OEHko datuak [laburduren azalpena]

eskripula 1 (Gy); eskrupul(a) 2 (Gy; Etch: -ü-ü-); eskrupulo 15: G 14 (Cb, Mg 9, Aran, A #mdash# eta OA), GN 1 (LE); skrupulo egin (Lç) eta eskrupuloa egin (Cb) bana; eskrupulu B 8 (Mg 5, fB, Astar 2), G 1 (OA); eskrupulu(a) egin bana (JJMg); eskrupulos L 2 (Dh, Larz); eskrupuloso 11 (Mg 9, Astar, Iraola); eskrupulosa 2 (Mg). OEH argitaratuan, gainera: eskrupula 1 (He) eta eskrupulo 2 (It, Arr).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eskrupulu 5: G 1 (Komunio santua 1906: "Jakiñ bedi, emen eztala itz egiten Espiritu Santuaren doaia dan `Jaungoikoaran beldurraren' gañian, baizik eskrupulu geiegizkoaz"), EB 4 (Vill: "Esan dugu jadanik eskrupuluez edo tribulamenduz jotako mojak kontsolatzen ematen zuen astia, edota gaisorik zeudenak zaintzen, etab."; X. Gereño: "eskrupulurik gabeko gizona zenez, diru asko egin zuen"; Tx. Uriarte: "Yugoslaviari buruz dituen eskrupuluak gainditzen dituenean"; A. Gabikagogeaskoa: "Azkenaldion infinituari buruzko espekulazioak hain gora igon dira eta hain nozio estrainio bihurtu, non eskrupulu eta eztabaida makalak ez dituzten sortu gaur eguneko geometren artean"); eskrupulugabe EB 1 (I. Aldasoro: "Eskrupulugabeagoa eta destainarako joera handiagokoa, baina ez hain umilagarria")..

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eskrupulo : DFrec 1; eskrupulu : Euskalterm 1; eskrupuludun : Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

eskrupulo : EuskHizt, ElhHizt; eskrupuloso : ElhHizt; eskrupulu : HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: -en esku egon, esku-argi, esku bete: esku bete lan, esku eman: elkarri esku emanez, esku-erakutsi iz., esku hartu, esku-hartzaile, esku-hartze, esku-huska(ko), esku-hutsik, eskura (izan, egon, eduki), eskura eman, eskura ordaindu, esku sartu, esku-sartze, eskutik: etsaien eskutik galdu du bizia, eskutik eraman, eskutik eskura, esku-zarta 'txaloa', esku-zartaka 'txaloka', eskuz esku.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: - en esku utzi, eskua estutu , eskua ezarri , esku-ahur , eskua luzatu , eskuan , esku-argi , esku-arma , eskua sartu , eskua tinkatu , esku beteka , esku-emaile, esku-emate , esku-ezartze , esku-harmen, esku-harri , esku-pilota , eskutik eduki , eskuzko .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

esku bete ("esku bete lan"); esku eman ("elkarri esku emanez"); eskuz esku; esku hartu, esku-hartze, esku-hartzaile; esku sartu, esku-sartze; esku-zarta, esku-zartaka; -ren esku egon; esku-huska(ko); esku-hutsik; eskura (izan, egon, eduki); eskura eman; eskura ordaindu; eskutik ("etsaien eskutik galdu du bizia"); eskutik eraman; eskutik eskura; eskuz esku; eskubakar; eskumotz

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ESKU ARTE, ESKUTARTE (En casos locales de declinación). Entre manos. (No incluimos los ejs. en sentido propio). Cf. Ax 85 (V 58): Orai eskuen artean darabiltzadan bekhatuak. Cf. eskuarte. Tr. Documentado en textos meridionales a partir de mediados del s. XVIII. Gizonak eskutartean dakarten gauz andiren bat bukatu ezkero. Mb IArg I 387. Esku artian dauken zeregina ez itxiterren. Astar II 202. Auntzak, ardiak, eta beste edozein gauza esku artean darabiltzatenak. Izt C 254. Esku artean darabiltan arloa. Ag Kr 72. Danak darabille esku-artian zeregiña. Kk Ab I 68. Ba-dauka naiko zer egiña esku artean daukanarekin. Inza Azalp 126. Esku-tartean darabilgun ikasketa ontan orixe nai degu. Ldi IL 78. Esku artean geien zerabiltzkiten gaiakin beren soñekoak egingo zituzten. JMB ELG 70. Lan au eskuartetik kentzea erabaki degu. TAg Uzt 157. [Uri-Eleiz nagusietako Arkibideak] apaiz onen esku artetik kendu ziranak. EAEg 25-10-1936, 132. Eta esku-artean ipiñi izan zaigun gaia eztabaidatu ondoren, auxe erabaki degu. Ib. 20-3-1937, 1324. Eskuartean dabilkiten auzi gaitza. Etxde JJ 177. Aspaldi esku-artean dudan lana. MEIG VII 73. v. tbn. Ur MarIl 77. Zait Plat 103. Osk Kurl 192. Vill Jaink 117. Esku artean 'a su alcance, a su disposición'.v. ESKURA (b). Dituanak esku artean osagarri bigun, erraz ta onak [...]. Añ LoraS 105. Orretarako, eskuartean zeuzkan bide guziak ontzat zituen. Zait Plat 117. San Martinek ere bai lehenago [esan du] , dirudienez, eskuartean ez dudan pasarte batean. MEIG VII 168. En (de, etc.) su poder, sus manos. Gauzea esku artera etorri jakon ezkero. Ag Kr 113. Diru apur bat esku-artean ebala. Echta Jos 356 (cf. eskuarte). Aren eskuartian itxi eban mutiko azartuak bere "prisionerua". Kk Ab II 102. Ezin ixango dozu nire esku arterik bixirik urten. Otx 69. Aien esku artetik iges egin zuen. Ir YKBiz 345. Xalbatek iges egin zion eskuartetik. Etxde JJ 182. Epailleak esku-artean zaukaze. Erkiag BatB 199. Esku artean aparteko etorririk ez duanarentzat. NEtx LBB 113. Esku artean pezetak ikusi ta geiago nai. BBarand 106. Badugu esku artean, edo irispidean bederen, horrelako multzo polita. MEIG VI 129. Esku artean ditugun lekukotasunei bagagozkie. MEIG VII 112. Bestelako itzulpena aterako zen aren eskuartetik.Ibiñ Virgil 24.

esku arte 2032: Aizu 45 (“esku artean”), Argia 155 (“esku artean”, “esku artetik”), Berria 724 (“esku artean”), Deia 68 (“esku artean”), Deustuko Unibertsitatea 5 (“esku artean”), DiarioVasco 105 (“esku artean”), Euskal Herriko Agintaritza (“esku artean”), Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia (“esku artean”), EiTB 277 (“esku artean”), ElCorreo 5 (“esku artean”), Elhuyar 35 (“esku artean”), Elkar 411 (“esku artean”), Erlea 11 (“esku artean”), Consumer 28 (“esku artean”), Euskaltzaindia 7 (“esku artean”), Goiena 23 (“esku artean”), HABE 10 (“esku artean”), Jakin 50 (“esku artean”), Karmel 19 (“esku artean”), Laneki 13 (“esku artean”), UEU 19 (“esku artean”), Uztarria 20 (“esku artean”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

esku arte 736: Berria, Herria, Aingeru Epaltza, Joxemari Urteaga, Imanol Zurutuza, Harkaitz Cano, Xabier Mendiguren Elizegi, Javi Cillero, Alberto LadronArana, Asisko Frantzizko, Monika Etxebarria, Sonia Gonzalez, Josu Landa, Oskar Arana, Koldo Izagirre, Iñigo Aranbarri…

LB: “Ahize AEK, hiru proiektu berri esku artean“ (Aizu); EPG: “Heldu den astean, beharbada, esku artean dudanari azken ukitua emandakoan.” (Aingeru Epaltza); ETC: “Laster izango duzue esku artean Euskal Herriko kultura gastronomikoaren lekuko aberatsa izateko sortu den sukaldaritza gida berria” (Berria), “Jatorrizko herrialdeetan eragin behar dela ohartarazi dute horiek, arazoa ez dakien esku artean lehertu etorkinak hartzen dituzten herriei” (Berria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: esku artean (eta gainerako leku-denborazko kasu-atzizkiez ere bai) entre manos esku artean daukadan zeregina bukatutakoan: cuando termine la tarea que tengo entre manosargitzen ez den bitartean, gai hau esku artetik kentzea erabaki dugu: mientras no se aclare este asunto, hemos decidido quitárnoslo de entre manos; Adorez: 0; Labayru: 0.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS: esku artean / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

esku 3 iz. (Esapideetan). Asko dezake eskuak, baina gehiago buruak. Esku trebeak. Bere esku ahaltsuaz. Esku ongilea, lagungarria, errukizkoa. Esku onetan utzi zituzten. Istant batean isuri zaizkigu urteak eskuen artetik. Ez utz esku artetik liburu hau. Haren liburua ez dut esku artean (Ik. eskuarte). Esku artean darabiltzan zereginak. Norbait norbaiten eskuetan erori: mendean erori. Esku oneko sendagilea: sendagile trebea. Edozein emakumek esku hobea du horretarako.

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta jasotzekoa azpisarrera gisa, esku artean forman.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa esku sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa esku eta arte sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ESKU-AZPI (V, G, AN ap. A; Dv). Palma de la mano. v. ESKU-ZABAL. * Esku-azpiaz bizkarrean txarrama atseginkiro igortzi bitartean. TAg Uzt 24. Eskuazpian bildu zuan berriro ogerleko dirdaitsua. Ib. 201. Poli, eguzkia aurrean, esku-azpitik begira zegoan. Anab Poli 51. "Esku-azpian izatea, avoir sous la main, à sa portée, à sa disposition, sous son autorité" Dv.

LB: “Biak eseri egingo dira. JONek utzi biblia eta arrosarioa zeuden lekuan kontuz. Orduan konturatuko da INES JONek aposito bat daukala esku azpian edo (raccorda Tolosakoarekin, non egin dio zehazki ebakia?)“ (EiTB); EPG: “Mikel Strogoff sentimendurik azaleratu gabe igaro zen, itxuraz, baina esku azpiak odoletan zituen, azazkalak haragian sartu-sarturik.” (Karlos Zabala); ETC: “Esku-azpiak bustiak nituela ohartu nintzen, eta telefonoari belarriaren eta sorbaldaren artean eutsiz, txaketa erantzi nuen.” (Xabier Olarra).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: esku-azpi; esku-zabal; esku-ahur palma (de la mano); Adorez: 0; Labayru: 0.

esku 1 iz. Giza besoaren amaierako zatia, ukitzeko eta gauzak hartzeko erabiltzen dena, eta bost hatz dituena. Eskuak eta oinak. Esku eskuina: eskuineko eskua, eskuina. Bi eskuak. Esku biak sakeletan sartuta. Esku handiak, zaintsuak, iharrak. Esku leunekin ukiturik ahoa. Ignazio eskutik hartu zuen. Eskutik heldu eta jaikiarazi zuen. Har dezala arrosarioa eskuetan. Zerbait eskuan, eskuetan, izan, eduki. Esku batean txapela, bestean liburua zuela. Eskuak lotu. Eskuaz igurtzi, ferekatu. Ukitu zuen eskuaz. Esku-musuak garbitu. Eskuan muin egin. Hartu zuen esku bakoitzean harri haietatik bana. Esku azpia, esku-zabala: eskuaren barneko aldea (Ik. ahur). Eskuko hatzak (Ik. eskuko). || Eskua(k) altxatu, zabaldu, luzatu, hedatu. Garia eskuz jotzen zen denboran. Zahagia esku bakarrez jaso baietz.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa esku eta azpi sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 36 (Aizu 1, Berria 1, EiTB 3, Elkar 7, Consumer 2, Laneki 22); ETC 42

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: esku-balazta freno de mano / Adorez: esku-balazta: freno de mano / Labayru: Esku-balazta: Freno de mano / NolaErran: frein à main eskuko arrasta (BL) – esku balazta (goi). // Euskalterm: esku-balazta (TN da).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da, hiztegi orokorretan jasoa dago eta termino normalizatua da Euskaltermen. Sartu.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: esku bete lan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: adib. / EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: adib. / ElhHizt: AS: esku-beteka / EskolaHE: adib.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-bete-ka.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

esku sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

esku(-)joko 4, IE-G (JE Bur: "Badirela, gizon ala emazte, berek bakartasunean asetzen dutenak [...]. Harri, landare, tresna, esku joko, ez da kitzikagailurik gozatzeko on etzeienik"; Berron Kijote 3: "iñor zauritzeko edo lurreratzeko esku-jokorik?", "esku-jokoz saiatzeko asmoa artu zuan", "ez bait-zuan uste Santxoren esku-jokoa bitartean zebillenik"); cf. esku-joka 1 (Erkiag Arran: "agurka, kaixioka, esku-joka ta lepo-igurtzika jarduten dabe gazte ta zaarrak").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

esku-joko (eta -u) 4: B 1 (D.M. Bernaola: "soldaduak guztiz gogo onez artu ebeen esku-joku eta olgeta au"); G 2 (B. Latiegi: "Lurreko karta auek ere esku-jokurako dira", "Mister Todhounter kartak airera jaurtiaz egin oi dan esku-joku bat saiatzen aritu zaigulako"); EB 1 (P. Zabaleta: "Atsegin zuen herritarrei bere laneko trebetasunak erakustea, esku-jokoak egitea eta haien artean dibertitzea").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eskuz jokatu : AB38 1 (jugar a mano) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

esku-joko PMuj DVC (1 prestidigitación; 2 maniobra, obra de mano); eskujokari : EuskHizt, DRA (esku-jokari: jugador de manos, prestidigitador), PMuj DVC (esku-jokari: escamoteador, prestidigitador); cf. esku-joka: DRA (aplaudiendo), PMuj DVC (manoteo, manoseo) // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

LBeh (2014-04-03): eskujoko 35, Berria (adib.: “Kaskaterraza, rokodromoa, tirolina, eskujokoak, jokoak (Kaskagorri konpartsa)”); esku joko 5: Berria 4 (adib.: “Denek ere umorea, kabareta edo esku jokoak egiten dituzte, baina nork bere berezitasunekin”), DiarioVasco (“Zazpinako modalitatean, indarrak garrantzi txikiagoa dauka eta esku jokoak handiagoa, ohiko errugbiarekin alderatuz gero, eta meleetan 3 jokalarik”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: eskujoko 3: Herria (“Asteburu guzian, Baionan, eskujokoen hirugarren topaketak”), Josu Zabaleta 2 (“Eskujoko kontuak dira hauek!”); esku(-)joko 9: Herria 3 (adib.: “antzerkian edo esku jokoetan ibiliko direnak egunez eta gauez publikoaren erdian”), Patxi Ezkiaga 2 (“Etorri eta berehala, ohol atzean edo gorda zen maisu Pedro, asmakizun hartako panpinak bere esku-jokoz erabiltzeko”), Filosofia apaingelan (“gure garaiko ilusionistarik txarrena ere lotsatuko lukeen esku-jokoa egin zuen”), Karlos Linazasoro (“Borreroak esku-jokoekin goxatzen dizkio azken uneak kondenatuari, honek mesedea eskatu gabe ere”), Jon Muñoz (“Baiezkoa eman zuen Maxek, mirespenez; nola prestidigitadoreak, karta-multzo batean zazpiko pika aukeratu, eta, esku-jokoa egin ondoren, bada, hala zure karta erakutsi, eta "zazpiko pika! " garrasi egiten dizunean bezala”), Juan Garzia (“Ez da ilusionismoa ez esku-jokoa ere, baina haien mugan dabil”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: malabar* e. eskujoko. Eskujokoak eginez igaro genuen arratsaldea | esku-. Hona hemen 'esku(-)' duten zenbait hitz elkartu. Esku-argi, eskubaloi, esku bizikleta, esku bonba, eskuburdina, eskudiru, esku eskailera, esku freno, esku galga, esku granada, eskujoko (malabar*), eskulan, eskulangile, eskulangintza, eskularru, eskuleku, eskuliburu, eskuohe, eskuoihal, eskuorri, eskupaper, esku pilota, eskusoinu, eskutoki, eskutrapu, eskuzapi, esku-zarta, esku-zartaka, eskuzerra, eskuzorro.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

20.83: es malabar / fr jonglerie, tours d'adresse: Elhuyar: - / Nolaerran: esku joko, eskuketa (BN); eskuaire jokaldi / Zehazki: (juegos malabares) eskujoko(ak) / Labayru: - / Adorez5000: (juegos malabares) joko malabarak, esku-joko(ak).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta erabilia. Bide batez, malabar sarreran iz. kategoria gehitzea eskatuko zaio Euskaltzaindiari eta bukaerako –r gogorra den ala ez zehazteko (ikus HBOko eztabaida).

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-joko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa sartzekoa esku sarreran.

Kategoria

iz.

Numeroa

Batez ere pl.

esku(-)ohe 61; eskuohe 5.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

esku(-)ohe 10; eskuohe 4.

adib: altxatu 7 du ad. Ipar. Hartu, jaso, bildu. Altxa ezazu esku ohea eta joan zaitez. Lur onean uzta txarra altxatu duenak hazia laster alda beza. Hil honetan gure herrian bizi direnen izen guztiak altxatuak izanen dira. Film zuzendariak ikusleen saria ere altxatu du.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ez da erabat gardena eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa esku eta ohe sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

esku oneko esapide aztertzean, azpisarrera gisa sartzeko proposatua.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa esku eta on sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

1 esku 8. Gusto. * Bere buruari aitortu behar zion emakume polita zela... Esku ona izan zuela aukeratu zuelarik esaten zuketen haren adiskideek. Mde HaurB 32.

LB: “Txapelketaren zati handi bat zozketa bidez erabaki zen, eta Jesus Garcia Ariño eta Luciano Juaristi buruz buruko txapeldun ohiek esku ona izan zuten bolatxoak ateratzen, lau adar oso orekatu egituratu baitzituzten” (Berria), “Esku ona daukazu harremanetarako” (EiTB), “Eskola arteko pintura lehiaketa irabazi zuenean, ordea, maisuak amari Anjelek pinturarako oso esku ona zuela esan zion” (Elkar); EPG: “Orain, agintzen duen eskua lehen baino lasaiago dago: erakutsi du esku ona eta zabala duela” (Iñaki Segurola), “Esku ona zuen trapu zaharrekin jantzi berriak egiteko” (Arantxa Iturbe); ETC: “Esku ona daukazu, Julen.” (Fernando Morillo), “Uste dut nire txanda dela. Begira egon naiz eta oso esku ona duzu. Nabaritzen da ile apaindegietan eskarmentu handia duzula..” (Goenkale)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: esku ona izan tener buena mano; tener habilidad/destreza sendagile gazteak esku ona dauka gaixoak zaintzeko: el médico joven tiene mucha habilidad para cuidar a los enfermos; Adorez: esku ona du horrek: esa tiene mucha destreza; Labayru: 0

esku 3 iz. (Esapideetan). Asko dezake eskuak, baina gehiago buruak. Esku trebeak. Bere esku ahaltsuaz. Esku ongilea, lagungarria, errukizkoa. Esku onetan utzi zituzten. Istant batean isuri zaizkigu urteak eskuen artetik. Ez utz esku artetik liburu hau. Haren liburua ez dut esku artean (Ik. eskuarte). Esku artean darabiltzan zereginak. Norbait norbaiten eskuetan erori: mendean erori. Esku oneko sendagilea: sendagile trebea. Edozein emakumek esku hobea du horretarako.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa esku eta on sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ESKU ONEKO (V-arr-gip, AN-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 2. Hábil. "Esku onekua, (adj.), de buena mano. Ez dot ikusi beste bat, aren moduko esku onekua gaixua zaintzeko" Etxba Eib. * Zonbatenaz baita langile bat ernea, jakina eta esku onekoa. Arb Erlis 89.

LB: “Ez dut zehazki bat gogoan. Duela bi urte Gaztetxeak etxebizitzaren aferari buruz egin zuena asko gustatu zitzaidan; nabari zen esku oneko norbait ibili zela tartean.” (Berria); EPG: 2 “Ama esku onekoa zan ni engainaten: "Jo horixe, kanta polita da eta".” (Xabier Amuriza); ETC: 20 “Esku oneko eta mihi zorrotzeko idazlea da Vidia S.” (Egunkaria), “Esku onekoa naiz janariak prestatzen!.” (Goenkale)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: esku oneko sendagilea: medíco muy experto; Labayru: 0.

esku 3 iz. (Esapideetan). Asko dezake eskuak, baina gehiago buruak. Esku trebeak. Bere esku ahaltsuaz. Esku ongilea, lagungarria, errukizkoa. Esku onetan utzi zituzten. Istant batean isuri zaizkigu urteak eskuen artetik. Ez utz esku artetik liburu hau. Haren liburua ez dut esku artean (Ik. eskuarte). Esku artean darabiltzan zereginak. Norbait norbaiten eskuetan erori: mendean erori. Esku oneko sendagilea: sendagile trebea. Edozein emakumek esku hobea du horretarako.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa esku eta on sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

1 esku -- (Con adj. o determinantes) * Esku onetan zaude / guztiz, artaldea. It Fab 185. Haraz geroz, esku onetan ziren, Iñaziori aditzen baitzitzaion gizonetan. Laph 231. Errukarria Malentxo! Esku onetan erori bear du... Ag G 276.

LB: “Ni bezala 11 urtez bertan egon den batek esperientzia handiagoa izan dezake, baina badakit Reala esku onetan geratzen dela” (Berria); EPG: “Senargaia ezagutuko ez banu oraintxe bertan joango nintzateke badaezpada hura ezagutzera, baina egia esateko, nor den jakinda, badakit esku onetan zaudela eta ez duzula nire faltarik sumatuko.” (Arantxa Iturbe); ETC: “Emaitza zein-nahi ere den, bezeroek jakin behar dute esku onenetan daudela finantza eta familia premiak asetzeko»” (Berria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: esku onetan egon estar en buenas manos ez kezkatu; umea esku onetan dago: no te preocupes; el niño está en buenas manos; Adorez: 0; Labayru: 0.

esku 3 iz. (Esapideetan). Asko dezake eskuak, baina gehiago buruak. Esku trebeak. Bere esku ahaltsuaz. Esku ongilea, lagungarria, errukizkoa. Esku onetan utzi zituzten. Istant batean isuri zaizkigu urteak eskuen artetik. Ez utz esku artetik liburu hau. Haren liburua ez dut esku artean (Ik. eskuarte). Esku artean darabiltzan zereginak. Norbait norbaiten eskuetan erori: mendean erori. Esku oneko sendagilea: sendagile trebea. Edozein emakumek esku hobea du horretarako.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa esku eta on sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eskuharmen 4: Oihenart Taldea ("Merkatal kapitalaren eskuharmena siderurgian"), F. Arbizu ("Hizketan ikasteak, beraz, faktore organiko, mental eta afektiboen eskuharmena galdatzen du"), UZEI ("Eskuharmen sozialeko beste arlo batzuk kanpoan utziz, argi dagoena da [...] funtsezko garrantzia hartzen duela hezkuntzan"), Ararteko 1998 ("Urrats-kontratuetako eta eskuharmen soziofamiliarreko kontratuetako erabakiak idatziz jasotzen dira").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eskuharmen : DFrec 4 (L. Etxeberria: "estatuaren eskuharmena", "herritar ororen eskuharmena", "gobernuak ez du eskuharmenik honetan"; Egin: "kristau komunitateek ez dutela inolako eskuharmenik"), AB38 3 (hauetan 1 herritar eskuharmen), AB50 3 (hauetan 1 eskuharmen hein), Euskalterm 13 (hauetan 2 esku-hartze sinonimoarekin, eta 1 interbentzio sinonimoarekin) // Ez dugu aurkitu ap. HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

esku-harmen : HiruMila (ik. esku-hartze), Casve EF (esküharmen: intervention, participation), PMuj DVC (esku-armen: participación, intervención) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-men/-tze.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

esku sarrerari dagokion azpisarrera.

Maiztasuna

g.g.er.

Forma baten adiera(k)

esku-hartzea.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ESKU-OIN. (Pl.). Pies y manos. v. OIN-ESKU. Tr. Documentado sólo al Sur. Hay testimonios desde mediados del s. XVIII. Begir egiezu nere esku-oñei. Mb IArg I 292. Esku-oñetan lotu. AA I 410. Arako esku-oñ untzez zulatuak. Añ EL2 227. Esku-oñak ebakirik. Lard 186. Aldendu nintzan, esku oñetan / Laztan gozoz mun egiñik. AB AmaE 14. Esku-oñak orziatuak. Arr May 29. Iltzez josirik esku oñetatik. Inza Azalp 14. Gurutzean ezartzen dituzu zure esku oñak. ArgiDL 96. Esku oiñak goxo limikatzen. Or Poem 520. Nere esku-oñak zulatu. NEtx Nola 39. Esku-oñak be guztiz daukaz motelduta. Bilbao IpuiB 209. Begiak bezain maite ta esku-oñak bezain bearreko. MAtx Gazt 48. v. tbn. Enb 103. SMitx Aranz 133. Ir YKBiz 530. Munita 94. Erkiag BatB 38. Luzatzen diozkatzu esku-oñ-besoak. Mb IArg I 174. Erakutsi zizkien bere esku-oin-saietsak. Ir YKBiz 530s

esku-oin 3: Consumer (“esku-oinetako izerdi-guruinak”), Berria (“esku-oinak burdinazko zirgiloetan lotu”), Argia (“esku-oinetatik ohera lotua ninduen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

esku-oin 65: Asisko Frantzizko 37 (“Esku-oinak zulatu zizkidaten”), Elizen arteko Biblia 17 (“Bertan garbitzen zituzten esku-oinak Moisesek, Aaronek eta honen semeek”), Felipe Juaristi 4 (“Eta ondoren zurbildu egin zaizkie aurpegiak, gogortu esku-oinak, zurrundu hezurrak”), Patxi Zubizarreta 3, Itziar Otegi, Jose Antonio Mujika, Joan Mari Irigoien, Karlos Linazasoro.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta adibide gisa jasotzekoa.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa esku eta oin sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ESKU-ZABAL (G, AN-5vill, B, L, BN, S ap. A; SP, Deen I 123, Añ, Dv, VocB, Iz To). Cf. eskuzabal. a) Palma de la mano. * Ganzutzen dira esku zabalak. AA I 537. Ez da izan esku zabalaren gainean baino gehiago. Hb Egia 145. Luzatzen bazioten esku zabala, etzuan biotzik zerbait eman gabe utzitzeko. Bv AsL 27. Bekokia joaz esku zabalakin. Apaol 80. Esku zabalez gonak gogor jota. A Ardi 97. Txairo ta alai eskutxabalean sei-neurriko bat gari eramaten. Or Mi 90. Bapatean esku zabalez bekokia joaz. Lek EunD 49. Agurean eskuzabala neskatxaren bizkarrean. JAIraz Bizia 46. Bere esku zabala Luisen sorbaldan pausatuz. JEtchep 54. Esku zabalaren gañean kolpe batzuk emanaz, garbitu ta sartuko zin berriz ere txapelapean pipa. Ataño TxanKan 43. v. tbn. Berron Kijote 19.

LB: “Krokodiloari buruzko informazioa ematerakoan, esaterako, haren deskribapena egiten digu: "esku zabal itxurako oinak ditu (...) gorputza ezkataz estalia. Odol hotzekoa da, eta eguzkitan jarri behar izaten du berotzeko” (Argia); EPG: “eskuetan hartzean, apurtu eta esku-zabala zulatzen zenien” (Elizen arteko Biblia); ETC: “Ugartek, betiko ohiturari jarraituz, bertara iritsi eta bere esku zabalarekin igurtzi zuen Damaren metalezko azala.” (Xabier Etxeberria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: esku-azpi; esku-zabal; esku-ahur palma (de la mano); Adorez: 0; Labayru: 0.

esku 1 iz. Giza besoaren amaierako zatia, ukitzeko eta gauzak hartzeko erabiltzen dena, eta bost hatz dituena. Eskuak eta oinak. Esku eskuina: eskuineko eskua, eskuina. Bi eskuak. Esku biak sakeletan sartuta. Esku handiak, zaintsuak, iharrak. Esku leunekin ukiturik ahoa. Ignazio eskutik hartu zuen. Eskutik heldu eta jaikiarazi zuen. Har dezala arrosarioa eskuetan. Zerbait eskuan, eskuetan, izan, eduki. Esku batean txapela, bestean liburua zuela. Eskuak lotu. Eskuaz igurtzi, ferekatu. Ukitu zuen eskuaz. Esku-musuak garbitu. Eskuan muin egin. Hartu zuen esku bakoitzean harri haietatik bana. Esku azpia, esku-zabala: eskuaren barneko aldea (Ik. ahur). Eskuko hatzak (Ik. eskuko). || Eskua(k) altxatu, zabaldu, luzatu, hedatu. Garia eskuz jotzen zen denboran. Zahagia esku bakarrez jaso baietz.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa esku eta zabal sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da ‘jo’ adiera ere azaltzeko.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: adib. / EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: adib. / ElhHizt: AS / EskolaHE: adib.

Esapideei dagokien sistematika

estutu: -a.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

esku sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

ezarri: -a(k).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

esku sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

1 atxilotu. 2 jo. 3 keinu erritual-sinbolikoa egin.

Erabilera-oharrak

eskuak ezarri gisa ageri da maiz.

Txostenaren laburpena

Saio bat egin da 'lagundu' adierakoak lematizatzeko.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

eskua luzatu 'lagundu' adierako 6 ager. jaso dira, G-EB: Lard ("Gosete izugarri au Ejipto'n, ez ezik, auzoetan ere sortu zan; beragatik Ejipto'koai bezala, atzerrietakoai ere Jose'k eskua luzatzen zien, eta zijoazkion guziak, eskatzen zutena, bere ganbaraetan arkitzen zuten"); Arr May ("Bearrean daudenai eskua luzatzea, bera zerbaiten bearrean geratiko bada ere, oiei limosna bat emanaz"); NEtx Antz ("Nere illunpe larri au argitzeko, iñoren esku lagunik ez da luzatu"); Munita ("Eta nagusiak etekin geiago artuko ote luke ta obetogo ikusia izango ote litzake mendi sallak gorri-gorri edukita maizterrari eskua pixkabat luzatzen ez diolako?"); Lab SuEm ("Zergatik alkarri eskua luzatu ez? Borondate on pizka bat, Jainko bedeikatu!"; MEIG ("Ez nintzen hara [Arrasateko Biltzarrera] agertu (...) Zorionez, han eta hemen eta bestetan egona den gure Euskaltzainburuak eskua luzatzen digu, hango eta hemengoak elkartzen dituen zubi erosoa"); ik. OEH argitaratuan eskua luzatu AS 'jo' adierakoaren 3: Mg 2 ("Gurasuari birao dongaren bat ezarri, edo eskuba luzatuten deutsana", "Izan didilla illa Gurasoari birao gaiztoren bat ezarten diona, ta orobat luzatzen badio eskua") eta CrIc ("Eskuba luzatubaz, illaz edo illeraginaz").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

B-G, IE, EB dira eskua luzatu 'lagundu' adierako 7: J.A. Goiria ("Guztiai emon eta luzatu bear dautsegu eskua; maite ez gaitunari be bai; Jesusek maite dauan lez eta Jesusek oso-osoan maite dau"); Lab ("Ta iñoiz, edo beti, argalduta, erorita dauden erriak alkarri eskua luza bear diote"); P. Iztueta ("Umearen laguntza-eskaiak naturaz gurasoen biotzak kilikatzen dituanez, eskua luzatu bezaite, izkutuki barrukoenak baidakizkite"); Basarri ("Eusko Jaurlaritzak ere berriz, kontuak atera bearrak dauzka. Ainbat tokitan eta ainbat arazotarako dauka eskua luzatu bearra..."); Iratz ("Eskual-lurra eta / eskual-eliza / Ilunbez ilunbe / minez dabiltza: / Otoi! zeruan den / Aitari mintza / Gure ganat dezan / eskua luza"); Gte ("Hoiei eskua luzatu behar zaie"); J. Etxarri ("Nati Antxustegi ondarrutarrak ere luzatzen die lantzean behin eskua taberna kontutan laguntzeko"); esku luzatua(ren polika) 2: M. Pagola ("Maurice Thorez, kristauenganako esku luzatua-ren politika sortu zuena"); J.M. Torrealdai ("AKren esku luzatua").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eskua luzatu : DFrec 2 ('lagundu': "beste herri ukatueri eskua luza diezaiegun", "zenbait erakunde eta diruetxeri eskua luzatu ohi dio zuloa estaliko badu"), AB38 1 ('alargar la mano'), HiztEn (AS: 'lagundu'), LurE (adib.; s.u. luzatu: "eskua luzatu zion") // Ez dugu aurkitu ap. AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

eskua luzatu : EuskHizt (eskua(k) luzatu: adib.: "eskuak altxatu, zabaldu, luzatu, hedatu"), ElhHizt ('poner la mano encima; pegar, golpear'), Casve EF (esküa lüzatü: s.u. luzatu; allonger la main), DRA (adibideetan, s.u. luzatu; Mg CO: OEHko testuinguru berean), PMuj DVC (esku-ren adibidetan: 'proteger, amparar, prestar apoyo'; eta luzatu-ren adibidetan: "tender o alargar la mano, B robar") // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF.

Orain arte erabili gabea da, baina gaia ere bai

idatziz erabilia da, asko ez bada ere (ezaguna du P. Xarritonek, 'lagundu' adierakoa).

Esapideei dagokien sistematika

luzatu: -a.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

esku sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

1 lagundu. 2 jo.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

sartu: -a.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

esku sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: adib. / ElhHizt: AS / EskolaHE: adib.

Esapideei dagokien sistematika

tinkatu: -a.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

esku sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

'gerraontzi multzoa'.