Txostenaren laburpena

Ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan, ez ohiko iturrietan (DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm), ez hiztegietan (EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta Lur EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC).

Sektore jakin bateko informazioa

Bibli itzulpenetako formak, Ir 16,13.17 (16); 32,17.19; 33,7.11; Zen 11,9.26.27; 1 Sm 4,5-7; 2 Sm 1,2-3 pasarteetan: etxoldegi (IrakBa 2); oihal-etxoldegi (IrakBa 2); etxolategi (IrakBa 11, IrakZu 11); oihal etxolategi (IrakZu 1); txabolategi (Ker 15; IrakDo 6); oial-txabolategi (IrakDo 9); txabola-inguru (Ker 1); oial-txabola (Apaolaza 1); txabola (Ker 1); etzauntzak (Ur BOEg 15 #mdash# eta Ir 16,13 Bonapartek zuzenduan: dendalekua); kanpaleku (EAB 14); kanpak (Dv 14); kapardi (Ol 14; Apaolaza 7); kapar (Ol 1); karpagia (Bibl-2 1); karpalde (Bibl-2 6); karpa (Bibl-2 2); olha (Dv 1).

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

kanpalekua.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar.

Erabileremu dialektala

Ipar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

"De uso gral. en todas las épocas y dialectos. Etzan y etzin son las formas más grales. ya desde los primeros textos y en todos los dialectos (salvo el suletino donde no documentamos etzin). Parece que hasta el s. XX ambas formas tienen la misma frecuencia pero ya en el presente siglo etzan es sin duda la más gral. Etzun y etxun (...) se documentan en vizcaíno"

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

etzan orokor-nagusiaren aldean (253 ager.; B: 7; G: 54; IE: 20; EB: 145; EgAs: 27), urriak dira beste bi formak: Hegoaldean eta EBn bakarrik azaldu da etzin (+ etzinda, etzinik: B: 2; G: 6; EB: 2); etzun (+ etzunda, etzunik) da Bizk. forma nagusia (21 aldiz jaso da Bn; eta G: 1; EB: 2; EgAs: 4); eratorri-konposatuak: etzaleku (G: 1; EB-EgAs: 4), etzan-leku (G: 2; EB: 4), etzandakako (EgAs: 1); etzandako (EB: 1), etzanezko (G: 1), etzanaldi (EB: 2), etzanarazi (EB: 2; EgAs: 1), etzangu (B: 1; G: 1; EgAs: 1), etzandegi (G: 1), etzategi (G: 1), etzan-toki (IE: 1), etzatoki (EB: 1).

Jatorrizko forma

etzan, etzin [etzan hobestekoa da]

Euskaltzaindiaren Arauak

etzan, etzaten. da/du ad.

Zerrendakoa da hobestekoa, hedatuena baita

etzin: ik. etzan

Euskaltzaindiaren Arauak

etzanarazi, etzanaraz, etzanarazten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

etzanarazi, etzanaraz, etzanarazten

Txostenaren laburpena

corpusetakoak OEH / EEBS segidan: etzangu 9 (B-G: Otx 2, Erkiag, Or, Ir, Berron 4) / 3 (B-G-EB: Onaind, Zait, EHAA); etzangia 9 (IE-Zu: Ox, Ardoy, Ip 7) / ø; etzan + -leku 27 (B 3: Ur Dial; G 23: Izt C 2, Or 4, SMitx Aranz, NEtx LBB, Anab Aprika 12, Ibiñ Virgil, Lab SuEm, Berron Kijote; Z 1: Ip Dial; eta OEH argitaratuan gainera Ur Gen 49,4) / 13 (G-EB: Elizdo EEs 1911, NEtx, F. Zubiaga, J.M. Artzalluz, J. Agirre, X. Mendiguren B., J.A. Ormazabal, Egin 1980, V. Huici, S. Aizarna, L. Dorronsoro, A. Pontesta, P. Zabaleta); etzan + -tegi 3 (G: Mb, VMg, Lard) / 2 (G: Lek, M. Ariztia); etzan + -toki 7 (B-G: Mg, Or, Ir, A, Ag, Anab 2) / 2 (IE-EB: Soubelet, Gte).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

etzangu 9">B 3 (Otx 2, adib.: "Nire attaren etzangua lur azpijan dago, ta zuk, antza, lurpian eortzi gura nozu attaren onduan!"; Erkiag BatB: "Bere etzangu beartsuan, galtzutzan, gaua emoteko asmoz"), G 6 (Or Eus: "Lur otzean dute etzangu"; Ir YKBiz: "edal-ontziak, txantxillak, pertzak, etzanguak ikuzi ta olakoak"; Berron Kijote 4, adib.: "Bere gelara joan zan bentaria, bere txalmaetara mandazaia, bere etzangura neska-motza"), eta OEH argitaratuan gainera Ol Lev 15,21: "Etzangu ori ikuttuko lukenak bere yazkiak eta soña urtan ikuz bitza"; etzangia 9: IE 2 (Ox: "Bortz ilabethez, mahaina xuhur, etzangia taula gogor, / beren mendian biziko dira gure harrabotseri gor"; Ardoy SFran: "Zonbatek etzuten hola azken hatsa emaiten beren etzangia txarretan!"), Zu 7 (Ip Dial, adib.: "Haziendak behar dü etzangia, eta etzangiarentako behar da iraürkeia", "Orotan gainti behar zaio etzangia idor edüki"); eta OEH argitaratuan gainera Prop 1876-77: "Gure etzangiak lurrean hedatu eta heien gainean jarririk afaldu ginen botzik"; etzan (etzin-) + - leku (lekhu) 27: B 3 (Ur Dial, adib.: "Ganaduak bihar dau etzalekua eta etzalekua egiteko biar da iraurkiña"), G 23 (Izt C 2: "Nola etzeban txabolarik eta etzanleku jakinik ere, alper alperrik irtetea zala beraren billa", "Otsoen etzin-lekuen barri dakiten artzaiak izan dira Aralarko mendian"; Or 4, adib.: "Ezkonberriek etzalekuan / entzunik milla takela, / jabetzen dira, Euskalerria / an-emen ber-bera dela", "Gure etzalekuan baratzeño bat zan"; SMitx Aranz: "Pagaditako itzala, / bai etzan-leku yaukala!"; NEtx LBB: "Eguzkiaren etzan-lekura / jo du Illargiak maite irriz"; Anab Aprika 12, adib.: "Bost oeko etzalekuan ez zan ez tximista-argirik ez eta krisalluarenik"; Ibiñ Virgil: "Geroago, etzalekuetan kokatu ala, gauarekin batera ixiltzen dira eta loak artzen ditu beren soin-atal akituak"; Lab SuEm: "Nik aterpea besterik ez dut eskatzen: etzan leku bat gaua pasatzeko"; Berron Kijote: "Onezkero obe du berorrek, gaua pasatzeko etza-lekura bildu"), Z 1 (Ip Dial: "Hariña idorrik ezpada harristatzen da etzanlekhia"), eta OEH argitaratuan gainera Ur Gen 49,4: "Igo ziñalako zure aitaren oera eta loitu zenduelako bere etzanlekua"; etzan (etzun-, etzin-) + - tegi G 3 (Mb IArg I: "Eta itxolan lastozko etzintegia"; VMg: "Diotsa oni [aizeari] leoiak bere etzuntegi edo oetik: atoz aurrera"; Lard: "Mendi onek zituen aitzpe edo ar-zulo luze-zabaletatik batean etzitegia egiñik"); eta OEH argitaratuan gainera etzantegi: Prop 1898: "Atherbe berri hori izanen da kapera, hatutegia, jan-edantegia, etzantegia, eta agur egintegia ikhusliarrik dukegunean"; Euzk 1929: "Ardijak erattsita / barriz larrara, / artzaña esniagaz / etzantegira"; Inzag RIEV 1933: "174 etxe kiskali-ta, alkarren gainka gelditu ziran Urnitar errukarriak... Altzutenez iritxi zituzten, beren etzategitzat, Arano, Goizueta, Amasa ta Tolosa"; etzan + - toki 7: B 1 (Mg PAb: "Erdu neugaz oneen oetokija ta oia ikustera. Eztozu ikusiko ez uarkarik, ez etzun-toki jaso ta adardunik"), G 6 (Or Eus: "Etzan-tokia jarri"; Ir YKBiz: "Animaliak badituzte beren bizitegiak, beren etzan-tokiak eta kabiak, eta, nik, berriz, ori ere eztut"; A Ardi: "Aiek Adrianen langelara baino lentxeago iritsi nintzan ni beraren aldameneko etzatokira"; Ag G: "Gertatu zitzaion mutillari bada-ezpadako aparitxoa, eman zioten nolabaiteko etzatokia"; Anab Poli 2, adib.: "Txoko artan baziran zuloak, exeri ta etzatokiak"); eta OEH argitaratuan gainera Urt Gen 49,4: "Ezen igan izatu aiz hire aitaren etzan tokiaren gañera, orduan lizundu duk"; Ezale 1897: "Gabon, gabon, alkarri esanaz, bakoitxa bere etzatokira banatu zirean ostatukoak eta ostatuzkoak".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

etzangu (eta ezkon-etzangu) 3, B-G-EB (Onaind: "Zu lotan zagoz zeure etzangu baketsuan"; Zait: "ta andregoiak ezkon-etzanguan bere bizia irion egiten du"; EHAA 1985: "etzanguetan, sukaldeetan eta egonguetan"); etzan + - leku 13, G-EB (Elizdo EEs 1911: "Mendiyan bera erreka ujaltzuak bizitazun ariñean beren etzalekuetatik jaikita"; NEtx: "Zeru illuna dantzari txuriz / galtzen doa goizeko argiz: / Eguzkiaren etzan-lekura / jo du Illargiak maite-irriz"; F. Zubiaga: "Gonatxorik arrastaka bere etzan-lekura eraman du"; J.M. Artzalluz: "Abuztuak 19 egun zituenean il zen l911'gn urtean Segoviako Balsain errian, zerua tellatu eta lurra etzan-leku besteak ez zituela"; J. Agirre: "Pertsona kutsatu batek denbora luzean erabilitako etzaleku edo hamakak erabiltzean sortzen da arriskua"; X. Mendiguren B.: "Aingeruen tronu erregetiarra izan beharko zukeena, deabru mehatsularien etzalekua zen"; J.A. Ormazabal: "Kobazuloetan lo egiten zuten, adarrak eta hostoak erabiltzen zituzten gorputza estaltzeko eta baita etzaleku edo oheak egiteko ere"; Egin 1980: "Jaun errege, diktatore eta faxistatik hasi bai eta milaka gizon arruntek dastatu ahal izan zituzten Caritateren etzalekuaren atseginak"; V. Huici: "Molde hortan langileak barnaxago plantatzen dira eta etzan lekuak sortzen dituzte"; S. Aizarna: "Hemen, gela ttiki honetan zeukan bere mundu guztia: etzan-lekua erdiz-erdi"; L. Dorronsoro: "belar iharrezko etzan-leku baten gainean"; A. Pontesta: "lau urtetan nire zakurrak ohantzetzat [oh. ohantze: etzanleku] erabili duen lastoaren gainean lo egin dezakezu, egurrezko etxetxo horretan"; P. Zabaleta: "Berriro etzan ziren beren goroldiozko etzalekuan"); etzan + - tegi G 2 (Lek: "eta etzandegi ta ikaztoki ta Olaetxea inguruan"; M. Ariztia: "neguko lenengo otzak datozenean, belar idorrez betetako etzategian lokartzea!"); etzan + - toki 2, IE-EB (D. Soubelet: "Etzan tokiak ere badira hautak"; Gte: "deitu ninduen bere etzatokitik").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

etzangu : Euskalterm 1, AB50 1 ('dormitorio'); etzaleku : DFrec 2, AB38 3, AB50 1, HiztEn, LurE, Euskalterm 3 (hauetan etzalekudun ukuilu); etzategi : DFrec 1, AB50 3 (hauetan etzategien araudi); etzatoki : HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

etzango : Lh DBF, DRA, PMuj DVC (eta etzangio); etzangu : EuskHizt, Lur EF/FE, Lh DBF (etzangü), DRA, PMuj DVC; etzangia : Casve EF, Lh DBF, DRA (etzangi), PMuj DVC (etzangi); etzaleku : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, DRA, PMuj DVC (etza-leku eta etzan-leku); etzantegi : EuskHizt, Lh DBF (etzintegi), DRA; etzatoki : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, DRA, PMuj DVC (etzan-toki eta etza-toki) // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF.

Atzizkien araberako erabakiak

-gia.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

etzalekua, etzauntza.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

etzalekua.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-toki.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

etzalekua.

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "etzaulkia = tumbona"

Tradizioak baztertu duen forma

Er. gabea.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aulki.

Jatorrizko forma

soldadu etzauntza

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: etze-txinbo: Sylvia undata.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan etze a) izond.: AA ("Au ez egitera Jaunaren itz santua eroriko da lur etzean eta arantzen artean, eta ez du fruturik emango", "Utziko det etze, ezta moztuko, edo iñausiko, ez eta atxurtuko ere"), Or Mi ("Lur etzetik eta sasitik"), Ibiñ Virgil ("Artzaien erreiñuok etze, eta ango beresiak zearo utsik arkitzen dira"); b) iz.: Ibiñ Virgil ("Illebeteak barrena abere taldeak bazkatzen ditute ta etzerik-etze ibili oi dira abarorik billatu ezinda"), Ol Dt 1,19 ("Ikusi duzuten etze aundi ta ikaragarri ua" #mdash# Eremum; Dv mortu, Ker basamortu); eta etzemando 'camello' (Ol Has 24,11).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

etze (eta etze-txinbo) 3: a) izond.: Zait 2 ("Petoroni'k etzun adorerik izan, eskualde aberats ura illaundu ta lur etze soil biurtzeko", "Egungo egunean txaraka-zulo ta arri-muiño besterik eztira Babilone ta Ninibe ospatsuak; Menpis palmondo-baso egokitu da, ta Tebe lur etze ta arripilo naasi-maasi utsa da"); b) iz.: UZEI ("pitxartxarra Saxicola sp., etze-txinboa, mendi-berdantza eta txinbo papargorria").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

etze : AB38 2, HiztEn, LurE, Euskalterm (eta etze-larre; horietako 2 alfer-lur sinonimoarekin) 3; etze-txinbo : Euskalterm 1 (curruca rabilarga); etzelur : DFrec 1 (M. Ugalde) // Ez dugu aurkitu ap. AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

etze : EuskHizt (*1745, 1808), ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, DRA, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Sin. alfer-lur.

Sinonimoa(k)

alfer-lur.

Kategoria

iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: etziko 1 izlag.: etziko jaialdira garaiz iritsi nahi dugu. 2 adlag.: etziko egin beharko duzu lan hori.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: 1 izlag.: etziko jaialdira garaiz iritsi nahi dugu. 2 adlag.: etziko egin beharko duzu lan hori.

Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 20: "hau da Euskaltzaindiaren erabakia (...) garbi dago betiko dela forma egokia Euskal Herri osoari begira eta aditzondoa + ko forma dela hobetsi beharrekoa. Hortaz, gaurko, biharko... bezalaxe, atzoko, etziko, sekulako, luzaroko eta betiko bezalako formak dira aditzondoentzako hobesten direnak".

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-ko osaerako librea.

Beste sarrera batean argitzekoa

etzi sarreran arautua, adibide gisa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

etzidamu.

Jatorrizko forma

etzin, ik. etzan [etzan hobestekoa da]

Euskaltzaindiaren Arauak

etzin, etziten. da/du ad. h. etzan.

Euskara batuan hobestekoa

Ik. etzan

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: Ik. etzan / HiztEn: Ik. etzan / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

etzuten.

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. etzan.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Forma baten adiera(k)

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Kategoria

izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Nazioarteko forma da

nazioartekoa da.

LBeh (2016-10-26): euforiko 46: Elkar 12, Aizu, Deia 2, Consumer, Berria 24, EiTB 5, Argia.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: euforiko 14: Berria 2, Anjel Lertxundi 5, Xabier Olarra 3, Joxerra Garzia, Luis Elberdin, Pako Aristi, Patxi Iturritegi.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: ez dugu aurkitu euforiko formarik.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es eufórico / fr euphorique: Elhuyar: euforiko; euforia- (hitz-elkarteetan); (oso) pozik, (oso) alai; bozkariotan, poz-pozik, pozarren, pozak/pozez zoratzen / NolaErran: euforiko – euforia- / Zehazki: euforia-, euforiko / Labayru: euforiko, oso pozik | alai, poz-pozik, pozarren, euforia-*, eufori / Adorez5000: animotsu, adoretsu, euforia-, euforiko, oso alai.

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

Nazioartekoa da, eta beste gabe onartzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 52, ETC: 202.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: eugenesia iz. (Antr.) eugenesia; Adorez: eugenesia: iz. eugenesia; Labayru 0, NolaErran: eugenismo – eugenesia (MD); Euskalterm: eugenesia (TN, Bioetika).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

Eucaliptus.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da gainerako sakramentuak bezala.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

euklidear (eta euklidiar 1) 25 (23 izond. eta 2 izlag.): E. Biritxinaga (“espazio euklidear errealean”), A. Iztueta (“indibiduoen espazio euklidearrean”, “norma euklidearra”, “Euklidear espazio batetan”), K. Fernandez (“balio ohartutik zuzenera dagoen distantzia euklidearra da”), Elhuyar (adib.: “Tartealde euklidearraren ulerpena lortzea”, “Plano metrikoa eta plano metriko euklidearra ezagutzea”, “geometria euklidearra”, “espazio euklidearra”, “puntuen arteko distantzia euklidearraren definizioa”), JR. Etxebarria (“Geometria euklidearrean finkatuz”), MI. Astiazarain (“euklidiar aritmetika”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

Euskaltzaindiak erabakitzekoa; onartzekotan, azal: "izond. Mat."

Aldeko arrazoi handirik ez dago

erabili dutenek euklidear erabili dute, eta forma horretan finkatutzat ematen dute arloa lantzen dutenek, eta halakotzat dauka lantaldeak, nahiz ez den eratorri erregularra. Bestalde, ez-euklidear erabiltzen omen da hori bezain maiz edo hori baino maizago, eta forma hau ere jasotzekoa dela uste du lantaldeak.

Atzizkien araberako erabakiak

-tar [-perts.] motakoekin.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

Euklides oinarriari euklidestar bezalako eratorria baitagokio, ohiko bidetik.

Kategoria

izond. edo izlag.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: euli: Brachycera; etxe-euli: Musca domestica; euli berde: Lucilia caesar; fruta-euli: Trypetidae + drosophylidae (fam.); gazta-euli: Piophila casei; haragi-euli: Calliphora vomitoria; iteuli: Tabanus bovinus; mandeuli: Hippobosca equina; ozpin-euli; drosofila: Drosophyla melanogaster; tse-tse euli: Glossina morsitans; antrax euli: Anthrax morio.

Euskaltzaindiaren Arauak

Musca domestica, etab.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: euli beltz , euli-txori .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-beltz.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

euli sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

haragi-eulia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: EULI-KAKA (V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. a) "Señal que dejan las moscas sobre los objetos. Zurittu genduan etxia eta beriala eulikakaz ondatuta da" Etxba Eib. Ogei urte dituen / radio zaarrari / begira eman diot / irriparrari, / gizajo arek zeukan / itxura txarrari, / maillatu, euli-kaka / eta abarrari. Zendoia 206.b) (G; uli-k. H). (Fig., referido a personas). "Chiasse de mouche; terme familier exprimant quelqu'un de vil, de peu de valeur ou physique, ou morale, etc" H. "Cagarruta. Euli-kakak al gera bada gu? (G)" EY III 256. "Euli-kaka ez izan, beren ustez inportanteak direnez, ironiaz, zera esan ohi da: Ez pentsau gero gure uezaba euli-kaka danik" Elexp Berg. c) "Ellu-kaka (R), larva de gusano, lit.: excremento de mosca" A. d) "Uli-kaka [...] fam. notes de musique" Lh

adib: euli 1 iz. Aho xurgatzailea eta bi hego garden dituen intsektua, udan, pertsonak eta abereak bizi diren lekuetan ugaria dena (Musca domestica etab.). Euliak uxatzen, harrapatzen. Euliak firrindan, erleak burrunban. Euli kaka. Euli gorotza: euli kaka. Euli handi bat sartu zen gelan. Negar usainera jendea erruz dator, eulia goxora bezala. Aho itxian ez doa sartu eulia, eta aldi guztietan ez da eder egia (esr. zah.).

euli(-)kaka 4: Berria 2 (“Egia izango da M.A. Iglesiasek zioena herenegun REn: estatuko iritzi publikoarentzat euli kaka izan zela, eta dela, Egunkaria auzia”), Argia 2 (“Gainera, ez da gero euli-kaka, eskoziarrek badakite non hasten eta non amaitzen den”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

euli(-)kaka 9: Xabier Olarra 2 (“Euli-kaka Poperen zehar-aipamena ere bada hemen: "Adimena nola argitzen den!”), Lopez de Arana (“Artean Seigarren Etorbidean eta Hamalaugarren Kalean linterna magikoak zeuden, euli-kakaz beteak, eta han nickel baten truke antzeman zekiekeen atzo-herenegun horailei”), Anjel Lertxundi 2 (“Hiri eder honen xarmak bere ondra edertuko duela uste du, baina faxistak euli berdeak bezalakoak dira: pausa-tzen diren lekuan pausatzen direla, euli-kaka bertan”), Aingeru Epaltza (“Eskuak beldurrez eraman ditu euli-kaken antzeko zeinu konpreniezin horietaraino”), Joseba Sarrionandia (“Bonbilla ere euli kakak ahultzen zuen”), Ramon Saizarbitoria (“Kontua da zipriztinduta utzi ohi dudala bainugelako ispilua - garai batean baserrietako bonbillak euli kakaz bezala, baina zuriz -, eta hura garbitzen ziharduela Florak”), Patziku Perurena (“Bonbilaren argia ere, euli kakek ahultzen zuten”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Irudizko adiera aipatzekoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke (batez ere ezezkoetan erabiltzen dela adieraziz).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da euli sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

euli andi (eta uli handi) 4: G 3, IE 1 (AA 2: "Jaunaren itza adirazten danean egongo dira lo, edo erausian: oek dira Satanasen euli andiak, edo belzunzak", "Ezpadaukazu ispillua miisa, edo sareren batekin ongi estalia, laster goroztuko due euliak; eta au bera egin lezakee euli andiren batzuek zure bizi lagun ederrarekin, ongi gordea ezpadaukazu"; Lard: "euli andi pozonizkoa"; Zerb Azk: "Haren indarreko gizonik ez omen da gehiago ikusten. Nihork nihun etzion uli handirik bilatzen"); euli beltz (eta uli-) 5, G 1, IE 4 (Or Eus: "Euli beltz aundi belar-kolore, / mendeuli mutur-zorrotza..."; Jnn SBi: "bere burua ezin zainduz lotu nahi zitzaizkon uli-beltz hetarik"; Ox 2: "Uliak farrandan, Erleak burrunban, Listorrak barrandan, Uli beltzak baltsan, Nun ez diren... saltsan!", "Uli, ulibeltz, ulitz, / (erle hoinbertze balitz?) / habe, leizor, leizafin, / (...) deus onik nehun ezin"; Mde Po: "Zurrun gor bat gathetan dilindan / arimaren urkhabe goratik; / euli beltzek botzezko firrindan / janagatik, bethi dago zutik") eta OEH argitaratuan gainera He Phil: "Erlei lakhet ohi zaie bere eztiaren aldean, eta abadotei edo uli-beltz lodiei, berriz, usaiñ gaxtoetan" // Ez dugu aurkitu euli berde, haragi euli formarik.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eulibeltz (eta uli beltz 2) EB 3: P. Zubizarreta ("Hau ez da eltxo kaxkar bat; hau eulibeltz nazkagarri bat da, zein eta, ni, Luis Enrike, Printze Urdina, izorratzea beste lanik ez duena!"); A. Arkotxa 2 ("uli beltz, leztafin eta eltxoen dantza eroak izitu du", "Nun eta haragia ustelago, uli beltz dirdiratsuak eta / beren haur sortu berriak laketago (...) Uli / berdasta okaztagarrien arroltze mukurretarik, ehunka, / milaka, milioinka, miliarka sortzen, hazten, haunditzen, / gizentzen, loditzen, asetzen ari ziren aztikotetaz, bai, / orhoitzen naiz arras ongi"); eta hor uli berdasta 1.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

haragi-euli : LurE (AS: Calliphora vomitoria), Euskalterm (Calliphora vomitoria); euli berde : LurE (AS: Lucilia caesar), Euskalterm 1 (Lucilia caesar) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegian a) haragi-euli fitxaren hustuketa: euli handi ; Gordailu IkastHiztegia; eulibeltz ; X. Kintana Hizt80; uli-beltz : PMuj DCV; eltxar : PMuj DCV; elbi-txar : PMuj DCV; andeuli : Azkue DVEF; haragi-uli : T-L LFB; eulitxar : LMuj DGT; b) euli berde fitxarena: lespada : PMuj DCV, Azkue DVEF; lespar : Azkue DVEF; c) ezpara fitxarena: ezpateuli : J. Aldazabal Animalia pozointsuak; LMuj DGT; beltzuntz : Euzko Gogoa 1956-IX-X; idi-euli : Euzko Gogoa 1956-IX-X; eule handi : DRA; elsus : Azkue DVEF; erle-andi : Azkue DVEF, DRA, PMuj DVC; ezpa : M. Etxaide; ezpat-euli : PMuj DCV; espari : PMuj DCV.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

haragi euli : EuskHizt (adib.; Calliphora vomitoria), ElhHizt (AS: "haragi-euli" Calliphora vomitoria), EskolaHE (AS: Calliphora vomitoria); euli beltz : EuskHizt (adib.; mandeulia), HiruMila (eulibeltz: moscarda de la carne), ElhHizt (AS: euli handi edo euli beltz: moscarda azul, moscón, moscardón), Casve EF (ülibeltz edo üliberde: mouche à ver), HaizeG BF (uli beltz: mouche à vers, bourdon), Lh DBF (ulibeltz: 1 mouche à ver, grosse mouche qui corrompt les chairs; 2 bourdon, mâle des abeilles), DRA (ulibeltz: 1 moscarda o mosca de la carne; 2 abejorro, zángano; 3 mosca grande que pierde las carnes; euli beltz: mosca grande negra zumbadora que daña las carnes), PMuj DVC (euli-beltz: moscón; eta uli-beltz: mosca que pierde las carnes); euli berde : EuskHizt (adib.; Lucilia caesar), EskolaHE (AS: Lucilia caesar), Casve EF (ülibeltz edo üliberde: mouche à ver); euli-andi : DRA (euli-andi: tábano; eta AS bezala: mosca grande negra zumbadora que daña las carnes) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

haragi-eulia.

Euskaltzaindiaren Arauak

'erlauntza'.

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. erlauntz

Euskaltzaindiaren Arauak

eultzitu, eultzi(tu), eultzitzen. du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

eultzitu, eultzi(tu), eultzitzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Naf.

Forma baten adiera(k)

pentzea, belardia.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: †  Ik. aupada / HiztEn: Ik. aupada / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren Arauak

izord. 'haiek berak'.

Kategoria

izord.

Forma baten adiera(k)

haiek berak

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

euroasiar: GizarteZ/OHO ("Europa kontinente Euroasiarraren parte bat da").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

eurasiar: I. Mendiguren / A.J. Toynbee ("eurasiar estepa" 9, "eurasiar kontinente" 3, "eurasiar nekazari", "eurasiar nomada", "eurasiar horda nomada") // ZTC 2; euroasiar: J. Elosegi ("arraza euroasiarraren etorkizuna").

Le Petit Robert: eurafricain, eurasiatique / eurasien; eur(o)- osaerako besteak eurocrédit, eurodéputé bezalakoak dira.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

berez.