Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

eskaila(tu), eskailatzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Erabileremu dialektala

Ipar. (batez ere Zub.)

Euskaltzaindiaren Arauak

h. eskailera(-)buru

Euskara batuan hobestekoa

ik. eskailera-buru

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: eskailera-suge: Elaphe scalaris.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

eskail(l)era (eta eskallera) formak dira erabilienak (74 ager.), batez ere G (It, AA, Noe, Arr, Lard, Apaol, Echag, Bv, Tx, Or, Iraola, Uzt, MAtx, Anab, Etxde, Lab, Berron; MEIG); B (Mg PAb, Bilbao, Gand, Erkiag), IE (INav, Mde Pr); eskaler da IE-ZuAm-ko forma nagusia, 16 ager.ekin (Volt, Hb, Ip, Elsb, Mdg, Barb, JE, Zub, Casve); eskalera 13 aldiz agertu da (HM: Añ GGero, Balad; Mb, Noe, Ir YKBiz; IE: Ax, Mat); eskillara XX. mendean eta HMan agertu da (B: Kk, Bilbao, Erkiag, SM Zirik; G: Muj PAm, TAg, And, Txill, Munita).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eskailera (eta eskalle(r)a, ezkallea) da nagusi, 48 ager.ekin (B: 2; G: 10; IE: 0; EB: 36); eskil(l)ara 16 aldiz jaso da (B: 1; EB: 15) eta eskilera 8 aldiz (EB); IEan eskelera bakarrik agertu da, 2 ager.; iskal(l)era 3 aldiz agertu da (G).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Dfrec: eskailera 11, eskalier 1, eskilara 2; AB38: eskailera 11, eskallera 1, eskilara 9, eskilera 1; AB50: eskailera 5, eskalera 1, eskilera 1, eskillara 1

Jatorrizko forma

eska(i)lerak

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: eskailera(-)buru

Iparraldean eta Hegoaldean hedatuena da

eskail - da formarik hedatuena, Ipar. eskal- eta Heg. eskil- aldaerak baino hedatuagoa

Ikusiko da eratorriari dagokion formatua

eskailera-buru

OEHko datuak [laburduren azalpena]

eskailbarren, eskailera barren, eskilara barren, iskilara barren. Parte baja de la escalera. "Eskallera barrenean (V-arr), eskailbarrenan dago (V-arr-gip, G-goi-azp)" Gte Erd 105. * Sekundino Esnaola / deritzan kalian, / aroztegira jesten dan / eskail barrenian, / erorita miñ artu / nuan belaunian. MendaroTx 44. Sarrerako iskillara barrenean mai bat jarri. BBarand 11. Eskillara barrenean azaltzen da ondo jantzitako bat. Gerrika 130.

LB: 4 “Oraingoan ere nagusiaren etxearen aurreko eskailera barrenean zeuden, umorerik onenean biak ere, argazkilariari irribarrerik beteena eskaini nahi baliote bezala” (Elkar); EPG: 15 “Eskailera barrenera iritsi zenean, gorantz begiratu zuen, eta Jack ikusi zuen, botilak itzultzen ziren gelako atetik berari begira” (Irene Aldasoro); ETC: 48 “Eskailera barrenean zegoela, ate-danbada bat entzun zuen, eta Filomena ikusi zuen korrika eskaileretan behera: "Dorrekoa da, baina beldurra eman dit hara igotzeak".” (Antton Olano).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: 0.

eskailera iz. (Singularrean nahiz pluralean). Igotzeko eta jaisteko mailen saila. Ik. zurubi. Eskaileraren lehen mailan. Eskaileretan behera jaitsi. Eskailerak igotzen. Eskailera barrena: eskaileraren beheko aldea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa eskailera eta barren sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Forma garden-ulergarria da

forma garden-osoa hobetsi da, eskailburu trinkotua bigarren mailan onartuz

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ESKAILERA-MAILA (AN-larr; Añ; eskella-malla G-azp; eskilla-malla G-azp). Ref.: Asp Leiz2; Gte Erd 177. "Escalón, grada, malla, eskallera-mallea" Añ. "Eskalleamalle, tramo de escalera" Asp Leiz2. Ez daiteke belhaurinka aldarearen oinetako thaularen edo eskalera mailen gainean? CatLav 251 (V 127). Eskallera malleetati jasteko. Mg PAb 118. Baso, mendi, erreka [..] gau izartua, dira eskaller maillak gu Jaunaren ezaguerara etortzeko. Ibaiz 24-8-1902, 2. Lau eskallera-mailla jeisten ziran. JAzpiroz 13

eskailera(-)maila 49: Deia, Consumer 8, Berria 26, EiTB 6, Jakin, Karmel, Argia 4, Erlea, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

eskailera(-)maila : Berria 5 (“Berekoi, gaizto jokatu zuen Simonik Cunegoren lidergoari bizkar emanda, baina maglia arrosa ez zen larritu, eta zintzo eta sendo, Milango podiumeko eskailera maila garaienera igoko da gaur”), Lopez de Arana 5 (“Antzigarrak eskailera-mailetan eta espaloietan dirdaitzen zuen”), Josu Zabaleta 9 (“Batzuk eskailera mailetan jarri ziren, eskulekuei helduta, besteak trenaren babesetan eseri ziren, eta bakanen batzuk bagoi gainera ere igo ziren”), Anjel Lertxundi 4 (“Astiro-astiro igo zituen eskailera-mailak”), Fernando Rey 4 (“Bi eskailera-maila eta alde banatan bi seinale urdin argitsu, gogoan dut, eta honela zioen errotuluak: polizia”), Xabier Olarra 3 (“Leiho bakarra jarri zion behean biren ordez; zutabe bat kendu zion gorapeari, eta eskailera-mailak handitu”), Anton Garikano, Patxi Zubizarreta, Ramon Saizarbitoria, Aitor Arana…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa eskailera sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "eskailerapea = lugar debajo de la escalera".

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-pe.

Euskaltzaindiaren Arauak

eskainarazi, eskainaraz, eskainarazten. dio ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gai.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-n(i)+s-.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-sari.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Maiztasuna

g.er.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da, eskaera egin formarekin egin den bezala.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eskaiola (eta e.-kosko, -z-) 15: B 2 (Osk Atorra: "Hilabete ta erdi igaro dira Mariñok ospitaletik urten ebanetik eta gaur joango da atzera eskaiolea kentzen", "Txomiñek eroango dau ospitalera kotxean, berak eskaiolegaz ezin daike erabili ta"); G 3 (Zubk: "Orrela eskaiolaz bustita dauden zatiak, aurpegi azalaren gain, bete-betean, erantsi, buruko eta guzti, goitik beeraño estalduz", "Egunkari-zatiak ebaki eta ezkaiola uretan busti", "kartoizko lau zirrizta / Egunkari papera / Ezkaiola"), EB 10 (MRoyo margolari: "kaleko aretoa hartu zuen, horma batzuk bota, instalazio elektrika jarri, detaile zahar eta ederrak gorde zituen: eskaiola batzuk..."; EuskararenProgr: "Plastikan egindako maketaz (eskaiola, egur, kortxo, polispan, buztin eta abarrez) baliatuz"; HezkSaila 1984 4: "Igeltsu edo eskaiolazko tailaketez ormirudi bat egin", "Igeltsu edo eskaiolazko taila: Igeltsu edo eskaiolazko xafletan tailaketak egin", "Aurreko prozeduraz igeltsu edo eskaiola koskoak erabili elementu konkretuak tailatzeko"; OinEntz/3: "Egungo ekuadortar indioak, zurezko, eskaiolazko, zuhaitzazalezko eta kubi apaindu famatuetako eskulanetan oso trebe dira"; Mintzo eta kantu 1989: "Etxeko ate ondoan antolatuko dugun jaiotzan jarritako zurezko eta eskaiolazko haurtxoaz xamurturik"; BAO 1994 2 testuinguru berean: "Pintura, igeltsu eta eskaiolazko lanak, eta eraikin eta lokalen akabera eta dekorazioa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eskaiola : DFrec 2, AB38 1 (eta ezkaiola 1), HiztEn, Euskalterm 6 (e. arinduko plaka akustiko, eskaiola-lana, eskaiolazko molde, eskaiolazko plantxa, eskaiolazko sabaizun); eskaioladura : Euskalterm; eskaiolatu : Euskalterm; eskaiolista : HiztEn, Euskalterm (escayolista) // Eta `escayola' itzulitako beste hauek: kisu : AB38 4 (escayola, yeso); igeltsu : AB38 2 // Ez dugu aurkitu ap. AB50 eta LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

eskaiola : HiruMila (ik. kisu), ElhHizt (escayola), PMuj DVC (ezkaiola: escayola, yeso espejuelo calcinado); eskaiolatu : HiruMila (escayolar); eskaiolista : HiruMila (escayolista), ElhHizt (escayolista) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

a) Erdal escayola / plâtre, stuc formen ordainak: HiztHand: 1 igeltsu fin; 2 igeltsu // HiruMila: eskaiola, kisu // ElhHizt: 1 eskaiola (heg.); 2 igeltsu, igeltsadura // Lur EF/FE: igeltsu, plastre / Ø // Casve FE: igeltsu, pitse / atxurdinixün // HaizeG FB: igeltsu / basa-marmol // T-L LBF: igeltsu / basamarmol // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE, PMuj DCV eta Azkue Aurkibidea; b) escayolado / plâtré, plâtrage formenak: HiruMila: kisudura // Casve FE: pitsestatü; (fragile) erortoki / igeltsüdüra, pitseztatze // HaizeG FB: Ø / igeltsudura // T-L LBF: Ø / igeltsudura // Ez dugu aurkitu ap. HiztHand, ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea; c) escayolar / plâtrer formenak: HiztHand: igeltsatu; igeltsu finez apaindu // HiruMila: kisuztatu, eskaiolatu // ElhHizt: 1 eskaiola jarri (heg.); 2 igeltsatu, igeltsadura/igeltsua jarri/ipini // Casve FE: igeltsütü, pitsetü, pitsestatü // HaizeG FB: igeltsuztatu // T-L LBF: igeltsuztatu // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea; d) escayolista / plâtrier formenak: eskaiolista: HiruMila, ElhHizt; igeltsugin, igeltzero: HaizeG FB, T-L LBF // Casve FE: igeltsügile, pitsegile, pitsezale // Ez dugu aurkitu ap. HiztHand, Lur EG/CE eta EF/FE, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea; e) fr plâtras formarenak: igeltsükin, pitsekin: Casve FE; igeltsukinak: HaizeG FB, T-L LBF // Ez dugu aurkitu ap. Lur EF/FE; f) fr plâtrière, métier de plâtrier formenak: Casve FE: igeltsülabe, igeltsühobi, pitselabe, pitsehobi // HaizeG FB: igeltsu-hobi / Ø // T-L LBF: Ø / igeltsu-hobi // Ez dugu aurkitu ap. Lur EF/FE; g) fr plâtrerie formarenak: igeltsu-lan: T-L LBF; pitselan: Casve FE // Ez dugu aurkitu ap. Lur EF/FE. eta HaizeG FB; h) fr plâtreux formarenak: Casve FE: igeltsüdün, igeltsü-, igeltsüko, igelsüzko, pitse-, pitseko, pitsezko; (couleur) pitsemargo // T-L LBF: igeltzutsu // Ez dugu aurkitu ap. Lur EF/FE. eta HaizeG FB.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Ezin erabaki daiteke lantaldearen datu-irizpideen arabera

gaztelaniazkoa bakarrik da, eta lantaldeak ezin erabaki dezake: igeltsu-mota denez, bestela adierazterik egon liteke; baina horrekin lan egiten duenaren izena ere behar denez, bateraezinak dira batzuen eskaiolista eta besteen plastur formak. Irtenbide hoberik ezean, Heg. markarekin jasotzea proposatzen da eskaiola eta eskaiolista.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ka ad.ekin.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

ik. oharra s.u. Richter eskala: "adibide gisa eskain liteke eskala sarreran".

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 31 “Nanoteknologiaren helburu garrantzitsuenetako bat da eskala nanometrikoan garraiatzeko gai diren tresnak erabiltzea” (Elhuyar); EPG: 0 ; ETC: 36 “Eta nondik datorkio bere garrantzia? Materiaren propietate fisiko eta kimikoak eskala nanometrikoan gaudenean aldatu egiten direlako, hau da, eroankortasun elektrikoa, kolorea, erresistentzia, erreaktibotasuna, e.a. ez dira berdinak eskala nanometrikoan eta ezagutzen dugun eskala arruntean” (Berria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: eskala nanometriko nanoescala, escala nanométrica, escala nanoscópica; Adorez: 0; Labayru: Eskala nanometrikoa: Escala nanométrica.;

nanometriko adj. Nanoeskalako dimentsioak dituena; nanometrotan neurtzen dena. Ik. nanopartikula. Partikula nanometrikoak. Dimentsio nanometrikoak. || Eskala nanometrikoa: nanoeskala.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa eskala eta nanometriko sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Utzi dagoena, baina eskalada egin eta eskaladan aritu, ibili adibideak jaso. (2022-01-11)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

rokodromo aztertzean azpisarrera gisa jasotzeko proposatua.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

eskalapoin da forma nagusia 19 agerraldirekin (IE; bitan 'trakets' adieran); eskalapon (IE: 1); eskalaproi (G: 3).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eskalapoin eta eskalapuin (IE; ager. bana); eskalapin (EB: 1); eskalaproi (G: 2, testu berean).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: eskalapoi forma behin jaso da.

Jatorrizko forma

eskalapoi(n)

Forma erregularra edo paradigmaren araberakoa da hobestekoa

arrazoi eta, -n gabe hobesten direnez EBrako, nahasgarri litzateke hau -oin amaierarekin ematea; horregatik hobetsi da eskalapoi, forma hedatuenaren kaltetan, eta erabilera aski urrikoa denez

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-n zal.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Izenondo erreferentzialak

-ar izond. erref.

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Mat., Fis.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira eskalatu 4 (Saioka/3 3, adib.:"Inoiz ikusi al duzue inor mendia eskalatzen?"; X. Mendiguren B.: "Hondarrezko muinoak eskalatzen"); eskalatzaile 10 (Saioka/3 2: "Eskalatzaileek sokak, pikotxak, iltzeak eta abar erabiltzen dituzte", "Eskalatzaileak imitatzeko gai izango ote gara?"; X. Etxaniz: "Landare eskalatzaileak / hormatik gora igotzean / berdez janzten du etxea"; M. Arregi: "munduko eskalatzailerik onenak, Tony Rominger suitzarrak, hiru segundo soilik atera zizkion"; Elgoibarren 1993 6, adib.: "Josu Merino eskalatzaile elgoibartarra, pasa den larunbatean ospatutako Deba Beheko I. Eskalada Txapelketako irabazlea izan zen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eskaladatu : AB50 1; eskaladore : AB50 1; eskalatu : AB38 4, AB50 2, HiztEn, Euskalterm 1; eskalatzaile : AB38 1, AB50 1, HiztEn, Euskalterm 2 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

eskalada : ElhHizt; eskalatu : HiruMila, ElhHizt; eskalatzaile : HiruMila, ElhHizt, Lur EF/FE // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

eskala(tu), eskalatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-go.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

pobretasuna.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

eskale(tu), eskaletzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Forma baten adiera(k)

eskale bihurtu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

eskandalagarri eta eskandalu-garri bana (Mg CO: "Errierta edo aserre puskak izango dira birao gaizto, edo maldiziño gogozko, etxeko ta auzuen eskandalu-garrijak"; Arti Tobera: "eztira eskandalagarriak"); eskandalatu L 1 (Ch: "ezpedi athera zure ahotik hitz behar gabekorik, eta flakoak eskandala detzakenik"); eskandalizatu (eta aldaerak) 61: B 7 (Astar II 6, fB Olg), IE 46 (Lç 37, SP 2, Lg II 3, Mih, MarIl, HU Zez, Mde HaurB), ZuAm 6 (Mst, CatLan 4, Etch), EB 1 (Mde HaurB) eta OEH argitaratuan gainera Cap: "Ea kausa izan dan proximoen arimeen eriotzeena, eskandalizeetan dabela"; He Rom 14,20: "Bertzeak hortaz skandalisatzen dituenean", Lap: "Bethania eta Jerusaleme eskandalisatu zituena"; eskandaliza-erazi EB 1 (Mde HaurB: "Eta berak zekien guztia irakatsiko zion, eta guztia ulertzera ekarriko zuen, eskoletako programak moldatzen dituzten asto jakintsuak eskandaliza-erazterainokoan"); eskandaloso (eta -os 5, -osa 1, s- 2) 17: B 5 (JJMg BasEsc 3, Añ GGero, Ur MarIl), G 5 (PE 2, Tx B 3), L 7 (Lç 2, He Gudu 2, Dh, JesBih 2) eta OEH argitaratuan gainera CatLav: "Bizitze eskandalosa daramatenak"; eskandaloski Z 1 (Tt Arima: "barruki bat eginik mundo ororen aitzinian eskandaloski bizitzeko"); eskandalua atera G 1 (JanEd II: "eskandalua ateratzeko lagun ori da bapua"); eskandalu(a) eman (aldaerak barne) 45: B 12 (Añ GGero 3, Mg CO 2, fB Olg 4, Astar II 3), G 19 (Gco 4, AA 12, Mg CC 2, Bv AsL), IE 11 (Ax 2, SP 2, Ch, Dh, ChantP, CatJauf, Jetchep, Larz Iru 2), Z 3 (Mst, CatS 2) eta OEH argitaratuan gainera CatLav ("Zenbat gisatara emaiten da eskandala?"), Samper Mt 18,7 ("Ai gizon kartaz zoinek ematen baitu eskandaloa!"), Hual Mt 18,8 ("Zore eskiua edo zore zankua okasione bazaizu eskandalo emoiteko"); eskandala emaile L 1 (CatJauf: "Jesu-Kristoren hitzak eskandala emailen kontra"); skandalo ezarri 1 (Lç: "Zeinek irakasten baitzuen Balak Israeleko haurren aitzinean skandalo ezartera"); eskandalu(a) hartu IE 2 (SP Phil: "eskandalurik har dezan", "eskandalua hartuko du"); eskandalu jarri G 2 (PE: "zer eskandalo jarriko ditu orrek mundu zabalean"; Etxde JJ: "auek ezpaizute eskandalurik jarriko beren etxearen galgarri") //Beste testuinguru batzuk: eskandalizatu : Astar II ("Auzotegi guztija dago eskandalizadurik"), Lek SClar ("orregatik ez zan iñor eskandalizatzen"), Lç ("Ez nehor skandalizatzeko"), Mde HaurB ("Mendeka-egarria zen ote, eta ergelak eskandalizatzeko irrikia?"); eskandaloso : JJMg BasEsc ("neska publiko, ta eskandalosaak..."), PE ("Eskandaloso guziak dira etsaien aiudanteak"), Lç ("bizitze skandalosoa daramaten guziak"); eskandalu(a)eman : Añ GGero ("eskandalorik emon eztidin"), AA ("eskandaloa ematen duanaren doakabea"), Ax ("ez eskandalurik ere ez emaitea"), CatS ("hari eskandal emaitia").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eskandalagarri EB 6 (J.J. Uranga: "Hau arras eskandalagarria da"; Jauntxoak: "Eskandalagarria benetan!"; J.J. Iribar: "Eloy de la Iglesiak ohizko filme oportunista eta eskandalagarriak alde batera utziz, filme serio bat egin izan nahi du"; I. Elizegi: "Mona Lisak, itxurak gordetzeko, esku bat jarria zeukan bere algara eskandalagarriaren aurrean"; A. Alonso: "Infantil eta helduen arteko partiduek azkoitiarren kolorea izan zuten, ez izanagatik joanerakoan bezain eskandalagarri"; I. Aldasoro: "Lawrencek azken urteak gehienbat pintatzen eta bere azken nobela 'eskandalagarria', Lady Chatterley's Lover, idazten eta berridazten pasatu zituen"), eta eskandalizagarri EB 1 (J. Belmonte: "Gero eta eskandalizagarriagoa zen"); eskandalarri EB 3 (A. Eguzkitza: "Gainera, hobe konpontzen badun hire bizitzeko era, eta ez haizen luzeago herriaren eskandalarria"; A. Lasa: "gizonekin eskandalarri ez izan!"; MAtx: "askorentzat eskandalarri izanik ere, balore haundia behar da honelako jauzi bat egiteko"); eskandalatu EB 2 (J.L. Davant: "Baiginakien abertzaletasunak adinetako jendea eskandalatzen zuela"; M. Bortayrou: "baziren atxo batzu, poxi bat eskandalatuak"); eskandalizatu EB 2 (J.J. Uranga: "zer dela eta inor eskandalizatu behar zen?"; X. Mendiguren E.: "Honek eskandalizaturik oihu egin du"); eskandaloso 3: G 1 (Lore-illa: "eskandalosoak ere bera ilda gero ere, zabaldutako gaizbideen ondoren samiñak beti dakarzki"), EB 2 (A. Urretavizcaya: "gertakari eskandaloso hau suabizatzeko irtenbide bat"; X. Gereño: "Kikili eta Kokolo bietatik eskandalosoenean sartu ziren, polizien kotxean"); eskandalueman (eta eskandal e., eskandala e., eskandalo e.) 4: G 1 (Inza: "iñori gaiztabiderik edo eskandalorik ez ematekoz"), IE 2 (Ip: "gaizki mintzatu; eskandal eman; gaizkirik bestez egin erazi"; A. Blaise: "ez othe ditake pharte har bekhatua egiteko hirriskuan jarri gabe, eskandalarik eman gabe?"), EB 1 (P. Xarriton: "eskandalurik eman gabe jakina").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eskandalo : DFrec 5, AB50 1; eskandalu : DFrec 4, AB50 1, HiztEn, LurE, Euskalterm 7; eskandalagarri : DFrec 3, AB38 1 (escandaloso), AB50 2, Euskalterm 1; eskandalugarri : AB50 2; eskandalizatu : DFrec 1, AB50 1, HiztEn; eskandalizatzaile :HiztEn; eskandaloso : HiztEn.

Sektore jakin bateko informazioa

cf. BiblE: testuan eskandalo eta eskandalizagarri bana ageri dira; oharretan, berriz, eskandalo 6, eskandalu 2, eskandalu-bide 1, eskandalizatu 14 (azalpenerako, ik. Mk 6,3: "ezin zuten sinetsi harengan: H.h., eskandalizaturik zeuden harekin. Eskandalo hitzak, erortarazten duen zerbait, oztopo bat, adierazten du. Ebanjelioetan, eskandaloak Jesusenganako sinismenarekin du, ia beti, zerikusia"; Mt 11,6: "sinesteko oztoporik niregan aurkitzen ez duena: H.h., nitaz eskandalizatzen ez dena").

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

eskandalu : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE; eskandala : Lur EF/FE; eskandalagarri : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt; eskandalizagarri : HiruMila; eskandalizatu : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt; eskandaloso : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt // HiruMila: eskandalizatzaile, eskandalu-emaile, eskandalu eman // Ez dugu aurkitu ap. Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

eskandala, eskandalatzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

eskandalizatu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

eskandaliza, eskandalizatzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-oso.

Aditz-erregimena

izond.

Maiztasuna

g.er.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

-al 15 (G 1, IE 14); -ala 11 (IE); -al(a) 37 (IE); -alo 107 (B 9, G 67, IE 28, EB 3); -alu 45 (B 22, G 9, IE 13, EB 1); -alo/-u 42 (B 32, G 8, IE 2): eskaldal IE 2 (Hb Esk; Etch: sk-); eskandal 13: G 1 (Bv AsL); IE-Zu 12 (SP Imit, Lg II, Mst, AstLas, Etch, CatS, ChantP; eskandal suerte: Mercy); eskandal(a) IE-ZuAm 37 (Tt Arima, Ch, Mst, Mih, CatLan, Monho, Dh, AstLas, Etch, Bordel, Hb Egia, CatS, Elsb Fram, HU SBi, Jnn SBi, CatJauf, Larz); eskaldala IE 1 (Larz Iru); eskandala IE 10 (Lg II, Monho, Dh, CatJauf, Lf Murtuts, JEtchep; skandala 2: Harb, Ch); eskandalagarri EB 1 (Arti Tobera); eskandalatu IE 1 (Ch); eskandalo 107: B 9 (Añ GGero); G 67 (Cb EBO, Mg CC, Gco, AA, Lard, Arr May, PE, Tx B III, Vill Jaink); IE 28 (Lç ABC, Bp II, LE Prog, Legaz, Mdg; sk- 23: Lç 21, Harb); EB 3 (Mde HaurB, Arti Tobera); eskandalos IE 5 (He Gudu, Dh, JesBih); eskandaloski Zu 1 (Tt Arima); eskandalosa B 1 (JJMg BasEsc); eskandaloso 10: B 4 (Añ GGero, JJMg BasEsc, Ur MarIl); G 4 (PE, Tx B); IE 2 (Lç: sk-); eskandalu 44: B 21 (Mg CO, JJMg BasEsc, fB, Astar II, AB AmaE, Itz Azald, Ur MarIl); G 9 (Etxde JJ, Vill Jaink); IE 13 (Ax, SP); EB 1 (MEIG); eskandalu-garri B 1 (Mg CO); eskandalo/u 42: B 32 (Mg CO, JJMg BasEsc, fB, Astar II, CatLlo, Itz Azald, Ur MarIl); G 8 (Mg CC, PE, EusJok, JanEd II, Tx B, Etxde JJ); IE 2 (CatUlz); eskandalisa IE 1 (SP Imit); eskandalisatu IE-ZuAm 7 (Mst, Lg II, CatLan, HU Zez); eskandalizatu B 7 (fB Olg, Astar II: -adu 3); G 1 (Lek SClar); IE-ZuAm 42 (Lç: sk- 37; Mih, CatLan, MarIl, Mde Pr); EB 1 (Mde HaurB); eskandaliza-erazi EB 1 (Mde HaurB); eskandolisatu IE 1 (SP Imit); eskandolizatu IE 1 (SP Phil).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

-al 1 (IE); -ala 5 (IE 4, EB 1); -alo 16 (G 1, EB 15); -alu 5 (G 3, EB 2): eskandala 5: IE 4 (B. Babaquy, P. Lafitte, D. Landart, M. Bortayrou); EB 1 (P. Urkizu); eskandalagarri EB 4 (J.J. Uranga, M.A. Barcenilla, J.J. Iribar, I. Elizegi); eskandalarri EB 2 (A. Eguzkitza, A. Lasa); eskandalatu EB 2 (J.L. Davant, M. Bortayrou); eskandal eman IE 1 (E.T. Inchauspe); eskandalo 15: G 1 (D. Inza); EB 14 (J. Azurmendi, Txill, J.J. Uranga, X. Arbelbide, IBe, I. Urbieta, R. Etxezarreta, Argia, Euskera); eskandaloso 3: G 1 (Ama Birjiñaren Lore-illa); EB 2 (A. Urretavizcaya, X. Gereño); eskandalotxo EB 1 (J. Azurmendi); eskandalu 5: G 3 (Vill 2; S. Altube); EB 2 (X. Mendiguren Bereziartu, J. Etxaide); eskandalizagarri EB 1 (J. Belmonte); eskandalizatu EB 1 (J.J. Uranga).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eskandalo : DFrec 5, AB50 5; eskandaloso : HiztEn; eskandalu : DFrec 4, AB50 3, HiztEn-LurE, Euskalterm 7; eskandalugarri : AB50 2; eskandalabera : DFrec 1; eskandalagarri : AB50 2, Euskalterm 1; eskandalizatu : DFrec 1, AB50 1, HiztEn; eskandalizagarri : DFrec 3, AB38 1; eskandalizatzaile : HiztEn.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: eskandalu(a) eman .

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-alo/-alu

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

UZEI (“eskandinaviarren Groenlandia-ko lehenen kokalekuak X. mendekoak dira”); Oihenart Taldea (“1,5 milioi eskandinabo”, “goitiko eskandinabiar edo europar erdiko herrialdeetan”); J. Intxausti (“Ezkonberri ta eskindabiarren ugarteraino heldu naiz”), I. Iñurrieta (“tresneria sofistikatuez baliatzen diren eskandinabiarrenganaino”), GaztEntz (“ohizko emigratzaile ingeles, irlandar, alemaniar eta eskandinaviarrei, eslaviar eta latinoak gehitu zaizkie gure mende honetan”), J.M. Arzalluz (“eskandinabiar mertzenarioz osatutako goarnizio batek defendatzen zuenari”, “eskandinabiar gudarostea“), J. Etxarri (“Estatu Batu erdia dira irlandar jatorrizkoak eta berdin eskandinaviarrez edo italiarrez idazten baduzu”), A. Sagarna (“Hiri hau eskandinaviarrek eraikia zen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ZTC: eskandinaviar 6.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak argitzekoa.

Beste batzorde batek argitzekoa da

Forma -v-duna erabiltzen da gaur (EPG corpusean, adib., 63 agerraldi dira -v-dunak, eta 3 -b-dunak); baina Onomastika batzordeari dagokio argitzea.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

sk-/esk-; -v-.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Txostenaren laburpena

Ez dugu aurkitu ap. OEH-EEBS.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eskandio: LurE-Harluxet.

Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenen hiztegian: Sc.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

eskandio: Zehazki, ElhHizt, HiruMila, HiztHand.

Erdaretako formak

ik. Le Petit Robert: «scandium [...] d'apr. lat. Scandia “Scandinavie”».

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Elementu kimikoak eta Izen propiotikoak.

LBeh (2014-04-03): eskaneatu 88: Deia (“Sistema eragileari dagokion ikonoan sakatuz edo QR kodea eskaneatuz aplikazioa dohainik deskargatzeko orri bat irekiko da”), Elhuyar 21 (adib.: “Eskaner hori mugikorra da, hau da, edozein pieza eskanea dezake edozein posiziotan, eskuz mugitu ahal delako”), Consumer 27 (adib.: “Behin nahi den liburua, jende guztiaren jabetzakoa, aurkituta, testua eskaneatu edo tekleatu egin behar da, konputagailura biltzeko”), Berria 19 (adib.: “Eta bere esperientziatik, mundua eta munduaren barrenak eta ertzak eskaneatzen ditu”), EiTB 6 (Adib.: “Murakamik lehen zirriborroa eginez ematen dio hasiera lanei, eskaneatu eta software bidez garatzen ditu”), Jakin 9 (adib.: “Oraintxe bertan, baimenik gabe eskaneatu dituen liburuen indemnizazioaren ordainketa itundu behar izan du AEBetako autore eskubideen elkarte batekin”), Argia 4 (adib.: “Ikusitakoa momentuan bertan koadernoan marraztea; gero eskaneatu, eta Interneten erakustea”), DiarioVasco 2 (adib.: “Agira Goiko estankuan utzi edo indamendi1@gmail.com helbidera bidali beharko da eskaneatuta”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: eskaneatu 9: Berria 7 (“Sartzen zara abantadan, eta sarreran poltsa eskaneatzen dizute”), Iñigo Aranbarri (“Jakizu!, esango nuke neure burua eskaneatu eta lau-bost urtera iritsita”), Joxemari Urteaga (“Eskaneatu egin dut, eta orain nire gustura ipiniko dut”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: eskaneatu. Eskanerretik pasatu.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es escanear / fr scanner: Elhuyar: (Inform.) eskanerretik pasatu; eskaneatu / Nolaerran: (Informatique) eskanatu (BL), eskaneatu (MD) / Zehazki: eskanerretik pasatu / Labayru: eskaneatu / Adorez5000: (hacer un escáner) eskanerra egin; (pasar por el escáner) eskanerretik pasatu.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

cf araua: eskaner iz.: eskanerra egin; eskanerretik pasatu.”

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta erabilia.

Aditzoinaren erabilerak

eskaneatu, eskanea, eskaneatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Jakite-arloak

Inform.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adibide gisa gehituz: eskanerra egin, eskanerretik pasatu.

eskapada (V-gip, G-goi-azp; Urt III 379, Lar, Añ). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 212 . "Escapada" Lar. "Escape" Añ. " Eskapada ederra egin det (G-goi-azp)" Gte Erd 212. Peru, nik egin dot eskapadia. Mg PAb 192. Otoiz izue bada zuen eskapada gerta eztaien ez neguan ez ere larunbatean. Echn Mt 24, 20 (Lç ihes egitea, TB, Dv ihesa, SalabBN ihes yuaitia, Ip ihesi juaitia, Samper, Leon ihesia, Ir YKBiz 410 igesa). Nik egin det eskapada latza! Salav 63. Lenguan egin nuen / eskapada ederra. Uzt LEG II 308. Eskapada ederra egin dezu plazan gelditzeko. Ez daukazu korrika pausorik ematerik. Albeniz 217.

LB: 76 (EHan araututako adierakoak denak); ETC: 280.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: eskapada iz. (bereziki egin aditzarekin) escapada, librada eskapada ederra egin duzu!: ¡de buena te has librado!; Adorez: eskapada 1 escapada, librada; eskapada ederretik atera naiz!: ¡de buenas me he librado! 2 escapada, salida rápida; eskapadatxo batean sartu naiz amama ikustera: he venido a visitar a la abuela en una escapadita; Labayru eskapada escapada, salida rápida; NolaErran: échappée ihesaldi – eskapaldi – ezkapaldi (ZU) – eskapada l'étape d'hier s'est terminée en sprint, mais il y eut des échappées toute la journée esprintean bururatu zen atzoko etapa, baina egun osoan ihesaldiak izan ziren nous aimions ces sorties, car elles représentaient comme des échappées de ce quotidien pesant et un peu sombre maite genituen ateraldi horiek, eskapada batzuk bezala baitziren eguneroko dorpe eta iluntto haietarik.

Erdaretako formak

es escapada; fr échappée: Elhuyar: 1 s.f. ihesaldi, ihes, alde-egite en una escapada tomaré el café en el bar de la fábrica: ihesaldi batean fabrikako tabernan kafea hartuko dut 2 s.f. joan-etorri, atzera-aurrera el mes que viene haremos una escapada a París: datorren hilean Parisera joan-etorria egingo dugu 3 s.f. (Dep.) ihes, ihesaldi en la segunda escapada había tres ciclistas del mismo equipo: bigarren ihesaldian talde bereko hiru txirrindulari zeuden / Adorez: ihesaldi, ihes, ihesbide, eskapu, eskapada, itzurpen / Labayru: 1s.f. Salida rápida iges(aldi)/ihes(aldi), hanka-joko, eskapada. sin fuga; 2 s.f. (col.) Viaje breve joan-etorri | -jin, atzera-aurrerak (idas y venidas). 3s.f. En deporte iges(aldi)/ihes(aldi) / NolaErran: ihesaldi – eskapaldi – ezkapaldi (ZU) – eskapada l'étape d'hier s'est terminée en sprint, mais il y eut des échappées toute la journée esprintean bururatu zen atzoko etapa, baina egun osoan ihesaldiak izan ziren nous aimions ces sorties, car elles représentaient comme des échappées de ce quotidien pesant et un peu sombre maite genituen ateraldi horiek, eskapada batzuk bezala baitziren eguneroko dorpe eta iluntto haietarik

eskapada egin du ad. (nor osagarririk gabe). Arrisku edo egoera txar batetik ozta-ozta eta onik atera. Eskapada ederra egin duzu! Nik egin dut eskapada!

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Lehendik eskapada egin arautua zegoen, baina egin gabe ere erabiltzen da. Jasotzekoa da Heg. eta Lgart. markekin. Eta eskapada egin sarrera azpisarrera egin, hau ere Heg. eta Lgart. markekin.

Erabileremu dialektala

Heg.

Mailak

Lgart.

Ikusiko da eratorriari dagokion formatua

eskaparate iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, eskaparate-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. erakusleiho].

eskaparate 153; erakusleiho 1333.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

eskaparate 63; erakusleiho 393.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Debekua bere horretan uztea proposatu da. erakusleiho forma finkatuta dagoela dirudi, baina badaezpada gomendioa mantentzea proposatu da.

Mailegu baztertuaren euskal ordaina

Ik. erakusleiho.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

eskaparaz, eskaparazten.

Aditz-erregimena

du ad.

Forma baten adiera(k)

ihes eragin, ihes eginarazi.

Euskaltzaindiaren Arauak

eskapatu, eskapa, eskapatzen. da ad. h. ihes egin.

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

ik. ihes egin

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

eskapatu, eskapa, eskapatzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Zub.

Forma baten adiera(k)

kapusaia.