OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 41 (Argia 5, Berria 5, Elkar 4, Erlea 1, Consumer 8, , Jakin 1, Laneki 2, UEU 15); ETC 110

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: eferbeszentzia iz. efervescencia / Adorez: eferbeszentzia iz. (Kim.) efervescencia / Labayru: 0 / NolaErran: 0 // Euskalterm: 0.

Erdaretako formak

es efervescencia / fr effervescence: Elhuyar: 1 eferbeszentzia; 2 irakidura, irakinaldi / Adorez: 1 eferbeszentzia (Kim.); 2 irakidura, irakin; 3 irakite, asaldura / Labayru: 1 eferbeszentzia, burbuilak/anpuluak/pinpoilak/puspuloak/punpuilak egite, bor-bor egite, irakite; 2 irakidura, irakinaldi, beroaldi, asaldura, suhartasun, irakitasun, urduritasun, artegatasun, kardaba / NolaErran: 1 burbuilatze, burburbur; 2 irakite, herakitze, asaldura.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa, dagozkion markekin. Eta, horrekin batera, eferbeszente ere jaso.

Jakite-arloak

Fis., Kim.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eferente 3: G. Nazabal ("Albo-aurreko infarto baten presentziak, bektokardiografi kixkurra eskuinerantz tokialda erazten du, girten aferentea atzetiko eta zuzen bilakatzen da girten eferentearen gonbarazioan; orduaren bira berezia antiordukoan bilakatzen da"), Letamendi ("Hipotalamora heltzen den informazioa, lehendabizi bertan integratua izan ondoren, bide eferenteak erabiliz kanporatua izango da geroago, eta honako eragin hauexek gauzatuko ditu"), A. Garro ("Lehenengoak odola arteriola aferentetik hartzen du eta arteriola eferentetik kanporatu").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eferente : HiztEn, LurE, Euskalterm 4 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

eferente : ElhHizt, EskolaHE // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Biol.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

efesiano Lç 5 ("Efesianoen fedea eta karitatea", "Tixike Efesianoetara igorri", "Bake, karitate eta fede Efesianoei desiratzen", "Efesianoetara", "Galatianoetara bat, Efesianoetara bat, Filipianoetara bat, Kolosianoetara bat, Tesalonizeanoetara biga, Timotheogana biga, Titegana bat, Philemongana bat"); efeso'ar Lard 2 ("Efeso'arrak luzaro iduki nai izan zuten; baña San Pablo'k erantzun zien, aldi artan ezin gelditu zitekeala", "Efeso'arren prestutasunak San Pablo'ren biotza zenbateraño zabalduko zuen, zer esanik ez da"); efesotar (eta epesotar) 2 (Arr May: "Efesotar guziak orazioan, eta gertakari aien ondoreai begira zeuden"; Zait Plat: "epesotarrek auxe egin bear zuketen, alegia, banan-banan nork bere burua urkatu").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

efesotar 6 aldiz ageri da, B-G-EB: Bizi OEO/5 ("... elkarren uts-egiñak maitasunez eramanik espirituen elkartasunari pakelokarriz eusteko arduraz: Efesotarreri 4,1-3"); G. Egaña ("Zenbat bider ez ote dugu elizetan 'San Pablo efesotarrai...' entzun?"), Irakurgaiak 1982 ("San Paulo Apostoluak Efesotarrei"); Heraklito 3 ("Efesotar larri guztiek hobe zutekeen beren buruak urkatu eta gaztetxoen esku beren hiria laga", "Hortik, bada, Heraklito efesotarrak, bere herritarrak ara(o)katuz, ez erregutuz, esan: aberastasunak ez ahal dizue eskuetatik alde egingo, efesotarrok, horrela gaiztotzat etsi dezazuen!").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

efesotar : Euskalterm 3 (hauetan 1 efesotarrei gutun, efesotarrena sinonimoarekin). Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Bibliak: efesoar : BiblE, Dv (-ph-), Ur BOEg 1949; efesotar : IBk, IrakDo. / IrakBa: Efesako.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal efesi(n)o / éphesien formen ordainik ez dugu aurkitu ap. HiruMila, ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve FE, HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak lantzekoa.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

efikaz 1 (LE Prog); efikazio 7 (Lç, eta efikazioz 1); efikazia 1 (OA); // testuinguruak: LE Prog: "Barkatu, Jauna, barkatu oraiartanoko gaizki guzia; bida grazia efikaza, ez egiteko berriz bekaturik egun ta sekula"; eta OEH argitaratuan LE Ong: "Emandezadála auxilio efikáza, ez erorzekó [...] bekatuetán sékulan"; / Lç: "Ezen bortha handi bat eta efikaziotako bat ireki izan zait, baina etsai anhitz", "Paulek haei efikaziorekin hitza predikatu", "Hitzaren efikazioa", "Ezen Iainkoaren hitza bizi da eta efikaziotako eta den ezpata bi ahotakorik baino penetrantago", "anhitz balio du iustoaren efikaziorekin den orazioneak", "Aita, lehen kausa eta gauza guzien lehen orijinea eta fundamenta: Semea, haren hitz eta sapienzia eternala, Spiritu saindua, haren beraren berthutea, potenzia eta efikazioa", "zeren Baptismoaren efikazioa eta berthutea ezpaita hura administratzen duenaganik dependitzen", "Kristen odolaz eta haren Spirituaren efikazioz egiten zaikun barneko ikhutzea testifikatzen draukula"; / OA: "Birtutea eta efikazia edo indarra".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira efikazia (eta efikazi begi, bizi-efikazia) 16 (Azurm 3, Azurm/JMMuj, I. Sarasola Jakin 1977, X. Kintana, J.M. Torrealdai 2, J. Iturbe 2, R. Etxezarreta, A. Azkona, UZEI, Elhuyar, NZ/BBB1, Hemen 1987), efikaz 10 (Azurm 2, J.L. Agote, R. Etxezarreta, K. Altonaga, UZEI, LanIntel, Marxismoa, Egin 1985, Hemen 1986), efikazki 3 (M. Aramendi, J.A. Abrisketa, Egin 1989), inefikaz 2 (HezkBerEgitamua, Bertsolaritza), inefikazia 1 (UZEI) // testuinguruak: NZ/BBB1: "Izaki zelulanitzek halaber, beren artean elkartzeko jokaera dute, bizi-efikazia hobea eskaintzen dien konplexutasun-maila handiagoak lortuz"; Azurm/JMMuj: "Erlijioa, herrigintza burruka hura plazara atera zenetik (...) efikazi begiz neurtua gertatzen da"; I. Sarasola: "beldur naiz testuinguru horretan, alde batetik bederen, Torrealdayren saioaren efikazia, lekutik at eta liburuak gainezka egiten diolarik"; J. Iturbe: "Efikazia oso baxukoa hasieran, artisau trebeen bidez hobekuntzak jasan zituen, eta Newcomen-ek (1812) asmaturikoak ia ehun urte mantendu zen martxan", "1765.ean, Watt-ek egin zuen gehiketak (kondentsadorea) efikazia oso handia erakutsi zuen"; UZEI: "Itsasontzietan lortutako potentziaren gehikuntzak ez du efikazia hobetu"; Elhuyar: "Honen ondorioz, efikazia funtzionala emendatuko da"; X. Kintana: "B. Merkantziagintzá presiditzen duten legeek gero eta efikazia handiago eta inportantzia nabariago bat dute"; J.M. Torrealdai: "Hazkuntzaren mitoa Arrazoimenaren nagusitasunarekin, efikaziaren lehentasunarekin, eta naturaleza zientzigune bezala hartuaz, azken bi mende hontan, gizonak bere kultura giroa eraiki du", "Ez ote digu honek erakusten badagoela hor arrazoizkotasunarekiko mesfidantza #mdash# hots, gure gizartea finkatzen duen oinarriarekikoa: teknika, burujakintza, efikazia...?"; Hemen 1987: "Julve-ren 'gizontxoak' arintasun eta efikaziaz estali dute heuren megalomania antsia"; Azurm: "arazoaren sentidoa ez dela efikaziarena, eutsiko diogu, baina estriktoki morala", "Efikazia ez zaigu axola", "politikan efikazia axola ez zaiona, ez bait da tipo moralki fin bat, memela baizik"; A. Azkona: "Horregatik, benetako efikazia lehendabizikoa litzateke, hau da, sartzen zena baino 40 bider energia gehiago ateratzen zen horrelako sisteman"; R. Etxezarreta: "udal zerbitzuen efikazia"; / (K. Altonaga: "Arnas-korronteen bidez gorputzazala oxigenoztatu egiten da eta, beraz, elkartrukea efikazagoa izaten da"; UZEI: "Erakunde sendoak eta administrazio gauza-den eta efikaz bat sortu ez zuelako, gerra zibilean erortzeko zori-zorian aurkitu zen Txina Kultur Iraultzakoan"; LanIntel: "teknika efikazak"; Marxismoa: "gure herriaren independentziarako burruka bait da (...) oligarkiaren Estadoa erauzteko biderik gogorrena eta efikazena"; Egin 1985: Bi arazo hauen ondorioz ezkertiarrago, baina ekonomikoki efikazagoa zen PQ berriro boterera iritsi zen"; Hemen 1986: "Terrorismoaren aurkako politika efikazago baten koordinaketa"; Azurm: "Izan ere, egungo demokratak bere papera ez du efikazagoa bezala jokatu nahi izaten, baina moralagoa bezala", "Efikaza eta morala"; J.L. Agote: "nekazari-komunitateentzako laguntza espiritual efikazago bat eman ahal izan dadin"; R. Etxezarreta: "efikazago eta gainera merkeago aterako litzaigukeelako"; / M. Aramendi: "Sistema hauetako batek ere ezin dezake funtziona efikazki berak bakarrik"; J.A. Abrisketa: "gaixotasunak efikazki sendatzeko ahaleginean"; Egin 1989: "hain lagunkiro eta efikazki gure Herria genozidiora kondenatzen duena"; / HezkBerEgitamua: "eredu pedagogiko bezala inefikaza eta baliogabea dela ondorioztatzea"; Bertsolaritza: "sailkapenaren metodoak kopia bat izan daitezen, eta azken finean, inefikazak eta negatiboak"; / UZEI: "gizakiak egiten duen ustiapenak baliabidearen suntsidura eta ustiapenaren inefikazia sor dezake").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

efikaz : DFrec 10, AB38 7, AB50 3, HiztEn, Euskalterm 3 (1 eraginkor sinonimoarekin; 1 balio e.; 1 sekzio e.); efikazia : DFrec 9, AB50 12, HiztEn (ik. eraginkortasun), Euskalterm 6 (hauetan 1 eraginkortasun sinonimoarekin; 1 efikazi falta, inefikazia sinonimoarekin; 1 efikazi falta(ko), efikazigabe(ko) eta inefikaz sinonimoekin; 1 kostua efikazia analisi; 1 epai kanonikoaren e. zibil) // Ez dugu aurkitu ap. LurE // Eta 'eficacia' itzulitako eginkortasun : AB50 11 (hauetan 1 eginkortasunarekiko zaingo); eraginkortasun : AB50 7 (hauetan 2 eginkortasunarekiko zaingo), Euskalterm 7 (1 prezipitazioaren e., 1 e. asistentzial, 1 garbiketa-e., 1 e. juridiko, zuzenbidezko e. sinonimoarekin; 1 irakurtze-e.); eragite-indar : AB50 2; indar : AB50 1; ontasun : AB50 1 // 'eficaz(mente)' itzulitako eginkor : AB50 3; eragile : Euskalterm 2 (1 grazia e.; 1 eraginkor sinonimoarekin); eraginkor : AB50 6, Euskalterm 4 (1 eragile sinonimoarekin; 1 dosi minimo eraginkorrena; 1 ezagutza e.; 1 zeinu e.); eraginkorki : Euskalterm. 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

efikaz : EuskHizt, HiruMila; efikazia : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

a) Erdal eficaz / efficace formen ordainak: HiruMila: eragile, efikaz, eragingarri; ElhHizt: eraginkor; Lur EG/CE: eraginkor; Lur EF/FE: eragile, eraginkor, indartsu; XarHizt: eraginkor, eragile; Casve FE: eragile, indardün, indartsü, ondoriotsü; HaizeG FB: eragile, ondoriotsu, indardun; T-L LBF: indartsu, ondoriotsu; PMuj DCV: 1 (eficiente, fuerte) eragille, eragikor, eragin; 2 activo, diligente: eragin, bizkor, zaiñart, alegintsu; Azkue Aurkibidea: eragilla; b) Erdal eficacia / efficacité formenak: HiruMila: efikazia, eragingarritasun; ElhHizt: eraginkortasun; Lur EG/CE: eragin; XarHizt: indar, ondorio, eragin; Casve FE: indar, ondorio, eragite; HaizeG FB: indar, ondorio; T-L LBF: indar, ondorio; PMuj DCV: 1 (fuerza, virtud) eragite, eragimen, indar; 2 (validez) balio, indar / Ez dugu aurkitu ap. Lur EF/FE eta Azkue Aurkibidea; c) Erdal eficazmente / efficacement formenak: eraginaz: PMuj DCV; eragitez: Casve FE, PMuj DCV; indarrreki, ondoreki: Casve FE / Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, HaizeG FB, T-L LBF, Azkue Aurkibidea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Mailegu isiltzekoa edo gaitzestekoa da, ordain egokia duenez

Saih.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: Ik. eraginkortasun / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Mailegu isiltzekoa edo gaitzestekoa da, ordain egokia duenez

Saih.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 65, ETC: 78

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0, Adorez: 0, Labayru 0, NolaErran: 0; Euskalterm: efimero (Biol.).

Erdaretako formak

es efímero; fr éphémère: Elhuyar: adj. suntsikor, galkor; iragankor, iraungikor, ilaun la flor en invierno suele ser efímera: lorea neguan galkorra izaten da; la vida es efímera: bizia iragankorra da / Adorez: 1 adj. caduco/ca: iragankor, galkor, iraungikor, mengel, suntsikor; los sueños son efímeros: ametsak iragankorrak dira. 2 adj. instantáneo/nea, efímero/ra: bat-bateko, berehalako, labur; ha sido una fama efímera: ospe laburra izan da. 3 adj. insustancial: funsgabe, hutsal, baliogabe; ésas son discusiones efímeras: horiek eztabaida funsgabeak dira. 4 loc.; lo ha hecho en un instante: xista batean/atoan egin du / Labayru: 1 adj. igarokor, iragankor, joankor, pasakor, iraizeko, iragaitzazko, arin (rápido); perecedero galkor, ahikor, erorkor, suntsikor; breve labur, denbora laburreko, denbora gutxi(ra)ko, berehalako (instantáneo). Toda moda es efímera: Moda guztiak dira igarokorrak. No fue más que una alegría efímera ya que pronto nos comunicaron la verdad: Pozaldi laburra izan zan laster esan euskuen-eta egia / NolaErran: adjectif joankor – iragankor – suntsikor l'argent procure des plaisirs frivoles et éphémères sosak plazer zoro eta joankorrak ditu ematen "sic transit gloria mundi", il est exact que la gloire en ce monde est éphémère "sic transit gloria mundi", egia da joankorra dela mundu honetako loria notre vie est aussi éphémère que l'ombre et aussi fugace que la fleur du jardin gure bizia itzala bezain iragankor, baratzeko lorea bezain itzalkor da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Nazioarteko forma da, eta jasotzekoa. Badira ordain ugari, baina ez dituzte beti ñabardurak harrapatzen. Adibide gisa egokia izan liteke: arkitektura efimero txikiekin espazioak sortu ditugu (LB, Berria).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

efiziente EB 3 (Elhuyar: "Aldi berean, eta narrastien kopurua handitu zeneko heinean, hain efizienteak ez ziren anfibioak garrantzia galduz zihoazen"; J.I. Hartsuaga: "Gerlariari burrukan efiziente izatea eska dakioke"; J.A. Berriotxoa: "Hau dela eta, espezie oso efizientea da, parekorik gabea").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

efiziente : DFrec 1, Euskalterm 3 (1 estimatzaile e., zenbatesle eraginkor sinonimoarekin; 1 arazle sinonimoarekin; 1 zenbatesle efizienteen, estimatzaile eraginkorren sinonimoarekin); efizientzia : DFrec 1, Euskalterm 5 (hauetan 2 eraginkortasun sinonimoarekin; 1 kapitalaren e. marjinal) // eta 'eficiencia' itzulitako eraginkortasun : Euskalterm 1 (eraginkortasun funtzional); 'eficiente' itzulitako eraginkor : Euskalterm 2 (hauetan bat: Kontsumitzailearen Erantzun Eraginkor, E.C.R. sinonimoarekin: "Respuesta Eficiente al Consumidor; E.C.R."); arazle : Euskalterm 1 (kausa arazle: "causa eficiente").

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

efizientzia : HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

a) erdal eficiente / efficient formen ordainak: eragile , egile : Casve FE, PMuj DCV (egille, eragille); eragingarri : HiruMila; eraginkor : ElhHizt, PMuj DCV // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, HaizeG FB, T-L LBF, Azkue Aurkibidea; b) erdal eficiencia / efficience formenak: egile , eragile : XarHizt; eragingarritasun : HiruMila, ElhHizt; indar , eragite : Casve FE // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Mailegu isiltzekoa edo gaitzestekoa da, ordain egokia duenez

Saih.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

egariaraz, egariarazten.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-r(i)+a-.

Aditz-erregimena

dio ad.

Maiztasuna

g.er. (hobeto esan, erabili gabea da; baina sistematikoki jasotzen ditugu -arazi osaerakook).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Batez ere Zub. Ik. eraman, jasan, pairatu

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

egar, egartzen.

Kategoria

du ad.

Mailak

Goi.

Forma baten adiera(k)

jasan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Zub.

Forma baten adiera(k)

jasailea.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: egarri izan, egarriak egon.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: egarritan , egarriz .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

egarri izan, egarriak egon

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da adiera azaldu ahal izateko. Bide batez, berdindu sarrerako 5. adierako azpiadierarekin egin beste adiera bat.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

hezatu * Iturri gorde orretan / ezatu dute egarria. "Mitigan su sed" . Or Eus 311 (v. tbn. egarria hezatu en EZ Eliç 366). egarri * Egarria zerotzuten / khelder minez hezatu. EZ Noel 100.

LB: 0/ EPG: “Egarria hezetzeko iturririk makatzena da” (Sonia Gonzalez) / ETC: “Egarria hezetzeko iturririk makatzena da” (Sonia Gonzalez).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: egarria hezetu saciar la sed; matar/mitigar/calmar/apagar la sed goazen iturrira egarria hezetzera!: ¡vamos a esa fuente a saciar la sed!; Adorez: 0; Labayru: 0;

hezetu da/du ad. Heze edo hezeago bihurtu; hezetasuna eman, apur bat busti. Lurra hezetzen duen euria. Mihiaz ezpainak hezetu. Ginga-edari honekin ahoa hezetuko diat. Egarria hezetu: egarria kendu.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa egarri eta hezetu sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da adiera azaldu ahal izateko.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da adiera azaldu ahal izateko.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da. Adierak bereiztea komeni da: 1) edateko gogoa piztu; 2) interesa, gogoa sortu (zerbait jakiteko egarria piztu).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

EGARRIAK EGON (V-gip, G-azp, AN, B), EGARRIAK IZAN, EGARRIAK GERATU etc. Ref.: Etxba Eib; Iz ArOñ; Gte Erd 141; Elexp Berg. Tener sed. * Egarriak dagoanari edaten ematea. Iraz 34. Egarriak zegoan edan nai zuana. AA III 619. v. tbn. CatB 91. Noiz ikusi zintzagun goseak edo egarriak. Samper Mt 25, 44. Egarriak dagonari edatra ematea. CatAe 50. Egarriak egon eta urik ez gogoratzea. Apaol 43. Egarriek dagonai. CatUlz 36. Eztago egarriyak. Noe 129. Onenean egarriak zerate, ta esateko bidurrez. Alz Ram 119. Obeko degu len bezela jarraitzea, egarriyak bizi gabe. And AUzta 40. Egarrixak nago. Etxba Eib. Gaur egarriak etorri dala-ta. Anab Usauri (ed. 1986), 25. Alperra, beti nekatua; mozkorra, beti egarriak. EZBB I 31. Goseak eta egarriak beintzat ez dedilla egon. TxGarm BordaB 73. Askotan gertatu oi / gera egarriak. AZink 187. Egoaizea edo bero dagoenean, iturririk ez dagoen lekuetan, txakurrak asko supritzen du egarriak. Ostolaiz 34.

LB: egarriak egon 32, egarriak hil 12; EPG: egarriak egon 21, egarriak hil 14; ETC: egarriak egon 135, egarriak hil 50.

egarriak adb. (egon, gelditu eta kideko aditzekin). Egarriz. Egarriak nago arratsalde osoan. Egarriak dagoenari edaten ematea. Alferra, beti nekatua; mozkorra, beti egarriak. || Egarriak hiltzen utziko ote nauzu? Goseak eta egarriak amorratzen ibiltzen ginen, korrika arinago egiteagatik. [s.u. egarri]

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

egarriak egon eta egarriak gelditu azpisarrera egitea proposatu da. Beraz, aditzik gabeko adibide bakarra geratuko da. Horrekin batera, azpiadiera adiera egin: (egarriak hiltzen, amorratzen eta kideko aditzekin) oharra gehituta. (2021-11-23).

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera egitea proposatu da. Egarriak nago arratsalde osoan. Egarriak dagoenari edaten ematea adibideak hemen jaso.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa egarri eta egon sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera egitea proposatu da. Adibideren bat gehitzea komeni da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa egarri eta gelditu sarreretan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

egarriaraz, egarriarazten.

Aditz-erregimena

du ad.

Forma baten adiera(k)

egarria piztu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -tan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

egarri sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

egarritu, egarri(tu), egarritzen, da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

egarritu, egarri(tu), egarritzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

egarri sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ti.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

egartsua, egarri dena.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 iz. 'egarri handia'. 2 izond. 'egarri dena'.

Forma baten adiera(k)

egarri handia; gutxiago erabilia da 'egarri dena' adierako izond. gisa

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

zimendua, oinarria.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: egia esan, egia esateko, egiatan, egiaz

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: egia erran, egia errateko, egia esatera .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

egia esan, egia esateko

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da adierak bereiziz: dio aditzarekin ‘egia esanarazi’ eta da aditzarekin ‘hala gertatu’.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

berdadero (AN-ilzarb ap. Bon-Ond 155 ), berdaderu. Verdadero. v. egiazko. * Zuretzat ofrenda berdaderoa / da anima debana kontrizioa. Miserere 334. Iaungoiko da Gizon berdaderuen Humanidade Santisimeari [pertenezietan jakaz] . Bet 8. Maistrua egiaskoa eta berdaderoa fedesko gauzak erakusten dituzuna. Ber Trat 57v. Iangoiko eta Gizon berdaderue. VJ 10s. Eta ala nola baitire irur persona distintorik eta Jaun Goiko bat berdaderorik. SermAN 1r. Penitenzia berdaderoa. El 82. Nezesidade berdaderoareki inpediturik dagona. Ib. 62. Iru persona distinto eta solo Jangoiko berdaderoat. CatUt 210.

LB: “Esan nahi nuke munduko herri zapaldu guztiok hizkuntza berbera dugula, hau da, elkartasunarena, edo horrelako lema epiko poetikoren bat bete dela, baina egia berdaderoa da ez diogula elkarri deus ulertu.” (Argia); EPG: “Eta egia da, egia berdaderoa” (Patxi Zubizarreta), “Gutxiago direnen artean ere bada entimemarik, txikiak ere maiteago baitu bere egiatxoa, egia berdaderoa baino.” (Joxerra Gartzia); ETC: “Arazoa da kasu honetan milioi asko jenderentzat, Madrilen bildu ziren horientzat etsenplurako, Benedikto XVI.aren esana egia berdadero errebelatua dela; horrek eragin ditzakeen ondorio guztiekin, gorago aipatu dudan adibidea kasu.” (Jakin).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: egia berdaderoa: la pura verdad; Adorez: 0; Labayru: 0.

berdadero adj. Heg. Beh. Egiazkoa. (Batez ere egia berdaderoa esapidean erabiltzen da). Oraintxe bota duzu egia berdaderoa!

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da, berdadero sarreratik oharra eta adibidea kenduta. Heg. eta Beh. markekin jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa egia eta berdadero sarreretan, dagozkion markekin.

Erabileremu dialektala

Heg.

Mailak

Beh.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, egia berdadero formarekin egin den bezala.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

erran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

egia sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

egia sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

EGIA ESAN (V, AN ap. A EY III 347), EGIA ERRAN. A decir verdad. Tr. Documentado, tanto al Norte como al Sur, desde principios del s. XX. * Egia erran, banuke gogoa [...] sail ttipi bati lotzeko. StPierre 11. Egia esan, ni, orren urteak nituenean, enintzan gai. A Ardi 88s. Sainduaren bizar handiak poxi bat min egiten zautan, egia erran. Barb Sup 15. Egia erran, aditurik nago ez dela, Europan, nihun ikusi gaztelarren sorjesekorik oheen xehatzeko. JE Ber 29. Eu azan-azana baño ez, egija esan. Otx 121. Belarriak, egia esan, eztu ain gaizki artzen. Ldi IL 36. Egia erran, orduko idazkiek ez dute balio handirik literaturaren eretzean. Mde Pr 231. Egia esan, bai. Etxde JJ 121. Herabez eta, egia erran, lanak iziturik, ezetz ihardesterat nindagon. Lf (in Zait Plat XIII). Ez zan bakarra, egia esan, orretan. Erkiag BatB 34. Egia esan, andra zintzoa, / maitagarri ta on utsa. Ayesta 137. Ez dute, egia-erran, holako oroitzapen minen beharrik urruñarrek Sokorrirat etortzeko. Larre ArtzainE 251. Ni, egia esan, etxetik ere dexente ikasita joan nintzan orazioak. Insausti 70. Beharra ere bazegoen, egia esan. MIH 376.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

esan1 2 du ad. (Esapideetan). Hitzik esan gabe. Egia esan, ez nuen delako liburua gogoko. Oraingoz, egia esan, ez zait iruditzen batasuna irispidean dagoenik. Horrela, ez goaz inora; errekara goaz, hobeki esan. Hemen ezer ez; hobeki esan, Jainkoaren bakea. Bestela esan, batak ez daude besteen ondoan jartzeko neurrian. 1922an euskaltzaletu nintzen, nolabait esan. Azkenean, nork esan, inor baino berritsuago azaldu zaigu. Nork esan, itsasotik hiru mila metrora, horrenbeste ur? Hutsune horiek, ordea, esan bezala, aise bete ditzake lanak. Lehen esan bezala. [egia] egia esan Aitorpen moduko esaldi baten atariko gisa ezartzen den esapidea. Egia esan, ez nuen delako liburua gogoko. Oraingoz, egia esan, ez zait iruditzen batasuna irispidean dagoenik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabat ezabatzekoa adibidea lehendik azpisarrera gisa jasoa baitago egia sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da esan sarreran ere.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

egia esan forma aztertzean proposatua, parekoa denez.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da egia eta esan sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

egia sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

egia esan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: egiantzeko.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

egiantzeko

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Lematizazio-saio baten ondorioa da hau: egi antzeko B-G 2: Kk Ab II ("Gaurko gizonak dirura jausita dagoz, ta zuk or esan dozuna egi antzekoa bai-da izan; baña gizonok izan dira iñoz jakintza-zale andiak, grieguak eta"); Sor Gabon ("Atsegin-garrizko asmariyuak egi antzekuak izan bear dute"); egi-antzeko EB 1: MEIG ("Zehatz eta zorrotz neurtzen zuen beraz zer zen egia, zer egi-antzekoa, zer uste hutsa; zer gertatua eta zer asmatua"); egiantzeko IE-EB 3: Mde Pr 2 ("gertariok egizko edo, behinepehin, egiantzeko zirela sinesteko", "ikerkuntzen hasieran behinik behin, haien azalpenek egiantzeko eta gotor xamar iduri zuten"), MEIG ("Ez da hori noski jakite ziurra eta egiazkoa, egiantzekoa baizik") eta OEH argitaratuan beste bat (Lab Y: ""Egiantzeko" antzerkiaren ezaugarri"); egi-antz (eta egi-antx) G-EB 3: Zait Plat ("Egibiderik bage, egi-antzez eta berezko egokitasunez etorri omen zitzaion egia ori Sokrate'ri"); MEIG 2 ("Badu haatik halako bizitz-itxura edo egi-antxa", "Besterik jakin nahi dugu horien eta beste mila giza-sorkariren aurrean: ongi itxuratuak eta moldatuak dauden, alegia, bizidunen bizia baino biziagoa gertatu ohi den egi-antzik baduten") eta OEH argitaratuan beste bat (Or Y: "Egi-antzak zenbait aldiz gaiztakeria ere agertzea eskatzen du"); egiantz 14: B 2: AB AmaE ("Gabak legez guzurrak artuta egiantza, Zenbat eruan oi dauz bere alderuntza?"), Eguzk GizAuz ("egirik ezin danean, guzurra ta abarra, egiantza emonaz, ugari erabilli"), G 4: Vill Jaink ("Baiño esan ta esan, itxurazko egiantza edo tankera gauzari emanaz, ezkenean buruan sartzen dizute", "uste oker orren sortzaille izandako arrazoiek egiantza duten bitartean", "Eta bestalde, okerreko iritzietan maiz datzan egiantza edo egi-puska jasotzeagatik ere bai", "Erantzupena: Ba-du objezio onek egiantza"), IE 6: Mde Pr (adib. "egiantz ororen araura, errege hori Kornubiako kelta bat zen, erromatar gudalostean aintzindari izandakoa", "Hala ere egiantz ororen kontra berpizkunde bat ezagutu behar zuen zoritxarrezko hizkuntza horrek"), EB 2: Mde HaurB ("Baina zihur zen hura portreta-egileak Theresa ikusi behar izan zuela nonbait, bestela ez baitzion hainbat bizirik, hainbat egiantzik emanen bere laneginari"), MEIG ("Baina inork ezagutzen ez duen egiak ez dio inori eskubiderik ematen nabari den egiantzaren kontra oldar dedin"), eta egiantz-kalkulo behin (MEIG: "Estatistikak, egiantz-kalkuloa lagun zutela, nahiz sarritan sukalde zokoko estatistikak izan, aspaldi agertu ziren linguisten lanetan ez ezik, baita, eta batez ere gainera, filologoenetan ere"); Ik. OEH argitaratuan egi antz 1: Lab Y ("Nere antzerkia 'egi antzean' antolatuta dagola").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira egiantzeko 4 (J. Lizarralde: "Koldo Mitxelenak, bestalde, 1600. urtea ematen du egiantzeko urtemuga bezala, garai hartan euskararen azkentzea gertakari burutua zelarik Ebro ibaiaren eskuinaldean, hots, Errioxa Garaian"; P. Agirrebaltzategi: "Alor hauetako egiantzeko hipotesiak onartzea ez da fedea, azaleko eta atariko ustea baizik"; GBarand Gauzaki 2: "Egiantzekoa bihurtu nahi da teoria ta egiantzeko bihurtzen saiatzen da dialektikaria"); egiantzekotasun 4, ap. A.M. Toledo (adib.: "pertsonaia herritarren ahotsean egiantzekotasuna galtzeraino iristen den goimailako mintzaira", "agian, testu-mota honetan dagoen tradizio-faltak sortzen du egiantzekotasun-gabeziaren inpresioa"); egiantz 5 (Mde 2: "Gañera, ez du adierazten agerketa zenbaiten egiantza ta bereztasuna", "Irudi zuen egiantz bat erakarten zuela izebaren haur ipuinetan aurkitzen ez zena"; PAlt: "Aldiz, behin hutsik agertzen den Afezpicu-k halakoa izateko egiantz gehixeago du"; UZEI: "Roljokoei egiantza ematen asko laguntzen dute"; Lasa: "Funes-eren nortasunari ahalik eta egiantza handiena ematearren, kronika gisa edo, hobeto esan, oroitzapen gisa emanik dago ipuia").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

egiantz : DFrec 2 (egiantzarik, egiantzik), HiztEn, LurE, Euskalterm 7 (hauetan 1 e. handieneko estimatzaile, e. handieneko zenbatesle sinonimoarekin, 1 e.-funtzio, 1 e. handien, 1 e.-arrazoi, eta 1 egitxura sinonimoarekin); egiantzeko : HiztEn, LurE, Euskalterm 2 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

egiantz , egiantzeko : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF (egiantz eta egiantzako), DRA, PMuj DVC (egi-antz, egi-antzeko), DRA; egiantz-gabeko , egi-antzez : PMuj DVC; egiantza eman : Lur EF/FE (AS) // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

forma berria da, eta egokia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: EGIATAKO. Verdadero, auténtico. v. EGIAZKO. Ene erran horiek egietako egiak dire. Darthayet Manuel 462 (ap. DRA). Oi! Salcedo egiyetakua! Alz STFer 125. Berak nik baño aundiyagua du [korkoxa] ta... Gañera, egiyetakua. Alz Txib 103. Orduan itxaso usaia, egitakoa. JAIraz Bizia 109. Sincero. Euskalduna [...] bereztik egitako ta burudun da. EgutAr 2-2-1958 (ap. DRA)

egiatako 10, Berria (“Ez; badira film batzuk -kultuko filmak, egiatako zinema direnak, surf onari buruzko filmak- argitara Donostiako Kale Nagusian, Antzoki Zaharrean atera nahi dutenak, bai filmak eta bai zuzendariak”, “Orain, gatazka hori egiatako gerra baten testuinguruan sortu da”); egietako 1, Berria (“Haren iritziz, Confebasken jarrerak berak erakusten du agiria egietakoa dela”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

egiatako 1 (“Eta nola adierazi zuen artistak? Egiatakoak ez diruditen gorputz, aupegi eta paisaiak marrazten hasi ziren, hizkuntza ezezagun batean idazten”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia, eta sarrera gisa jasotzekoa benetako bezala.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

egitsu 7 aldiz ageri da, beti ap. Mb IArg I 2 ("Kristo Jaun Jangoiko-gizon egitsuak esana daukan bezala", "eman zan zerbait txorakeri eta zabarkerietara; eta ainbesteraño eze, bere kondairatzaille egitsuen Ribadeneirak deitu zion soldadutzar zorakerizalea", "aiñ klaru ta egitsuak ziraden agerkera oiek guztiyak beretzat...", "erriko jende xearen aboz etxeko berri egitsuak jakitearren egin det", "onela abestu zun bere il-kanta, egitsu, ozenki ta garbi", "jendeak galdegai oni erantzupen egitsua billakatzen zion", "Gis onetako bataitu txarrak gure Jangoiko bizi-egitsu ezin obearen legerako baño agitz obeak dira").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

egitsu 3 ageri dira, B-G: Zubk ("bertsoaldi orreik, gertaeraren kronika egitsu, samur eta pozkarriak diralako", "Emen dagoz argazkiak oroigarri zintzo eta ziñaldari egitsu"); Lab TOE ("Beste eletari eder ta adiskide maiteak, orain amabost egun itz egitsu ta bikañetan Mujika'ren arrigarrizko lana goratu zuten").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

egitsu : AB50 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

egiatsu : HaizeG BF, Lh DBF, DRA; egitsu : DRA, PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

egiatia.