OEHko datuak [laburduren azalpena]

busti * Banua eztarriya puskatxo bat bustitzera. Urruz Urz 53s. Ogiarteko bat patxadan jan, / ardoz busti eztarria. AZink 152. eztarri * Nai dan eraritikan eztarriya busti. Tx B I 159.

LB: 19 “Taberna zulo batean eztarria bustitzen ari dira bi lagun, gaueko egonezinak arintzeko saio antzuan” (Berria); EPG: 6 “Sudurra zuritu eta eztarria busti, bertzerik ez dik egin bildu dudanetik!” (Aingeru Epaltza); ETC: 65 “Bitartean, eztarria bustitzen hasiak ziren beste batzuk” (Berria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: eztarria busti (lgart.) beber, mojar el gaznate eztarria bustitzen hasi eta azkenean mozkortu egin zen: empezó a mojarse el gaznate y al final se emborrachó; Adorez: eztarria busti: beber, mojar el gaznate; Labayru: 0

busti1 1 da/du ad. Ura edo beste isurkari bat zerbaiten azalean itsatsi edo barnera sartu. Ogia ardotan busti. Uretan bustia. Zatar bat gasolinaz busti. Zeharo busti naiz etxerako bidean. Euriak ez du ia kalea busti. Dena busti zara ihintzez. Busti bezain laster lehortua. Begiak busti (malkoz). Eztarria busti: edan. eztarri 1 iz. Lepoaren aurrealdea; aho barrunbearen eta hestegorriaren sarreraren arteko bitartea. Eztarriko mina. Eztarria garraztu, urratu. Eztarria bustitzeko. Edozein eztarrik irentsiko lukeen mokadua.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da eztarri eta busti sarreretatik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa eztarri eta busti sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da gainerako minekin egin den bezala.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. 'ezteiak'.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Bizk. Ik. eztei

Jatorrizko forma

ezteiak

Euskaltzaindiaren Arauak

pl.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: ezteiak egin .

Numeroa

ez-sing.

eztei(-)bidaia 83.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

eztei(-)bidaia 31.

adib: eztei iz. (Singularrean nahiz pluralean). Ezkontza ospatzeko egiten den oturuntza edo jaia. Ik. urrezko eztei; zilarrezko eztei. Eztei eguna baita jairik alaiena. Eztei jantzia. Eztei gauean. Eztei bazkarian mokadu goxoak jatera. Eztei bidaia. Mendelssohn-en eztei martxa. || Esr. zah.: Halako ezteietan, halako zopak. Ezkontza zaharraz eztei berri egitea. // eginarazi 1 du ad. Egitera behartu. Ik. eragin1 5. Jauregi eder hori eginarazi zuenak. Euria onen eta gaiztoen gainera eginarazten duen Jauna. Barre ederrik eginarazi digu jauregian. Hark eginaraz diezazkizukeen hutsen kontra. Eztei bidaia luzea eginarazi zion.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa eztei eta bidaia sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: EZTEI-EGUN. Día de bodas. Eztai-egunez, maiean indi-oilloak. Ldi UO 17. Eztai-eguna baita jairik alaiena. Or Eus 375. Eztei-egun bezperan. Etxde AlosT 76. Eztai eguna erabaki zuten. NEtx LBB 46. Jose Mari Aranburu bertsolariaren eztai-egunean. Insausti 346. v. tbn. Mde Pr 179. JEtchep 75. Eztai-egun: Ag G 301. A Ardi 47. Lab EEguna 117. TAg Uzt 47. Txill Let 28

adib: eztei iz. (Singularrean nahiz pluralean). Ezkontza ospatzeko egiten den oturuntza edo jaia. Ik. urrezko eztei; zilarrezko eztei. Inork ezteietara deitzen bazaitu. Eztei eguna baita jairik alaiena. Eztei jantzia. Eztei gauean. Eztei bazkarian mokadu goxoak jatera. Eztei bidaia. Mendelssohn-en eztei martxa

eztei(-)egun 8: Berria 3 (“Odola barreiatu zen, pantailan, saihetseko paperetan, eztei eguneko argazkia ere ziliportatzen zuela”), EiTB (“Bestela hire eztei eguna ilunduko ditek”), Karmel (“Eta emen izango danean, eta egazkariak, maitasun orduak, zein arinago joatean, orduan zure eztei eguna dator, eta mozkorrago argitzen dabe izar zoriongarriek”), Argia (“eztei-eguna bilduz marko bat”), DiarioVasco 2 (“Herriko Samiel Txiki egunean ospatu zuten beren eztei eguna beren lagun, senitarte eta ezagunen artean”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

eztei(-)egun 20: Herria 4, Felipe Juaristi 4, Joan Mari Irigoien 3, Elizen arteko Biblia 2, Anjel Lertxundi 2, Iban Zaldua, Itxaro Borda, Harkaitz Cano, Patxi Zubizarreta, Koro Navarro.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: adib. gisa: eztei egun

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Librea da. Jasoa dago adibide gisa, eta aski izan liteke.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-egun.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa da eztei sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH:adib. gisa: eztei gau / ElhHizt: - / EskolaHE: adib. gisa: eztei gau

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gau.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

egin: -ak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

eztei sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ko izengilea: -etako.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

ezteiliarra.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: EZTEIETARA DEITU. Invitar a una boda. Norbeitek dei azanean ezteietara, ezadila iar lehen lekhuan. Lç Lc 14, 8 (TB, Dv, Or eztei-, eztaietara deit(h)u; Ol ezteideia artu, Ker eztegura dei egin). Deithua lizen estei guzietara. He Phil 396 (SP 392 gonbidatua). Kana Galileakoan eztaietara deituak izan ziran. AA I 605. Jainkoak betiko eztaietara deitzen digunerako. Lard 433. Naigabetan zaude [...] eztaietara deitu eztizutelako. Ag G 45. Arkitzen dituzuen guziak dei itzazue ezteietara. Ir YKBiz 389

adib: eztei iz. (Singularrean nahiz pluralean). Ezkontza ospatzeko egiten den oturuntza edo jaia. Ik. urrezko eztei; zilarrezko eztei. Inork ezteietara deitzen bazaitu. Eztei eguna baita jairik alaiena

Ez dugu aurkitu ezteietara deitu esapiderik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ezteietara deitu 5: Elizen arteko Biblia 4 (“Jesusek erantzun zien: - Nola nahi duzue ezteietara deituek barau egitea, senar-berria berekin dutelarik?”), Jose Antonio Mujika (“Orduan, Labanek auzo guztiak ezteietara deitu eta otordu berezia eskaini zien”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da eztei sarreran.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak

OEHko datuak [laburduren azalpena]

iz. dira eztaitar 2 eta ezteitar 1: Mb IArg (“Ezteitarren ta bi ezkondu berrien alde hitz egin zion Jesusi”), NEtx (“eztaitarrak”, “Eztaitarrak atze-aldean dantzan agertuko dira”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eztaitar 1, NEtx LBB (OEHko agerraldi bera).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ezteiliar: HiztEn, LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ezteiliar: ZTC 1, I. Iñurrieta (“Arroz-azaoak jartzen dira arrozaren emaztegaiaren eta arrozaren senargaiaren ondoan, ezteiliarrak irudikatzeko”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Aski da ezteiliar arautua.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tar/-liar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

ezteiliarra.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: ezten-haga .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

eztenka

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da adierak bereiziz.

Atzizkien araberako erabakiak

-kada

Euskaltzaindiaren Arauak

eztenkatu, eztenka(tu), eztenkatzen. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: EZTI-EZTIA (H). Dulcemente; suavemente; con calma, poco a poco. "Doucement, petit à petit, peu à peu" H. v. EXTI-EXTIA, eztiki. Aphezpikuak ezti-eztia ihardetsi zion. Hb Egia 29. Ezti-eztia erraiten dio. Laph 179. Huna zer kantatu zuen, ezti-eztia. Elzb PAd 13. Ezen handik berehala hil zen, ezti-eztia. Jnn SBi 67. Milikatu, ezti-eztia eta errespeturekin, [...] eskuak. Ib. 102. Liburu hori irakur diteke ezti eztia. In Dih GirLeg pról. Itsasoak lo zagoela iduri zuen, ezti-eztia [...] goibeldurarik gabe. Arb Igand 146. Ezti eztia mendiari behera jausten ari delarik gaua. JE Bur 32. Nigarrez ari ziren ezti eztia. Barb Sup 135. [Jauna] ezti eztia dago / [...] ezpainetarik irri on bat badario. Ox 76. Ezti eztia ihardetsi zion Ardoy SFran 232. Polliki eta ezti-eztia hasiz, hezten ginuen pilota, erreposki, hezten gure eskua ere denbora berean. Larre ArtzainE 144.

adib: ezti-ezti adb. Eztiki. Euria ezti-ezti ari du. || Ipar. Apezpikuak ezti-eztia ihardetsi zion. Hona zer kantatu zuen, ezti-eztia. Handik berehala hil zen, ezti-eztia.

Ez dugu aurkitu ezti-eztia adb. kategoriakorik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ezti-eztia 22: Herria 8 (“Europako hautagaien bozkak iragan dira ezti-eztia; ez dut uste nehork buruko minik bildu duen aldi huntan”), Jon Muñoz 4 (“Besarkatzen zaitut ezti-eztia”), Michel Oronoz 3 (“Batzuetan bagoian sartzen da, ibiltzea dugun hilotzetan bere oparia ezti-eztia hautatzen du, hilkintzaren bozkaria eta plazerra begietan, bere errebolbera ateratzen du eta hurbiletik tirokatzen”), Marzel Etxehandi 2 (“Soldadoak zakurrari huxtu egin zion, eta bera ene gana jinik, ukurtu zen, eta ezti-eztia mintzatu zitzaidan alemanez”), Piarres Aintziart (“Bere buruaz goxa dadin bezala ari zait gaineko gizon korrokaduna: ezti eztia darama deabruzko "leitmotiv"-a”), Janbattitt Dirassar 2 (“Zenbait urrats egin ondoan, ezti-eztia mintzatu zitzaidan”), Eneko Bidegain (“Ezti eztia hasten zaio eleka”), Xipri Arbelbide (“Beraz holakorik zu-gana baletor, ez uko egin ez, bainan ezti-eztia erran”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da Ipar. markarekin.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

bikoiztapen indargarria.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ezti 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Euskaltzaindiaren Arauak

eztiarazi, eztiaraz, eztiarazten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

eztiarazi, eztiaraz, eztiarazten

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

idatziz, bakarrak erabili du (Mde); baina ahozkoan ezagun-erabilia da Iparraldean, J-L. Davantek dioenez.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

halako eztidura bat, halako zorion bat.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gai.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

1 eztia egiteko gaia. 2 eztigarria.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond. eta iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

eztiginean B 1 (Eguzk GizAuz: "Erle-langilleak (...) eztigiñen aspertzeka, zoli ta bizkor ekiten dautse lanari"); eztigintza G 1 (Ibiñ Virgil: "Ain aundia baita (...) [erleak] eztigintzarako duten apeta"), eta OEH argitaratuan gainera: AB Ezale ("Burrundaraka erleak dabiltz lorarik lora / eztigintzako egoki diran gei-atzean").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

eztigille G 3 (JKort Erl II: "eztigille erlearen sorlekua eta edalekua, Europa erdian iotzen dute", "Eztierlea (eztigillea naiz eztiekarlea", "Okerraz iabetu zanean, Apis Mellifica 1761'gn urtean izena aldatu zion, eztigillea alegia"); eztiginerako G 1 (Lek: "Laboratoriorik onena baño obe bait-diteke beti ere erlauntza eztigiñarako"); eztigintza 2, G-EB (JKort Erl II: "Eztierletarikoetan, eztigintzarako gai diranetan, 5 endaki aukera genezazke"; M. Aizpurua: "eztigintzaren lehen urratsa nektarra biltzean ematen da").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

eztigintza : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Casve EF, DRA, PMuj DVC; eztigite , eztigile , eztigin : PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gile.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gintza.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ro.

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

eztiki.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: eztitan (izan...)

Euskaltzaindiaren Arauak

eztitu, ezti(tu), eztitzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

eztitu, ezti(tu), eztitzen

Euskaltzaindiaren Arauak

eztitu, ezti(tu), eztitzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

eztitu, ezti(tu), eztitzen

LBeh (2014-04-03): eztitzaile 32, Consumer (adib.: “Bederatzik kaloria gutxi dauzkate, eztitzaileak dituztelako azukrearen ordez”). // eztitzaile 224: Argia (“Eztitzaileak, enpeltazaleak, edaentzaileak edo txertatzaileak badu lana oraintxe. Urte askoan fruitua biltzeko aukera itsatsiko edo zapuztuko duen lana. Zorroztu labanak!“), Consumer 223 (“Eztitzaile artifizialak izaten dituzte, light erakoak edo arinagoak dira, eta kaloria gutxiago ematen dituzte, baina ez dira hain naturalak”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: eztitzaile , Herria (“Seme bat, anaia bat,lagun bat ala aita baten galtzea dorpea izaiten da, ez da hitzik ezkasa ordaintzen duenik, bainan gelditzen da Herri osoaren sustengua doluaren eztitzaile”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es edulcorante / fr édulcorant(e): Elhuyar: edulkoratzaile, gozagarri / Nolaerran: eztigarri / Zehazki: eztitzaile / Labayru: edulkoratzaile, gozagarri, edulkorante / Adorez5000: gozagarri, eztigarri, edulkoratzaile.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

eztitzaile "Enxeridor, txertatzallea, eztitzalle, edaentzalea" Lar.

Forma lehiakideak ditu, eta erabilerak ikusiko dira

Forma lehiakidea du (edulkoratzaile) eta lantaldeak ez du garbi zein den egokiena.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa edulkoratzaile eta gozagarri formekin egin den bezala.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tze.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: adib.

Atzizkien araberako erabakiak

-zko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ezti 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

eztizko irribarrea.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: eztul(-)belar Tussilago farfara, eztul egin.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

eztul egin; eztul-belar (53.9: Tussilago farfara); eztulka

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Tussilago farfara.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS