eszenifikazio iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, eszenifikazio-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. antzezpen].

eszenifikazio 40; antzezpen 824.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

eszenifikazio 12; antzezpen 199.

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: escenificación.

Baztertutako forma onartzea proposatu da. Irudizko adieran (politikan eta) badabil, eta adiera horretan jasotzekoa izan liteke. Baina ondo mugatua beharko da adiera horretarako bakarrik onartuko dela, ez ‘antzezpen’en adieran. Hiztegiko sarreran ohar bat jasotzea komeni da.

Mailegu baztertuaren euskal ordaina

Ik. antzezpen.

eszeniko 205 (gehienak arte eszeniko dira): Berria 112, EiTB 80, Argia 13. // eszeniko 1100: Aizu 7 (“adierazpide eszenikoetan”), Argia 32 (“Urte askoan Hortzmuga antzerki taldeko gerente izan da Ortiz de Pinedo, baita, gerora, Euskal Herriko Produkzio Eszenikoen Enpresa Elkartuen zuzendaria ere”, “sorkuntza eszeniko”, “beldur eszeniko”), Berria (“Taldeari dagokion legez, zoragarria da objektu apalei emandako balio metaforiko eta sinbolikoa, baina harribitxi eszeniko honetan pertsonaien diseinu eta egikera garbia eta denbora eta espazioaren maneiua ere nabarmendu behar dira”), Deia (“Azken handipenean kaxa eszeniko berri bat erantsi zaio bolumentzar bat gaineratuz aurreko eraikinei, eta sentsibilitatez egina izanagatik proportzionatua eta identitate propioarekin ageri da”), DiarioVasco (“Beldur eszenikoa ere, apurka-apurka, galdu dut”), EiTB (“Garramantas pirata, familia osoarentzako jolas eszenikoa”), ElCorreo (“Baliabide eszenikoen zentroa”), Elkar (“beldur eszenikoa sentitzen hasi zen”), Erlea (“Bilboko Mina espazioaren inguruan sortutako taldeak indarrez astindu zuen panorama eszenikoa bere 8 Olivetti poetikoekin, eta urte batzuetan jardun zuen harrezkeroztik, baina bertako kideak nortasun handikoak eta gazte gazteak izanda, saihestezina izan zen eztanda”), Consumer (“Zeure burua epaitua ikustean ez duzu paniko eszeniko nozitzen?“), Euskaltzaindia (“Kaos eszenikoa drama aristoteliko-psikologikoaren aurrean”), Goiena (“Hain justu, eliza izaera eta elementuak mantenduz hori kultura areto bihurtu beharrak Bergarako obra oso berezi egiten duela dio proiektu eszenikoaren arduradun Andoni Garaizarrek, berak ez duela halakorik aurrez ikusi”), Jakin (“beldur eszeniko nabarmen bat”), Laneki (“Tokiko erakunde publikoak babestutako jarduera eszenikoetara joandakoen kopuruan aurreko urtearekiko izan den aldaketaren ehunekoa”), UEU (“”Baturaren eraikuntza errepresentazioaren marko eszenikoan egiten denez, sentimen eta ideia kolektiboak lagungarriak dira batura horren nortasuna egikaritzeko, Durkheimek dioenari jarraiki, eragin ahaltsuak dituzte iruditegi kolektiboaren irudikapenetan”), Uztarria (“Zine eszenikoa ekarriko dute Azpeitira”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: eszeniko 205: Berria (“proiektu eszeniko”, “Gauzak horrela, zenbait lengoaia eszeniko erabiltzen dituzte, antzezpenarekin batera, abestiak, dantza, testuak eta musika tartekatuz”), Joan Mari Irigoien (“Beldur eszenikoa deitzen dio Valdanok”), Josu Zabaleta (“Moldapen horietan, 1923an, Pitoief antzerki zuzendariak Parisen prestatutako emanaldian erabili zituen baliabide eszenikoen eragina da, inondik ere, nabarmenena”), Harkaitz Cano (“Sutea jabetza pribatu bat kixkaltzen ari denean, gure bizilaguna kaltetzen duen desastre horrek sortzen digun gupidak, gertaerari ikuskizun eszeniko bati bezala begiratzea galarazten digu”), Unai Iturriaga (“Zuria Beltzekoen berriketa moteldu zen beldur eszenikoarekin”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

arte ezeniko Batez ere pl. Agertoki batean antzezten edo gauzatzen diren lanekin lotutako artea, adibidez, antzerkia, dantza edo opera. Antzerkiaren eta gainerako arte eszenikoen arteko lotura aztertzeko jardunaldiak egingo dituzte Urduñan, bihartik hilaren 16ra bitartean. Arte Eszenikoen Goi Mailako Eskola Ofiziala.

Mailegu isiltzekoa edo gaitzestekoa da, ordain egokia duenez

ez dago izenondoaren beharrik.

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

ez dago mailegu honen premiarik; konposatu gisa bakarrik arte eszeniko azpisarreraren barruan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da. Lehendik onartua zegoen arte eszeniko azpisarreran. Jasotzekoa.

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 31 (Argia 1, Berria 11, Deia 1, DiarioVasco 1, EiTB 13, Erlea 1, Consumer 1, Euskaltzaindia 1, Jakin 1); ETC 66

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: eszenografo iz. escenógrafo, -a eszenografo bikaina arduratuko da obra hori eszenaratzeaz: una notable escenógrafa se ocupará de la puesta en escena de esa obra / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: 0. / Euskalterm: eszenografo (Arteak, TN da).

eszenografia 1 iz. Antzezlan, film edo kideko ikuskizun bateko dekoratua edo dekoratuen multzoa. Eszenografia apala, baina gustagarria. Eszenografia eta jantziak: Jorge Gallardo. Urria da, era berean, eszenografia bertsolarien saioetan. 2 iz. Eszena-dekoratuak diseinatzeko eta egiteko artea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa eszenografia arautuarekin batera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira eszentriko 3 (J.A. Azpiroz 2: "jende libertigarria da niretzat aspergarriena, eszentrikoak bereziki", "Genneholm emagizona izanez gain, eszentrikoa ere bazen"; Tenologia mekanikoa: "Prentsa eszentrikoaren orga"); eszentrikotasun (cf. infra).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eszentrika : AB38 1 ('excentrica' itzulia); eszentriko : HiztEn, LurE, Euskalterm 9 (hauetan angelu e., hanka e., karga e., etab.); eszentrikotasun : cf. infra; eszentro : Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

eszentriko : HiruMila, ElhHizt, EskolaHE; eszentrikotasun : cf. infra // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Mat. eta Teknol.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eszentrikotasun (eta exzentrikotasun 2) 4: E. Biritxinaga ("Koordenatu jatorria elipsearen zentrua da, eta c/a zenbakiari elipsearen exzentrikotasuna esaten zaio"), Fisika ("Orbitaren exzentrikotasuna"), Gizakia ("Eguzkiaren inguruko eszentrikotasunagatik eta abarrengatik gertatu zen"), BiolGeol/DBHO ("Lurraren orbitaren eszentrikotasuna 0,016koa da").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eszentrikotasun : HiztEn, LurE, Euskalterm 2 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

eszentrikotasun : ElhHizt, HiruMila, EskolaHE // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Mat. eta Teknol.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-sz-

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eszitatu (eta ex- 1) EB 3 (A. Urretavizcaya: "amaren algara zaratatsuak, keinu biziak eta begirada eszitatuak"; Zinetika: "etano molekulak eszitatu ondoren hidrogeno molekula eta etileno molekula bat ematen ditu"; J.A. Berriotxoa: "beste erleak exzitatzen dituen substantzia usaintsu bat ateratzen da").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eszitatu : HiztEn, Euskalterm (eta eszitatze-) 5 (hauetan eszitatze-prozesu, atomo e., egoera e., elektroi e., etab.); eszitazio : HiztEn, LurE (ik. kitzikadura), Euskalterm 9 (hauetan e. independente, e. konposatu, e. sexual, e.-prozesu, etab.) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

eszitatu : HiruMila, ElhHizt; eszitazio : HiruMila, ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

a) Erdal excitar / exciter formen ordainak: HiruMila: 1 zirikatu, kinatu, kilikatu, narritatu, tarritatu, tirriatu, xaxatu; 2 bizkortu, indarberritu, bizitu, zuzpertu; 3 asaldatu, haserretu, berotu, bere senetik atera // ElhHizt: 1 sutu, asaldatu, berotu; urduritu, artegatu; 2 kitzikatu, eszitatu, (lgart.) berotu (sexualki) // Lur EG/CE: kilikatu, kitzikatu, zirikatu, asaldatu, berotu, haserretu, zuzpertu, narritatu // Lur EF/FE: 1 zirikatu, kilikatu, kitzikatu, narritatu, akuilatu; 2 berotu; 3 xaxatu // XarHizt: ziztatu, zirikatu, kitzikatu, kilikatu, akuilatu, narritatu, inpiztatu, hotseman, xaxatu, berotu // Casve FE: akülatü, iratzarri, goritü, süstatü; kitzikatü, territatü, berotü, zirikatü; gahaerazi, haxitü; hotseman // HaizeG FB: ipiztatu, narritatu, kitzikatu, zihikatu, zirikatu // T-L LBF: zirikatu, herritatu, jauz-arazi; sustatu, berotu, akulatu // PMuj DCV: 1 kilikatu, eiatu, ziikatu, aizkatu, sustatu, ern-arazi, kirtzikatu, narritatu, zirikatu; 2 kilikatu, kilika egin, kilimatu, atxirrikatu; 3 axazi, axatu, aixeatu, tirriarazi, axaixa emon; 4 berotu, suztatu, su-ta-gartu, izeki // Azkue Aurkibidea: aizkatu (g); atzirrikatu (g); axalatu (r); eiatu (r, s); ernarazi; goritu (bn); gort (s); hariarazi; heiatu (l); herritatu (sc); hirritatu (bn); hizitatu; iphiztatu (l); kilikatu (an, bn, g, l, r); kilimatu; kirtzikatu (l); narritatu (an, l); tarritatu; tharritatu (bn); tirritatu (bnc); excitar a andar: amakatu (l); excitar a los perros: hasikatu (bn), haxitu (sc); hazitu (s); hurriatu (bn); excitar la curiosidad: gogoa eroan (bc); excitarse: ehelegatü (sc); b) excitación / excitation formenak: HiruMila: 1 kilikadura, kitzikapen, narritadura, tarritadura, uxada, erremin, erresumin; 2 asaldaketa, asaldura, asaldatze, beroaldi, ernegaldi, irakinaldi; 3 ernaldi // ElhHizt: 1 asaldura; urduritasun, artegatasun; 2 eszitazio, kitzikapen (sexuala); 3 Fis. eszitazio, kitzikapen // Lur EG/CE: kitzika // Lur EF/FE: kitzika, laineza // XarHizt: ezin egona, zainen altxatze // Casve FE: kitzika, territa, zirikadüra, zirikaldi, erazte, sü, gar, berotarzün // HaizeG FB: kitzika, zirika, narritadura, narritamendu, zihikaldi; (agitation anormale) ezin-egona, zain-altxatze, zainak airean ukaite // PMuj DCV: 1 zirikaldi, kilika, tarrita, ziztada; 2 asaldu, asaldaketa, urdurikeria; 3 aokaldi, aolkun, onu // Azkue Aurkibidea: hizitadura; kilikadura (bn, lc); narritadura; tarritadura; uxada (b) // Ez dugu aurkitu ap. T-L LBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

eszita, eszitatzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Jakite-arloak

Fis. eta Kim. (beste arloetan, erabil kitzikatu, etab.)

OEHko datuak [laburduren azalpena]

eszitiar 4 iz.: ES 3 (“eszitiarrak eta egiptoarrak elkharren artean”, “guziek aithortzen dute, eszitiarrak direla lehenbizikoak”, “lehenbiziko hitzkuntza izan zela eszitiarrena”), Berron Kijote (“Eszitiarrak, zuri bezain gaiztoak”); ik. OEH argitaratuan Kol 3,11 pasartearen itzulpenetakoak: eskita (IBe), eskitiar (Ol), eszitar (IBk), eszitiar (Ker), sitiar (Dv), skutar (Bibl), szitha (TB, He), szithe (Lç).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eszitar 1, Oihenart Taldea (“hala nola, eszitarrena, grekoena, eta etruskoena”); cf. eszita: A. Garikano ("gelotophyllis, antzinako esziten «irribarre egiteko belarra»"); I. Iñurrieta ("kristauen sistema, esziten sistema, indiarren sistema", "esziten legeen arabera, zilegi zen hori"); J. Muñoz ("... Ptolomeo erregearen armadetan soldadu sartzera etorriak: eszitak; traziarrak; eta, batez ere, galiar beldurgarriak"); J.M. Olaizola Txiliku ("Anacharsis filosofo eszita-grekoa"); X. Olarra ("Hortik sortu zen Esziten artean zinikoari begiak ateratzeko ohitura").

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

EuskHizt: eszitiar (1976; szitiar 1712; cf. szithe 1571; szitha 1740) // EskolaHE: eszitak // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es escita, fr scythe ["On dit aussi scythique" — Le Petit Robert]: Zehazki: eszitiar, Eszitiako // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG FB, Casve FB, PMuj DCV.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

eszitiar: ZTC 2 (A. Ibarra: “guztiok herri horien jatorri bera diren eszitiarretatik datozela”, “eszitiar hizkuntza”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren Arauak

Eszitia / eszitiar.

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak argitzekoa.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

interj.

Erabilera-oharrak

gehienetan, errepikatuz erabiltzen da.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

eta sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

gaiztoa eta bi da (bereak eta bi entzunda joan da moduko esapideetakoa, berriz, bere sarreran proposatua dago).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ETA BIAK, ETA BIOK. (En exprs. del tipo Peru eta biok (o biak) etorri ginen 'vinimos Peru y yo'). Cf. A (s.v. ta): "El modismo [del subdialecto español de Bilbao]: 'el padre y los dos', en vez de 'el padre y yo'". Tr. Antes del s. XX lo hallamos en Lazarraga, Añibarro y J.B. Elissamburu. Durante dicho siglo es frecuente su uso, sobre todo en autores meridionales. En los septentrionales y navarros --tbn. en Aresti y en un ej. de Uztapide (LEG II 310)-- se documenta -ak (eta biak, etc.) y entre los vizcaínos y guipuzcoanos -ok (eta biok). Amorea ta biok gabilza, / ez dogu beste lagunik. Lazarraga 1177v. Eskatu eikiozu berari zu eta biokaiti. Añ EL2 23. Guan ginen, Piarres eta biak, itzuli baten egitera. Elzb PAd 70. Badakixu, oiez, zu ta bijon artian dogun egijunea. Otx 28. Platero ta biok. Amez Plat (tít. de la obra). Afrikatik etorritako gizona, Afrikara joan gabeko gizona, bertan geunden haek eta hirurak. Arti Ipuin 65. Par pixka bat egingo zendun, Wili ta biok metxa neurtzen ikusi ba ginduzun. Lab SuEm 203. Yoan giñen Josetxo ta biak biaramonian retratuak ateratzera. Auspoa 77-78, 227. Rafael nere lagun ori eta biok, oso ongi alkartzen giñan. Alkain 344. Suiñak eta biok ankaz ibillaldi bat egitera urten genduen. Gerrika 223. Horra bada non egin dugun topo Altunak eta biok. MEIG IV 115

adib: adin izan da/du ad. Ipar. eta Naf. Adin berekoa izan. Pello eta biok adin gara. Hura adin dut. || Ene semea eta zurea adinak dira.

eta biak hainbat: Aizu (“Dena den, askotan egiten omen du piper, emaztea eta biak kanpora joaten direlako”), ElCorreo 2 (“buruz burukoan ari zinetela Maialen Ljanbio eta biak”), Elkar 2, Berria 20, EiTB, Karmel 2, etab.; eta biok hainbat: Aizu, ElCorreo, Deia, Elhuyar, Elkar, Consumer, HABE, Berria, EiTB, Euskaltzaindia, Jakin, Karmel, Argia, Erlea, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

eta biak hainbat : Berria (“Lehen astean, ordea, Asier Olaizola eta biak egon ziren buruan 54na punturekin”), Herria (“Huna non goazen beraz Lafitte eta biak Baionako irarkolarat”), Elizen arteko Biblia (“kanpora irten ziren Samuel eta biak”), Elena Tourayou (“Aita eta biak beti bakarrik izan ziren”), Bernardo Atxaga (“Osaba eta biak gelan sartu ondoren konturatu nintzen, bakarrik gelditzean”), Iñaki Mendiguren (“Ron eta biak gosaltzera jaitsi zirenean, jada sukaldeko mahaian zeuden Weasley jaun-andreak eta Ginny”), etab.; eta biok hainbat: Berria (“Xabi eta biok.”), Joan Mari Irigoien (“profitaturik ezen anaia eta biok aho zabalik utzi gintuela, eratxiki baitzuen”), Bernardo Atxaga (“David eta biok haur ginela, tximeletari deitzeko modua.”), Mirentxu Larrañaga (“Charlie eta biok istilu larritan sartu ginen, kontu harengatik”), etab.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ez da automatikoa, eta azpisarrera gisa jasotzekoak izan litezke bi formak (eta biak, eta biok).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoak dira biak eta eta bi sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

IE dira fini 2: Ox (adib.: "Hor agertu da Minini. / Krik, krak, biltzarrea fini"); eta fini 1 (Larz Senper: "Paper hau sina-zak eta fini"); fini izan 10 (Lf Murtuts 4, adib.: "Hortan fini da ixtorioa"; Larz Iru 2, adib.: "Fini, fini zera neretzat"; Xa 2, adib.: "ez da oraino ere fini zure lana"; Ox: "Ez dakik gerla Fini dugula?"; Xa ap. Mattin: "ezta dena hortan fini"); finirazi 1 (Etch: "sekursik ezin ükhen, hanko jana kuntre / finirasten nündian, emaztiak hanxe / ezpaleit Jinkuk heltü Xaho Atharratze").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

fini izan 5: Eskual 1902 2 ("Esperantxa dugu orano, zeren solasa ezta umen fini", "Zintzarrosa franko Maulen ere umen da, eta orano ez tute fini, bena Bildozen orano hanitx haboro"), A. Luku ("Hago ez diat fini"), Herr 1946-1961 2 ("Bainan ez dezatela uste izan lana fini dutela", "Goraintzi bero bat igorriko diok nere parthez xantza on bat desiratuz aneia Bettiri Algerian bere zerbitzua laster fini duen aneia sarjantari"); eta... fini 1, Herr 1965 ("Eta hortan fini, beste urte artio").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

fini : AB38 1 ('acabado') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

fini : EuskHizt (~ 1925. Ipar. [G. er.]. Akabo. Paper hau sina ezak eta fini. Fini izan (da-du ad.): amaitu); fini izan : Lur EF/FE (être terminé) // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

"fini da, eta fini esapideei dagokien erabileremua (mailaz eta denboraz) argitu behar da" zioen lehen itzuliko oharrak; fini da argitutzat eman liteke (cf. fini izan arautua); eta fini, berriz, ahozkoan erabilia dela, dio P. Xarritonek, baina nekez idatziko lukeela: Beh. marka dagokio, beraz, eta AS nahiz adibide gisa eskain liteke fini izan sarreran (cf. kito sarrerako eta kito AS), "eta horretan fini".

Formatu erabaki gabeak

eta fini moduan eskaintzekoa, fini izan sarrerako azpisarrera (nahiz adibide) gisa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: adib. / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gainerako sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: (partizipioaren ondotik erabiltzen da, ez izenaren ondotik: bilera bukatu eta gero etxera abiatu ziren; *bilera eta gero e. bileraren ondoren).

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ETA HOLA. Y así, y similar(es). Ezpaditio paratzen / tellak eta ola, ez da akabatuko / sekulan eskola. Auspoa 97, 27. Arranondon da beste Bizkaiko erri batzuetan itz baten azkenengo aots edegiak barriro esaten dira, itzaren oiarzunak legez: guk u, nik i, arek e, ta olan. Ag Kr 22n. Erantzun eben, bizi-bizi, eurek ezebela alako asmorik izan, barritxuen gauzak zirala, ta olan. Kk Ab II 179. Baita ere bertsotan, elkarri puntu paratuz ta ola. Auspoa 77-78, 34. Ba ginuen hiru egunen jatekoa segurik, dela oilasko, xingar, moleta eta hola. Etchebarne 76. Ez dudala aski mintzarazi bere lehenagoko balentriez, Arce baten aintzinean eginez eta hola. Larre ArtzainE 243s. v. tbn. AZink 141

adib: batetaratu, batetara/batetaratu, batetaratzen da/du ad. Ipar. Bateratu. Belokeko fraide-etxean loratu eta osoki batetaratu dira ene Jainko eta euskal amodioak. 1793an bi eskualdeak berriz batetaratu zituzten eta hola moldatu Vaucluse izeneko departamendua.

eta hola 98: Consumer 3, HABE, Berria 12, EiTB 25, Jakin 4, Karmel 26, Argia 21, Erlea 4, DiarioVasco 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

eta hola : Herria (“Denbora batez alabainan, etxeak aiseago egiten zituzten kasko batean edo mendixka baten mazelan, ur hegian irrisku gehiago bazela urak ateratzearekin eta hola”), Menane Oxandabaratz (“Ene neurrikoa, beharbada, Mozart eta hola... ez gorago”), Marzel Etxehandi (“Eta hola gertatzen zen.”), Michel Oronoz (“Herriko etxeak eskola honetan lanak abiatu zituen 1981ean, garbitzen, emokatzen, xuriz tindatzen eta hola”), Janbattitt Dirassar (“Baionako karriketan itzuliño bat egiten nuelarik, lanetik landa eta hola, noiznahi ikusten nituen mutiko eta neska, ene heintsukoak, bizkarretik hartuak ibilki”), Patziku Perurena (“Barañainen, bertako errotari, "Batan de Barañain" deitzen omen zioten 1837an, eta Astrainen bertan bada "Batanena" oikonimoa, eta Etxarri Aranazen ere bai "Bataniturri" lekuizena; eta hola, beste leku askotan”), Joxe Austin Arrieta, Xabier Mendiguren Elizegi…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Perpausaren amaieran erabilia, eta funtzio berezia duen esapidea denez, azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da eta eta hola sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ETA HORRELA. Y así. Izkera berriak eman ziezten: batari griegoa, besteari latiña, ta orrela. Cb EBO 7. Ta gezurretan badabill, estaen dio, Ernanikua bada, Tolosakua, ta orla. Sor Bar 105. Gaur jarriko diyote arri bat, biyar bestia, urrengo egunian ladrillu bat eta orla. Iraola 84. Batzuek Vitori aldera, besteak Bizkai aldera, eta orrela. Salav 73. Jostaketarik gogokoena makutsean jarri ta lasterka ibiltzea genduan: Katalan-soroko aldapa zeiñek bizkorrago igo eta orrela... AZink 42. v. tbn. Sor Bar 89. MMant 36. JAzpiroz 124. Insausti 233

eta horrela : Aizu (“Adibidez, udan, herrian nagoenean, bertako biblioteka bisitatu ohi dut maiz: ezagutzen ez ditudan hiruzpalau egile hautatu aliritzira, denak irakurtzen hasi, eta gehien gustatzen zaidanarekin jarraitu ohi dut; hurrengoan beste hiru hartu, eta horrela"), Berria (“elizako diren fundazioak fidagarriagoak egiten zaizkit, baina fidagaitza naiz hala ere fundazioekin zeren eskandaluak karitatearen negozioan aunitz izan baitira eta izaten dira, ez dela laguntza iristen fotografian agertzen den beltz gaixoari eta horrela”)…

Beste (edozein) iturritako erabilerak

eta horrela : Pello Zabala (“Iñuxenteen egunak, apiril biribilekoa; eta horrela...”, “Morroiak behar baitira orain, baserriko lanetan, sorokoetan eta horrela”), Filosofiako gida (“hau filosofia da, bestea ez da filosofia; filosofia hemen hasten da, lehenago ez zegoen filosofiarik, eta horrela”)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Perpausaren amaieran erabilia, eta funtzio berezia duen esapidea denez, azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da eta eta horrela sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ta piku 1, Arti MaldanB ("Mendekantzak ditu / hamar mila musu, / eun mila ta piku / begitarte mutu").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eta piko 3: M. Etxezarreta ("Emakumearen metro eta pikoa"), Azurm ("Hirutatik bat eta piko"), DV 1993 ("Bi urte eta piko"); eta piku 5: Zubk ("Eun eta piku urte"), Habe 1992 eta 1996 ("Ehun eta piku orri", "Hirurehun eta piku gara elkartean"), K. Biguri ("Hogeita piku urteko gizon bat"), J.M. Arrizabalaga ("Ordubete eta pikuko espektakuloa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eta piko : DFrec 1 (Egin: "Berrehun eta piko automatika") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Mailegu baztertzekoa da, ez baita nazioartekoa formaz nahiz adieraz.

gaztelaniazkoaren kalkoa da, eta ezin onartuzkoa: eta zenbait / eta zerbait bezalakoez ordezka liteke.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

1900-1990 epeko testuetan eta zenbait lematizatuak "x eta zenbait urte" segidako 4 dira, IE-EB: StPierre GH 1921: "Hala zioen duela berrehun eta zenbeit urte Eskaliger idazlariak..."; Euskaltzaleen Biltzarra: "Nork erranen zaukun, duela hogoi eta zombeit urthe, Parisen elgarrekin eta bertze Eskualdun lagun batzuekin aurkitzen ginelarik, egun batez, holako ghertu handi batean buruz buru eginen ginuela!"; Otoizlari 1986: "Gure artean izan duzu, hogoi-ta zenbeit urtez, Artzain Onaren itxura"; Satr: "Zoragarri da larogei ta zenbait urteko ezpain hoietatik gauzak entzutea".

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Beste batzorde batek argitzekoa da

gutxitan erabili izan da, baina egokia dirudi, eta AS gisa eskaintzekoa, adibide batekin: gure artean izan da, hogei eta zenbait urtez.

Txostenaren laburpena

'x eta y nahiz x edo y' adierakoak lemazitzeko saio bat egin da; EEBSkoak 26 dira, eta EB: edo eta 1, edo/eta 3, eta edo 2, eta/edo 20; OEHn ez dugu aurkitu, ezta beste iturri-hiztegiotan ere: DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm, EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

edo eta : LehenZikloEsper 1987 2: "Beren esanahia ezagutzen ez den hitzak jaso (Ik). Aurreko ariketen emaitzak guztien artean ikusi (Ir-Ik). Jaso diren hitzen esanahia bilatu edo eta esplikatu (Ir edo/eta Ik)"; edo/eta : J.M. Apalategi: "batzutan hots bat errepikatzerakoan desberdintasunaz esana izan delako edo/eta lehenago idatzi dudanean zihurtasun osorik gabe egin nuelako desberdin idatzi dut aldi batetik bestera"; Programazioa 1984: "Hedakuntza edo/eta sakontzea. Pedagogi alorrera bereziki egokiturik"; eta edo : P. Saez: "Kontuan artuaz trafikoko lege-austeak batzuetan (Alemanian batez ere) lege-auste arruntaren % 50 baño geiago dela, bidezkoa dirudi geiago erabiltzea eta edo gidatzeko baimena kentzeko neurria artzea"; E. Diaz: "Funtsezko arazoa sortzen da puntu honetan irakasleek bete beharreko baldintzei dagokienean batipat, bai publiko eta edo pribatu homologatuetan irakasleek erdi mailako titulazioa eta EGA eduki behar bait dute"; eta/edo : KLLegea 1984 2: "Eskuarte hoien banakuntza, indarrean dagoen lege-erapidetzaren arauera Bateango Erakundeen eta Kondaira-Lurraldeetako Foru-Erakundeen jaurgopeko izan daitezen agintepide eta / edo zerbitzuen eretzean egingo da", "Estatutoa eta Lege hau egiteratuz agintepideak eta / edo zerbitzuak Autonomia-Elkarteari eta Kondaira-Lurraldeei eskuratzea bukatu ondoren..."; OinLegBizk 1990: "Zerga-sisteman sartutako edo ekonomiak edo salbuespenezko beste zirkunstantziaren batek ekar ditzakeen aldaketak direla eta, banaketa bertikal modeluan eta/edo banaketa horizontalaren koefizienteetan funtsezko aldaketak sartu beharra gerta dadinean, Finantza Publikoetarako Euskal Batzordeak, metodologia eta kalkulu mailako aldaketei buruzko proposamenak egin ahal izango ditu"; P. Saez: "Gaur egun ordain sariak, hobeto esanda, adingabekoen ezin-egokituari eta gazteen okertzeari erantzun gutxi edo asko pedagojiazkoak eta / edo menderakoiak, orain arte ez-ezagunak edo gutxi ezagutuak izan diran neurri, errealitate eta asmoak euki bear dituzte"; OrdenadoreP: "Periferikoa: Ordenadoreari datuen irteera eta / edo sarrerako ahalmena emateko gailua"; LehenZikloEsper 1987 2: "testu edo informazio egokia emanik, zerrendatu espezie mineral eta / edo animali espezie eta / edo landare espezie jakinen transformazio / erabilpen prozesuen elementu / urratsak"; UZEI 2: "Hitz honen, horren edo harako bestearen arazoa baino askozaz gehiago lanbide- eta ikasketa-sail gehienetara aplika dezakegun eta/edo aplikatu nahi dugun batezbesteko hiztegi-tipologia bait da hemen, itxura osoz, auzigai nagusia", "beraz [hauek] aukeratu ditugu adjektibo gisa jokatu behar dutenerako, eta ez L. M. Mujika eta/edo X. Kintanak proposatzen dituzten[en] antzekoak"; EHAA 1986-1992 artekoak 4: "Hirigintzazko Azterlanak egitea eta/edo Abenduaren 5eko 278/1983 Dekretoaren arauera Birregokitze-Egitamu Bereziak egitea du xede lankidetza-ituneak", "jatorrizko ikus-entzunezko ikasmaterialaren egile eta/edo argitalpen eskubidedunaren baimena eskuratu, eta horren kopia legeztatua aurkeztu beharko da", "Zuzendaritza Batzordeko kideak izendatu, berrautatu eta/edo berretsi", "Iragarpena, Eusko Jaurlaritzako Argitalpen Zerbitzu Nagusiak eta/edo Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundeak 1992. urtean argitaratuko dituen liburuen fotokonposizio, fotomekanika, inpresio, enkuadernazio eta bidalketa lanak esleitzeari buruzkoa"; AAO 1989: "800 metro karratu lortu gabe, eraikitako edo leku zabalak, bide publikoak, antolapidetza eta/edo ez-urbanizatzeko zoluaren guneak bezala sailkatutako lurrez inguratua egon dadila"; A. Egaña: "Nolanahi ere, pekatari, matxista eta/edo erreprimitu pila bat bagarela ohartu naiz"; HerrizH 1988: "... ondoko oinarrietan zehaztera goazen baldintzak bete ditzaten itzulpen-egitasmoei beka moduko dirulaguntzak eskainiz: Literatur obrak behar dute izan, klasikoak eta/edo modernoak"; HezkSaila 1985 eta 1994: "Multzo hauek dagokien irakasgaiko gai sail batez osatuta daude eta bere garapenak, irakaslearen eta / edo ikaslearen ekintzen mailan, irakasgaiko ordu lektiboen %50 ingurua bete behar dute", "Orain, barne-energia eta bero eta/edo lan gisa sistema horien arteko elkarrekintza bidez aldatzeko aukera koalitatiboki aurkeztuz azaldu beharko lirateke"; GAO 1991: "zakar erradioaktiboak edo batazbesteko bizitza nahiz kontzentrazioagatik instalazioetan kalterik sor dezaketenak eta/edo instalazio horien mantenimenduan diharduen langilegoari arriskurik ekar diezaioketenak"; Egin 1993: " horiengandik ez baitugu ezer asko aterako: (...) Dogmatikoengandik (...) Eserleku erosoko euskaltzale eta/edo euskaldunengandik".

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Beste batzorde batek argitzekoa da

Euskaltzaindiak edo Gramatikak erabakitzekoa (edo/eta segidakoa baino erabiliagoa da).

Euskaltzaindiaren Arauak

(eta abar-en ohiko laburdura).

Formatu-arazoak

laburdurak

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ETAkide 1, AE Ituna.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ETAkide: P. Aintziart, I. Zaldua, J. Zulaika 6, Berria 9; etakide: M. Hz. Abaitua 5, I. Aranbarri, I. Arranz 2, R. Egiguren 4, A. Juanena 2, P. Salaburu, J. Sarrionandia, Txillardegi, J.L. Zabala, M. Zapiain 3, Berria 109.

Ongi eratua da

hedatua da, eta ongi eratua.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-kide.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Kim.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Kim.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Kim.

Formatu-arazoak

laburdurak

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

lan iraunkor eta etekintsua.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

eten barik (eta bagarik, etenbarik) 10: AB AmaE 2 (adib.: "Berrogei eta zortzi urtean beti gerrari / Izan zalako, eten bagarik armadetan"), Otx ("Eguno eten barik ekingo dautsat areri otoitz egitten"), Eguzk GizAuz 3 (adib.: "Eten barik lan egiñazo dautse"), Erkiag Arran 2 ("Eten barik ekin eutsan gau osoan puzka [...] Barruan eroaldia etenbarik eukala uste eban"), Bilbao IpuiB 2 (adib.: "Egun guztian eten barik zarataka").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eten barik (eta eten bagerik, etenbarik) 30: Euzkadi 1930 ("Gizonaren bizitza, geyenetan beintzat egunero azten edo galtzen da, eten barik, ixillik, urratsik urrats"), Otx 2 (OEHko testuinguru berekoak biak), GJaur ("Lañoa eten barik trumoika"), KarmArgia 1934 ("Ekin dautsat eten barik"), Onaind 2 ("Bere egunetan, eten barik, nok jakin zenbat itzaldi egin ebazan?"), J.A. Goiria ("Gizonaren biotza zorion-zale da; zorion-billa dabil eten barik"), SM ("Bere lanean eten bagerik jarraitu dau"), J.J. Arrizabalaga 3 (adib.: "Egun gustixe eranien, eten barik zurrutien"), GMant 3 (adib.: "Guztiok batera eta eten barik ekin!"), J. Garitaonaindia ("Arduraz eta kezkaz beterik egoan eta eten barik otoitzean ziarduan"), Literatura/3 ("Eten barik lanean"), X. Peña ("Bidean, goitik beera, mendigoizale ta baltz-lagunak eten barik"), Deia 1988 ("Eten barik bere ikerketetan jardun"), J. Artaraz 5 (adib.: "Aldaketa honek eten barik gertatzen dihardu"), J. Zubikarai ("An bazkatu leikezan abereak etenbarik gitxiten doaz"), A. Arruza ("Eten barik berbetan ebilen"), X. Letona ("Ordundik hona eten barik ospatu da urtero"), R. Egiguren ("Basamortuko haize hotz eta zakarrak eten barik jotzen zuen"), A. Aldezabal ("Arantzazuko kanoieko paisaia txundigarriak, eten barik, jarraipena du beste zintzur batetan"), M.A. Mintegi ("Eten barik garaipena geureganatu genduan arte").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eten barik : DFrec 1 (Deia: "Euskal kulturaren aurrerapena indartzen eten barik dihardugula agertzeko") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

libretzat eman litekeela uste du L. Baraiazarrak.

Atzizkien araberako erabakiak

barik.

Euskaltzaindiaren Arauak

etenarazi, etenaraz, etenarazten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

etenarazi, etenaraz, etenarazten

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EH2016: “etengabeko adj. Etengabea. Etengabeko euriarekin urak zeuden indartuta. Mailuen hots etengabekoa”.

LBeh (2016-10-26): etenbako 26: Elkar 3, Deia 11, Berria 8, Karmel 2, Argia 2; etengabeko 1930.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: etenbako 9: Xabier Montoia 4, Jon Arretxe, Edorta Jimenez, Xabier Amuriza, Pello Zabala, Bernardo Atxaga; etengabeko 825.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: ez dugu aurkitu etenbako formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, jasotzekoa.

Kategoria

adj.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-erraz.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.