Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

erausi (iz.) sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: + / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

zaunka eginez.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond. eta iz.

Forma baten adiera(k)

berritsua.

Jatorrizko forma

erautsi, ontziz-aldatu

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: Ik. eraitsi / HiztEn: Ik. eraitsi / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

L-Naf. Ik. eraitsi

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. eraitsi.

Adiera okerrak eta ordezko forma(k)

ez dagokio jatorrizko zerrendan eman nahi izan zaion 'ontzialdatu' balioa

LB: 53 (Laneki 37); ETC: 43

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: erauzgailu iz. extractor ke-erauzgailua: extractor de humos / Adorez: erauzgailu iz. herramienta para la extracción; ke-erauzgailu: extractor de humos / Labayru: erauzgailu extractor. Ke-erauzgailua: Extractor de humos / NolaErran: hotte aspirante erauzgailu – irazgailü (ZU) // Euskalterm: erauzgailu, erauzgailu erradial, erauzgailu helikoidal, erauzgailu tangentzial, erauzgailu zentrifugo, sukaldeko erauzgailu (TN dira).

xurgagailu iz. Hautsa eta kidekoak xurgatzeko erabiltzen den garbiketa-tresna. Langile batzuk hilobien inguruetako orbela biltzen ari ziren xurgagailu batekin.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa. Horrez gain, ke-erauzgailu jaso liteke adibide gisa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-z(i)+g-.

Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

erauzten duena.

Euskaltzaindiaren Arauak

erauzi, erauz, erauzten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

erauzi, erauz, erauzten

Hedapenezko adierak

gaur 'ateratze', etab.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: adlag.: auzotegi honetako baserritarrak nahikoa eraz eta polito bizi ziren.

Euskaltzaindiaren Arauak

erazagutu, erazagut, erazagutzen. dio ad. Liter. 'ezagutarazi'.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

erazagutu, erazagut, erazagutzen

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Jas., Zah. Ik. ezagutarazi

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-zko.

Kategoria

izlag.

Forma baten adiera(k)

egokia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

anular, annulaire: eri analario. Dedo anular. Ezar ezozü erhastüna / Esküüneko laur den erhian / Hura erran nahi beita / Erhi analariuan Xarlem. ERAZTUN-ERI. "Erhaztun-erhi (S), dedo anular" A. lanpeti. "Dedo anular (BN-lab)" A Apend. maizteko. "(Sal), dedo anular" A.

eri pottolo, I. Borda (“Haurretan, igandeetan prediku aulkietan bermatu eta astean oilasko batez ase apezen eri pottoloez trufatzen ginela oroitu nintzen orduan”).eri ttittil 2, I. Borda (“Kostaldeko feminista feminino historikoak oro han ziren, eri ttittila gora c'est délicieux grazioski hustuka, halaber ahots elkorrez hitz egiten zuten lesbiana politikoak, eta, arrahaurretaz hanpuroski kuruka zebiltzan berrogeita hamar emazteen erdian, zazpi gizon”, “Berriak judutar elkarteak xifritu zituen, bigarren mundu gerran Pio-k ez zuelako eri ttittila mugitu Hitlerek kontzentrazio eta esterminazio zelaietan zeraman soluzio finala-ren geldiarazteko edo gaitzesteko”).eri ttiki, Berria (“Haur txikiei eskuko erien izenak erraten zizkieten, adibidez: “Eri ttikia, haren mutila, lanpero, lanpetit eta zorri hiltzailea”).eri kikil, Nora Arbelbide (“Ahurra gogortua, eriak zabal eta makur, eri bihotza besteak baino laburrago eta eri kikila plegatua... Pilotari baten eskuak dituen ezaugarriak erakusten ditu esku moldatu horrek”).eri bihotz, Nora Arbelbide (“Ahurra gogortua, eriak zabal eta makur, eri bihotza besteak baino laburrago eta eri kikila plegatua... Pilotari baten eskuak dituen ezaugarriak erakusten ditu esku moldatu horrek”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

erhi kilil, Herria (“Irujok erhi kililaren hexur ttipi bat hautsirik gantxo egitean, hortan gelditu behar ukan dute, dolorez eta medikuarekin”). erhi luze Herria (Ez duguia ikusi bera ere irri eta klaskaka ikasle baten ateraldi potreta batean bere esku ezkerraren erhi luzeez erdi tapatzen zuela bere aho zeiharkatua, gu ere bere zirtoekin alaituz denbora berean!). eri handi Joan Mari Irigoien (“Aldiz, hik galdu huen eri handia, ez haiek... - eta, harridurazko keinua egiten zidala, erran zidan”, “Baina aski dut apez hartaz, eta, derradan, akabatzeko, ezen egun haiek ezin gogorragoak egin zitzaizkidala, dolorezko dolore hartan eta bakardadezko bakardade hartan murgildurik, neure eri handiaren galtzearen ondorez”), Piarres Aintziart (“Zenbat aldiz erromesak edo historilariak eri handia pausatu ote du Santiagorako bide kurutze honetan?”). eri ttintil Elena Tourayou (“Ez zen altxatu eta ez zion komisarioaren agurrari ihardetsi; eri ttintila ere ez zuen higitu, harrizkoa bailitzan; ondorioz, Inchauspek uste ukan zuen adimena galdua zuela, beste hainbat zaharrek bezala, eta ez zion kasu izpirik eman”. eri ttittil Elena Tourayou (“Eta ez zen irri egitekorik: mextak sutan, kabalak sangreatuak, neskatxak bortxatuak eta umeak urkatuak, harkiek makila ukaldika kalituriko FLNko errebeldeak, soldaduek eri ttittila higitze beharrik gabe”), I. Borda (“Zergatik ez zuen haien salbatzeko eri ttittilik ere mugitu?”, “Irudi zitzaion aski zuela eri ttittilaren altxatzea pulindak oro koro-koroka bere altzoan edukitzeko”). eri erakusle I. Borda (“begia hertsirik, leporat eraman zuen eri erakuslea, alde batetik bertzerat, keinu ezin adierazgarriago batean”, “eta, eri erakuslea goititzen zuela, erantsi zuen”), Xabier Montoia (“Ziurtasun horrek higiarazten dizu eri erakuslea behin eta berriz”), Josu Zabaleta (“Erabat ezabatu zituen, astiro, bere begi hustuez ordu arte grabatuta egonak ziren lekuari begira; eta bere eri erakuslea izandako hezur muturraz pospolo mutur batez hormetan idazten diren argizko marra horiek bezalako hizkiz idatzi zuen”), Jaun Luis Zabala (“galdetu nion Lauaxetari, eri erakuslearekin molde berriko txalet txuri handi bat seinalatuz”). eri zuzen, Aingeru Epaltza (“Zerbitzariak tai-chi egile baten abiaduraz luzatu zuen eskuin eskuko eri zuzena, barra gibeleko ispiluaren gaineko erlojurat”, “Musu-tristeren diosala eskuin eskuko eri zuzena berriz ere barrako ispiluaren gaineko erlojurat behartzeko ahalegin titanikoa izan zen: ordu bata eta bat”, “Seme-alaba bakarra izan, eta horra! - -hilobia, eri zuzenaren jomuga”, “Denak hemen gelditzen zaizkit - eskuin eskuko eri zuzena kopetara eraman zuen“, “Luxe? - galdegin zuen orduan, eri zuzena gure aldera hedatuta”). eri potots Elena Tourayou (“Besoetan zeukan haurtxo pottoloak ere, bere gaztaina koloreko begi handiez behatzen zion, esku bateko eri pototsa murtxatzearekin”, “Orbain hau ikusten duzu? - galdegin zion, eri pototsa matelan trebes iraganez”), Ramuntxo Etxeberri (“'Dégueulasse! ' - ihardetsi zion Ninak irriño prestu zabal batekin --,eri pototsa altxatuz”, “Zure eri pototxaren minak du nerabe hura errealitatetik fikziora pasarazi!”), Piarres Aintziart (“Autobusaren ordua iragana baita, gosturik hoberenean patarra jautsirik, plantatu naiz errepide bazterrean, eri pototsa zeru urdinari buruz zuzendua”, “Zendu aitzin, azken jestu bat bideko salbean eri pototsaz marratu "Aski”). eri potolo I. Borda (“Eri potoloak altxatuz, kontuz, apezek Dohatsu Bihotz Garbiak kantatzen eta kantarazten zuten, telebistako kamera anitzen aitzinean”), Xabier Montoia (“Eri potolo eta irudiz trakets horiek nola higitzen dituen miretsirik hainbat aldiz, alferrik galdua dela deritzozu”).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es anular / fr annulaire: Elhuyar: hatz nagi, hatz-eraztuneko, eraztun-hatz, eraztun-eri / NolaErran: eraztun eri / Zehazki: hatz nagi, eraztun hatz / Labayru: eraztun-atzamar|-eri|-hatz, (hatz) erdiko|nagi / Adorez5000: hatz nagi

Euskaltzaindiaren Arauak

batez ere Bizk.: erbatza bezain latza da; zuk horretaz ez dakizu erbatzik ere.

Erabileremu dialektala

Batez ere Bizk.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

erbatza bezain latza da; zuk horretaz ez dakizu erbatzik ere

Euskaltzaindiaren Arauak

Sin. atzerrialdi.

Euskaltzaindiaren Arauak

erbesteratu, erbestera(tu), erbesteratzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

erbesteratu, erbestera(tu), erbesteratzen

Euskaltzaindiaren Arauak

erbesteratu, erbestera(tu), erbesteratzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

erbesteratu, erbestera(tu), erbesteratzen

Euskaltzaindiaren Arauak

hainbat erbesteratzeren ondorioz, beldurgarriki urritu zen irlandarren kopurua.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

hainbat herbesteratzeren ondorioz, beldurgarriki urritu zen irlandarren kopurua

OEHko datuak [laburduren azalpena]

izlag. 2: Ag AL (“erbestetar gudaria”), SMitx Aranz (“prantzes erbestear trintxeratan zear”).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

erbeste(tu), erbestetzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-ratu.

Forma baten adiera(k)

erbesteratu (lehen itzulian arautua, eta gaur nagusitua, da definitzailea).

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: erbi: Lepus sp.; erbi europar: Lepus europaeus; erbi iberiar: Lepus capensis; elur-erbi: Lepus timidus; itsas erbi: Aplysia punctata.

Euskaltzaindiaren Arauak

Lepus sp. / AS: erbi(-)txakur

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: erbi-lo .

Sektore jakin bateko informazioa

erbi-txakur: EhiztEskulib (171: "Espainiako untxaria [...] iparraldeko erbi-txakurra zen"; 172: "Galgoak edo xarlangoak — erbi-txakur ere esaten zaie").

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-txakur.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Arrazak

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

txakur (ala erbi?) sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ERBIA ERAIKI Levantar la liebre (sdos. prop. y fig.). v. ERBIA ATERA, ERBIA HARROTU. * Eta tentatzaillea ere eztatza behin ere lo: hark eraikitzen du erbia, pitzten du sua. Ax 403 (V 263).

LB: 0; EPG: 0; ETC: 2 “1986an, Londresera ihes egin zuen The Sunday Timesen erbia eraikitzeko; egunkari horrek babesa eman zion, baina ez zen aski izan, Mossadeko zerbitzu sekretuek Londreseraino segitu baitzioten” (Berria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: erbia eraiki/harrotu levantar la liebre Martinek erbia harrotu ostean jabetu ginen kontu hartaz: nos percatamos de la cuestión solo cuando Martín levantó la liebre; Adorez: 0; Labayru: 0

erbi iz. Ugaztun karraskaria, belarri-luze eta isats-motza, atzeko hankak aurrekoak baino luzeagoak dituena eta jauzika arin ibiltzen dena (Lepus sp.). Erbi arra eta emea. Erbia baino arinago. Erbi jakia. Erbia eraiki: erbia, dagoen tokitik aterarazi. eraiki 2 du ad. Ehizan, animalia dagoen tokitik aterarazi. Erbia duenak eraikitzen, ez du beti berak hiltzen (esr. zah.).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Bi adierak jaso, irudizkoa ere bai.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa erbi eta eraiki sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ERBIA HARROTU. "Erbie arrotu, levantar la liebre (B)" Iz IzG. v. ERBIA ERAIKI.

LB: 0 / EPG: 0 / ETC: “Erbia harrotu eta aurrea hartu dutenak beste batzuk izan dira: Euskokultur Fundazioa eta beste euskal barrutiko erakunde batzuk.” (Jakin).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: erbia harrotu levantar la liebre Martinek erbia harrotu ostean jabetu ginen kontu hartaz: nos percatamos de la cuestión solo cuando Martín levantó la liebre; Adorez: erbia harrotu: mover/sacar la liebre; Labayru: 0;

harrotu 3 (Esapideetan). Hautsa harrotu: lurrean zegoen hautsa airean sakabanatu; zerbaitek esamesak sortu. Erbia harrotu: erbia eraiki. Laster harrotu ditu bere diruak: laster gastatu ditu bere diruak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa erbi eta harrotu sarreretan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ki 'okela'.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

erbi-okela.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: erbinude: Mustela nivalis; erbinude zuri: Mustela erminea.

Euskaltzaindiaren Arauak

Mustela nivalis.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: erbinude zuri .

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-zuri.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

erbinude sarrerari dagokion azpisarrera.

Landare eta animalien taxonomi izena

Mustela erminea.

Txostenaren laburpena

Ez dugu aurkitu ap. OEH-EEBS.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

erbio: LurE-Harluxet.

Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenen hiztegian: Er.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

erbio: Zehazki, ElhHizt, HiruMila, HiztHand.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Elementu kimikoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ERBITAN (V, G ap. A). Cazando liebres, a cazar liebres. Ez nok erbitan etorri. Bilbao IpuiB 134. Erbitan ibilliarren, bere erbi-txakur ta guzti be, [...]. SM Zirik 117. Iñoiz erbitan joan oi zan Gabontza. Erkiag BatB 142. Afizio aundia zuan erbitan da azaritan. JAzpiroz 38. Gero oillagor da erbitan, / sarri txakurrai erritan. Insausti 294

adib: erbi iz. Ugaztun karraskaria, belarri-luze eta isats-motza, atzeko hankak aurrekoak baino luzeagoak dituena eta jauzika arin ibiltzen dena (Lepus sp.). Erbi arra eta emea. Erbia baino arinago. Erbi jakia. Erbitan ibili: erbiak harrapatzen ibili. Erbitara, erbitan joan. Erbia eraiki: erbia, dagoen tokitik aterarazi.

Ez dugu aurkitu erbitan formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

erbitan 1, Pako Aristi (“Lehen erbitan eta galeperretan aritzen ziren, orain ez dago izpirik”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa erbi sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ERBITARA (V, G ap. A). "A cazar liebres" A. "Irse o salir a por liebres. Egunsentixa baño len urten dabe erbittara" Etxba Eib. Irurak erbitara / irten omen ziran, / ugari billatzeko / pozkida bizian. Izt Po 61. Erbitara datorrenean, beste iñori etzaiok tirorik tira bear, erbiari baizik. TxGarm BordaB 122. (Con -ko, adnom.). Erbi zakurrak berez dakar erbitarako griña. AA I 400. Beste zakur batzuek / ere tajuzkuak / ikusi izan ditut / erbitarakuak. Uzt Sas 114

adib: erbi iz. Ugaztun karraskaria, belarri-luze eta isats-motza, atzeko hankak aurrekoak baino luzeagoak dituena eta jauzika arin ibiltzen dena (Lepus sp.). Erbi arra eta emea. Erbia baino arinago. Erbi jakia. Erbitan ibili: erbiak harrapatzen ibili. Erbitara, erbitan joan. Erbia eraiki: erbia, dagoen tokitik aterarazi.

Ez dugu aurkitu erbitara formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu erbitara formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa erbi sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan: erdainatu : "Erdaiñatzea, rogner ou accourcir un bois" O-SP. "Recortar, cercenar (O ms)" A. cf. erdaindu; Or RIEV ("Enuen bada sinetsi nai ixtori eder ura erdaiñatua ta andeatua zitakenik [Quijote IX]. "Manca y estropeada"); erdaindu : "circuncidar (probablemente relacionado con el erdainatu 'recortar, cercenar' que Azkue cita de Oihenart)"; Or Aitork ("Erdaindu etzazu ausarkeri ta gezur guzitik nire azal eta barrenak, nire ezpaiñak"),Ol Gen 17,10 ("Itunari buruz yagon bear duzutena: zutetako arrak oro erdaintzea") [v. tbn. Gal 2,9; Dv ingurebaki, Bibl ebakitu); Ker Lc 1,59 ("Zortzigarren egunean, umea erdaintzera joan ziran"( [IBk, IBe erdaintzera; Lç zirkonziditzera]; erdaingabe "El no circuncidado" Ol Gen 17,14 ("Erdaingabea, berriz, buztan-mokoa ebakia ez zaion arra"); erdainketa "circuncisión" v. erdainkuntza ; Egunaria 1958 (ap. DRA) ("Bertzalde egun dugu Jesus sortu berriaren erdainketa eguna"); erdainkuntza "circuncisión" v. erdainketa; Or BM ("Israel aur guzieri erdainkuntza ori egitea agindu zun Mois-ek"), Ol Gen 34,24 ("Iriko atean biltzen ziran ar guziek erdainkuntza yasan zuten").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

erdaindu : Ol IB ("Yudai'tik yetxitako batzuk senideei zerakaskieten: "Mois'en ekanduz erdaindu izan ezik, ezin yarei izan zerate"", "Ayek, berriz, ez zioten nere lagun Tit'i, elendarra zala ere, erdainbearrik egotzi", "Ba-dira, ba, erdainduetan batez ere, ezigaitz berritsu ta iruzurtirik asko"), F. Mendizabal ("Zortzi egun geroago erdaindu egin zuten Jesus, legeak agintzen zuan bezela"), J.A. Agirre ("Moise-ren legeak agintzen zuen eran, zortzigarren egunez erdaindu zuten eta Joan izena ezarri hau da, Jainkoa bere alde du"), IBk 2 ("Haurra erdaintzeko zortziurrena bete zenean, Jesus ezarri zioten izen, sabelean sortu baino lehenago aingeruak esan zuen izen bera", "Bestalde, entzun dituzte zuretzat esaten diren marmarrak: atzerritarren artean bizi diren judutarrei Moises uzteko erakusten diezu, semeak ez erdaintzeko eta lege zaharrak ez betetzeko esanez"), Anai elkarte bat ("Moiserengandiko ohituren arauera erdaintzen ez bazarete, ez zaitezkete salba"), F. Olariaga ("Jesus haurra erdaindu egin zuten"), I. Sarasola ("ingurebaki, ingurebakitzen. du ad. (1589). Ipar. (G. er.) Erdaindu"); erdainkuntza : Ol IB ("Eztabaidak erdainkuntzaz"), Itxi atea ("Niri dagokidanez, senideok, egia baldin bada oraindik ere erdainkuntza erakusten dudala, zergatik erasotzen didate judutarrek?"), IBe 1995 ("Erdainkuntza baliotsua duzu, bai, baina legea betetzekotan", "Legea hausten baduzu, berriz, erdainkuntzarik ez bazenu bezala da"); erdaintza 1, F. Olariaga (titulu batean).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

erdaindu : DFrec 1, HiztEn (zerbaiti muturra moztu; zakilaren prepuzioa moztu), LurE (zerbaiti muturra moztu, eta zakil mokoari azala bereziki); erdaingabe : Euskalterm 1; erdaingabetasun : Euskalterm 1; erdainkuntza : HiztEn (erdaintzearen ekintza), LurE (erdaintzea; juduen artean elizkizunez egiten dena bereziki), Euskalterm 1; erdaintze : LurE (erdaindu aditzaren aditz izena) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Bibli itzulpenetako pasarte batzuk begiratu dira, esanahitsuenak edo: Has 17,10-14.23-27; 34,14-17; Ir 4,25-26; 12,48; Lb 12,3; Dt 10,16; 30,6; Jos 5,2-8; Ep 14,3; 1 Sm 14,6-8; 17,26; 18,25.27; 2 Sam 3,14; Jr 4,4; 9,25; Ez 28,10; Hab 2,16; 1 M 1,60-64; 2,46; Lk 1,59; 2,21; Jn 7,22-23; Eg 7,8.51; 15,1.5; 16,3; Erm 2,25-29; 3,1; 4,9-12; Ga 5,2-3.6; 6,12-13; Flp 3,2-5; Kol 2,11-13; 3,11. Itzulpenetako ordainetan, llabur, formak eta erabiltzaileak: erdaindu (eta eratorriak): BiblE, IBk (eta Hegoaldeko liturgia), Apaolaza, Olariaga, Kerexeta-Zugasti, Kerexeta, Orixe, Olabide; ebakitu (eta ebakitugabe, ebakitza): Bibl eta Iparraldeko liturgia; zirkuntzidatu (eta zirkuntzisio): BiblE (ohar banatan); Haraneder, Leizarraga; eta idazle banarengan jasoetan, billebaitu: Iraizoz; ingurebaki (eta eratorriak): Duvoisin; inguru ebaki eta inguruan ebaki: Uriarte. // erdainkuntza : BiblE (28 aldiz testuan; 39 aldiz oh.; cf. Jos 5: erdaikuntza-ohikune eta erdainkuntza-errito); IBk (Jn 7,22; Eg 7,8; Erm 2 eta 4 [5 aldiz]; Flp 3: sasi-erdainkuntza; Kol 2); Apaolaza (Ir 4,26); Olariaga (Jn 7,22); Ker (passim; adib. Ir, 4,26; Jos 5; Jn 7,22.23; Eg 7,8: erdainkuntza-alkartasuna; 15,5; 16,3 oh.; Erm 2, 3 eta 4 [7 aldiz]; Ga 5 eta 6 [ter]; Kol 2 [bis]); KerZug (Eg 7,8: "erdainkuntza-itumena"; 15,5; G 6; Flp 3; Kol 2 [bis]); Or MB 261 (Jn 7,23 [bis]); Ol (Has 17,11 oh.; Ir 4,26; Jos 5,2 oh.; Jn 7,22.23; Eg 15,1.5; Erm 2, 3 eta 4 [8 aldiz]; Ga 5,6; 6,12.13; Kol 2 [bis]); erdainketa : Ker (Jos 7 oh.); KerZug (Erm 2 eta 4 [5 aldiz]; Flp 3 oh. [bis]); Ol (Lk 1,59: "aurraren erdainketara etorri ziran"); erdaintze : Ol (Jos 5,4); erdaiñera : LauEb (Lk 1,59 oh.: "Jaio ta zortzigarren egunean egiten zitzaion aurrari erdaiñera [...] Erdaiñera au..."; Jn 7,22-23: "Eman zizuen Moises-ek erdaiñera #mdash# zirkunzisioa [...] Iñork erdaiñera larunbatez artzen baldin badu"); erdain [iz.]: Ker (Erm 4: "erdain-ezaugarri"); KerZug (Erm 2: "erdaina euki"; Erm 4: "erdain-siñale"); Ol (Jr 4,4: "erdaiñak zuen biotzetan bitez"; 2 Sam 3,14: "pilistarren eun erdaiñez aintzat neretua"; Erm 2 [5 aldiz]: "legea austen ba'duzu, naiz erdaña naiz mokoa, zuretzat orobat; erdaindu izateke legearen aginduak betetzen ditunari ez ote-zayo mokoa erdaintzat artuko; lege idatzia ta erdaña dituzula ere [...] mokodun geldituak"; eta erdain-atza: Erm 4,11; erdain-itun: Erm 7,8 #mdash# eta Olariaga: Erm 4; Kol 2 [bis]); erdaindu : BiblE (66 aldiz testuan; 22 aldiz oharretan); IBk (Lk 1 eta 2; Jn 7 [bis]; Eg 7, 15 eta 16 [4 aldiz]; Erm 2 eta 4 [10 aldiz]; Ga 5 eta 6 [5 aldiz]; Flp 3 [bis]; Kol 3); Apaolaza (Has 17,10-27 [10 aldiz]; Ir ); Olariaga (Lk 1 eta 2 [bis]; Jn 7 [bis]; Eg 7, 15 eta 16 [4 aldiz]; Erm 2 eta 4 [11 aldiz]; Ga 5 eta 6 [ter, eta erdainerazi]; Kol 3); Ker (passim; adib., Has 17 eta 34 [7 aldiz]; Ir 4 eta 12; Lb 12; Dt 30; Jos 5 [7 aldiz]; 2 Sam 3; Jr 9; Ez 28; 1 M 1; Lk 1 eta 2; Jn 7; Eg 7, 15 eta 16 [4 aldiz]; Erm 2 eta 4 [7 aldiz]; Ga 5 eta 6 [bis]; Flp 3 [bis]; Kol 2 eta 3; eta erdainduazo: 1M 2,46: "ume erdainbage guztiak ordainduazo"); KerZug (Eg 7, 15 eta 16; Erm 4 [7 aldiz]; Ga 5 eta 6 [ter]: Flp 3; Kol 2 eta 3); LauEb (Lk 2,21); Or MB 100, 104 (Lk 2,21); Ol (passim, adib.: Has 17 eta 34 [11 aldiz]; Ir 12,48 [bis]; Lb 12,3; Dt 10 eta 30; Jos 5 [6 aldiz]; Jr 4 eta 9; Ez 28,10; 1 M 1 eta 2; Lk 2,21; Jn 7,22; Erm 7,8; Eg 15 eta 16; Erm 4 [ter]; Ga 5 eta 12 [ter]; Flp 3 [bis]; Kol 2,11); erdaintzalle : Ol (1 M 1,64: "erdaintzalleak lepo egiten zituten"); erdaindu gabe : Ol (Eg 7,51: "Lepagogor, biotz ta belarri erdaindu gabeok"); KerZug (Eg 7,51: "erdaindu-gabeok"; Kol 2); eta erdaindu bagariko: Ker (Ir 12,48: "erdaindu [...] erdaindu bagariko bat"); erdaingabe : BiblE (16 aldiz testuan; beste 16 aldiz oharretan); IBk (Erm 2 eta 4 [4 aldiz]); Apaolaza (Has 17 eta 34); Olariaga (Erm 2 eta 4 [4 aldiz]; Ga 5; Kol 2); KerZug (Erm 4 [bis, eta erdain gabe]; Ga 5); Ol (Has 17,14; Jos 5,5; Jr 9,25: "erdaindu eta erdaingabeak"; 1 M 2,46; izen-banaketakoa, ik. Ga 5,6: "erdainkuntza ezer ez dalako, ez eta erdaingabea ere"; Kol 2,13: "aragi-erdaingabez ilda zeundetenok"); erdain-gabe: KerZug (Erm 2; Kol 2: "aragi erdain-gabe"); erdainbaga: Ker (Ep 14; 1 Sam 14 eta 17; Kol 2: "aragi-erdainbaga"); erdainbage: Ker (Jr 9: "aragiz erdainbageak [...] biotza dauko erdaindu bagarik"; 1 M 2; Erm 2 eta 4 [4 aldiz]; Ga 5; Kol 3); erdaingabeko : BiblE 1 (Ir 12,48); Ol (Ep 14,3 eta 1 Sam 17,26: "erdaingabeko pilistar"); Apaolaza (Ir 12,48); erdaingabetasun : BiblE 1 (oh.); ebakitu : Bibl (Ir 12,48: "ar guziak ebakitu beharko dira [...] bainan ebakitugabeak hartarik ez du janen"; Lb 12,3: "prepuzioko haragia ebakituko zaio"; Erm 2 eta 4 [7 aldiz]; cf. oh.: "giza sekso buruko larru laxoa inguruan ebaki [moztu]"; Ga 5 eta 6 [ter: eta ebaki arazi 2]; Flp 3 [ter]; Kol 2 eta 3: "Hor ez da [...] ebakiturik ez ebakitugaberik"); IrakBa-Ezkila (Eg 16,3); ebakitza : Bibl (Ir 4,26: ebakitzen gatik [hiztegian: "ebakitza: circoncision"]; Erm 2 eta 4 [5 aldiz]; Flp 3 [bis]; Kol 2 [bis]); IrakBa-Ezkila (Jn 7,22); ebakitze : He (Kol 2); KerZug (Flp 3); ebagite: Ker (Flp 3); ebakitugabe : Bibl (Ir 12,48; Erm 2 eta 4 [9 aldiz]; Kol 2 eta 3); IrakBa-Ezkila (Eg 7,51 oh.: "Paganoak, hitzez hitz: ebakitugabeak da"); zirkuntzidatu : BiblE (1 Sam 18 oh.: "erdaintzeko, zirkuntzidatzeko, ohitura"); eta zirkonziditu: Lç (Lk 1,59; 2,21; Jn 7,22); zirkonzisatu: He (Lk 1,59) / zirkumzidatu: He (Lk 2,21) / zirkonzidatu: He (Jn 7,22; Eg 7,8.51; 15,1.5; 16,3; Erm 2,25-29 [5 aldiz]; 4,9-12 [10 aldiz]; Ga 5,2-3.6 [ter]; Flp 3; Kol 2 eta 3 [4 aldiz]; eta zirkonzidarazi: He (Ga 5); zirkuntzisio : BiblE (testuan 1, oh.: erdainkuntza edo zirkuntzisioa); eta zirkonzisione Lç (Jn 7,22-23); He (Jn 7,22; Eg 7,8; Erm 2,25-29 [5 aldiz]; 4,9-12 [bis]; Ga 6,12-13 [ter]; Flp 3,2-5 [bis]; Kol 2 [bis]) / zirkunzisione: He (Jn 7, 23) // billebaitu : Ir YKBiz (23: "Zortzigarren egunean billebaitu zuten aurra" [Lk 2,21]; eta 11 billebaitze: "etorri ziran aurra billebaitzera #mdash# oh: "zeremonia mingarri bat zan billebaitze ori (latinez circumcisio). Larru-puxka bat mozten zitzaien..."]; eta 314: billebaiketa [Jn 7,22: 3 aldiz, eta oharrean beste hirutan]); ingurebaki : Dv (passim; adib., Has 17 eta 34 [9 aldiz]; Ir 4 eta 12; Lb 12,3; Dt 10 eta 30; Jos 5,2-8 (6 aldiz); Jr 4,4: "bihotza ingurebakazue"; 9,25; 1 M 1,6; 2,46: "ingurebaki zituzten [...] haur ingurebakigabe guziak"; Lk 1,59; 2,21; Jn 7,23; Eg 7,8; 15,1.5; 16,3; Erm 2; 4,9-12 [ter, eta -gabe 3, -tza 3]; Ga 5,2-3 [bis]; 5,6; 6,12-13 [bis]; Flp 3,2-5; Kol 2,11-13; eta -ephaiten, -ko, -ra [cf. Ga 6]; ingurephaile [1 M 1,64]; ingurephaitza [Has 17; Jos 5; Jr 4; Eg 7,8; Erm 2 eta 4 #mdash# 4 aldiz; Kol 2 [ter], eta ingurepaitzadun / ingurepaitzagabe: Kol 3]; ingurebakarazi [Ga 6]; ingurebakigabe [Ep 14; 1 Sam 17; Ez 28; Erm 4 #mdash# 4 aldiz]; ingurebakigabeko [Eg 7,51]); ingurebaki [iz.]: Dv (Ir 4,26: "ingurebakiaren ariaz"; Flp 3,2-5: "ingurebaki gaixto", "ingurebaki on"); inguru ebaki : Ur (Ir 4,25-26: "Seforac [...] inguru ebaqui zuen bere semearen buztanmocoa [...] Odolen senarra, inguru ebaquitzea gatic"); inguruan ebaki : Ur (Has 17,10-27: 10 aldiz; adib., "Zuen arteko guizaseme guztia izango da inguruan ebakia [...] inguruan ebaquico dezute zuen buztanmocoaren araguia [...] Zortzi eguneco aurra izango da inguruan ebaquia [...] Bere buztanmocoaren araguia, inguruan ebaquia ez da guizasemea [...] beren buztanmocoarean araguia iguruan ebaqui zuen; inguruan ebaqui zuenean bere buztanmocoaren araguia; bere inguruan ebaquitzeco demboran; inguruan ebaquiac izan ciran; izan ciran berdin inguruan ebaquiac [...] buztanmocoa inguruan ebaqui ez duen guizon"; "inguruan ebaquia izan dedilla"; "baldin ez badezute inguruan ebaqui nai"; Ir 12,48: "lendican izango dirade inguruan ebaquiac (...) baña inguruan ebaquia ez danac..."; Lb 12,3: "Eta zortzigarren egunean izango da aur semechoaren buztanmocoa inguruan ebaquia"). // bestelakoak: buztan-mokoa ebagi (Ker: Has 17); zakilmuturra moztu (BiblE: Ir 4); zil-mokoa moztu (Apaol: Ir 4); berea moxtu: Or (IB Lk 1,59: "aurrari berea moxtera joan ziran"; 2,21: "aurrari berea moxteko zortzi egunak bete ziranean" #mdash# eta bere-moxketa: IB Jn 7,22-23: "Mois'ek bere-moxketa agindu zizuen [...] bere-moxketa [...] artu"). // Cf. prepuzio, ordainak eta ingurukoak: buztan-moko : Dv (Has 17,11; 17,14; 17,23-24: bis; Ir 4,25; 1 Sam 18,25); Ol (Has 17,11; 17,14; 17,23; Ir 4,25; Lb 12,3: "Lb 12,3: semeari [...] buztan-mokoa erdaindu bear zayo"; 1 Sam 18,25.27; Hab 2,16); Ker (Has 17,11-27 [ter]; Ir 4,25; 1 Sam 18,25; 2 Sam 3,14; Hab 2,16); KerZug (Erm 2: "muztan-moko egitea"); buztanmoko : Ur (Has 17,11; 17,14.23-24; 34,14-17; Ir 4,25; Lb 12,3); buztan-mutur : KerZug (Eg 7,8 oh: "Judutar mutikoai [...] gizonezkoak duten buztan-muturrean larrua ebakitzen zieten"); mokodun : Ol (Erm 4,9.11: "erdainduena [...] mokodunena [...] mokodun zala [...] erdain-atza gero artu zun"); pitxo-mutur : Urt (Ir 4,25: "prepuzioa, pitxo-muthurra"); prepuzio : Urt (Has 17,11; Ir 4,25); Bibl (Ir 4,25; Lb 12,3); zakil-mutur : BiblE (Has 17,11; 17,14); zakilmutur : BiblE (testuan 4: Ir 4,25; 1 Sam 18,25; 18,27; 2 Sam 3,14; oharretan 4: Jos 5,3 ["Aralot: Izen honek zakilmutur esan nahi du"]; 1 Sam 18,25; Jr 4,4; Hab 2,16); zil-moko : Apaolaza (Has 17,10-27: "zil-mokoa erdaindu" 5 aldiz; Ir 4,25); zil-mustur : Ker (Jos 5; Jr 4,4).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

erdain : PMuj DVC (eta erdain-egun); erdaindu : EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EF/FE, DRA, PMuj DVC; erdaingabe : EuskHizt, HiruMila, DRA (eta erdainbage), PMuj DVC; erdainketa : DRA, PMuj DVC; erdainkuntza : EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, DRA, PMuj DVC; erdaintze : EuskHizt, HiruMila; erdainatu : PMuj DVC; erdaiñatu : DRA // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE, HaizeG BF, Casve EF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

erdain, erdaintzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-gabe ad.ekin: salbuespenezkoa.

Kategoria

izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiaren Arauak

erdaldundu, erdaldun(du), erdalduntzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

erdaldundu, erdaldun(du), erdalduntzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tze.

Euskaltzaindiaren Arauak

erdaltzaletu, erdaltzale(tu), erdaltzaletzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

erdaltzaletu, erdaltzale(tu), erdaltzaletzen

Euskaltzaindiaren Arauak

(erdal forma dagokio hitz-elkarketako lehen osagai denean).

Hitz-elkarketan hartzen duen forma berezia

erdal forma dagokio hitz-elkarketako lehen osagai denean

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: 0

LB: 2 “alegia, ETB2ko Vaya semanita ikusteko. Hori hik ikusiko duk, egin nuen nirekiko; nik ez behintzat! Iruditzen baitzait, garai bateko Txomin de Regato hura jaio dela berriz, erdara gaiztoan euskaldunoi iseka” (DiarioVasco) ; EPG: 0; ETC: “Hori hik ikusiko duk, egin nuen nirekiko; nik ez behintzat! Iruditzen baitzait, garai bateko Txomin de Regato hura jaio dela berriz, erdara gaiztoan euskaldunoi iseka.” (Berria)

erdara iz. Euskara ez den edozein hizkuntza; bereziki, gaztelania hegoaldekoentzat eta frantsesa iparraldekoentzat. Gaztelania, frantsesa eta gainerako erdarak. Frantses erdara. Erdaraz mintzatu. Erdaraz egindako liburu baten itzulpena. Erdara ikasi eta erdaraz ikasi. Euskaraz ia ahaztu zait, eta erdaraz, berriz, jakin ez. Erdarazko liburuak: erdal liburuak. Erdal hitzak eta erdaratiko hitzak. Erdara gaiztoa: erdara mordoiloa. [erdara] erdara mordoilo iz. Erdara gaiztoa, beste hizkuntzetako hitz eta joskerez nahasia. Ekin nintzaion nire erdara mordoiloan, ahal nuen modurik hoberenean.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa erdara eta gaizto sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ERDARA-MORDOILO. Lengua distinta de la vasca (incorrectamente usada, o con mezcla). "Erdera-mordoillo (Vc), jerigonza" A. Ez debe beste erdera mordollozko [kanta] abek ainbat merezi? GavS 6. Ezda zure erdera mordolluan bere [ez eban berba egin]. Mg PAb 57. Ekin nitzaion nere erdara mordolloan al-nuben modurik oberenean. Izt C 231. Erdara-mordolloen kutsurik txikarrena ere bage. Ib. 220. Erdera mordolloan itz egiñaz. Ataño TxanKan 18

adib: erdara 1 iz. Euskara ez den edozein hizkuntza; bereziki, gaztelania hegoaldekoentzat eta frantsesa iparraldekoentzat. Gaztelania, frantsesa eta gainerako erdarak. Frantses erdara. Erdaraz mintzatu. Erdaraz egindako liburu baten itzulpena. Erdara ikasi eta erdaraz ikasi. Euskaraz ia ahaztu zait, eta erdaraz, berriz, jakin ez. Erdarazko liburuak: erdal liburuak. Erdal hitzak eta erdaratiko hitzak. Erdara gaiztoa: erdara mordoiloa.

Ez dugu aurkitu erdara mordoilo formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

erdara mordoilo 1, Edorta Jimenez (“Kazetariek berriz ez zuten haien erdara mordoilo eta biraoz josia lar ulertzen eta, gaitzerdi! Gure aldean noizean behin goikoen baimenik gabe tiroren bat botatzen zela esatea ez zen komeni”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azalpen gisa jasoa dago jada.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa erdara sarreran.