50535 emaitza bilaketarentzat - [14751 - 14800] bistaratzen.

endes
adj. zub. Zikina, txukuntasunik gabea.

Aztergaia: endes

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-12-01 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Zub.

Forma baten adiera(k)

zikina.

endibia
iz. Txikoriaren familiako landarea, hosto luzangaz osaturiko bihotza duena (Cichorium intybus var. foliosum).

Aztergaia: endibia

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-12-01 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: endibia: Cichorium intybus var. Foliosum.

Txostenaren laburpena

ez dugu aurkitu OEH eta EEBSko corpusetan.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

endibia : HiztEn, LurE, Euskalterm 4. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Hiztegi berezituetako datuak

Banaketa eta kontsumoko hiztegian: endibia .

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

endibia : HiruMila, ElhHizt, EskolaHE. Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Bestelakoak
Zerrenda osagarriak

NekHizt.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Cichorium intybus var. Foliosum.

endodermo
iz. biol. Enbrioiaren hiru geruza nagusietan barrukoena.

Aztergaia: endodermo

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:20 1998-12-01 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Biol.

endogamia
1 iz. Jatorri, arraza, komunitate edo gizarte maila bereko kideen arteko ezkontza. Odolkidetasunak eta endogamiak ahuldutako sasi-aristokrazia leinu baten azken alea.
2 iz. Ahaidetasun estua duten izakien arteko ugalketa sexuala. Endogamiak galtzeko bidean jartzen ditu animalia asko.
3 iz. Norberaren talde edo erakundekoak ez direnak ez onartzeko jarrera. Politikariek endogamiaren arriskua izaten dute.

Aztergaia: endogamia

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: EArau 2007-05-31
Hiztegi Batuko Lantaldea: EOh

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E103]: "gehitu endogamia".

 - [E116]: forma berria da hau ere; eta, berez, hurrengo itzulirako uztekoa (nazioartekoa da, eta ez luke arazo berezirik, alde horretatik)".

 - Erabakia: Erabakia (2007-05-31): "endogamia".

endogamiko
adj. Endogamiari dagokiona, endogamiaren ondorio edo emaitza dena. Gizaki endogamikoek eta maskota odolgarbiek bezalaxe, inurri talde endogamikoek ere sistema immunologiko ahulagoak dituzte. Iberiar penintsulara iritsitako agot gehienak nahastu egin ziren, lausotu; Bozaten, ordea, auzo endogamikoa izateagatik, diskriminazioak urte gehiago iraun zuen. Literatura nahiko mundu endogamikoa da, ezin uka; baina futbola beldurgarriagoa da.

Aztergaia: endogamiko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11: LBeh46 2024-01-16 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 46 (Argia 7, Berria 13, Deia 2, , Elhuyar 3, Elkar 6, Erlea 2, Euskaltzaindia 4, Jakin 4, UEU 5); ETC 177

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: endogamiko izond. (Biol.) endogámico, -a monarkia endogamikoa: monarquía endogámica / Adorez: 0 / Labayru: endogamiko 1 adj. Biol. endogámico -ca / NolaErran: 0. / Euskalterm: 0.

Bestelakoak

endogamia 1 iz. Jatorri, arraza, komunitate edo gizarte maila bereko kideen arteko ezkontza. Odolkidetasunak eta endogamiak ahuldutako sasi-aristokrazia leinu baten azken alea. / 2 iz. Ahaidetasun estua duten izakien arteko ugalketa sexuala. Endogamiak galtzeko bidean jartzen ditu animalia asko. / 3 iz. Norberaren talde edo erakundekoak ez direnak ez onartzeko jarrera. Politikariek endogamiaren arriskua izaten dute.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

endogeno
1 adj. biol. Organismoez, eritasunez eta kidekoez mintzatuz, barrutik sortzen dena. Ik. exogeno. Eritasun endogenoa.
2 adj. geol. Lurraren barnealdean gertatzen edo sortzen dena. Harkaitz endogenoak.

Aztergaia: endogeno

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-12-01 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Biol. eta Geol.

endokarpo
iz. bot. Perikarpoaren hiru geruzetan barnekoa.
endokrino
1 adj. med. Guruinez mintzatuz, jariatzen duen gaia zuzenean odolera isurtzen duena. Guruin endokrinoak.
2 adj. Guruin endokrinoei edo hormonei dagokiena. Sistema endokrinoa.

Aztergaia: endokrino

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:27 1998-12-01 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: endocrino.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

endokrinologia
iz. med. Medikuntzaren adarra, guruin endokrinoen garapena, funtzioak eta eritasunak aztertzen dituena.

Aztergaia: endokrinologia

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-12-01 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Med.

endometrio
iz. anat. Umetokiko muki-mintza. Endometrioko minbizia. Pilula hori eraginkorra da obulua endometrioan ezarri baino lehenago hartzen bada.

Aztergaia: endometrio

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11: LBeh30 2024-01-16 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 30 (Berria 7, Elhuyar 8, Consumer 5, Laneki 2, UEU 8); ETC 204

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: endometrio iz. (Anat.) endometrio / Adorez: 0 / Labayru: endometrio 1 iz. Anat. endometrio / NolaErran: 0. / Euskalterm: endometrio (Med. termino onartua).

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa, dagokion markarekin.

Informazio lexikografikoa
Jakite-arloak

anat.

endore
iz. zah. Alkatea. Hiriko endorea eta zinegotziak.

Aztergaia: endore

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:20 1998-12-01 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

alkatea.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E109]: "endore iz. g.er. 'alkatea'".

 - [E208]: "endore: honi nahitaez Zah. erantsi beharko zaio".

 - [E116]: "lantaldeak "g.er." markarekin proposatu du, eta hala dagokio OEHko oharraren arabera: "Aparece en Refranes y Sentencias, y su uso se ve revitalizado en el s. XX por autores meridionales, sin duda como sustituto de un préstamo claro como alkate. En DFrec hay 4 ejs.". Hor aipatzen diren idazleak, RSenaz gainera: Tx. Agirre, J.B. Ayerbe, Gabriel Manterola, J.B. Eguzkitza, Joseba Altuna, A.M. Labayen, N. Etxaniz, Inozenzio Munita, J. Mirande. XX. mendeko corpusean badira beste batzuk: Euzkadi 1930, EAEg 1936 (7 aldiz), G. Barandiaran (3 aldiz), Ataño. Gaurko prosaren corpusean ikusi ditudanak, azkenik, metahizkuntzakoak dira. Zuek esan markaren bat erantsi behar zaion, eta zein: segurua da Heg. dela, baina Zah. ere bai?".

 - Erabakia: Erabakia (2007-05-31): "endore iz. Zah. 'alkatea'".

endorfina
iz. biokim. Hipotalamoak eta hipofisiak jariatzen duten gaia, morfinarenaren antzeko eragina duena. Kirola egiteak tentsio fisikoa deskargatzen laguntzen digu, kirolaren ondorioz sortzen zaizkigun endorfinak lasaigarri naturalak dira eta.

Aztergaia: endorfina

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z7:HBL 2014-07-22 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak

LBeh (2014-04-03): endorfina 57: Elhuyar 16 (adib.: “Are gehiago, ustezko analgesikoa sartu aurretik ere behatu zuten parte-hartzaileak endorfinak askatzen hasi zirela”), Consumer 21 (adib.: “Frogatua dagoenez, azukre-kontsumoak ongizate-sentsazioa sortarazten duen endorfinen liberazioa estimulatzen duenez, pertsona batzuek gozoetarako erakarpen bizia nozitzen dute”), Berria 8 (adib.: “Kirola egin: tentsio fisikoa deskargatzen laguntzen digu, kirolaren ondorioz sortzen zaizkigun endorfinak lasaigarri naturalak dira eta”), EiTB (“Adituen arabera, izpi ultramoreak hartzean gorputzak endorfinak kanporatzen ditu eta horrek ongi sentiarazten gaitu”), Jakin (“dopamina, serotonina, noradrenalina, endorfinak, besteak beste”), Argia 10 (adib.: “Gure gorputzak endorfinak aska ditzake, besteak beste, sexu harremanetan, min handia dugunean, janari batzuk ahoratzean (txokolatea, esaterako) eta ariketa fisikoa egiterakoan”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: endorfina 9: Berria 2 (adib.: “Jotzen zaituztenean, gorputzak endorfina pila askatzen du, estres handia dela eta”), Xabier Mendiguren Elizegi 4 (adib.: “Endorfinengatik da hori.”), Luis Elberdin 2 (adib.: “Plazer ematen du, autoestimua hobetzen du, bikotekideen arteko lotura sendotzen du eta endorfinak askatzen laguntzen du”), Xabier Olarra (“Lepoa moztu eta handik 8 segundora, endorfinak askatzen dira; oinazerik gabe hiltzen da animalia”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es endorfina / fr endorphine: Elhuyar: endorfina / Nolaerran: - / Zehazki: endorfina / Labayru: - / Adorez5000: -.

Lantaldearen irizpideak
Nazioarteko forma da, euskal baliokidearekin batera onartzekoa

Nazioarteko forma da, eta onartzekoa.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Biokim.

endosatu, endosa, endosatzen
du ad. ekon. Norbaiti kreditu agiri bat eskualdatu, agiri horren atzealdean horrela egin dela jasoz.

Aztergaia: endosatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-12-01 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena

Ez dugu aurkitu ez OEHn, ez EEBSn.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

endosagarri : HiztEn, Euskalterm 2 (hauetan 1 efektu e. = agindurako efektu); endosapetu : AB38 1; endosatu : AB38 1, HiztEn, Euskalterm 3 (hauetan 2 letra e.); endosatzaile : AB38 1, HiztEn, Euskalterm 1 (endosu-hartzaile sinonimoarekin); endosu : AB38 1, HiztEn, Euskalterm 1; endosu-hartzaile : Euskalterm 1 // eta gainera 'endosar' itzulitako ordainez eman : AB50 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

endosagarri : HiruMila (endosable), ElhHizt (endosable); endosaketa : HiruMila (endosamiento); endosakizun : PMuj DVC (endosable); endosatari : HiruMila (ik. endosuhartzaile); endosatu : HiruMila (endosar, endosado), ElhHizt (endosar), Lur EF/FE (endosser); endosatzaile : HiruMila (endosante), ElhHizt (endosante); endosu-hartzaile : HiruMila (endosatario), PMuj DVC (endosatario); endosu : HiruMila (endoso), ElhHizt (endoso), PMuj DVC (contenta, endoso: com.); eta PMuj DVC: endo-email (endosador), endos-emate (??): endose // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal endosar, endose / endosser, endos formen ordainak: HiruMila: endosatu / endoso; endosu // ElhHizt: 1 (ecom.) endosatu; 2 (fig.) egokitu, -arazi / endoso: endosu // Lur EG/CE: leporatu// Lur EF/FE: nork bere gain hartu / ø // Casve FE: (vêtement) jauntsi, soinean ezarri; (responsabilité) bere bizkar hartü, bere gain hartü; (signature) irazagütü, izenpetü / ø // HaizeG FB: (vêtement) jauntzi, soinean eraman; (responsabilité) bere gain hartu / sinadura // T-L LBF: (vêtement) soinean eman, jauntzi; (responsabilité) bere gain hartu / ø // PMuj DCV: 1 (ceder a favor de otro) eman, beste(ren)ganatu; 2 (trasladar, transmitir) leporatu, gaiñeratu, irauli, eratxiki / ø // gainera: es endosable: endosagarri: HiruMila, ElhHizt // es endosado: endosatu: HiruMila // es endosamiento: endosaketa: HiruMila // es endosante: endosatzaile: HiruMila, ElhHizt; endosu-emaile: ElhHizt; irazagüle: Casve FE // es endosatorio: endosu-hartzaile: HiruMila, ElhHizt // Ez ditugu aurkitu ap. XarHizt, Azkue Aurkibidea.

Bestelakoak
Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: endosar.

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

endosa, endosatzen.

Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena

du ad.

Jakite-arloak

Finantz.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: "gehitzeko: endosatzaile, endosu-hartzaile. Familia osatzeko, halakoak behar".

 - [E116]: "endosatu onartzeak berez bezala irekitzen dio atea endosatzaile eratorriari; baina lantaldeak ikusi gabeko forma berria da hau ere, eta itxaron dezake hurrengo itzuliko txanda iritsi arte (adieraz, anbiguoa dirudi, delako finantza-eragiketaren emailea nahiz hartzailea adieraz ditzakeenez: cf. mailegatzaile bezalakoak). Gainera, eragiketa horren adierazlea argitu beharko genuke lehenik, endosu-hartzaile bezalako bat onartzeko: AUk ontzat ematen du endosu, baina lantaldea ez dago nonbait hain seguru, eta frantsesezko endos / endossement formak aipatu ditu, baldintza minimoa beteko lukeen mailegurik ez dagoela iradokiz bezala. Nire ustez, aski dugu oraingoz endosatu aditza jasotzea, bestelakoak hurrengo itzulirako utziz".

 - Erabakia: Erabakia (2007-05-31): "endosatu, endosa, endosatzen. du ad. Finantz.". eta "endosu iz. Finantz.".

endosatzaile
iz. ekon. Kreditu agiri bat endosatzen duena. Kontrako klausularik izan ezean, endosatzaileak letraren onarpena eta ordainketa bermatzen ditu.

Aztergaia: endosatzaile

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z10: LBeh63 2020-07-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu endosatzaile formarik.

endosatzaile 63: Deustuko Unibertsitatea 57 (“Ezinbesteak hamabost egunetik gora irauten badu ukandunak bere endosatzaileari ezinbestearen berri eman dionetik zenbatzen hasita, atzerabidezko akzioak egikaritu ahal izango dira, protestorik edo horren baliobesteko adierazpenik egin behar izan gabe, nahiz eta komunikazio hori egin aurkezpen epea amaitu aurretik”), Elkar (“Beraz hark bazekien (eta Emmak berak baino hobeto) ordainduko haien historia luzea, txikerrak hasieran, endosatzaile gisa askotariko izenak zeramatzatela”), Laneki 5 (“Endosatzailearen sinadura“).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu endosatzaile formarik.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: endosatzaile (TN; es endosante; fr endosseur).

Bestelakoak

endosatu du ad. Ekon. Norbaiti kreditu agiri bat eskualdatu, agiri horren atzealdean horrela egin dela jasoz.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

endoskopia
iz. med. Gorputzeko barne organoak endoskopioaren bidez miatzean datzan teknika; teknika hori baliatuz eginiko miaketa. Ik. laparoskopia; kolonoskopia. Ondorio horretara iristeko, Max-Plank Institutuko mikrobiologoek, 1999tik, bakterioaren laginak jaso dituzte mundu osoan zehar, endoskopia bidez. Jaso ditut endoskopiaren emaitzak.

Aztergaia: endoskopia

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z8:LBeh 2017-01-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak

LBeh (2016-10-26): endoskopia 30: Deia, Elhuyar 4, Consumer 15, Berria 4, EiTB 5, Argia.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: endoskopia 3, Berria.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: endoskopia (4).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: ez dugu aurkitu endoskopia formarik.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es endoskopia / fr endoscopie: Elhuyar: endoskopia / NolaErran: - / Zehazki: endoskopia / Labayru: endoskopia / Adorez5000: endoskopia.

Lantaldearen irizpideak
Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

Nazioarteko forma da eta beste gabe onartzekoa.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Med.

endoskopio
iz. med. Hodi gisako optika-tresna, mutur batean argia eta kamera eta bestean bisorea dituena, eta gorputzeko barne organoak ikusteko erabiltzen dena. Kirurgia klasikoak ebaki handiak egiten ditu iritsi nahi duen tokira iristeko, baina teknika berri honekin, ez da horren beharrik: aski da ebaki txiki bat egin eta handik endoskopioa sartzea.
endosu
iz. ekon. Endosatzea; endosatze klausula. Akzio izendunak endosuaren bidez ere eskualda daitezke.

Aztergaia: endosu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-12-01 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: endoso / PFGZ: "Endosu: Endoso".

Lantaldearen irizpideak
Tradizioan finkatu gabea

Bebil (cf. fr endos / endossement).

endotelio
iz. biol. Odol hodien eta bihotzaren barneko mintz mehea, zelula geruza bakar batez eratua dena.

Aztergaia: endotelio

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:HBL 2003-01-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Biol.

endotermiko
adj. kim. Erreakzio kimikoez eta kidekoez mintzatuz, ingurunetik beroa xurgatzen duena edo, gertatzeko, kanpoko beroa behar duena.

Aztergaia: endotermiko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:30 1998-12-01 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

endotermiko 5: FisKim/5 3, I. Irazabalbeitia, Kimikako Problemak.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

endotermiko : AB38 3, HiztEn, Euskalterm 3 (hauetan prozesu endotermiko 1, erreakzio endotermiko 1). Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

endotermiko : HiruMila (eta AS: erreakzio endotermikoa), ElhHizt. Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Kim.

endreda-makila
adj. Heg. lgart. Bazter-hondatzailea; bazter-nahaslea. Endreda-makila hutsa haiz, beti habil bazterrak nahasten.

Aztergaia: endreda-makila

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau63
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E124]: "endredamakila: falta da, hots 'beti gauzak nahasten ari den pertsona'" (1995-01-25)

Euskaltzainen oharrak

 - Bidalketa: ik. oh. s.u. endredatu

endredatu, endreda, endredatzen
du ad. Heg. herr. Nahasi, korapilatu. Burutik endredatua dabil. Han zebilen bazterrak endredatzen. Bakean daudenak endredatzera. Gariak mehe eta endredatuak. || (Partizipio burutua izenondo gisa). Berbeta endredatu hori.
Azpisarrerak

Aztergaia: endredatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-03-23 Bigarren mailan onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

endredatu, endreda, endredatzen. Heg. Herr. du ad.: burutik endredatua dabil; han zebilen bazterrak endredatzen. / AS: endreda-makila.

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

endredatu, endreda, endredatzen

Informazio lexikografikoa
Mailak

Herr.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

burutik endredatua dabil; han zebilen bazterrak endredatzen

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E208]: "endreda-makila: endredatu aditzetik datorrenez gero endredamakila grafia dagokio, dena batera, marrarik gabe".

 - [E116]: "nik ez dakit "aditzetik datorren"; dena dela, lehen itzulikoak ez ditugu aldatzen, eta hau ere aldatu gabe uztekoa da (adibidez, Euskaltzaindiaren arauak kontuan izan, eta leial jokatzen saiatzen direnenganako begiruneagatik)".

 - Erabakia: EArau (1996-10-18): onartu egin da. Erabakia (2007-05-31): "utzi eta aztertu gero".

endredatzaile
adj. Heg. beh. Endreda-makila, bazter-nahaslea. Zu bezalako endredatzailerik ez da inguruan sortu.

Aztergaia: endredatzaile

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-12-01 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Heg.

Mailak

Beh.

endredo
1 iz. Heg. beh. Nahastea, nahaspila. Endredo pixka bat egiten dute umeek. Erbestera joan eta endredoan hasi.
2 iz. Heg. beh. Eragozpena. Ez nion endredorik sortu nahi.

Aztergaia: endredo

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:41 1998-12-01 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

endredo 2, G (PE, EusJok); enredo 6: B 2 (Añ GGero, JJMg BasEsc), G 4 (Mg CC, Xe 2, PE); enredo zale 1, B (AB AmaE); endredo/u 1 (Basarri); endrero/u 2 (Balad, PE); enredo/u 2 (AzpPr, EusJok). Eta OEH argitaratuan enredo/u 1 (Etxba Eib).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

endredo 3, G-EgAs (El Día 1933, F. Larrea, J.M. Lertxundi); endrero/u 1 (PEBiz).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

endredo : Euskalterm 6 (hauetan endredozko komedia 1); endredu : HiztEn; endrero eta enrero : AB50 (agerraldi bana). Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

endredo : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt. Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: endredu / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa

-o/-u.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Heg.

Mailak

Beh.

endurtu, endur, endurtzen
1 da/du ad. Gutxitu, tamaina edo ugaritasuna galdu; ahitu. Zer erokeria horrelako diruketa endurtzea batere beharrik gabe! Mahasti hau betea zen, baina endurtu da. Aste honetan atuna bet-betan endurtu da.
2 da/du ad. Organo baten tamaina eta bizitasuna gutxitu, edo garapena gelditu. Ik. atrofiatu. Hankak endurtuak dituzten narrastiak.

Aztergaia: endurtu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau63
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-03-23 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

endurtu, endur, endurtzen. da/du ad.

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

endurtu, endur, endurtzen

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: "[nik zerrendatik kendu egingo nuke]" (1994-11-02)

ene (gure...) iduriko
Ipar. eta naf. Nire (gure...) ustez. Ene iduriko, hori ongi da.
ene bada
interj. Ustekabea, harridura edo larritasuna adierazteko erabiltzen den esapidea. Ene bada, Jaungoikoaren Ama maitea!, nork esan halakorik?

Aztergaia: ene bada

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH:AS 2018-02-13 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ENE BADA (ETA), ENE BA (V-gip). "Interjección de asombro, sorpresa o de pena" Etxba Eib. Ene bada ta, Jaungoikoaren izenean! Ez, andrea. Ag Kr 159. Ene ba! Ta zelan dabil bera? Kk Ab I 7. Ene, ba! Ldi BB 20. Ene bada! alaba! zer buruauste berri duket? Zait Sof 111. Ene bada, Jaungoikoaren Ama maitea! nork esan alakorik? Etxde JJ 122. Ene ba!, esan eban, egunsentia eldua da onezkero. Erkiag Arran 155s. Ene bada! An asi zan erromeria! Bilbao IpuiB 154. Ene bada ta! Gure jardunean, olerki-ordua iritxi zaigu. NEtx LBB 205s. Ene bada! Ura ixkanbilla armatu zana! AZink 90. v. tbn. Altuna 85. SM Zirik 27. Anab Poli 130

adib: ene2 1 adj. Nirea. Ene iritziz. Arren ene andre Milia Lasturko. Ene etxea erre zutenak. 2 interj. Ustekabea edo larritasuna adierazteko erabiltzen den hitza. Ik. ai ene. Ene!, nondik irten zara era horretan? Ene!, zer diozu? Ene!, asko dituk! Ene bada! Ene Jesus! Ene errukarria!

ene bada 144: Consumer, Berria 7, EiTB 131, Jakin 2, Argia, Erlea, DiarioVasco; ene bada eta 1, Euskaltzaindia (“Nik “rr” ta “ll” erabiltzen, zoritxarrez nere liburuan. Ai, ene, bada ta!”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ene bada : Berria 2, Filosofia apaingelan 17, Xabier Paya 6, Oskar Arana 4, Iñaki Mendiguren 4, Anton Garikano 6, Lopez de Arana 2, Jon Muñoz 3, Edorta Jimenez 3, Karlos Zabala, Juan Martin Elexpuru, Jesus Mari Mendizabal, Juan Garzia…; ene bada ta 3, Patxi Iturritegi.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa ene sarreran, ene bada forman.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ene sarreran.

ene fedea
interj. Esaten dena indartzeko erabiltzen den esapidea. Ontsa merezi duzue, ene fedea!

Aztergaia: ene fedea

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau68

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

ene2
1 adj. Nirea. Ene iritziz. Arren ene andre Milia Lasturko. Ene etxea erre zutenak.
2 interj. Ustekabea edo larritasuna adierazteko erabiltzen den hitza. Ik. ai ene. Ene!, nondik irten zara era horretan? Ene!, zer diozu? Ene!, asko dituk! Ene Jesus! Ene errukarria!
eneganatu, enegana/eneganatu, eneganatzen
da/du ad. Nireganatu. Gaitz guztiak urruntzen ditut, on guztiak eneganatzen ditut.

Aztergaia: eneganatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-12-01 Bigarren mailan onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Forma erregularra edo paradigmaren araberakoa da hobestekoa

Oharra: "h. neureganatu", zioen lantaldearen hasierako proposamenak, nireganatu forma aztertzean EBBak erabaki-edo zuelako, izenordain indartuen gain eraturiko aditzak zirela hobestekoak (neureganatu, geureganatu, zeureganatu, etab.); Euskaltzaindiak, ordea, bestela erabaki zuen 93. arauan, neureganatu arautzean, bere ohar eta guzti: "neureganatu / nireganatu eta neuretu / niretu sistema berria onarturik, gainerako izenordeei dagozkien eratorriak modu berean osatuko dira".

Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

enegana(tu), eneganatzen.

Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena

da/du ad.

enegarren
1 ord. Zerrenda edo sail batean, aurretik zehaztu gabeko kopuru altu bat duena. Denak han zeudela ikusi nuen enegarren aldiz. Gandhi bere enegarren gose greba egiten ari da. Goiz hartako enegarrena zen aitaren telefono dei hura.
2 iz. mat. Segida bateko zehaztu gabeko posizioa.

Aztergaia: enegarren

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: EArau 2007-05-31
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:HBL 2004-09-07 Lantaldeak erabaki gabe utzia

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu zuzena da, baina zalantzak daude hiztegian jasotzeaz

[ik. oharra s.u. ngarren] ez da hiztegi-kontua, horrela idatzia behintzat; testu arruntean erabiltzeko, egokiagoa da n-garren grafia, eta are egokiagoa enegarren.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E116]: "hemengo hau ngarren edo n-garren baino egokiagoa iruditzen zait niri ere. Baina begiratu dut n- hasierakoetan egin duten txostena, eta bizpahiru testutako kontua dela ikusi: oinarri ahulegia da hori zerbait erabaki ahal izateko, eta erabiltzaileen esku utziko nuke nik".

 - [E116]: "Proposamena: kendu lerroa".

 - Erabakia: Erabakia (2007-05-31): "enegarren"

enema
1 iz. Heg. Hesteak libratzeko uzkitik sartzen den isurkaria. Ik. aiuta 2. Enema zer abiaduratan sartzen den jakiteko eta hura kontrolatzeko, disoluzioa dagoen ontziari edo poltsari begiratu behar diogu. Enemak emateko modua eta materiala.
2 iz. Heg. Enema gorputzean barneratzeko erabiltzen den ponpa txikia. Sartu enemaren edukia ondestean, lubrifikatutako kanulatik barrena.

Aztergaia: enema

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z10: LBeh62 2020-07-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu enema formarik.

enema 48: Berria 2, Elkar 3, Consumer 4, Laneki 39.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu enema formarik.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: enema (4), aiuta.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es enema / fr lavement: Adorez: (Med.) aiuta / Elhuyar: (Med.) enema, aiuta (Ipar.) / Labayru: (Med) enema / Zehazki: (MED) enema, aiuta / NolaErran: (médecine) aiuta – labamendu (BL).

Bestelakoak

aiuta 1 iz. Ipar. Laguntza. Zure aiutarik gabe ezin gaitezke babestu. 2 iz. Ipar. Hesteak libratzeko uzkitik sartzen den isurkaria. Aiuta eman, ipini.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa, baina Heg. markarekin, ez baitu gutxienekoa betetzen.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Heg.

eneolitiko
adj. hist. Eneolitokoa, Eneolitoari dagokiona.

Aztergaia: eneolitiko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:41 1998-12-01 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2008-07-08 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ager. guztiak JMB ELG testukoak dira: eneolitos 19 eta leeneolitos behin; eneolitosaldi (eta eneolitos-aldi) segidako 15 ("eneolitos aldian" birritan, "eneolitos edo neolitos aldian noski", "Eneolitos eta burdiñorialdiak", "Eneolitos-Burdinori-eta Burni-aldiak", "Eneolitos edo Urraida-aldia", "Eneolitos-aldia", "Eneolitos-aldiko" 3, "Eneolitos-aldi ezkeroztik", "Eneolitos edo urraida-aldia", "eneolitos-aldia" birritan, "eneolitos-aldian"); eneolitos-garai 4 ("Eusko-eneolitos-garaiko oroipengaiak", "eneolitos-garaitik aberatsak eta beartsuak nabarmentzen asi ziran", "eneolitos-garaia baño lenago", "sinismen oek ere eneolitos-garaikoak izan bear dute"); leeneolitos garai 1 ("Pranko-kantauritar lurraldeetan protoneolitos edo Leeneolitos garaiak izen berezi bat du: Asturkoa; alegia"); mesolitos garai 1; neolitos 8 (azken-neolitos-aldi 1, n. aldi 1, n. garai 3, n.-garai 3); paleolitos 29 (geroztik[-]paleolitos-aro 3, goien-paleolitos 6, goien[-]paleolitos[-]aro 4, goien-paleolitos-aldi 1, leen-paleolitos(-)aro 3, paleolitos(-)aldi 2, p.(-)garai 9, p.-aro 1); epipaleolitos 6 (e. aldi 1, e. garai 2, e.-garai 3); protoneolitos garai 1; bestetan jasoak: neolitiko 1 (MEIG); paleolitikari 1 (Mde Pr).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

-lito formakoen ager.ak 35 dira (eneolito 4; mesolito 2; neolito 19; paleolito 8; paleolitotar 1; epipaleolito 1; autore-obrak: Oihenart Taldea 2, EHHistoriaz 14, J.A. Mujika 8, A. Prego 3, Lantziri 3, Azurm, Gizakia, UZEI); -litos formakoenak 42 (eneolitos 7; mesolitos 10; neolitos 10; paleolitos 14; epipaleolitos 1; autore-obrak: Oihenart Taldea 12, B. Otaegi 12, J. Zabaleta 4, J. Kalzada 3, JMB LEG 3, SM Gogoz 3, Zibilizazioa 3, A. Azkona, K. Igea); -litiko izond.-iz.enak 28 (eneolitiko 3; mesolitiko 1; neolitiko 11; neolitiku 1; paleolitiko 12; autore-obrak: Fisikaren historia 4, B. de Arrizabalaga 3, Oihenart Taldea 3, A. Arrinda 3, NZ 2, Eguna 1990 2, A. Prego 2, J.M. Elexpuru 2, A. Azkona 3, Txill, I. Murua, Gazt, HizkLiter); -lito(s)-x osaerakoenak 44 (eneolitos aro 6, eneolitos garai 1; mesolito aro 1, mesolito(s) garai 6, mesolitos-ekonomia 1, mesolitos-talde 1; neolito(s) aro 5, neolito(s) garai 4, neolitos kultura 2, neolitos maila 1; paleolito garai 1, paleolito mundu 1, paleolito(s) (h)aro 9, goi-paleolitos aro 1, goien(-)paleolitos haro 2, lehen paleolito haro 1; epipaleolitos aro 1; autore-obrak: B. Otaegi 12, Oihenart Taldea 9, EHHistoriaz 7, J. Zabaleta 4, J. Kalzada 3, Zibilizazioa 3, JMB LEG 2, Lantziri 2, A. Azkona); eneolito 4 (Oihenart Taldea 2, EHHistoriaz 2); eneolitos 7 (e. aro 6, eta e. garai 1: Oihenart Taldea 2, B. Otaegi 4, J. Zabaleta); eneolitiko 3 (B. de Arrizabalaga; Oihenart Taldea, NZ); mesolito 2 (EHHistoriaz: "m. aro", "m. garai"); mesolitos 10 (5 m. garai, 1 m.-ekonomia, 1 m.-talde: JMB LEG, SM Gogoz 2, B. Otaegi 5, J. Zabaleta, A. Azkona); mesolitiko 1 (Oihenart taldea); neolitos 10 (3 n. aro, 3. n. garai, 2 n. kultura, 1 n. maila: Oihenart taldea 3, B. Otaegi 2, JMB LEG, J. Zabaleta 2, J. Kalzada, Zibilizazioa); neolito 19 (n. aro 2, n. garai 1: J.A. Mujika 8, EHHistoriaz 7, A. Prego, Lantziri 3); neolitiko 11 (n. zahar 1, aro neolitiko 1: B. de Arrizabalaga; A. Arrinda; Eguna 1990 2, A. Prego 2, HizkLiter, J.M. Elexpuru 2, Fisikaren historia, I. Murua) eta neolitiku 1 (Gazt); neolitizatze prozesu 1 (EHHistoriaz); neolitizazio 1 (A. Prego); paleolito 8 (goi p. 1, p. garai 1, p. mundu 1, p.-aro 2: A. Prego 2, Azurm, Gizakia, EHHistoriaz 4) eta paleolitotar 1 (UZEI); paleolitos 14 (erdi(ko) p. haro 2, goi p. 1, goi-p. aro 1, goien(-)p. haro 2, lehen p. haro 1, p. (h)aro 5: Oihenart taldea 7, B. Otaegi, JMB LEG, SM Gogoz, K. Igea, Zibilizazioa 2, J. Kalzada); paleolitiko 12 (aro p. 3, goi-p. 2, p. gizon 1, p. kai 1: B. de Arrizabalaga; A. Arrinda 2; Fisikaren historia 3, NZ, A. Azkona 3, Oihenart taldea, Txill); epipaleolito 1 (EHhistoriaz); epipaleolitos aro 1 (J. Kalzada)..

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

-lito formakoak proposatzen dituztenak: HiztEn, ElhHizt, HiruMila, Euskalterm; -litos formakoak: LurE, EskolaHE; Eneolito : HiztEn, Euskalterm; eneolitos : AB38 3 (hauetan e. haro 1), LurE (Eneolitos aroa edo Kobre aroa); epipaleolitos : LurE; mesolito : AB38 (mesolito(-)), HiztEn (Mesolito), Euskalterm 2 (hauetan 1 mesolito-aroa); mesolitos : AB38 4 (hauetan m. aldi 1, m. garai 1, m. haro 1), LurE; neolito : AB38 1 (hauetan n. haro 1, neolito- 1), HiztEn (Neolito), Euskalterm 2; neolitos : AB38 11 (hauetan n. garai 2, n.-garai 1, n. geroztik 1, n. haro 1, n. iraultza 2, n. kulturaren hedapen 1), LurE (Neolitos aroa); neolitozaro : DFrec 1; paleolito : AB38 2 (hauetan paleolito haro 1, paleolito(-) 1), AB50 1, HiztEn (Paleolito), Euskalterm 10 (hauetan 2 behe-p., 1 erdi-paleolito, 1 goi-paleolito, 1 p. behekoa, 1 p. erdikoa, 1 p. goikoa, 1 paleolito-aroa); paleolitos : DFrec 2, AB38 11 (p. garai 2, p. haro 3, paleolitos(-) 1, p.-garai 1), LurE (Paleolitos aroa); eneolitiko : AB38 1, HiztEn; neolitiko : DFrec 1, AB38 7 (hauetan n. garaia 1, neolitikotik aurrera 1, neolitikoz geroztik 1), HiztEn, LurE, Euskalterm 3 (hauetan 1 azkenaldiko n., 1 iraultza n.); neolitizakuntza : 2 AB38; neolitizapen : 2 (hauetan 1 n. prozesu): AB38; mesolitiko : AB38 2, HiztEn; paleolitiko : DFrec 3, AB50 4 (hauetan 2 behe-paleolitiko, 1 behe-paleolitiko atxellense), HiztEn, LurE; paleolitik : AB38 (paleolitik garai 2, paleolitik- 1).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

eneolito : ElhHizt; Eneolitos : EskolaHE (E. aroa edo Kobre aroa); mesolito : HiruMila (Mesolito), ElhHizt; Mesolitos : EskolaHE (M. aroa); neolito : ElhHizt; Neolitos : EskolaHE (N. aroa); paleolito : ElhHizt; Paleolitos : EskolaHE (P. aroa); eneolitiko : ElhHizt; mesolitiko : HiruMila, ElhHizt, Casve EF; neolitiko : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Casve EF; paleolitiko : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Casve EF // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Aroak: aroak aztertzean, eneolito izena bakarrik jaso zen (eta normalean aski da, 'noizkoa' baita ia beti izenondoaren erreferentzia, eta "eneolitoko x" moduan adieraz liteke hori); baina izenok euskaraz bakarrik erabiltzen dira, nonbait, izenondoak baitira nazioartekoak: eneolitiko, neolitiko eta paleolitiko arautuen ondoan, x-litiko formako besteak ere aipa litezke hiztegian (epipaleolitiko, mesolitiko).

Eneolito
iz. hist. Historiaurreko aroa, Brontze Aroaren eta Neolitoaren artekoa, kobrearen erabilera zabaldu zena.

Aztergaia: eneolito

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2008-04-15 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Eneolito: Harluxet (historiaurrea / kulturak); Eneolitoa eta Brontze-Aroa: HiztEn (historiaurrea / kulturak).

Txostenaren laburpena

ik. informazioa s.u. eneolitiko.

Sektore jakin bateko informazioa

Eneolitoa: EIMA, Berria Eskulib s.u. historiaurre («Eneolitoa — Kalkolitoa*, Kobre Aroa*»).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Hainbat formari dagokion paradigma erregularra

maiuskula/minuskula (ik. oharra s.u. arkear).

Maileguen egokitzapen sistematikoa

x-lito(s): ik. oharra s.u. behe-paleolito.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Aroak.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko bilkura (2015-06-26): Onartua.

energetiko
1 adj. Energiarena, energiari dagokiona. Txinako krisi energetikoa handia da eta hobiak bilatzen ari dira beren lurralde zabalean.
2 adj. Organismoa energiaz hornitzen duena. Edari energetikoak.

Aztergaia: energetiko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:16 1998-12-01 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira energetika 1 (HezkSaila Batx 1994: "Kimikaren orientabidezko izaerak gai honekin lotutako alderdi interesgarriak ikustera eraman gaitzake, hala nola, bizitza-prozesuen energetika, biomasa edo erregaiak") eta energetiko 19 (A. Azkona, M. Navarro 2, J.M. Barandiaran, I. Antiguedad 2, P. Sastre, Elhuyar 4, Bibalbio, Medikuntza 4, Fisika 1990, KontsumHeziketa 1986, DNoticias 1994) // testuinguru hauetan: Bibalbio: "Errai-gongoiletan ekoitziriko faktoreen askapenak, aktibitate gametogenikoaren hasiera sorteraziko luke, eta, honekin batera, gametogenesiaren eskari energetikoak asetzeko, aldez aurretik pilatutako karbohidrato-erreserben katabolismoa ere bai"; Sastre: "Anatoli Alexandrov ari da, atomo-energiaren ikertzaile; aurrerago: '90. urteen erdialdera gazak bere goi muga iritsiko du, ondoren, petrolioa bezala, gelditu egingo delarik, eta potentzial energetikoa elektronuklearrari eta lur-arrasean ateratako ikatzari esker emendatuko da'"; Elhuyar 4 ager.: "Ikuspuntu tekniko huts batetatik, eguzkitiko energiak nahikoa du bere burua biharko eguneko munduko eskaera energetiko guztiak asetzeko", "Eskubiko irudiak berriz banda energetikoen eredua agertzen du", "Hauetan, nukleoak ia zelula osoa betetzen du eta zitoplasma berriz flageloak: 20 bat mitokondriok eta flageloaren higikortasuna eragiten duten material energetikoak (akrosoma)", "Elektroiek, beren aldetik, " sinkrotroi erradiazioa " igortzen dute, erradiazio honen uhin-luzera eta intentsitatea beren edukin energetikoaren menpean daudelarik"; Medikuntza 4 ager.: "Gizon normal baten beharrizan energetikoak, hiru ekintza handi hauk aurrera eramateko izaten dira: 1. Metabolismo Basala", "Kondizio basaletan egonik, gorputzaren beharrizan energetiko minimoeri deitzen diegu honela", "Arrazio eredu batek helburu hauk lortu behar ditu: 1. Behar den materiale energetikoa eman, hau da ekintza metaboliko eta gorputzaren aktibitateerako behar den energia hornitzea", "Dieta baten emari energetikoa egokia bada, bere eduki proteikoa ere egokia izaten da gehienetan, hau da, minimo proteiko optimoa edukiko du, eta, era berean, beharrezko diren amino azido guztiak"; Fisika 1990: "Horregatik begiratzen zaie arreta handiz etiketei, edukin energetikoa zein den jakiteko"; I. Antiguedad 2 ager.: "Baliakizun energetikoak (energi iturriak direnak) beste baliakizun guztien hustirakuntzarako giltza dira", "etorkizunerako alternatiba energetikoa"; KontsumHeziketa 1986: "zarrastelkeria energetikoa eta berritzen ez diren baliabide naturalen zarrastelkeria"; A. Azkona: "sarrerari beste 240.000 MJ/urte erantsi behar bait zaizkio, errendimendu energetikoa honela geratzen delarik"; M. Navarro 2 ager.: "Prezio eta tarifa energetikoen gardentasun eta egiazkotasunean (gaur egun, kontabilitateko arauterietan, konpainia energetikoen jabetzako eraentzetan, norberaren eta inoren baliabideetara jotze-baldintzetan, eta abarretan dauden ezberdintasunek eragotzia)"; J.M. Barandiaran: "Mössbauer efektuak trantsizio nuklearren bereizmen energetiko itzelak erabiltzen ditu"; DNoticias 1994: "Hainbat ikerlariren ustetan planetaren balantze energetikoa bera ere alda erazten ari gara".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

energetika : Euskalterm 1; energetiko : DFrec 6, AB38 3, HiztEn, Euskalterm 9 (hauetan 1 energi- sinonimoarekin; 1 oinarrizko metabolismo energetiko = oinarrizko energi metabolismo, 1 produktu e., 1 janari e., 1 ahalmen e., 1 balorazio e., 1 balorizazio e., 1 indar e., 1 balio e.); ez-energetiko : Euskalterm 5 (hauetan 1 produktu ez-energetiko, 1 mineral ez-energetiko = mea ez-energetiko, 1 mea ez-energetikoen eraldaketa, 1 mea ez-energetikoen aterakuntza, 1 ez-energetikoen aterakuntzakoak).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

energetiko : HiruMila, ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE; energetika : ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

energia
1 iz. fis. Sistema batek lan bat egiteko edo inguruneari aldaketak eragiteko duen gaitasuna. Energia zinetikoa. Energia atomikoa. Energia aurrezteko abian jarri zuten plan horren bidez, udalerriek % 10 murriztu dute energia-gastua. Eguneroko energia ekarpenaren % 15 izan behar dira proteinak. Kalifornian kontzientzia handia dute energia baliabideen, kutsaduraren eta abarren inguruan. Atzo Gasteizen egindako ekitaldian, Europan defendatuko dituzten energia-politikak aurkeztu zituzten.
2 iz. Indarra, kemena. Txikitan jolas moduan hartu nuen judoa, sobera neukan energia askatzeko balio izan zidan.

Aztergaia: energia

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1993-02-25 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:02

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma

elektra energia, elektra indar

Euskaltzaindiaren Arauak

Fis.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [A106]: "-g- grafemaz [proposatzen dut]" (1994-11-18)

energia iturri, energia-iturri
iz. Energia lortzeko erabil daitekeen baliabidea. Energia iturri berriztagarriak. Mundu osoko biztanleen erdiak, simaurra, ikatza edo egurra erabiltzen du energia iturri gisa.
energia termiko
iz. fis. Bero moduan transmititzen den energia. Efizientzia hobetzeko biderik onena da sortzen den energia termikoa ur beroaren hornikuntzarako erabiltzea. Ur lurrunak, adibidez, energia termiko handia du tenperatura eta presio altuetan dagoenean.
eneriztar
1 adj. Enerizkoa, Eneritzi dagokiona.
2 iz. Enerizko herritarra.
enetxo
Txerazko bokatiboa. Atoz hona, enetxo. Zuk gaztetzen nauzu, enetxoa. Ez, enetxoa. Ai enetxoak!

Aztergaia: enetxo

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau63
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-03-23 Lantaldeak besterik gabe onartua
enfasi
iz. Esaten denari, hizkuntza baliabideen bidez, ematen zaion indarra. Ik. hanpadura. Hortik bereizten diren beste guztiek nolabaiteko enfasia-edo ematen diote perpausari.

Aztergaia: enfasi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-03-23 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

Sin. hanpadura.

enfatiko
adj. Enfasia duena, enfasia adierazten duena. Mintzagai hanpatu edo enfatikoa. Modu enfatikoan hitz egin.

Aztergaia: enfatiko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z5:EEBS:34 1998-12-01 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

enfatiko 5 (P. Salaburu 3, JAMuj, R.M. Pagola); enpatiko 1 (P. Urkizu).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

enfatiko : AB38 1, HiztEn, Euskalterm 2. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

enfatiko : HiruMila, ElhHizt, Casve EF. Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

mintzagai hanpatu edo enfatikoa.

enfisema
iz. med. Ehun batean, bereziki biriketako ehunetan, sartu den aireak eragindako hantura. Enfisemak eragindako itomen-sentsazioak bestelako tratamenduekin hobera egiten ez duenean. Biriketako enfisema.

Aztergaia: enfisema

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11: LBeh31 2024-01-16 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 31 (Argia 4, Berria 3, EiTB 1, Elhuyar 13, Consumer 3, Laneki 6, UEU 1); ETC 139

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: enfisema iz. (Med.) enfisema / Adorez: enfisema iz. enfisema / Labayru: enfisema 1 iz. Med. enfisema. Birika-enfisema: Enfisema pulmonar. Larruazalpeko enfisema: Enfisema subcutáneo / NolaErran: 0 // Euskalterm: enfisema, aldebakarreko enfisema, biriketako enfisemaren buila, enfisema builoso, enfisema interstizial, konpentsaziozko enfisema (Med. termino onartuak dira).

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta jasotzekoa, dagokion markarekin.

Informazio lexikografikoa
Jakite-arloak

med.

enfokatu, enfoka, enfokatzen
1 du ad. Heg. (Tresna optiko baten edo begien) fokua doitu. Ik. fokuratu. Burua zapi beltzaren azpian sartuta dauka morroiak, eta, kamera enfokatu ondoren, argazkia atera du. Mikroskopioa nahierara enfokatuz eta desenfokatuz. Begiak zabaltzen ditu eta bista enfokatzen saiatzen da.
2 du ad. Heg. Zerbaiten irudia, fokuan jarri, puntu egokian sorrarazi, garbi ikus dadin. Seigarren argazkia, besteak ez bezala, ez zegoen ongi enfokatua. Horren ondorioz begiak nekatu egiten dira eta urrutiko objektuak enfokatzea gehiago kostatzen da.
3 du ad. Heg. (nor osagarririk gabe). Urteekin enfokatzeko duten gaitasuna galtzen dute begiek. Begirada altxatu eta urrutira enfokatuz gero, zorabioak edo bertigoak sor daitezke.
4 du ad. Heg. Fokuratu. Hobiaren parera enfokatzen ari zen kamera.

Aztergaia: enfokatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1994-03-23 Lantaldeak erabaki gabe utzia
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm 1998-12-01 Lantaldeak erabaki gabe utzia

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

corpusean ez dugu enfokatu eta fokatu formarik aurkitu; ik. OEH argitaratuan heineratu eta heinerakotu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

enfokatu 3 aldiz agertu da, EB (M. Aramendi, E.J. Hezkuntza Saila, K. Aldalur); enfoke 7 (cf. infra); fokatu 3 aldiz, EB (X. Intxausti, I. Iñurrieta, J.M. Mendizabal); fokoratu-rik ez da agertu; fokuratu 3 (Elhuyar); fokalizatu 4 (M.A. Unanua; eta Hizkl. 3, I. Gaminde); heineratu behin, IE (S. Arotzarena).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

enfokatu : AB38 2; AB50 2; Euskalterm 1; HiztEn ("ik. fokatu"); enfoke : cf. infra; fokatu : AB38 2; HiztEn. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

fokatu : HiruMila, ElhHizt, XarHizt, PMuj DVC; fokoratu : Lur EG/CE eta EF/FE. Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal enfocar / mettre au point; envisager; viser formen ordainak: HiztHand: 1 fokatu, fokuan jarri; 2 proiektoreaz argitu; 3 aztertu, ikusi // ElhHizt: fokatu; bideratu // HiruMila: 1 fokatu, 2 argiztatu, -ra argira zuzendu; 3 -ra begiratu, -ra zuzendu; 4 apuntatu // Lur EG/CE: fokoratu // eta EF/FE: begiratu; asmotan eduki / apuntatu, miratu, begiztatu, onezkoa eman // Casve FE: ikertü, asmatü, gogoratü, so egin / begistatü, giñatü // HaizeG FB: haineratu / begitarterat behatu, ikertu, hauteman, goarteman / begiratu, begistatu, miratu // PMuj DCV: argi-begira zuzendu, bilgora zuzendu, bilgoratu, fokoratu.

Erdaretako formak

fr (DLLF): Fot mettre au point; centrer (la imagen); pointer (gemelos); envisager (una cuestión); it (S. Carbonell): Fot. puntare, mettere a fuoco; Fig. cogliere il punto giusto (d'una questione, problema, ecc.), o trovarne la soluzione; en (Collins): (Fot etc) to focus (a, sobre on); (un problema etc.) to approach, consider, look at; to size up; de (Langenscheidts): Opt., Phot. einstellen; fig. (richting an)fassen.

Bestelakoak
Jatorrizko forma

enfokatu, heineratu

Lantaldearen irizpideak
Zer erabiltzen den aztertuko da

enfokatu eskaini egingo da zerrendan: onartzeko minimoak betetzen ez dituen arren, ordain hoberik ez baitu ezagutzen batzordeak (honen ondoan eskainitako heineratu ez da ordain ona, besterik adierazten baitu), eta hauek eskatuz iritzi-emaileei, kontu eginik erdaraz oso polisemikoa dela, eta beharbada "Heg." marka dagokiola

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

lantaldeak ez daki arazoa konpontzen: a) ez da nazioarteko forma, eta ez ditu baldintza minimoak ere betetzen; b) baina proposatu diren ordainak ez dira egokiak, lantaldearen ustez: nork ulertuko du fokatu? eta fokoratu-ren "adiera etimologikoa" zuzena bada ere, ez al du optikaz askotxo jakitea eskatzen? fokalizatu ote da irtenbidea?

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E410T]: "Ni neu ez naiz oso iritzi-emaile ona, partzial samarra agian, baina enfokatu egiteko inolako problemarik ez daukat. Zuek ere ondo diozuten bezala hoberik ez dago. Eta hitza polisemikoa izango da, konforme, baina bere polisemia guztiarekin gazteleraz primeran funtzionatzen badu (eta nik uste antzera egingo duela frantsesez ere) ez dut ikusten zergatik hasi behar dugun kasu konkretu bakoitzean, eta adiera zehatz bakoitzarentzat, euskarazko ordain hoberik proposatzen" (J. agirre, 1995-03-21)

 - [I102]: horren ordez iparraldekoek ere uler lezaketen fokatu edo agian fokoratu proposa liteke. Lehenengoa hobea dela uste dut haatik, eta dirudienez inoiz ere erabilia izan da" (1995-01-10)

 - [K201]:  fokatu ez al da onartuko, foko-ren ondoan?" (1994-10-20)

Euskaltzainen oharrak

 - [E123]: "Besterik ez bada Heg. Marka emanda, nik sartu egingo nuke. Besteak beste, Bernardo Atxagak, Anton Garikanok, edo Xabier Olarrak erabili dute forma hau. Eta enfoke ere behin baino gehiagotan ageri da XX. mendeko corpusean".

 - [E116]: "Lantaldeak bezala, nik ere ez dakit arazoa konpontzen. MAk aipatzen duena izan daiteke irtenbidea; edo konponbide egokia eskaintzen ez dakigula onartzea, hau da: oraingoz edo konponbide hobea izan arte, forma hauek isiltzea eta zerrendatik kentzea. Jakina, zerbait proposatu nahi duenak proposa dezake (eta ahal bezain ongi oinarritua bada, hainbat hobe guztiontzat), baina ez nintzateke inprobisatzen hasiko. Ez dirudi erraza, baina litekeena da idazleak-eta argi hobearen jabe izatea".

 - Erabakia:  Erabakia (2007-05-31): "enfokatu Heg markarekin".

engaiamendu
iz. Ipar. Engaiatzea. Ik. konpromiso. Egoera aldatzeak guztien aldetik zinezko engaiamendua galdetzen du.

Aztergaia: engaiamendu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-12-01 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

engaiatu (eta engajatu, ) IE-ZuAm 15 (He Gudu 3, Mih, CatLan 3, Mercy, MarIl, Etch, Jaur, Gy 2, Hb Esk), engeiatu 1 (HU Aurp), ingajatü 2 (ChantP); engajamendu IE 4 (MarIl, Jaur 3); konprometitu G 2 (PE, Noe); konpromis 1 (Bordel); konpromiso (eta konpromisotxo) B-G 2 (Lab EEguna, SM Zirik), eta konpromiso/u G 2 (PE, EusJok).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

engaiamendu EB 3 (F. Arbizu, EstiLib, L. Fourcade); engaiatu 8: IE 5 (Eskual 1919, Herr 1973 eta 1989 4), EB 3 (Zabal 1973, J. Gabilondo, EstiLib); konprometatu EB 11 (Azurm, Oihenart Taldea, M. Pagola, A. Urrutia, X. Gereño, G. Nazabal, Karraspio, GAO 1989 eta 1990 3, UnescoAlb 1990); konprometigarri EB 3 (Zer egin dezaket/1989, M. Altuna, X. Lasa); konprometitu 22, G 3, EB 19 (Goiz-Argi 1969, BoletinObSS 1971, Eguberri-aldia 1982; Jazten 1990, L.D. Izpizua, Bizi araua 3, LMuj, J.M. Torrealdai, Argia 1982, Ere 1980, Baietz/6, J.A. G. de Cortazar, EstiLib, UZEI, I. Aldasoro, Txelis Uhaldean, J.M. Artzalluz, Egunk 1991, ArrPress 1993, Jakingarriak 1991); konpromezu 86, B 1, EB 85 (Etno-test; A. Urrutia, Argia 1989, B. Hidalgo, BEO 1990, Egin 1989 2, EHAA 1989 eta 1992 13, Elhuyar 2, F. Arbizu, GAO 1989 eta 1990 3, Herria 2000 Eliza 1988 8, HezkSaila 1982, I. Bernaola, I. Lamarca, J. Belmonte, J. Gartzia, J.M. Torrealdai, J.M. V. de Mendizabal, L.D. Izpizua, P. Alkain 2, P. Esnal, X. Galarreta, XedBilduma 1989, Zer egin dezaket /1989, X. Kintana 2, A. Alonso, B. del Teso, Egunk 1991, 1992 eta 1993 10, ELA/STV 1992 4, EstiLib, F.J. San Martin, Goli, Gure Aita/2, J.A. Arrieta 2, J.J. Agirre, J.L. Arexola-Leiba 3, J.M. Ormaetxea, J.R. Bengoetxea, M.J. Telleria, Mundua 1993, N. Gonzalez, NPAO 1994 4, Soziologia); konpromiso 30, G 6, EB 24 (R. Irizar, Ileta-elizk 2 eta "bataio-k.", J. Gaztañaga 3; Azurm, Bizi araua 3, E. Kortadi, E. Larrañaga, Hemen 1988 3, Hitz 1974, J.A. Agirre, J.M. Torrealdai, Karraspio, M. Pagola, M.A. Elkoroberezibar 2, P. Arregi, SM, X. Amuriza 2, X. Olarra, F.J. San Martin 2, I. Eguren); konpromisu EB 17 (A. Gorrotxategi, AAO 1989 4, F. Azorin, GAO 1993 2, HezkSaila Txostena 1994 2, I. Fernandez, J.A. Arrieta, J.R. Zabala, P. Iztueta, UZEI 2, Zehar 1993); konpromisari EB 3 (Egin 1988).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

engaiamendu : HiztEn, Euskalterm 1 (erantzukizun eta hitzezko lotura sinonimoekin); engaiatu : DFrec 1, HiztEn, Euskalterm 2 (hauetan 1 hitza eman, hizketatu, berbatu sinonimoekin; eta beste 1 erantzuletu, erantzukizuna hartu sinonimoekin); konprometatu : DFrec 2, AB50 2; konprometagarri : DFrec 2; konprometitu : DFrec 8, AB38 1, AB50 7, Euskalterm 9 (hauetan 1 arte politikoki konprometitua, 1 gastuen aurrekontuak: gastu konprometituak; 5 ondorengo ekitaldietako gastu konprometituak); ez-konprometitu : Euskalterm 2 (hauetan 1 herri ez-konprometitu); konprometigarri : AB50 1, Euskalterm 1; konprometitzaile : DFrec 1; konpromezu : DFrec 8, AB38 4, AB50 16 (hauetan 1 harpidetza k., 1 k. historiko, 1 lokarri-k.), HiztEn; konpromisari : AB38 1; konpromisario : HiztEn, Euskalterm 2; konpromiso : DFrec 18, AB50 8, Euskalterm 26 (hauetan 1 konponbide sinonimoarekin, 1 k.-kreditua, 1 hartutako k., 1 borondate-k., 1 k. gabeko eskaintza, 1 gizarte-ekonomiarekiko k.-karta, 1 erakunde-k., 1 gastu-k., 1 gutxieneko partaidetzaren k., 1 kooperatibarekiko k., 1 sozietatearekiko k., baltzuarekiko k. sinonimoarekin, 1 k. bat hartu, 1 finka gaineko berme-k., 1 ordainketa geroago egiteko k., 1 k. historiko, 1 k. politiko, 1 gizarte-k., k. sozial sinonimoarekin, 1 k. hartzen du, 1 k. nork bere gain hartu, 1 ordainketa-konpromisoei erantzun, 1 kontsulta gaitzazu konpromisorik gabe); konpromisodun : AB50 3 (hauetan 1 idazle ezkertiar k., 'escritor izquierdista comprometido' itzulia; 1 idazle ezkertiar k. elkarte, 'sociedad de escritores de izquierda comprometidos' itzulia); konpromisu : AB50 1 // Ez dugu aurkitu ap. LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

engaiamendu : HiruMila (compromiso), ElhHizt (compromiso), Lur EF/FE (engagement), XarHizt (engagement), DRA (acción de sentar plaza, alistamiento); engaiatu : EuskHizt, HiruMila (alistarse, comprometerse), ElhHizt (1 comprometerse; 2 enrolarse), Lur EF/FE (1 engager; 2 s'engager), XarHizt (s'engager), Lh DBF (engager, s'engager), DRA (alistarse, comprometerse); engeatu : HaizeG BF (engager); engeiatu : HaizeG BF (s'engager); konprometigarri : ElhHizt (comprometedor); konprometitu : ElhHizt (1 comprometer; 2 comprometerse); konpromezu : HiruMila (compromiso), Lur EG/CE (compromiso) eta EF/FE (compromis); konpromisario : HiruMila (compromisario), ElhHizt (compromisario); konpromiso : ElhHizt (compromiso); konpromizua hartu : HiruMila (comprometerse) // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Casve EF, PMuj DVC.

Bestelakoak
Zerrenda osagarriak

EEgunk: "engaiamendu: konpromezu".

Informazio osagarria
Euskalki-banaketa desberdineko forma parekoa

konpromiso (Heg.)

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E123]: "Ipar. beharko du, ala?".

 - [E210]: "Komeniko litzateke bi hauek (engaiamendu, engaiatu) Hegoaldean ere zabaltzea. Adibideak ematea bietan proposatuko nuke".

 - [E116]: "Bi sarrera hauen oharrak batera bildu ditut: engaiatu dela eta, MA-k egin dio oharra. Engainamendu sarrera dela eta, inork ere ez du zalantzan jarri sarrera hau, inork ere ez baitio oharrik egin kentzeko. Baina AU-k bi sarreren (engaiatu, engainamendu) inguruan egin du oharra eta horregatik elkartu ditut nik ere hemen. Ez dakit zer esan nahi duen MAk: engaiatu sarrerari Ipar. ezarri behar zaiola, ala lerroaren bukaerako Heg. markaren ordez Ipar. ipini behar dela? Bigarrenaz ari bada, benetako arazoa planteatu du hor MAk, iluna baita onenean ere lantaldearen azalpena: beste markak bezala, sarrerako hitzari eman ohi zaio euskalki-marka (eta ez sarrerakoaren sinonimotzat emandakoari, honi bere sarreran ezarri behar baitzaizkio dagozkion argibideak): hemengo Heg. hori, adibidez, konprometitu sinonimoari dagokio, eta ez engaiatu sarrerakoari; beraz, konprometitu sarreran aipatzekoa da, baina ez hemen, jendea nahasi nahi ez bada (MA nahasi bada, pentsa zer gerta dakiokeen beste hainbati). Laburtuz: markaren bat aipatzekotan, engaiatu aditzari lotu behar zaio Ipar. marka, eta kendu egin behar da bukaerako Heg. marka. AUk dioena ongi ulertu badut, ordea, Ipar. markarik gabe eta adibideak erantsiz eman nahi ditu engaiamendu eta engaiatu, "Hegoaldean ere zabaltzea" komeni dela seinalatzean (forma bat zabaltzeko, nik dakidala, Euskaltzaindiak ez baitu eremu-mugak ezabatzeaz beste biderik). Saio hori, gainera, lehenago ere egin zen (besteak beste, I. Berriatuaren eta Anaitasuna aldizkariaren eskutik), eta izan dituen ondorioak izan ditu: Hegoaldeko idazle batzuengana hedatu zen une batez (1970-1980 urteetan edo), baina gero Iparraldekoak dira darabilten gehienak".

 - Erabakia: Erabakia (2007-05-31): "engaiatu, engaia, engaiatzen. Ipar da/du ad. eta engaiamendu Ipar.".

engaiatu, engaia, engaiatzen
da/du ad. Ipar. Promesa edo hitzemate batez lotu. Ik. konprometitu. Zeren nehork engaiatzekoz, jakin behar du zertara engaiatzen den. Kattalin arrazakeriaren kontrako elkarte batean engaiatu zen. || (Partizipio burutua izenondo gisa). Jon ere lagun engaiatua zen.

Aztergaia: engaiatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:27 1998-12-01 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "engaiatu: konprometitu".

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

engaia, engaiatzen.

Euskalki-banaketa desberdineko forma parekoa

konprometitu (Heg.)

Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena

da/du ad.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [K204]: "s'engager [Lhande-renetik hartu ditut "normalean, hemen, nik dakitala, erabiliak direnak" (1994-10-10)

Euskaltzainen oharrak

 - [E123]: "Ipar. beharko du, ala?".

 - [E210]: "Komeniko litzateke bi hauek (engaiamendu, engaiatu) Hegoaldean ere zabaltzea. Adibideak ematea bietan proposatuko nuke".

 - [E116]: "Bi sarrera hauen oharrak batera bildu ditut: engaiatu dela eta, MA-k egin dio oharra. Engainamendu sarrera dela eta, inork ere ez du zalantzan jarri sarrera hau, inork ere ez baitio oharrik egin kentzeko. Baina AU-k bi sarreren (engaiatu, engainamendu) inguruan egin du oharra eta horregatik elkartu ditut nik ere hemen. Ez dakit zer esan nahi duen MAk: engaiatu sarrerari Ipar. ezarri behar zaiola, ala lerroaren bukaerako Heg. markaren ordez Ipar. ipini behar dela? Bigarrenaz ari bada, benetako arazoa planteatu du hor MAk, iluna baita onenean ere lantaldearen azalpena: beste markak bezala, sarrerako hitzari eman ohi zaio euskalki-marka (eta ez sarrerakoaren sinonimotzat emandakoari, honi bere sarreran ezarri behar baitzaizkio dagozkion argibideak): hemengo Heg. hori, adibidez, konprometitu sinonimoari dagokio, eta ez engaiatu sarrerakoari; beraz, konprometitu sarreran aipatzekoa da, baina ez hemen, jendea nahasi nahi ez bada (MA nahasi bada, pentsa zer gerta dakiokeen beste hainbati). Laburtuz: markaren bat aipatzekotan, engaiatu aditzari lotu behar zaio Ipar. marka, eta kendu egin behar da bukaerako Heg. marka. AUk dioena ongi ulertu badut, ordea, Ipar. markarik gabe eta adibideak erantsiz eman nahi ditu engaiamendu eta engaiatu, "Hegoaldean ere zabaltzea" komeni dela seinalatzean (forma bat zabaltzeko, nik dakidala, Euskaltzaindiak ez baitu eremu-mugak ezabatzeaz beste biderik). Saio hori, gainera, lehenago ere egin zen (besteak beste, I. Berriatuaren eta Anaitasuna aldizkariaren eskutik), eta izan dituen ondorioak izan ditu: Hegoaldeko idazle batzuengana hedatu zen une batez (1970-1980 urteetan edo), baina gero Iparraldekoak dira darabilten gehienak".

 - Erabakia: Erabakia (2007-05-31): "engaiatu, engaia, engaiatzen. Ipar da/du ad. eta engaiamendu Ipar.".

engainabide
iz. g. er. Engainatzeko bidea. Engainabide izan daitekeen publizitatea.

Aztergaia: engainabide

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:EEBS:003 2003-01-14 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko engainabide , enganabide : "1 illusion, source d'erreurs. 2 tromperie" Lh.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

engainabide 3: ELLegeak 1984-1986 ("Engainabide izan daitekeen edozein eratako publizitatea egitea debekatuta gelditzen da, engainabide izan daitekeen publizitateaz honako hau ulertzen dela [...] engainabide izan daitekeen publizitate horren debekua").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

engainabide HiruMila: (izond. engañoso), HaizeG BF (enganabide source de tromperie), Lh DBF (enganabide 1 illusion, source d'erreurs; 2 tromperie) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, DRA, PMuj DVC.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Ongi eratua da

ongi eratua da, eta egokia iruditzen zaio lantaldeari.

Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-bide.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Jakite-arloak

engainabide izan daitekeen publizitatea.

engainagarri
1 adj. Engainatzen duena. (Batez ere bizigabeei dagokie). Hitz faltsu eta engainagarriak. Munduaren lausengu engainagarriak. Itxura, ordea, engainagarria izan daiteke. || Maitale engainagarrien bila.
2 (Izen gisa). Halako erokeria harroak ergelen engainagarriak dira. Engainagarri bat besterik ez da mundua.
3 (-en atzizkiaren eskuinean, artikulurik eta kasu markarik gabe). Ahuntz-erdaraz, zoroen engainagarri, jarri dituenak.

Aztergaia: engainagarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau63
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-03-23 Lantaldeak besterik gabe onartua
engainakor
adj. Erraz engainatzen edo nahasten dutena. Txakur zaharra ez da engainakorra.

Aztergaia: engainakor

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-12-01 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kor/-garri.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

erraz engainatzen edo nahasten dena ('engainatzen duena' adierazteko, erabil engainagarri).

engainari
adj. zah. Engainatzailea. Gizon gaizto, galdu, gezurti eta engainari bat. Mihi engainaria.

Aztergaia: engainari

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-12-01 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ari/-tzaile.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

engainatzailea.

Orrialde guztiak:
 

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper