edo delako genea adibidez”), Argia (“Liburuaren alfa –baita kronologiaz ere, poema hori 2001ekoa-edo delako– lehen poema da”), DiarioVasco (“Baina diru hura nahikoa ez zela eta, udalak ere jarri behar izan zuen, horretarako fundazioa edo delako elkarte bat eginez”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

edo delako 9: Berria 3 (“Bestalde, fededunen eta fedegabeen arteko muga edo delako hori gainditu eta erlatibizatu egin nahi dugu”), Iñaki Segurola (“Neuri ere barregura ematen zidan euskaldun fededunen naziomania edo delako horrek, eta barre egiten nuen; ez zegoen gaizki”), Anjel Lertxundi (“Saltzaile-edo delako horrek gure susmoak egin ditu, konturatuko zinen”), Patxi Ezkiaga (“berorrek zinez agindu baitzuen hitz hori beteko zuela, ahalik-eta buruko almetea kendu arte Malandrinori edo delako mairu horri, izenik ez dut gogoan”), Patxi Iturritegi (“Orduan lehengusuak demo edo delako hori zer den esplikatu zidan serio-serio”), Jon Maia (“Zer? Pedro edo delako alproja horrekin? - erantzun zion Pacak”), Gotzon Garate (“Gizon ezkondua berriz ezin dela ezkondu adierazi zuten panchayatek, amorantea edo delako neskatxa bortxatu ez badu, bederen”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta jasoa dago adibide gisa edo zelako forman. Komeni da, hala ere, edo delako formako adibidea ere gehitzea.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa delako sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: EDO HOLA. O así, más o menos. Hil-hurran edo hola hirirat ereman dutela dugu azken berria, suprefetaren etxerat. HU Aurp 140. Amabostean bein edo ola etortzen zan. Salav 40. Beti beranta zuen. Menturaz oren laurden bat edo hola. Etchebarne 127. Martxoaren 5-a edo ola zala uste det. AZink 98. Amar bat egun edo olan geroiazan San Luis orretan. Gerrika 81. Hura bi urte edo hola zaharragoa. Larre ArtzainE 14. v. tbn. BAyerbe 109

edo hola 4, Argia (“Norbait aurkitu behar dut haurrekin euskaraz hitz egiteko, jolasteko eta bizitzeko. Ez nuke nahi laguntzaile bat, baizik irakasle bat edo hola”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

edo hola 79: Herria 67 (“Aspaldian banko horiek ari direlarik pagatuz behar dituztela ezarri, denbora guti barne salbu behar bada jende bakoitx hilabetean bospasei edo hola...”), Menane Oxandabaratz 10 (“Gertatu zaitzu eskaintzea lore batzu, edo hola?”), Janbattitt Dirassar 2 (“Gainerat, nehori ez nuen ene mina aipatzen ahal, sokorri zerbaiten menturan edo hola, ene bihotzeko segeretu gordeena ez salatzekota”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Lokuzio erabilia, eta azpisarrera gisa jasotzekoa eta hola proposatua bezala.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: EDO HORRELA. O así. Bertsoetatik etxeratu nintzan, gaixo txar baten bidez edo orrela. Uzt Sas 23. Kilometro ta erdi edo orrela egongo ziran basarri ortara. Albeniz 21. Eman nion orduan Superiora zan edo agintea zeukanari. Sor Jerusalen edo orrela zan. Insausti 159. v. tbn. TxGarm BordaB 52. Ostolaiz 110

edo horrela 3: Berria (“Eta guk nahi dugu pasatu egoera batera non ez diren hiru alderdi, non kontatzen baitugu bi gehi bat, edo hirurek berdin, edo horrela”), EiTB (“Orain arte, "mozkortuta, drogatuta edo horrela" aurkeztu omen da beti azterketara”), Argia (“Plazan baziren berrehun pertsona edo horrela, zenbatek ulertu zituzten nire bertsoak?”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

edo horrela 7: Berria 2 (“Noiztik dabil horrela, zehazki? Utzidazu pentsatzen.. Hamar bat egun edo horrela”), Pello Zabala 3 (“Ilargi-koska bat edo horrela”), Bernardo Atxaga (“Orduan mutilak hamabi urte edo horrela izango zituen, baina horiek denak baino bost aldiz gehiago zen buruz”), Menane Oxandabaratz (“Lehenago antzerkiak, eta testoak eta beste ainitz gauza idazten nuelarik, egoiten ahal nintzan biziki luzaz zerraturik, toki batean, izkiriatzen edo horrela”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Lokuzio erabilia, eta azpisarrera gisa jasotzekoa eta horrela proposatua bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da horrela sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Beste batzorde batek argitzekoa da

Txostenaren laburpena

Ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

edomdar: HiztEn (tribu semitiko bateko kidea); edomitak: LurE (Esauren ondorengoak).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

edomdar: BiblE (42 ager.)

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Teknizismoa.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: edonoizko .