eurenganatu 18: Ainitze Agirrezabala, Berria 12, Aitor Abaroa, Ixiar Zubiaurre, Leire Aramendi, Haritz Gallastegi, J.B. Andueza. // eurenganatu 57: Argia 2 (“Errege etxea lotsagabe eta lapur koadrila bat dela ikusi da eta guk uste dugu baietz, errepublika iritsiko dela, uste baino lehenago, agintariei eurei jada ez zaielako monarkia interesatzen, baina daukagun beldurra da errepublikaren eredua eurenganatu eta herria engainatzea, edukirik gabeko errepublika ezarriz, itxuraz baino ez, eta berdinetan geundeke, hori ez da benetako errepublika”), Berria 37 (“Erakusketarantz bidean, Baionako kale arte bukolikoan, plater eta katiluetako lauburuek edo karrikak aldez alde zeharkatzen dituzten paperezko ikurrinek gure arreta eurenganatzen dute”), Deia (“Politikariek berrogei urte behar izan dituzte garai hartan zorotzat zituzten proposamen haiek eurenganatzeko, utopiak modu homeopatiko eta atzeraeraginkorrean funtzionatzen duela frogatuz”), EiTB 7 (“Bestalde, bai Hollandek eta bai Sarkozyk euren diskurtsoak apur bat aldatu dituzte François Bayrou zentristak lehen itzulian izandako 3,2 milioi hautesleak eurenganatzeko”), Elhuyar (“Bi produktu horiek ez liokete round bat ere eutsiko XOari, baina, hala ere, hainbat herrialde eurenganatu dituzte, bi enpresa erraldoiok OLPCk ez duen beste gauza batzuk dituztelako: azpiegitura komertziala lurralde askotan, lehentasunezko tratua medioetan eta, zergatik ez esan, multinazional guztiek bezain eskrupulu gutxi”), Elkar 3 (“Azkenik, EAEn bestelako paisaia irudika zitekeen, azken urteetan 62.800 lagunek euskaraz ondo komunikatzeko gaitasuna galdu izanagatik, 81.400 herritarrek gaitasun hori eurenganatua zutelako”), Euskaltzaindia (“Eta gauza jakina da zer egiten duten animaliek, euren senari jarraiki, lurralde bat eurenganatu gura dutenean: lurralde hori markatu, bertako bazterrak oro erregistratu eta identifikatzeko eta, horrez gain, espezie bereko gainerako kideei euren eragin eremuaren berri emateko”), Gomylex (“Horiek, obra kontratuaren alderdi ez badira ere, alderdi kontratugileek duten antzeko egoera zati batez eurenganatzen dute, batez ere, aurriagatiko erantzukizunari dagokionez”), Jakin 2 (“Bertsolariekin batera kantuan aritu ziren Tomasita eta Araceli, eta entzuleak erraz eurenganatu zituzten”), Laneki (“Enpresak Sarean egotea ahalbideratzen duten tresnak:Online zerbitzu komertzial bat eurengana dezakete”), UEU (“Izan ere, abadeak ziren itzultzaile guztiak eta buruz zekiten latinezko testua; halandaze, Vulgatako formulak sakon barruratuak eta eurenganatuak zituzten”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: eurenganatu 12: Berria 8 (“PS, PCF eta PRG sozialista, komunista eta ezkerreko erradikalek botoen % 40 eurenganatu zuten guztira, UMP eta UDFko kontserbadore eta zentristak bozen % 36rekin geratu zirelarik”), Xabier Amuriza 2 (“Azkenik, nerbioetan baturiko irritsa kanporatu denean, sugar bortitzaren pausa laburra egiten da; ondoren grina eta berotasun bera itzultzen da, desio dutena eurenganatu guran, gaitza menperatuko duen trepetxurik ezin aurkituz: halakoxe noraezean ahitzen dira zauri ezkutuan”), Jokin Urain (“Hilabeteak pasa, mugaldeko bonbardaketak amaitu, Francoren aldekoek Gipuzkoa eurenganatu eta Bizkaian sartu ahala, etxera itzuli ziren lehen boladan mugaz bestaldera joandako asko, eta Kataluniara pasa ziren beste hainbat”), Anton Garikano (“Gora begira, hantxe zegoen - Ramsay jauna - eurenganatzen, gerriei eragiten, antsikabe, bere baitaraturik, urrun”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Erabilera zainduetan nagusitu den forma

bereganatu nagusitu da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Osaera beretsuko hainbat daude araututa. Hau ere jasotzekoa da.

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. bereganatu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

eurendar B 1: Kk Ab I ("Piskak arrotxo ebilzan alako dantzari urtena eurendarra zalako"). Eta OEH argitaratuan, gainera, A Txirrist: "Done Martin Gipuzkoatarragaitik Beasaindarrak Loinazkoa zala diñoe, Bergararrak Agirrekoa zala: bitzuak eurendarra dala uste dabe".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

euretar B 3, guztiak ap. Urteko Domeca 1903: "Esatez gizon guztijen maitetasuna da, baña izatez euron jarraitzalle eztiran guztijen gorrotua; deituten deutsela arrotza euretarra eztanari, batez be kristotar zintzua ta azarrija danari; izatez orren anai-alkartasuna da euretarrai laguntasuna, aberrijaren arerijua izanarren, eta guda erritarrai be, euretarrak ezpadira".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

euretar : DFrec 1 (Zer, uztailekoa: "beste euretar batzuk lagundu yakozan") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ohiko hiztegietan (EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-tar osaerako librea.

Beste batzorde batek argitzekoa da

osaera honetako bat onartzekotan, eurendar formakoa litzateke onartzekoa, L. Baraiazarraren ustez; berak, berriz, euretariko erabiliko luke.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Jatorrizko forma

euri, uri [euri hobestekoa da]

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: euria ari izan: euria ari zuelako, euria egin: goiz guztian euria egin du, euria izan: euria denean, euri(-)jasa, euri(-)neurgailu.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: euri-lanbro , euri-tanta , euri-ur , euri-zaparrada .

Zerrendakoa da hobestekoa, hedatuena baita

uri-ri sarrera eman beharra dago, euri-ra bidaltzeko behintzat, hura bakarrik baitago iparraldean.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

euria egin (goiz guztian eurria egin du); euria ari izan (euria ari zuelako); euria izan (euria denean)

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: EURI ETA ATERI (euri ta aterri V-gip; H), EURI ALA ATERI, EURI NAHI ATERI, ZEIN EURI ZEIN ATERI. Llueva o haga buen tiempo. "Euri ta aterri an dabil (V-gip)" Gte Erd 111. Barriz gure neskatilla, euri ta aterri, eguraldi on edo txar, ortozik edo abarka zulatubakaz dabiltzanak, zein desbardinak besteetatik? Mg PAb 59. Gau ta egun, euri ta aterri. fB (ap. H). Eta handik aintzina han zagon, izan zadiela, uri ala atheri, uda ala negu, gau ta egun. Jnn SBi 86. Uda ta negu, zein euri zein aterri, nai eguzki galdatan nai lei-antziarra buruan dabela. A BGuzur 107. Nere burua ezkutatzera jo nuen biderik-bide, euri ta ateri, uda ta negu. NEtx Antz 83. Ez neban uts bat be egin, illuntze guztietan ontzikada esnie Iruzubietara eroan barik [...], euri nai aterri, edur nai txingor. Gerrika 35s

adib: ateri 1 iz. Euririk, elurrik edo antzekorik gabeko eguraldia. (Gehienetan mugatzailerik eta atzizkirik gabe erabiltzen da). Gauak egun, euriak ateri, minak gozo iruditzen baitzaizkigu. Euri eta ateri han dabil. Eguzkirik ez bada ere, ateri dugu.

Ez dugu aurkitu euri eta ateri formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu euri eta ateri formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Forma finkatua duen esapide denez, azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da euri eta ateri sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

LB: 54 (Deia 1, EiTB 44, Elhuyar 7, UEU 2); ETC: 72

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: euri-oihan (Ekol.) bosque tropical húmedo, selva tropical húmeda/ Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: 0 / Euskalterm: euri-oihan tropikal (TN).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

bioma iz. Biol. Klima, flora eta fauna jakin batek ezaugarritzen duen ekosistema mota. Horrela, sabana, tundra, hosto erorkorreko baso epela, euri oihan tropikala, basamortu beroa eta taiga bezalako biomak aurkitzen dira mundu zabalean.

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Tekn.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: euria ari zuelako.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: goiz guztian euria egin du.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: euria denean.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma berria da, edo erabilera urrikoa

gutxitan erabili da (Dv, Txill), baina egokia.

Atzizkien araberako erabakiak

-kara.

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

euria egingo duelako itxurakoa.

Jatorrizko forma

euritako, (guardasol, parasol)

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: EURITAN. Bajo la lluvia. Cf. A Morf 108: "Difícil sería explicar la diferencia (y hay alguna) entre euritzan y euritan expuesto a la lluvia o algo así". Ta iruntz edo euritan zuritu ditezan, zabalduten dira bedar ganian. Mg PAb 139. Or ibillten ziran aldra andiak, oiuka, deadarka, garrasika, mendirik-mendi, ibarrik-ibar, basorik-baso, euritan da edurretan. Ag AL 12. Patioan beste aldera euritan joan zan. JAIraz Bizia 58. Bazkaltzen berriz euritan / izaten giñan sarritan. Uzt Sas 69. Iñoiz euritan, orduan zakua burutik artu ta karobira. JAzpiroz 205. Traste guztiak euritan. Gerrika 54. v. tbn. EZBB II 60 (V-m). Alkain 79

adib: euri iz. Hodeietatik tantaka erortzen den ura. Uda eta negu, euri nahiz eguzki, lanean. Euritan ibili. Euritan eta eguzkitan. Euri ongarria. Euri haizea. Euri denborak. Euri ondoko eguzkiaren irribarre bustia. Arratsaldeko bostetan euria hasi zuen. || Egin zezala zeruan gauza harrigarriren bat, esaterako eguzkia geldiarazi, suzko euri bat egin edo horrelako zerbait.

euritan 60: Consumer 2, Berria 28, EiTB 19, Argia 5, Erlea 2, DiarioVasco 4.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

euritan 62: Berria 5, Herria, Pello Zabala 12, Aitor Arana 7, Josu Zabaleta 5, Anton Garikano 3, Javi Cillero 2, Patziku Perurena 2, Irene Aldasoro 2, Alberto Ladron Arana 2, Ibon Uribarri, etab.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke (aldatzekoa da aurreko bileran aztertutako elurretan forma, azpisarrera bihurtuz).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da euri sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Tradizioak baztertu duen forma

Bazt.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-xka.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

(dirua).

LBeh (2013-06-10): euroagindu 503: Berria 383 (adib.: “Europako Justizia Ministroen Kontseiluak genero indarkeriaren biktimak babesteko euroagindua onar lezake gaur”), EiTB 102 (adib.: “Auzitegi Nazionalak igorritako euroagindua onartu zuen Frantziako Justiziak urriaren 27an”), Jakin (“indartu egin da euroagindua hartuz eta erakunde terroristen zerrenda bat sortuz”), Argia 17 (adib.: “Euroagindua errefusatzen du orobat”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: euroagindu : Berria 259 (adib.: “Elkarretaratze ugari antolatu dira euroaginduaren aurka”), Herria 6 (adib.: “hitzaldi batzu entzun dira euroagindua gaitzesten zutela gogorki”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: euroagindu: Europako Batasunean emaniko agindu mota, norbait atxilotzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa.

Kategoria

iz.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Auzitegi Nazionalak igorritako euroagindua onartu zuen Frantziako Justiziak.

LBeh (2013-06-10): eurodiputatu 233: Berria 100 (adib.: “Hungariako eurodiputatu bat hilik suertatu zen erasoetan”), EiTB 115 (adib.: “Carlos Iturgaiz PPko eurodiputatuaren hitzaldi bat”), Jakin 6 (adib.: “irlandar eurodiputatuaren iritziz”), Argia 12 (adib.: “Sarritan eurodiputatuek ezin dute arazo guztien ikuspegi orokor eta osoa eduki”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: eurodiputatu 264: Berria 261 (adib.: “Babes taldea zabaldu nahi dutela esan du Bernat Joan eurodiputatuak”), Herria 3 (adib.: “Berlusconi aleman eurodiputatu bati”).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es eurodiputado / fr eurodéputé: Elhuyar: eurodiputatu / Nolaerran: eurodiputatu / Zehazki: Europako (parlamentuko) diputatu / Labayru: eurodiputatu / Adorez5000: eurodiputatu, Europako (parlamentuko) diputatu.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa.

LBeh (2013-06-10): euroeskualde 61: Berria 32 (adib.: “argi dute noizbait euroeskualdekoa beharko direla”), EiTB 17 (adib.: “Euroeskualde horrek 6 milioi biztanle izango lituzke”), Jakin 12 (adib.: “Euroeskualdeen oinarri juridikoak”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: euroeskualde 35, Berria (adib.: “Euroeskualdea sortuz Ipar eta Hego Euskal Herriko harremanak egituratzea proposatu du”).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es eurorregión / fr eurorégion: Elhuyar: - / Nolaerran: - / Zehazki: - / Labayru: - / Adorez5000: -.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa.

LBeh (2014-04-03): euroeszeptiko 32: Berria 20 (adib.: “Nigel Farage, politikari britainiar euroeszeptikoak egunotan Durao Barroso, Van Rompuy eta euro-burokratei egin dien eskandaluak adierazten duena benetan kezkagarria da”), EiTB 8 (adib.: “Downing Streetek jada komunikatu bat argitaratu du eta euroeszeptikoen aurrean Cameronek ez duela amorerik emango dio”), Argia 4 (adib.: “Prozeduran ere aldaketa nabarmenak izan ziren, zenbait estatu euroeszeptikotan ez zen komeni galdeketaren tramitea pasatzea eta horregatik erreferendumik egin behar ez izateko itun “klasiko” bat onartu zen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: euroeszeptiko 22, Berria (“Zentro-eskuineko alderdiak, nazionalistak eta euroeszeptikoak nagusituko dira bihar arte egingo diren Europako Legebiltzarrerako bozetan”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: euro-. Euroagindua, eurodolarra, euroeszeptikoa, eurogunea, eurokomunismoa, euromisila, europarlamentaria.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es euroescéptico / fr eurosceptique: Elhuyar: euroeszeptiko / Nolaerran: euroeszeptiko (ber.) / Zehazki: euroeszeptiko / Labayru: - / Adorez5000: -

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta erabilia.

LBeh (2013-06-10): eurogune Consumer 5 (adib.: “Europako Banku Zentralak zaintzen du eurogunean dauden 12 herrialdeen ekonomia”), Berria 409 (adib.: “Eurogunean dagoen hautagaitza bakarra da Bilbokoa”), EiTB 613 (adib.: “Eurogunean langabezia egonkor mantendu da”), Jakin (“Eurogunean egoera dramatikoak etengabe agertzen dira”), Argia 33 (adib.: “Egonkortasun Itunak eurogune osoan langileak estutzen ditu”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: eurogune 303, Berria (adib.: “Batzuek espero dute 2008an parekatzea EBko ekialde eta mendebaldeko estatuetako soldatak, eurogunean guztiz sartzean”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: eurogune, euroaren eremu. Euroa erabiltzen duten herrialdeek osatzen dute (Alemania, Austria, Belgika, Eslovenia, Eslovakia, Espainia, Estonia, Finlandia, Frantzia, Grezia, Herbehereak, Irlanda, Italia, Luxenburgo, Malta, Portugal eta Zipre). Monakon, San Marinon eta Vatikanon ere erabiltzen dute euroa, Europako Batasunarekin hala hitzarturik. Kosovon eta Montenegron hasiak dira euroa erabiltzen, baina ez dute inolako hitzarmenik Europako Batasunarekin.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es eurozona / fr zone euro: Elhuyar: eurogune / Nolaerran: - / Zehazki: eurogune / Labayru: - / Adorez5000: -.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: EUROK a) Ellos mismos. Tr. Documentado desde Lazarraga; es de uso gral. entre los vizcaínos. Bobedaxeok / itxi dau [suak] eurok bakarrik. Lazarraga 1202v. Esan lei, eurok diriala, sua biztuten daben egurra legez: arerio persegillak astindu ta goiberatuten dirian esku-armak legez. Añ EL1 2. Berbadunak balira barriz / Gure mendiak, / Orrek esango leuskiguez bai, / Gauza aundiak, / Eurok esango leuskiguez añ / Egi garbiak. AB AmaE 41. Nik badakit esker asko zor deutsiedala neure gurasoai [...]; eurok agindu ta gogo barik ezkondutea ona dala esan ezkero, ezkondu be bardiñ egingo nitzateke. Ag Kr 112. Irureun bat andra ziran eta eurok eta guztijok etozan buruz bera. Otx 50. Neure txanpon ondakiñak, eurok eskuratzeko utzi ditut-eta. Erkiag BatB 174. Eurotatik amairuk tabernara bazkaritara. Gerrika 230. Los mismos, los propios. Sozialista zan, baña prailliok eurok ez ete ziran sozialistiago? Gerrika 102. b) Ustedes. "Erok (Gc), vosotros mismos" A (pero cita el ej. de Apaol 83 y traduce"ustedes"). Onen atsak aztu eragiteko txakurrei oñatzetan usain egin daruena, edo eurok lakuak esan oi dabeen legez, arrastuba galerazoteko. Mg PAb 174. Eta eurok, pasiuan izan dira? Apaol 88. Zer sartu daukate erok iñoren gauzatan? Ib. 83

eurok 26: Bizkaiko batzar nagusiak (“Batzordekide diran batzordeetara ez eze, beste batzuetara be joan leitekez batzarkideak, eta eurok aurkeztutako zuzenketa-eske edo ekimenak izan ezkero, batzordean berba egiteko eskubidea autortzen jake, baina boto-eskubide barik”), Deia (“batetik, gure arteko zenbait euskaltzale eskolatu euskaraz idazten ipiniz eta eurok ondutako hainbat testu argitaratuz”), Berria 7 (“Baina nola legez kanporatu dezakete alderdi batzuek beste bat, eurok beren Konstituzio sakralizatuan ideologia eta ondoriozko proiektu politiko mugiezinaren alde (Espainiaren batasuna) eta besteen kontra (nazionalismo independentistak) biolentzia esplizitua baino esplizituagoa agintzen badute?”), EiTB (“Izatez, eurok daukate arrainek iraun ahal izateko giltza”), Jakin 6 (“Ez dihardute eurok agintzen eta babesten duten merkatukolegesakratuetaesanen arabera”), Karmel 8 (“Eurok sortuko dutelako euskaraz bizi ahal izateko ezinbestekoa izango den familia eta herriko giroa”), Argia (“Norbere adina edota pisua ezkutatzera edo mozorrotzera jotzen duten “helduok” eurok, sekulako garrantzia ematen diote euren seme alabenei”), Erlea (“Orri zuri horienfuntzioa, olerki berriak agertu edota topatu ahala, eurok gehitzeko lekua edukitzea izanzitekeen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

eurok 32: Berria (“Azken batean hiruron lana izan da, eurok antzezten zeudenean nik esaten nien nondik nora jo”), Xabier Amuriza 19 (“mundua eurok egina izango da,”), Andres Urrutia 6 (“Arreta jartzen bada lege zibiletan, ez da eurok zuhurragoak edo zuzenagoak bihurtzeko, ezpada aldekoagoak egiteko; hain zuzen ere, erregimen berri hori aproban emateko asmoa nortzuk izan eta horien aldekoagoak”), Edorta Jimenez 2 (“Gernuak eta enparauak, esan nahi dut, eurok izaten baitira eritasunen ontzi eta masta, zapi eta haize”), Jon Arretxe (“Eurok, borondate onez, alokairua eta egiten ari omen ginen doktorego ikastaroa ordaintzen zizkiguten, baina horrekin ez zitzaigun bizioetarako ere heltzen”), Jenaro Garate (“datuek eurok dakartela 'hautespen' haria”), Iñigo Aranbarri (“Eurok ei daukiez back guztiz onak eta goalkiper guztiz azkarra.”), Koldo Zuazo (“Itz batez, tokirik geijenetako euskaldun jator geijenen artean zabalen, sakonen eta sendoen sustraittuta bizi diran izkerakijak zeintzuk diran azaldu, ikusi ta argittu, eta eurok izan daittezela idatz-izkeriaren gorputza osotu dagijenak”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa pl. hurb. markekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa eurak sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

europar izlag. 2, Mde Po (“Europar siñesmenagatik bizia eman dute Euskaldun sorgin, azti eta belhagileen orhoitzapenetan”, “Europar kultura bat badago”).

Forma berria da, eta hobestekoa lehiakideen kaltetan

jentilizioa den arren (cf. 30.4 irizpidea), jaso egin da, korritzen duen europear bazter dadin

Euskaltzaindiaren Arauak

Europar Batasuna.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

LBeh (2013-06-10): europarlamentari 73: Berria 51 (adib.: “bigarren europarlamentaria lortzeko aukerak ere zabaltzen ditu”), EiTB 13 (adib.: “Mikel Irujo Eusko Alkartasuneko europarlamentari eta bozeramailea”), Jakin 3 (adib.: “gaur egun europarlamentari gehienek ‘lehen hamabost estatu kideetatik datozenak’ euren baldintzak inposatzen ahal dizkiete gainerako estatu kideei”), Argia 5 (adib.: “uztailean botoen % 15 eta 2 europarlamentari”), DiarioVasco (adib.: “Joan de astean europarlamentarien bidaiak direla-eta sortu zen zalaparta”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: europarlamentari 29: Berria 28 (adib.: “Europarlamentari batek non eman behar du denbora gehiago, Bruselan edo bere herrian?”), Herria (“Koldo Gorostiaga Europarlamentaria”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: europarlamentaria euro- sarreraren barruan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

europar(tu), europartzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu: -tar-tu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

LBeh (2014-04-03): europazale 30: Berria 17 (adib.: “Jarduneko lehen ministroa europazalea da, eta aurrekoa, aldiz, Errusiaren jarraitzaile argia”), EiTB 7 (“Bestalde, Ramon Jauregui PSOEko zerrendan bigarrena Gasteizen izan da eta sozialisten ibilbide europazalea defendatu du”), Jakin 3 (adib.: “betiko proposamenak errepikatuz, belaunaldi horren amets europazale, elitista, kapitalista, herriei eta jende xeheari mespretxu egiten ziena, jadanik Historiaren zabortegian dagoela konturatzeke”), Argia 3 (adib.: “Alderdiak diskurtso liberal-kontserbadore, demokratiko eta europazalea dauka").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: europazale 36: Berria 31 (adib.: “Jose Antonio Agirreren alderdiak, EAJk, mugimendu europazalearen aitzindarietako bat izan dela aldarrikatu izan du beti”), Herria 2 (adib.: “Europazalea zen, sinesdun handia, eta ere tokiko hizkuntzeri errotik atxikia, hala nola euskarari”), Joseba Zulaika (“Baina euskal abertzaletasuna, hasierako ETA hura barne, historian zehar europazalea eta internazionalista izan da”), Joxe Azurmendi (“Idazle granadatarrak eragin handia izan du, oraindik europazale zebilen Unamuno gaztearen gain”), Hasier Etxeberria (“Demokrata Europazaleak dira”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: europeismo, europazale.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es europeísta / fr européen: Elhuyar: europeista, europazale / Nolaerran: - / Zehazki: - / Labayru: europeista / Adorez5000: europeista, europazale.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta erabilia.

Kategoria

iz./izond.

Txostenaren laburpena

Ez dugu aurkitu ap. OEH-EEBS.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

europio: Harluxet. // Ez dugu aurkitu ap. LurE.

Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenen hiztegian: Eu.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

europio: Zehazki, ElhHizt, HiruMila.

Erdaretako formak

ik. Le Petit Robert: «europium [...] de Europe».

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Elementu kimikoak eta Izen propiotikoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 30 (Argia 4, Berria 7, Elkar 4, Euskaltzaindia 1, Jakin 1, , UEU 13); ETC 72

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0 / Adorez: eurozentrismo iz. eurocentrismo / Labayru: 0 / NolaErran: 0. / Euskalterm: 0

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. 'ugari'.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Bizk. Ik. erruz

OEHko datuak [laburduren azalpena]

B dira, eta Zait, eurt 2 (Zav Fab: "Belarri motz, eurt: oa"; Zait Sof: "ortik atera!, eurt zaite!"); eurt atzera egin 2 (Añ GGero: "Artuten dogu gogoa, artzen dogu borondatea obra onak egin bear ditugula; eta etorten gara egin bear doguzen ordura, baña an geratu ta atzeratuten gara, an uko, eurt-atzera egiten dogu, bearrenean uts egiten dogu", "Esango baleu legez, beste pekatuai esetsiko badeutsegu bere kontraraturik, eurt atzera eginik; baña desoneskeriako ari iges eginik") eta OEH argitaratuan gainera Añ NekeA ("Zuek beti Espiritu Santuari eurt atzera egiten deutsezue") eta eurt egin 1: Ol Ex 32,12 ("Eurt egizu aserre gori ortatik eta zure erriaren kalteaz garbai zaitez"); eurt eragin 2 (Zait Sof: "Babeskiñen burni-ori gabe ta guda-zarataz sutu nauan Are zarraski-zaleari atzera eurt eragiñik, ekaitzak eraman beza nire aberri-mugaz araindi", "Eurt ere ezin eragin, baña mintzul egonaz, nere burua zoriari egotzi bearko diot: 'no puedo ni retroceder'"); jaurt egin 1 (Añ GGero: "Orman josirik ta oraturik dagozan arriak prest dagoz pekatariaren kontra emon, esetsi, eraso, jaurt egin ta jagiteko"); jeurt egin 1 (Enb, erabilera markatuan: "Zalburdi baten jeurt egin neban"); jeurt erain 1 (Enb: "Baña Sabin'en gudaroztiak... Jeurt! eraingo dautse danai") eta OEH argitaratuan gainera: Eguzk LorIl ap. DRA ("Gaiztasun piska bat aurkitu orduko, jeurt egin eta barriro lengo bidera itzultzen gara"), Eguzk RIEV ("Jeurt eta bira egiteko") // Ik. OEH argitaratuan s.u. jaurtu (Ezale 1987: "Papera [Zadorra ibaian] ezta iaurtu edo atzera etorri", "Iaurtu edo biurtu eban burdia"; A Txirrist: "Errira aberastuta iaurtu edo itzuliriko indianoak").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eurt egin G 2 (Ol IB: "Eurt egitekoak ez baitira Yainkoak egindako emari ta deya"; Zait: "Iñolako gogorkerien aurrean etzun eurt egin bear, gudari-saillen buruzagi Yerusalen'en sartzean, ta ala bear ezkero, Euparate'ko gudostea erakarri zezaken"); heurt egin EB 1 (X. Amuriza: "Marroiak brast heurt egin zuen, armaz apuntaturik"); jeurt egin B 1 (Agur 1974: "Goizean lo-gelako leioa edegiaz batera jeurt egin eta izara arteko epeletara barriro, arik eta eguerdi inguruan amak Ondiño be or zagoze, alperrontziok! deadarka deitu arte").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eurt : HiztEn, LurE; eurt eragin : HiztEn (AS), LurE; jeurt egin : HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

X. Amuriza Semaforo Gorria, 1996-08-05: "Ermitaren kanpo aldean, eguzkiaren ibilbiderantz ematen duen horman, harri batean barrurantz zizelaturik, bikote bat hautematen duzu... larrutan! Heurt !"; 1996-06-05: "imajina ezazue idi-uztarri bat soroan hara eta hona, goldeari edo beste lanabesen bati tiraka. Bazterra basoa da eta, heurt egitean , sasia ez dago idien bekokitik urrun"; 1997-01-13: "Halako baten "hau zein herri da" galdeturik, "Errezil" entzun zuenean, ikaratuta heurt egin omen zuen, esanez: "To! Errez hil baino nahiago diat nekez bizi"".

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

eurt : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lh DBF, DRA, PMuj DVC; eurt eragin : EuskHizt (AS), ElhHizt (AS), EskolaHE, PMuj DVC (eurt-eragin); eurt egin : HiruMila, PMuj DVC; jeurt : HiruMila, DRA, PMuj DVC; jeurt egin : HiruMila, ElhHizt, DRA, PMuj DVC (adib.); eurtu : DRA, PMuj DVC; jaurt : DRA, PMuj DVC; jaurt egin : DRA, PMuj DVC // eta DRA: jaurtu // PMuj DVC: eurt-arazi, eurt-arazte, eurt-eragile, eurt-erazo, eurtetsi, eurt-indar // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

eurt egin, eurt eragin.

Kategoria

interj.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

esti!

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

egin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

eurt sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

atzera egin.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Esapideei dagokien sistematika

eragin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

eurt sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

esti eragin, atzerarazi.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira eusgailu 4, guztiak ap. EHAA 1993 ("Eusgailuak: metalezko zutabeak"; "Eusgailuak: metalezko eta hormigoizko zutabeak") eta euskailu 3: Osasunbide Hezkuntza 1989 2: "Euskailuen erabilera praktikoa (papera, kartoiska, magnetikoa...)", "Lantegian euskailuak, moduluak, lotzeko grapak eta alderdi elektrikoa antolatzen dira"; J. Lasa: "era askotako hestebetez gainezka zegoen makila luze baten azpian; mutur bat euskailutik kanpo zeukan honek eta baskularen gainean zintzilik zegoen" // Ez dugu aurkitu eutsigailu, eutsgailu, eustgailu formarik.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

euskailu : AB38 2 ('gradilla, soporte' itzuliak), Euskalterm 1 ('dispositivo de sujeción'). Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

euskailu : HiruMila (1 contenedor, recipiente; 2 soporte), Casve EF (container), PMuj DVC (sujetador). Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Ongi eratua da

forma berria, ongi eratua (nahiz formaz, berria izanik, -sg- aldaketarik gabea zegokion), eta onartzekoa, bere lekua izan dezakeelakoan tradizioko euskarri formaren ondoan.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-ts(i)+g-.

Kategoria

iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Euskal Autonomia Erkidego: Euskal Autonomia Erkidegoaren baliabide ekonomikoak, Euskal Herri: Euskal Herriaren adiskideak, euskal herritar.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: euskal gaizto .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

Euskal Herria, euskal herritar

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

euskal-amerikar 11 (eta euskal amerikano 1): M.A. Elustondo (“lehenengo euskal-amerikarrek”, “ugaritu ziren euskal-amerikarrak”; “euskal-amerikar emakumezkoa”, “euskal-amerikar familia”, “euskal-amerikar etnia”, “euskal-amerikar komunitate” 3); E. Arozena (“eskerrik asko Euskal Amerikanoei”).

LBeh (2016-10-26): euskal(-)amerikar 47: Aizu, Berria 9, EiTB 8, Argia 28, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: euskal(-)amerikar 22, Berria.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: ez dugu aurkitu euskal(-)amerikar formarik.

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

euskal herritar arautua bere horretan utziz, libretzat eman ditu lantaldeak [euskal x-tar] moduko beste osatu eta garatu guztiak, nahiz ez diren denak berdinak, adieraren aldetik (hemengoa, adib., 'Ameriketan bizi den euskaldunen ondokoa' izan liteke.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta erabilgarria izan liteke, azpisarrera gisa.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa sartzekoa euskal sarreran.

Sektore jakin bateko informazioa

euskal antzara: EHAA 2004-01-13 ("AGINDUA, 2003ko abenduaren 9koa, Nekazaritza eta Arrantza sailburuarena, «euskal antzara» hegazti-arrazaren arauketa zehatza onesten duena").

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

Eraikuntza librea.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Arrazak

Txostenaren laburpena

Ez dugu aurkitu ez OEH-EEBS corpusetan, ez ap. LurE-Harluxet, ez ap. NekHizt.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

euskal arrazako kapoi: Karkara.com (“Nekane Gonzalezen euskal arrazako kapoia txapeldun”). // Ez dugu aurkitu ap. EPG.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Arrazak