Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

arraunlaria.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ERRAN DELAKO. Susodicho, dicho, citado. v. delako (2). --Amodiua ützi eta indarrez dügün boroga. --[...] Errandelako indartto hura bestetan enpleg'ezazü. ChantP 78. Vitoriako erretora etzen haatik erran delako ermitainaren herrokakuetarik. Const 39. Egüerdixaltin, erran delako aizuk ükhen zia depexa hau: [...]. "Le susdit voisin". Lrq Larraja RIEV 1935, 140. v. tbn. GAlm 1952, 50 (ap. DRA). Pharka, othoi, ez bainintzan erran delako ostiralean zien etxera jin. Mde Pr 362. (El) llamado. Sean Ó Riordàin gaztea, Eirebeall Spideoige erran delakoa. Mde Pr 245

erran delako 10: Argia 7 (“ikusten da munduan, edo erran delako lurralde batean, hizkuntza asko direla elkarren ondoan, hizkuntza ezberdinetako hiztunak”, “Eta dio erran delako Guerrak: “Gogoratzen naiz, egun batean, kaparrategi batean, biok bakarrik ginela, konpainia oso baten kontra borrokatu behar izan genuela”), Erlea 3 (“Erran delako Arratibel hura nor zen ez nekienez, han hasi zitzaizkidan Ereinen: «Hori fraidea duk. Estibalitzen bizi duk”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

erran delako 3: Herria (“Erran delako zelaian üngürü zonbait egin dütüe aldika adin desbardinetako taldeek.”), Piarres Xarriton 2 (“eta erran delako San Martin horretan Irakasle Nafarrak eman zituen egun guztiez kanonezko bi irakasgai eta ordutik beste urtean”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa Ipar. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa erran sarreran.

Erabileremu dialektala

Ipar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ERRAN ETA ERRAN. Hablando sin parar; diciendo una y otra vez. v. ERRAN ETA MERRAN. Eta, nola bertzea hari baitzitzaion erran-eta-erran, bethi gauza beren erraten. Jnn SBi 158. Solas alfer andana bat erabili ondoan, orok sortzetik gogoz dazkiten batzu, badoatzi biak, erran eta erran, ostaturat. JE Bur 169s. Lauek, belhauniko, othoitz egiten dute, eta badoatzi erran eta erran. Ox 48. Bainan norekin othe mintzo da, / Erran-et-erran, nor du partida? Ib. 115. Hedatu zuen dafaila, erranez: "Dafaila, heda hadi!". Bainan, erran eta erran hura arizana gatik, dafail-basa hutsik gelditu zen. Barb Leg 64. Hari zen artzain xaharra erran eta erran nola otsoek ardi hainitz ebasten zuten. Zerb Azk 39. Orduan zuen Partarrieu apezak erran eta erran mintzatu behar izan, bergarioa doi bat luzatuz. Larre ArtzainE 27

Ez dugu aurkitu erran eta erran formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

erran eta erran 44: Herria 35 (“Horiek hola, Raffarin-ek segitzen du halere erran eta erran "décentralisation" delakoa nahi duela azkarki sustatu eta sobera luzatu gabe gauzatu”), Janbattitt Dirassar 5 (“Treina Tolosan gelditu zenean, ordukotz kasik gauerdi edo holako zerbait, gu ahantziak ari erran eta erran, senar-emazte adinetako batzuk jin zitzaizkigun”), Piarres Aintziart 2 (“Eta hasi zait Nafarroaz erran eta erran, behin betiko konklusioa botatzen didala: "Nafarroa es un Estado"”), Aingeru Epaltza (“Berehala hiri ostia pare bat emateko maneran egonen dela ari duk atzotik erran eta erran.”), Jean Baptiste Etxarren (“Hasi zitzaion semeari erran eta erran: "Joka hadi holaxet! Orai hemendik! Ez, handik!”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa esan eta esan bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa erran sarreran.

Erabileremu dialektala

Ipar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adibide azaldu gisa eskaintzekoa erran 1 sarreran.

Forma baten adiera(k)

ez dago esan beharrik.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adibide gisa ematekoa erran 1 sarreran.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Jainkoaren erresuma, erran nahi da, Eliza; hilko naiz, erran nahi da gauza guztiez gabetua izango naizela.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan erran nahi azpisarrera.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

erran nahi izan 43: Eskual 1905-1909 2 ("Horrek erran nahi baitu artha handirekin eman behar zakola aihenari mitriola lehen aldietan", "Izen arrotza badu ere, deus ez du erran nahi"), Lander ("Huna beraz hemen behera, hitz hetarik erran den Hiztegian aurkhitzen ez direnak, edo han aurkhitzen direlarik, han diotenaz zerbeit gehiagoko erran nahi dutenak"), Jnn Bihotz-2 2 ("Eztu horrek erran nahi debozione hau orduan hasia dela [...] eztu horrek erran nahi saindu harren ohoretan eman behar direla"), Zerb GH 1927 ("hoin prediku gustagarririk aditu horrek ez baitu batere erran nahi orai arteko mezak etzirela ederrak ez-eta predikuak gustagarriak"), Lf 4 (adib.: "Eztu horrek erran nahi ithurburu beretarik heldu direla biak", "Ez du horrek erran nahi jendea estimatzen dela...."), FIr ("Las dos hermanas, euskaldunek deitu zuten Axarte eta erran nai du foz edo mintxate bezala"), A. Hillau ("Zer erran nahi dik horrek?"), Euzko Deya 1937 ("Gurutzekundeak, gurutzearen defenditzaile erran nahi baitu; giristinotasunaren, Kristoren erlisionearen defenditzailea"), Haurren arthatzeaz ("botoila edo fiola bat untsa hetsirik ezar urian eta han irakitaraz 20 minuta au bain marie, horrek erran nahi baitu esnea barnean izanen duela"), Katixima 1940 4 ("Sinesten dut haragiaren phiztean, hitz horiek zer erran nahi dute? Erran nahi dute Jainkoak bere botereaz phiztuko dituela gizon guziak munduaren azken egunean [...] Sinesten dut bethi iraunen duen bizitzean, hitz horiek zer erran nahi dute? Erran nahi dute bizitze hunen ondotik hasiko dela bertze bat, sekulan bururatuko ez dena"), Iratz ("Zer erran nahi duzu, diozunean Jainkoaren Semea Gizon egin izan dela?"), Zerb Herr 1944 ("batzuek badakite oraino zer erran nahi duten mintzaira grekazko hirur hitz bitxi hauk"), Herr 1946-1989 bitartean 3 (adib.: "Ez baitu haatik horrek erran nahi denetan akort direla, aperentziarik ere"), Dass ("Batasunaren izena Broussain eta bertze zonbeiten arabera behar zen Eskual-botitza, Eskual batasuna erran nahi duen Ziberotar hizkuntzatik atheraia"), Mde 2 ("denek dakite bertzerik ez duela erran nahi deutsch izenak [...] Irlandara ba da izan kultura-bide Irlandarrentzat, horrek ez du erran nahi den ttipien aiherkunderik ba zutenik Latin handiaren eretzean"), D. Landart 2 ("zer erran nahi du, besta hitz horrek? Zer erran nahi dut, aipatuz itsuskeria?"), Lantziri ("Zer dira karatoxak? Espaiñol hitzak maskatua erran nahi du"), Zabal 1973 ("Pentsatzen dugu Euskal Herriaren alde izateak erran nahi duela, Euskaldunen problema guzietaz axolatzea, eta bakoitzak bere bizi lekutik munduaren hobetzea"), Ardoy Gog ("Alcoran "liburu saindua" arabez al Qur'an erran nahi baitu "irakurtza""), Hiriart-U 3 (adib.: "Hautu horrek zerbait erran nahi zuen [...] Sakramendu hori hartu nahi duenak behar du konbertitu, hitz horrek erran nahi baitu: itzuli"), HerrizH 1988 ("Haien falta dela erraiteak, huts bat egin dutela erran nahi luke"), V. Huici ("Turisma nahasi bati lotua den 2-egoitzen omendatze horrek, erretretadunen ekartze haundia sortzen du, 2-egoitzak erran nahi baitu orduan xahartasuneko egoitza"), J.M. Artzalluz 2 ("Orrek erran nai du gure opor egunak ondo antolatu bear ditugula, programa ona egin bear dugula", "Izketaldiari, itzegiteari komunikazioari baietza emateak egian eta jatortasunean bizitzeko aukera egitea erran nai du"), XArb ("Eskualdun! Hitz horrek laburra delarik, asko gauz erran nahi du"), J. Muñoz ("zeren lehenik ezezaguna izateak ez baitu erran nahi bortitzagoa denik"), J.L. Davant ("Baina zer erran nahi du horrek?"), Tx. Heguy ("kultur eskaintza baten antolatzeak zerbait erran nahi du"), Enbata 1998 2 ("Horrek ez du erran nahi ez dugula jendetasunik", "Horrek ez du erran nahi oztoporik ez dakiekeela bide bazterretik jalgi"), Leihotik 1999 ("Jendeen izpirituan kontserbatzeak erran nahi du ere ondarearen zaharberritzea eta beraz balorean ezartzea").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

erran nahi izan : DFrec 7 (Herr 1977 4: "hunek erran nahi du", "hitz horren erran nahi baitu ganbera","horrek ez du erran nahi ez duela bere bidean aurkitu trabarik", "gaurko egunean ez du horrek fitsik erran nahi"; Euskaltzainburuaren agurra in Euskera XXI 2: "egungo bilkura hunek zer erran nahi duen aditzera emanez [...] hori erran nahi du izen horrek"; Hiriat-U "artalde bat dela eliza horrek ez du erran nahi batek mee besteak mee denek marraka bera...") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

erran nahi izan : ElhHizt (AS: 1 significar, querer decir; 2 ser importante, significar) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

erran 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-zahar.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

erran 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-zuhur.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

erran 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 25 (II.2.d): "Marrarekin idaztekoak [dira (...)] barra-barra, plisti-plasta eta zehatz-mehatz modukoak (...) erran-merran (...) Ikus, salbuespenetarako bereziki, AAAren 16. atala".

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

errima-bikoteak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

erran 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan: erran(n)ahi 2, Ip (Ap 17,9: "Eta hau da erranahia, zuñtan beita jakitatia: zazpi büriak dira zazpi mendiak, zuñtan gañen jarririk beita emaztia"; Hil: "Ageri da zoinen ontsa Mariari dohazkon sinifikazione edo errannahi horik oro").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

erranahi (eta erran nahi) 3: F. Krutwig ("Eta huntara ikhus zezaketen, ezen igibarziak pragma biziduna bere baithan zedukala, zi syllabêak #mdash#zeinen erran nahia bizia bait da#mdash# erraiten duenez"), Filosofia/3 ("Baina egoera ez da baitezpadakoa eta guk geuk hautatzen ditugu egoeren erranahiak"), Tx. Heguy ("Maila profesionaleko kultur egitarau bat diru publikoz sustengatzea Xiberoan edo Amikuze aldean adibidez, ez du erranahi handirik Paue, Bordele edo Pariseko arduradun politiko eta administraziokoentzat"); erranahitsu (eta erran nahitsu) 2: Herr 1983 ("Ikusgarriaren idekitzea arras guztagarria iduritu zauku ikurriña gure euskal lurraren muinetarik ateratzen balitz bezala: sortze bero eta erran nahitsua"), F.J. Mangado ("Edo eros dezala, erreumaren beldurrez badago... Bai erranahitsua, lizentziatuaren erantzuna").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

erran-nahi : AB50 (significado) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

erran-nahi : Lur EF/FE (signification); erranahi : DRA (significado) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-n+n-: esanahi formakoa den arren lehendik arautua, sudurkari biak jasoz eskainiko da hau, kontu eginik batez ere Ipar. dela (cf. nonahi / non-nahi bikotea).

Kategoria

iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan erranairu , erranaire sarrera: "(Amar) erranáire, refrán" Iz Ulz. "Esaera zaharra; refrán, dichos" Izeta BHizt; eta Iz Ulz aipatuz erran-aire : MEIG ("Badakit euskarazko esaera lasaiegi datorkigula, nolanahiko esanak "esaerak" direlako ezinbestean: dena den, nik esaera zaharrak direla entzun dut haurtandik hemen ahotan hartzera noanak, Ultzaman Izagirrek jaso zuenez erran-aireak omen direnak").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

erran-aira 1, Herr 1957 (izenburu gisa: "Erran-Zahar eta Erran-Airak"); erranairu 3, Izeta (""Goiz negu bi negu" eta bai egia ere erranairuak erakusten duena [...] Erranairuak badira eta huna bat hemen [...] Abenduan ere sartzen gara eta badira erranairuak hilabete huni ezarriak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm, ez ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Sektorekoei galdetzekoa da zer darabilten

urriegiak dira lantaldearen datuak, -e ala -u amaitua izan behar duen erabakitzeko.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ERRANAK ERRAN. Dicho esto, después de lo dicho. "Erranak erran, barka; inak in, barka (Sal), lo dicho, dicho, perdón" A. Erranak erran, eta ezpanu bertze xehetasunik ematen, geldi nindeke saindu hau, ez-eta ere erdizka, ezagutarazi gabe. Jnn SBi 168. Janak jan, edanak edan, erranak erran, ez badenez deus bertzerik? HU Zez 144. v. tbn. Ox 104. Napoléon III eta Eugenia Larrunen izan dire. Erranak erran, badakizue betbetan zer heldu zaukun gogorat? Ez ote zabiltzan Larrungo urrearen ondotik? Zerb Azk 39. Horiek hola, erranak erran, joanen gira orai urrunxago. "Cela étant ainsi, cela dit". Ardoy SFran 23. Erranak erran, zilatuak zilatu, eta hoin luzaz bainan behar zen, ez gira harrituko ez balinbadu ere San Frantses Jatsukoa bezalako Saindu paregabe bat Eskual-Herriak moldatu ahal izan. "Ce qui a été dit étant dit". Ib. 28. Amets pollit bat zertako ez gaur sala elgarri orobat? / Eginak egin, erranak erran, noizko berriz holako bat? Larre ArtzainE 333.

erranak erran 5: Berria 3 (“Erranak erran, baieztapen segur bat egiten ahal dut eta, beraz, baitut egiten”), Jakin (“Erranak erran, mekanismo horiek mehatxu izatera ailega daitezke estatuaren paper arautzailearentzat zein negoziaketa kolektiboarentzat, gobernuen jarduera pribatizatzaile eta desarautzailearen alde eginez”), Argia (“Ez nago ados, eta erranak erran, ni telebista zalea naiz, erratea politikoki zuzena ez bada ere”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

erranak erran 9: Herria 2 (“Hala ere, bego hortan, erranak erran!”), Berria (“Erranak erran, halere, literaturaren mundua ez du hain arrotza Etxeberrik”), Harkaitz Cano 2 (“Erranak erran, amari ez zion graziarik egingo, berriro ere, hamaikagarrenez, berak oparitutako eskularru aparatoso bat galdu nuela jakiteak”), Aingeru Epaltza 2 (“Erranak erran ondotik, ordea, ez zitekeen bertze ondoriorik atera”), Itxaro Borda (“Erranak erran Xarles...”), Janbattitt Dirassar (“Erranak erran, hobeko nuen nik ere aitzina ixilik egon banintz, baina nihaurek solasa segitu nuen”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa esanak esan bezala, Ipar. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa erran sarreran.

Erabileremu dialektala

Ipar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

erranaldi 5: M. Dupac ("Gezurra erran edo beren erranaldien gogorkeria ezti zezaketenik ez zuten iduriz asmatzen ahal ere Murek"), P. Xarritton ("Bada hor erranaldi zorrotzik, oharpen zehatzik eta irudi aberatsik"), J.B. Orpustan ("Neurtitzean, aldaketa osoa errana da: erditik egin du Oihenartek hamabortzeko luzea zortzikorat ttipituz; bainan ere berdintasuna ezberdindu du: laueko bertsu zuzena lehenean, bi neurtitzeko erranaldiak bi, hirur, laur, bederatzi eta hamargarrenean"), Enbata 1998 ("Hastio ditut "beti hola izan da" edo "deus ezin da egin" antzeko erranaldiak"), E. Bachoc ("Aipatu nahi nuke René Lévesque-k erran zuen erranaldi famatua [...]: "Montrealek aurpegi frantsesa izanen du Torontok aurpegi ingelesa duen bezalaxe"").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm, ez ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

erranaraz, erranarazten.

Aditz-erregimena

dio ad.

Atzizkien araberako erabakiak

-ka ad.ekin: eratorbide aski librea dirudi, baina aditz jakinekin bakarrik ageri da (cf. botaka, gordeka, joka), eta hiztegian horren berri ematea komeni da; formatuaz, berriz, zalantzak daude: sarrera berariazkoa ote dagokion ala erran aditzaren azpisarrera gisa ematekoa den.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

zernahi erranka ari izan zait.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

aratinik, ahoz gora etzanda.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Tradizioak baztertu duen forma

Bazt.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

errata 2: Gy ("Errata edo huts inprimatzean itzuriak"), AIr in Egan 1955 ("Gutunen euskara ezta anbatekoa, erratak ere baditu naski").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

errata 7, EB (J.A. Arana M. 2, J.A. Lakarra 2, I. Camino 3).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

errata : Euskalterm 2, EEgunk. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "errata".

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

errate baterako 3: Ttipi-ttapa 1994 ("Zentzu horretan badaude zenbait nobedade: errate baterako Trialsin izeneko ikuskizuna..."), Gerra zibila 2 ("Errepublikaren aroa oso emankorra izan zen kazetagintzaren eremuan. Hego Euskal Herrian, errate baterako, 18 egunkari kaleratzen ziren", "Errate baterako, aipatu dugun Molaren bandoak aldizkari guztiek orduz geroztik pairatu beharko zuten zentsura militarrari eskaini zion bere 10. artikulua").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, DRA, Lh DBF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Sektorekoei galdetzekoa da zer darabilten

Nafarrek eta Iparraldekoek argitzekoa: esate baterako Hegoaldekoaren gain eraikitako hibridoa dirudi, eta hedatu gabea.

Atzizkien araberako erabakiak

-ko: -tzeko.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Euskaltzaindiaren Arauak

erratu, erra, erratzen. Bizk. du ad. 'huts egin'.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

erratu, erra, erratzen

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: erratz: Ruscus aculeatus; erratz-txilar: Erica scoparia.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 Ruscus aculeatus. 2 'garbitzeko tresna'.

Zerrenda osagarriak

MilaHitz.

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

EHn eskoba pasatu azpisarrera denez, hau ere azpisarrera egitekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa erratza eta pasatu sarreretan.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: errauli: Lytta vesicatoria.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Lytta vesicatoria.

LBeh (2014-04-03): errauskailu 158: Elhuyar 2 (adib.: “Dena den, produktu batek, edozeinek, zabortegian edo errauskailu batean amaitzen badu ere, kadmio hori isuri egingo da azkenean, eta inguruko lurrak eta urak poluituko ditu”), Consumer (“Errauskailuen alternatiba ekologikoak”), Berria 14 (adib.: “Buzz astronauta eta gainontzeko lagunak kezkatuta daude euren etorkizunarekin, eta errauskailutik libratzeko borrokatu beharko dute”), EiTB 2 (adib.: “Pasaiako portua geldirik. Monpas geldirik. Errauskailua geldirik. Auditz Akularreko etxebizitzak geldirik”), Jakin (“Horren lekuko izan dira errauskailua, telefono mugikorrentzako antenak,...”), Argia 107 (adib.: “Gauzak horrela, Beasainen, Zumarragan eta Urretxun errauskailuaren aldekoak nagusituko direla dirudi”), DiarioVasco 31 (adib.: “2000.urtetik errauskailuaren bidean, birziklapenaren utzikerian ibili direla”); erraustegi 285; errauste(-)planta 717.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: errauskailu 7: Berria 6 (adib.: “Josu Madariaga Bizkaiko Ingurumen foru diputatuak iragarri duenez, udarako ipiniko dute martxan, bete betean, Bilboko errauskailua”), Oskar Arana (“Animalien Ongizaterako Elkarteaz hitz egiten die, ez ordea erietxean zegoen errauskailuaz edo Bev Shaw-rekin ezkutuan igarotako arratsaldeez”); erraustegi 71; errauste(-)planta 843.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: errauste planta (erraustegi*, errauskailu*).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es incineradora / fr: Elhuyar: [aparato, instalación] errauskailu / Nolaerran: - / Zehazki: (planta incineradora) erraustegi / Labayru: (instalación para incinerar) erretoki, erretegi, erraustegi, haustegi, errausketa- | errauspen-labe (crematorio) / Adorez5000: (aparato) errauskailu, (lugar) erraustegi.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

cf “erraustegi iz. g.er.” arautua.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta erabilia.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

errausteko tresna.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu errausketa , errauspen formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

errausketa 8: J.L. Agote ("Garonako ordokietan edo Erdialdeko Mendigunearen hegoaldean errausketako hilerririk ez da aurkitzen IV. mendearen erdialdeaz gero"), K. Olaetxea 2 ("Hiru zolu ezberdin ditu eta giza aztarnak azaltzen dira errausketaren aztarnekin batera [...] Lazaldayko haitzuloan ere errausketaren aztarnak aurkituak izan ziren"), BAO 1994 2 (adib.: "Lurren sendoketa eta prestaketa, errausketak, urak aurkitzeko zulaketak, zimendaketak eta zoladurak"), Egunk 1994 ("Egun, hondakinak desagertarazteko erarik eragingarriena errausketa litzateke"), A. Agirre ("Jabego-sistema zertxobait konplexuagoari hasiera eman zion eta hildakoei buruzko kultura berria sortu zen: errausketa zeritzana"), Lan-prestakuntza ("Errausketak berak sortutako produktu toxiko berriak botatzen ditu eguratsera eta"); errauspen (eta e.-errito) 4: Lantziri ("Errauspen-erritoak arau orokor batzuk jarraitzen baditu ere..."), Egunk 1996 3 (adib.: "... hiri hondakin solidoen errauspenaren aurka daudela adierazi zuen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

errausketa : AB50 1 (incineración), HiztEn (1 erraustearen ekintza eta ondorioa; 2 hed. suntsipena), Euskalterm 2 ('incineración' eta e. labe 'crematorio'); errauspen : AB38 1 (incineración), HiztEn (errausketa), Euskalterm 3 ('incineración', 'derribo', eta e.-labe 'horno crematorio') // Ez ditugu aurkitu ap. DFrec, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

errausketa : ElhHizt (1 incineración; 2 destrucción, pulverización), HiruMila (destrucción), PMuj DVC (1 cremación, incineración; 2 demolición, derribo, asolamiento); errauspen : HiruMila (1 incineración; 2 devastación, demolición), PMuj DVC (1 pulverización, incineración, cremación; 2 devastación) // Ez ditugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-keta/-tze/-pen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan: erhauskin `ruinas': Herr 6-10-1960 ("Drôme delakoan etxe bat lehertu da eta emazte bat kausitu dute hila erhauskinen azpian").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

errauskin 13, denak I. Urbietaren Musika hezkuntza eskolaurrean obran: "Errauskin, errauskin [tit.] 1. Dindindan Jauregian gaur gauerdian /, dantzak utzi eta joateko garaia", "Errauskin, Errauskin / hautsetan zikin", "Errauskin, Errauskin / saminak samin", "Errauskin Errauskin / ezkontzak egin / Errauskin, Errauskin / Printze batekin", "Mari errauskin [tit] Ipuin honetako gaizkileak ez dira anaia zaharrak, bi haizpordeko baizik", "Narratsa zela, zikina zela eta han zeukaten Mari Errauskin gaxoa lanean beti, izkutuan beti", "Baina munduko gauza izkutuenak ere argiak izaten ziren Mariona batentzat, eta bi harroputzek bere zigorra jasoko dute eta Mari Errauskinek, txintxoa zelako, a zer saria bereganatu ahal izan zuen! dantzatuz eta zapatatxoa galduaz, Printzea berarekin ezkondu"; errauskindu 1: J.L. Arriaga ("Gure artean kristautasunak lehen sineskintzak osoro bastertu zituzten eta bastertu ezezik puzkatu eta errauskindu ere bai").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

errauskin : AB38; errauskine : AB50 1 (cenicienta), HiztEn (cenicienta). Ez dugu aurkitu ap. DFrec, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

errauskine : ElhHizt (Cenicienta); erhauskin : DRA (restos, ruinas de un edificio). Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-kin.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

hondakina.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

suntsitzailea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

errausta, erraustatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

hautseztatu; hautsez bete.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

errausketa(-)labe aztertzean azpisarrera gisa proposatua.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Txostenaren laburpena

a) 'erauts bihurtu' adiera garbiaz: erraustatu (Mde HaurB), erraustu (erhaustu: Tt Onsa; erraustu: JMB ELG; herraustu: Tt Onsa, Dv Lab); eta EEBSko erraustu 1 (EB) eta errautsi 2 (B, EB); b) 'birrindu, hauts bihurtu, suntsitu' adieraz: erraustatu (erhaustatu: JEtchep; herraustatu: ECocin), erraustu (erhaustu: Ox; Xarlem, Ip Hil; erraustu: Monho, Mdg, Iratz, Lf Murtuts; herraustu: Dv Lab, Dv Dial), errautsi (erhautsi: Elsb Fram, Ox, Zerb IxtS, JE Bur, Ardoy SFran; errautsi: HU Zez, HU Aurp, Mde Pr, Zerb Azk, MEIG VI); errausi: Lasa Poem; herrautsi: Hb Esk, Zby, StPierre); eta EEBSko erraustu 4 (IE-EgAs), errautsi 13 (G 1, IE 6, EB 1, EgAs 6)

Euskaltzaindiaren Arauak

erraustu, errauts/erraustu, errausten. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

erraustu, errauts, errausten

Euskaltzaindiaren Arauak

errautsarazi, errautsaraz, errautsarazten. du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

errauts(i), errausten.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-i.

Forma baten adiera(k)

suntsitu, txikitu (aipatu da, irudizko adieran ageri ote den gaur, kirolean eta; baina lantaldeak ez du horri buruzko daturik).

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: errazenik .

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ik: -en-ik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

erraz sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

errazi(ñ)o , erreziño 4: Xe ("Erraziyua bakandu, / bat eman eta bi kendu, / fameliya eziñ mantendu"), AB AmaE ("Muniziñotan ziran dollor ta zintzoak; / Erraziñotan barriz amarna jan arren, / Arpegi txarrik iñoiz ez ebela jarten"), JanEd II ("Igande baten pasiatzera / Igeldora abiatuta, / egun guziko erraziyuak / ustez berekin artuta"), Akes Ipiña ("Emeti bere lagunek erreziñoak edaten yoaten bazirean be, berak basorantza eiten oan").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

errazio (eta arrazio, arrazio eredu, herio errazio) 9: Medikuntza 7 (adib.: "Pertsona heldu baten arrazio eredu edo dieta orekatua honela definitu daiteke [...] Eguneroko arrazioan, gizon heldu batek talde bakoitzeko janari bat edo bi jan behar luke"), P. Ezkiaga ("Hildako bakoitzaren gibela / bere medailero plateran / herio errazio, whisky tanta zolinak"), M. Lasarte ("Ogei ta amar baxoerdi egun bakoitzean, gutxi gora-bera, ongi osatzeko [...] Errazio polita ez al da ori, irakurle?"); (er)razionamentu 4: J. Zubia ("Transporte falta, jateko gauzan falta ta aien razionamentua, pasatu da"), Ibai-Ertz ("Francoren diktadura garaian, jarri zigun errazionamentuarekin, etzan gaur ainbat tripaundi ikusten"), Azurm ("Hor bere buruari razionamentua ezarri zion"), K. Ibarguren ("Jatekoa ere urte mordo baten / razionamentuan ogi beltzakin"); (ar)razionatu 3: P. Aristi ("Gainontzekoek soldata neurtu beharra daukate, pentsioa zatikatu, eta gaztetasunaren iturriko ura arrazionatuta iritsiko zaie"), A. Kortajarena 2 ("Gasolina eta erre-belarra edo tabakoa ere, jatekoak bezela, razionatuak zeuden [...] Olioa, "razionatua" leenago pezta bat eta larogei xentimo balio izaten zuana, ofizialki, zortzi peztan ematen zuten").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

arrazionamentu : AB38 (racionamiento) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

errazio (ración), errazionamendu (racionamiento), errazionatu (racionar): ElhHizt // Ez ditugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta beste gabe onartzekoa

mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen du, eta onartzekoa iruditzen zaio lantaldeari; baita errazionamendu eta errazionatu ere. // IdOh: sarrerako forma aipatua du Euskaltzaindiak 130. arauan (2003-07/09): "arrazio* e. errazio".

Euskaltzaindiaren Arauak

errazional* e. arrazional.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

r-/er- (razional mantentzearen alde mintzatu da batzordea)

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

erraziona, errazionatzen.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +