Euskaltzaindiaren Arauak

ezkutarazi, ezkutaraz, ezkutarazten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

ezkutarazi, ezkutaraz, ezkutarazten

Erdaretako formak

fr (DLLF) valet; en (Collins) jack; de (Langenscheidts): Bube.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adierak zehaztean, kartetakoa kontuan hartu, adib.: frantses karta-jokoko irudia.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

kartak: ik. oharra s.u. bateko.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

HMkoa da nagusi-nagusiki: ezkuta - (+ eskuta-) da Bko forma bakarra eta Gko nagusia; izkuta - Gko testuetan bakarrik ageri da (eta Or Tormes eta MEIG), autore askorengan ezkuta>-rekin batera; ezkuta- da IEko ager. urrietan ere: CatLan, Mde Pr, Izeta DirG

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ezkuta- : 266 ager. (B 26, G 32, IE 2, EB-EgAs: 206); izkuta- : 115 ager. (G 36, IE 4, EB-EgAs: 75)

Euskaltzaindiaren Arauak

ezkutatu, ezkuta, ezkutatzen. da/du ad.

Iparraldean eta Hegoaldean hedatuena da

ezkuta- da formarik hedatuena: hori bakarrik ageri da B; G ere izkuta- baino erabiliagoa da

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

ezkutatu, ezkuta, ezkutatzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tze.

Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenak: Cabo Verde.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ezkutu caboverdear: HiztEn; Cabo Verdeko ezkutu: LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ezkutu caboverdetar: Estilo Liburua.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Monetak

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ezkutu sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

a) 'gorde' adieraren inguruko izond.-iz.etan, e- hasiak dira hedatuenak; i- hasiak Gkoak dira ia bakarrik (eta Or Tormes, Laux BBa; Izeta DirG, Xa EzinB; MEIG), eta Gn ere hedatuxeagoak dira -e hasiak; b) 'diru-txanpona': eskutu (Añ, Mg CC, NEtx Antz; Volt); ezkutu (Ax; Mb, Mg CC, AA, Izt, Xe, Arr May-GB, Zab Gabon, Or Eus); c) 'babeski' adieran Berrondok ezkutu darabil; cf. gainera: eskutari (EZ Noel, Lg, Lard, Balad, NEtx Antz); ezkutari (EZ, O Pr; Izt C, AA, Or Tormes, Berron Kijote; MEIG), ezkutaritza (Berron). // ik. OEH argitaratuan ezkutu (“moneda; doblón de a ocho” - eta cf. horko hogei ezkutuko [Mg] eta bost ezkutuko [Izt]): FLV (“Eta ditu ehun milla eskutu eskuan dote”), Volt (“Pagatzen dute eskutu erdi bat”), ETZ (“paga ditzala [...] berrogei eta amar ezkutu, amarna errealekorik, eta geiago sei ezkutu moneda beretik”), Ax (“Bada, balinba, zure arimak, hamar ezkutu baiño gehiago balio du”), Mb IArg (“Amar milletan mill ta geiago otxin ta ezkutu”, “Urrezko irur-eun ezkutu”), Ub (“Amabost ezkutu balio zuen, ogei ta amar diru zillarrezko”), Mg CC (“Amar ezkutu soldatatik eresten badio bostra”, “Joango ziñake? Ezda ogei eskutuko bategatik ere”), AA (“Lau eun ezkutugatik bost eun ezkutu biurtzeko kargarekin”), Izt C (“Urtean sei milla ezkutu errenta ematen daben oña edo kapitala”, “Bost ezkutuko bat”), Arr GB (“Asko milla ezkutu balio ditu”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) izond.-iz: eskutu (+ -an, -ka, -ki, -ko) 13 (B 10; G 2; EB 1); ezkutu (+ -an, -ka, -ki, -ko) 185 (B 40, G 42, IE 1, EB 87; EgAs 15); izkutu (+ -an, -ka, -ki, -ko) 103.(B 0, G 40, IE 2, EB 51, EgAs 10); b) diru-txanpona: ezkutu (G 1; EB 2); c) babeskia: eskutu (1 EB); ezkuta (1 EB); ezkutu (G 1, EB 5); eta eskutari (2 EB), ezkutari (G 4, EB 4) // Jaukol (“Emeretzi ezkutu ordaindu zizkan”), Vill (“400 ezkutu urrezko urtean”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ezkutu: Harluxet, LurE.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EPG: JM. Irigoien (“hire babeslea izanen nauk egunotan, nola izan baitzen Mezenas Horaziorena eta Virgiliorena erromatarren denboran - eta, hamar ezkutu luzatzen zizkiola, erantsi zuen…”; “suma handi bat eskatu zion, gehiago bortz ehun ezkutu baino, eta nola Demostenesek, aditu zuenean ema-mutiriaren demanda, ihardetsi zion ezen hark ez zuela damua hain garesti erosten”, “eskurat urrezko ezkutu batzuk emaiten zizkidala”). // ZTC: A. Ibarra (“Demagun, beraz, batek 1.000 ezkututan zenbatu duela balioa”).

Euskaltzaindiaren Arauak

1 izond. 'gordea'. 2 iz. 'sekretua'. 3 iz. 'diru-txanpona'. 4 iz. 'babeskia'. / AS: ezkutuan, ezkutuko.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

azpisarrera gisa gehituz: bost ezkutuko eta hogei ezkutuko.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Txanpon zaharrak.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

ezkutu caboverdetar.

Forma bat sarrera desberdinetan bereizi da

ezkutu-1: izond. 'gordea' eta iz. 'sekretua'; ezkutu-2: iz. diru-txanpona; ezkutu-3: iz. babeskia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

a) 'gorde' adieraren inguruko izond.-iz.etan, e- hasiak dira hedatuenak; i- hasiak Gkoak dira ia bakarrik (eta Or Tormes, Laux BBa; Izeta DirG, Xa EzinB; MEIG), eta Gn ere hedatuxeagoak dira -e hasiak; b) 'diru-txanpona': eskutu (Añ, Mg CC, NEtx Antz; Volt); ezkutu (Ax; Mb, Mg CC, AA, Izt, Xe, Arr May-GB, Zab Gabon, Or Eus); c) 'babeski' adieran Berrondok ezkutu darabil; cf. gainera: eskutari (EZ Noel, Lg, Lard, Balad, NEtx Antz); ezkutari (EZ, O Pr; Izt C, AA, Or Tormes, Berron Kijote; MEIG), ezkutaritza (Berron). // ik. OEH argitaratuan ezkutu (“moneda; doblón de a ocho” - eta cf. horko hogei ezkutuko [Mg] eta bost ezkutuko [Izt]): FLV (“Eta ditu ehun milla eskutu eskuan dote”), Volt (“Pagatzen dute eskutu erdi bat”), ETZ (“paga ditzala [...] berrogei eta amar ezkutu, amarna errealekorik, eta geiago sei ezkutu moneda beretik”), Ax (“Bada, balinba, zure arimak, hamar ezkutu baiño gehiago balio du”), Mb IArg (“Amar milletan mill ta geiago otxin ta ezkutu”, “Urrezko irur-eun ezkutu”), Ub (“Amabost ezkutu balio zuen, ogei ta amar diru zillarrezko”), Mg CC (“Amar ezkutu soldatatik eresten badio bostra”, “Joango ziñake? Ezda ogei eskutuko bategatik ere”), AA (“Lau eun ezkutugatik bost eun ezkutu biurtzeko kargarekin”), Izt C (“Urtean sei milla ezkutu errenta ematen daben oña edo kapitala”, “Bost ezkutuko bat”), Arr GB (“Asko milla ezkutu balio ditu”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) izond.-iz: eskutu (+ -an, -ka, -ki, -ko) 13 (B 10; G 2; EB 1); ezkutu (+ -an, -ka, -ki, -ko) 185 (B 40, G 42, IE 1, EB 87; EgAs 15); izkutu (+ -an, -ka, -ki, -ko) 103.(B 0, G 40, IE 2, EB 51, EgAs 10); b) diru-txanpona: ezkutu (G 1; EB 2); c) babeskia: eskutu (1 EB); ezkuta (1 EB); ezkutu (G 1, EB 5); eta eskutari (2 EB), ezkutari (G 4, EB 4) // Jaukol (“Emeretzi ezkutu ordaindu zizkan”), Vill (“400 ezkutu urrezko urtean”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ezkutu: Harluxet, LurE.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EPG: JM. Irigoien (“hire babeslea izanen nauk egunotan, nola izan baitzen Mezenas Horaziorena eta Virgiliorena erromatarren denboran - eta, hamar ezkutu luzatzen zizkiola, erantsi zuen…”; “suma handi bat eskatu zion, gehiago bortz ehun ezkutu baino, eta nola Demostenesek, aditu zuenean ema-mutiriaren demanda, ihardetsi zion ezen hark ez zuela damua hain garesti erosten”, “eskurat urrezko ezkutu batzuk emaiten zizkidala”). // ZTC: A. Ibarra (“Demagun, beraz, batek 1.000 ezkututan zenbatu duela balioa”).

Euskaltzaindiaren Arauak

1 izond. 'gordea'. 2 iz. 'sekretua'. 3 iz. 'diru-txanpona'. 4 iz. 'babeskia'. / AS: ezkutuan, ezkutuko.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

azpisarrera gisa gehituz: bost ezkutuko eta hogei ezkutuko.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Txanpon zaharrak.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

ezkutu caboverdetar.

Forma bat sarrera desberdinetan bereizi da

ezkutu-1: izond. 'gordea' eta iz. 'sekretua'; ezkutu-2: iz. diru-txanpona; ezkutu-3: iz. babeskia

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "ezkutuka = (jugar) al escondite".

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Kategoria

adlag.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 30 (Argia 2, Berria 14, Deia 1, EiTB 2, Elkar 9, UEU 2); sekretismo 49. ETC 99; sekretismo 164.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0 / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: 0 / Euskalterm: 0.

Erdaretako formak

es secretismo / fr culture du secret: Elhuyar: sekretismo / Adorez: ezkutukeria / Labayru: sekretismo / NolaErran: 0.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: EZKUTUTIK. Desde un escondrijo. Ta atearen zirritutik / egiten ditu begiak, / nor darakutsan argiak, / eta dakus ezkututik / Arerio tzar otsoa. Zav Fab RIEV 1909, 33. Ezkututikan nola zebiltzan / txito gaixueri deika. MendaroTx 359. Ezkututik barrura begira dago kanta bukatu artean. NEtx Antz 110. Ezkututik bi gizonen izketa-otsa nabaitu det ustekabean. Ib. 21. En secreto. Ezkututik sartu bear ire aginkada pozoitsua, azpi-suge orrek! Etxde AlosT 74. Deabruak izkututik irri dagie. "Occulte". Or Aitork 57

ezkututik 7: Deia (“Errusia aldera aurretiaz mozkortutako artzak garbitzera edo auskalo beste zenbatetara, horiek ezkututik atera diren bezala beste asko izango zirelako ezkutu horretan”), Berria 3 (“Nabarmendu egin behar da, ezkututik atera, futbolari izan nahi duten haurrei erakutsi egin behar zaie zenbateko ahalegina eta lana egin zuten jokalariek”), Euskaltzaindia (“Ustekabeak, ezusteak eta esanezinak: ezkututik agerira”), Jakin (“Irriak sartu zitzaizkien, ohartu zirenean alemanak ezkututik ari zitzaizkiela tiroka eta obus botaka”), Karmel (“bere jakinduriaren kutxa handi ezkututik ateratzen zituen gure historiaren puskak eta albiste ezezagun bitxiak”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ezkututik 21: Berria 2 (“Ezkututik atera eta Parisen babestu zen, François Mitterrand Frantziako presidenteak iheslariei eskainitako asiloaz baliatuz”), Elizen arteko Biblia 2 (“Ezkututik daude zelatan, nondik nora nabilen begira, niri bizia kentzeko zain”), Asisko Frantzizko 2 (“Eta haren antzera, ezkututik begira zegoen anai Pedrok ere berebiziko gozotasun eta kontsolamendua sumatu zuen bere bihotzean.”), Martin Anso (“Eta keinu bat eginez, markesak bere soldadu armatuak ezkututik aterarazi zituen koronela harrapa zezaten”), Jenaro Garate (“Baina ideia unibertsalen funtsezko arazoa eskema arazoa dela adieraztea, giza arimaren sakoneko ezkututik ateraezina dela adieraztea, ez da inolako erantzuna edo argibide filosofiko”), Xabier Olarra (“Kuxkuxeatu, da ad. Besteren edo norberaren oker eta bizioen zerrenda ezkututik aditu”), Joxerra Garzia (“Ez denaren baitan aieneka ari den hori ateratzen du poetak ezkututik, ezereza ateratzen du ezerezetik bertatik, eta izena ematen dio, eta itxura”), Luis Elberdin (“Jarrera aldaketa, gainera, gertatzen da bai barrura begira eta bai kanpora begira, hau da, ezkututik irteteko konpromiso soziala da, norbera zer den eta norberaren grina, eta sexualitatea eta maitasuna bizitzeko era agerian uzteko konpromisoa”), Imanol Unzurrunzaga, Jose Antonio Muijka, Jon Alonso, Edorta Jimenez, Anjel Lertxundi…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ezkutu sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

egon: -an.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

zalantzan egon.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ezohi(z)ko (eta ez-o. 11, ez o. 2) 46: E. Zabala ("Euskal nobelagintzan ez-ohiko ikusmolde baten aurrean gaude"), J.M. Mendizabal ("Beraz, sekuentziak kutsu dramatiko edo ez-ohizkoren bat izan behar du"), EGA 1984 ("Ebro Garaiko eskualdeetan Bagauden sona handiko mugimenduak izan zuen ezohizko indar gogorra"), Hemen 1987 ("Manifestazioa, Unibertsitate Autonomoaren ezohizko klaustroa batzartu baino lehenago burutu zen"), M. Lopez ("ez-ohizko maila batean"), I. Mendiguren 3 (adib.: "Biek zituzten kobre koloreko ile arina, ezohizko begi urdin-ilunak eta gorpuzkera luze malgua", "areagotu egiten zion begien ezohizko sakontasuna"), EHAA 1990 ("Kolegioko Ezohizko Batzar Nagusia"), Eguna 1990 ("Gidoia taldeko bi emakumeek idatzita dago, eta hauen ikuspegi ezohizkoa eransten dio orain arte egindako antzerkiari"), J.J. Iribar ("Thriller berezi eta ez ohizkoa"), Zutabe 1993 ("ohizkoari ez-ohizko ikuspuntutik begiratuz"), J. Intxausti ("Orixe irabazi dugu, baina baita bere garaia ere, neurri eder ezohizko batean"), J.C. Etxebeste ("Badaiteke berezitasun honengatik, hain zuzen, gailurra honi bertakoek izen hori ematea, ezohizkoa delako haltza bat gailurrean haztea"), J.K. Igerabide ("Eguneroko giroan ezohizkoak diren asoziazioak eskaintzen zaizkio haurrari"), EUSTAT 1993 ("Eraikuntzak izandako ezohizko portaerak arindu egin zuen gainerako industria sektoreen geldialdia"), P. Iztueta ("Jainkoak emandako ezohizko graziaren isuriaz erdiesten dena"), I. Urbieta ("Bere ez-ohizko doinua zela eta oso onartua izan zen garai hartako musikagileen artean"), L. Erriondo ("Ez-ohizko maileguak"), P. Iztueta ("bere jaiotzako gertakari ezohizkoa oroituz"), M. Sarriegi ("Harritzekoa Mieloxin marimuturra tximist eta ostotsez inguraturik langintza ezohizko hauetan ihardutea"), Txiliku ("Heziketa ezin hobearen jabe eta ezohizko buru-azkartasunekoa zela aurkitu nuen"), M. Landa ("Eskoba zaharra hartu eta luze ekin zion dantzatzeari, baina ezohizko moduan"), Egin 1992 2 ("ez ohizko batzarra ospatuko da elkarteko egoitzetan", "Duda izpirik gabe ezohizko kolaboratze honek zientzi emaitza oparoa lortu du"), Egunk 1991-1992 3 (adib.: "Atzo hasi zen SESBeko Diputatuen ezohizko V Kongresua Estatu kolpe saialdia eztabaidatzeko", "Honen arrazoia ezohizko eragiketen emaitzen % 50eko jaitsiera izan da"), MAtx ("Ez-ohizko soinujoleari entzunik, are eta harrigarriago gertatzen dena?"), L. Fourcade 2 ("ezohizko biltzar nagusia", "ezohiko hitzordua hitzeman dute"), Jakingarriak 1991 ("familiaren diskordiari eta pertsonarteko harremanen ez-ohizkoei erantzuna izan daitezke"), A. Alberdi ("ez-ohiko eta berri diren batzuk"), OsasunIhard 1995 2 ("Ez-ohizko kolorazioa", "larruaren ez-ohizko kolorea"), F. Juaristi ("kapitaina etorri eta ezohiko ahotsez"), Zer 1996 ("askotan jazoten ez dana; ezoiko"), DNoticias 1997 ("ezohikoa bada ere, [...]"), P. Xarritton ("ezohiko bidetik"), HAEA 1998 ("Finantza-Sistema honetan ikus dezakegun filosofia guztiz ezohikoa da"), J.A. Leizaola ("ezohikoa eta zitala"), M. Amas 2 ("Horrelakoetan ezohiko kemena agertu ohi du", "ezohikoa eta ez-hurbila zaiguna"), H. Cano ("Ezohikoa baina egia"), HizkLiter ("miresgarria da Etxepareren obraren kalitatea, ezohikoa"), J. Muguruza ("Ordurako ez zion batere lotsarik ematen jantzi ezohiko haiekin joateak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ezohiko : Euskalterm 13; ez-ohizko : AB38 1; ezohizko : HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ezohi(z)ko : ElhHizt (inusual, no habitual, inaudito, extraordinario), ezohizko : HiruMila (extraordinario, inusual); ez-oikor : PMuj DVC (inusitado, insólito, desusado) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, DRA, Lh DBF.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal atípico / atypique formen ordainak: HiztHand: atipiko // ElhHizt: atipiko, ezohizko, ohiz kanpoko // HiruMila: atipiko, ohiz kanpoko // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG FB, Casve FE, PMuj DCV.

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: ezohizko: inusual / EEgunk: "ezohiko".

Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da

forma berria, hedatu-nagusitu dena, beharrezkoa.

Kategoria

izlag.

Euskaltzaindiaren Arauak

: Ipar. eta Naf. iz. 'ondoeza'.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. iz. 'ondoeza'.

Kategoria

iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

Zah. 'zalantza'.

Diakronia

Zah. 'zalantza'

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: Ik. ezperen / LurE: - / ElhHizt: Ik. ezperen / EskolaHE: -

Kategoria

lok.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

1 ezperen, bestela. 2 ezpada, baizik eta.

Euskaltzaindiaren Arauak

'baizik eta': ez gizon baten, ezpada askoren egitekoa.

Kategoria

junt.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

ez gizon baten, ezpada askoren egitekoa

Forma baten adiera(k)

baizik eta

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: ezpain-ertz .

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da

osaera gorabehera, hedatu dena.

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Hizkl.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

zimurtu * Manuela berriz, ezpañak zimurtuta esan zitekean okasio billa zegoala negar egiteko. Zab Gabon 51.

LB: “Elsek ezpainak zimurtu, eta besoak zabaldu zituen, keinu etsi bat osatuz“ (Elkar); EPG: “Burua okerturik eta ezpainak zimurtuta, bere garbiketa-gauzak atondu zituen apain-mahaian.” (Lopez de Arana); ETC: “Gero imintzio egin nion ezpainak zimurtuz.” (Koldo Biguri).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: ezpainak zimurtu: retorcer los labios; Labayru: 0

zimurtu 2 da/du ad. (Esapideetan). Baratzeko lanari ere sudurra diote zimurtzen. Berehalaxe zimurtuko dizkigu ezpainak erdeinuzko nahi lukeen irribarre batez. Zuen poltsak zimurtuak daude, nagusiari eman diozuen azken arditerainokoarekin.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke. Honekin batera, bekokia zimurtu ere jaso liteke. Bide batez, zimurtu 2 ezabatzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ezpain eta zimurtu sarreretan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Bot.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ko izengilea.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

muturrekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "ezpainetakoa = lápiz de labios".

Atzizkien araberako erabakiak

-ko izengilea: -etako.

Kategoria

iz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

ezpainetara(tu), ezpainetaratzen.

Atzizkien araberako erabakiak

-tu: -etaratu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Maiztasuna

g.er.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

irribarre gozoa ezpainetaratu zitzaion.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-n+z-.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-zapi.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: ezpalarta; orka: Orcinus orca.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrendako euskal forma onartuaren pareko mailegua

orka.

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Orcinus orca.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

ezpal(du), ezpaltzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

ezpaletan zatitu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Kategoria

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

ezpalka(tu), ezpalkatzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-katu.

Aditz-erregimena

du ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

ezpaldu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Forma baten adiera(k)

1 adlag. g.er. Ipar. 2. iz. g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

Fam. Tabanidae.

Landare eta animalien taxonomi izena

Fam. Tabanidae

OEHko datuak [laburduren azalpena]

txanka-ezpata. Sota de espadas. "Txanke espati(a) baño argala(go), para decir de alguien que es flaco" Etxabu Ond.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ezpata: X. Diaz (“AZTIA.- Bateko ezpata. Kaltegarria da hori arriskua dakar eta. ERREGEA.- Arriskua norentzat? AZTIA.- Aurreko kartarentzat, Printzesarentzat”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ezpata: HiztEn, LurE (eta zazpiko ezpata).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Zehazki: ezpata, (el siete de espadas) zazpiko ezpata; ElhHizt: ezpata, (le tocó el as de espadas) batekoezpata tokatu zitzaion; HiruMila: ezpata, (rey de espada) errege ezpata.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 'arma'. 2 'lihoa zehatzeko lanabesa'. 3 (orgarena). 4 'karta-jokoko saila'. // AS: ezpata(-)arrain: Xiphias gladius, ezpata(-)belar Carex pendula , ezpata(-)dantza, ezpata(-)dantzari.

Ik. ezpata sarreran "4 iz. Karta espainoletako lau sailetako bat, ezpata baten irudia ezaugarri duena. Zazpiko ezpata. Zaldi ezpata" — Zaldun?

Cf. aipatuetan biko ezpata, hiruko ezpata, lauko ezpata, seiko ezpata txoteko ezpata, txanka-ezpata, zaldun ezpata, zalduneko ezpata, errege ezpata.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: ezpata-joko , ezpata-lore , ezpata-sagar .

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adierak zehaztean, kartetakoa kontuan hartu, eta adibide gisa hiruko ezpata sartu.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

ezpataka; ezpata-arrain (53.9: Xiphias gladius); ezpata-belar; ezpata-dantza; ezpata-dantzari

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

kartak: ik. oharra s.u. bateko.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Xiphias gladius.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Carex pendula.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

EZPATA-BURU Empuñadura. * Eskua ezpata-buruan jarririk eta begiak zeruruntz biurturik. Berron Kijote 117. Bere ezpata-buruan eskua jarrita garbi ta ozenki mintzatu zan. "En el puño de su espada" . Ib. 161.

LB: “78,5 zentimetro luze eta 4,5 zentimetro zabal den ezpata xehe aztertu dute adituek, eta orria kalitate onekoa eta Ciden garaikoa dela diote (egun duen ezpata burua berriagoa da, XV. mendean ipini zioten” (Argia); EPG: 2 “Ideia hori burutik ezin kenduz zegoen: eskua ezpata-buruan zuela zaldiaren inguruan ibili zen, amorruaren garrak sututa, hiltzeko sekulako tirriak menpean hartuta” (Fernando Rey); ETC: 0

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: ezpata-buru empuñadura [de la espada]; Adorez: 0; Labayru: 0.

ezpata 1 iz. Arma zuria, altzairuzko xafla zuzen eta zorrotz batez, eta eskutoki gehienetan babestu batez osatua. Ezpata zorrotza. Bi ahoko ezpata. Ezpata alboan, aldean zuela. Ezpata gerrian zuela. Ezpata zorroan sartu zuen. Ezpataz jo, hil. Ezpataz hila gertatu zen. Ezpata-burua: ezpataren eskutokia. Ezpata-kolpe batez. Ez du herriak herriaren kontra ezpatarik altxatuko. Ez nukeela nahi gure ezpatak berriz elkarrekin gurutza daitezen. Lepoa ezpataz kendu zion.

Eratorri-konposatu baztertzekoa da, lehiakide hedatuagoa duenez

adierazle bakarra aski delakoan, ezpata-sagar egoki eta hedatuxeagoa jasoko da, ezpataburu honen ordez.

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Lexema baztertuaren ordaina

Ik. ezpata-sagar.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ezpata eta buru sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan jasoak: ezpata-dantza 5 (titulu-gisa agertua bitan: It Fab etaIzt Po; eta Eguzk RIEV, MAtx Gazt, MEIG IX); ezpatadantza 1 (Osk Kurl); bina ezpata-dantzari (Echag, Izt Po) eta ezpatadantzari (NEtx, MEIG). Corpusean, gainera: ezpata dantza 2 (fB Olg: "Ara emen geure errijeetako zezeneen, ezpata dantzeen, desapijozko burrukeen, makilakeen, ezpatakeen, komedijeen, dantzeen, ta konbidau-tegijeen sartu-eria, edo etorri-eria kristandadera"; Izt C liburuko aipamen hau: "Historian arkitzen diran bi itz neurtu oec: Karlos kintoren baratzan Akerrak ezpata dantzan"), eta ezpatadantza 1 (Alzola Atalak).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ezpata dantza 5 aldiz agertu da, EB (J. Urrujulegi 3; P. Urkizu; A. Lertxundi); ezpata-dantza 7 aldiz: EB 2 (J. Urrujulegi eta SEIE taldea Euskal Herria: Diapositiba bilduma) eta beste 5 (J.M. Olaizola in Itzaldiak 1928; Argia 1928; Euzkadi 1930-07-25; J. Oñatibia); ezpat-dantza behin (J.M. Olaizola in Itzaldiak, 1928); ezpatadantza (+ es-) 5 aldiz: EB 1 (I. Mendiguren) eta beste 4 (A in Euskal Erria, 1916; Luzear in El Día 1932-08-21; Aita Donostia in El Día 1934-01-17; J. Kerexeta); ezpata dantzari behin agertu da (Latxaga); ezpata-dantzari 2 aldiz (Peli Ugalde eta Zeleta); ezpatadantzari (+ es-) 18 aldiz: EB 1 (F. Mendizabal) eta beste 17 (El Día 1932 eta 1936; I. Enbeita in Euzkerea 1932; J.M. Olaizola in Itzaldiak 1928; Euzkadi 1930 eta 1933; Bitaño in Egan 1966).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ezpata dantza : AB50 1 (eta Lur EskolaHE); ezpata-dantza : DFrec 1; HiztEn (eta HiruMila); ezpatadantza : DFrec 3; AB38 2; ezpatadantzari : DFrec 1; AB38 1; AB50 1; eta ezpata-dantzari (HiruMila).

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: EZPATA-KOLPE. Golpe de espada; acción de clavar la espada. Hora hil zian, ezpata kolpu bat emanik. Tt Onsa 81. Zenbatetan ez duzu aditu hunelako hill da ezpata kolpe batez? Ch I 23, 7 (SP ezpataz, Ol ezpataz yota). Bihotza bi erdi egiten duen ezpata kolpeak gorphutzeko bizia eramaten darotan bezala. Brtc 96. Egotu zitzaion begira astiroki mila ezpata kolpek baino saminkiago bihotza zilhatzen zion ikusgarriari. Jnn SBi 46. Belhaunikatua eta burua apaldua, ezpata kolpearen beha zagon. Ib. 141

adib: ezpata 1 iz. Arma zuria, altzairuzko xafla zuzen eta zorrotz batez, eta eskutoki gehienetan babestu batez osatua. Ezpata zorrotza. Bi ahoko ezpata. Ezpata alboan, aldean zuela. Ezpata gerrian zuela. Ezpata zorroan sartu zuen. Ezpataz jo, hil. Ezpataz hila gertatu zen. Ezpata-burua: ezpataren eskutokia. Ezpata-kolpe batez. Ez du herriak herriaren kontra ezpatarik altxatuko. Ez nukeela nahi gure ezpatak berriz elkarrekin gurutza daitezen. Lepoa ezpataz kendu zion.

ezpata(-)kolpe 6: Berria 4, EiTB, Argia. // LB: 20, EPG: 14; ETC: 77

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ezpata(-)kolpe 14: Agustin Otsoa 2, Karlos Zabala 2, Juan Kruz Igerabide 2, Julen Gabiria, Fernando Rey, Felipe Juaristi, Itxaro Borda, Asisko Frantzizko. / Elhuyar: 0, Adorez: 0, Labayru: 0

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Librea da. Jasoa dago adibide gisa, eta aski izan liteke.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa mantentzekoa da, baina adiera mantenduz eta definizioa osatuz.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da. Dena den, aztergaia bukatutakoan komeni da kolpe eta ukaldi bigarren osagai gisa duten formak berrikustea.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa da ezpata sarreran.