OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

batez ere Bizk.

Forma baten adiera(k)

lastoa, ahotza.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: galzorian.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

galzorian

Lexemen erregulartasuna

-l+z-

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

LBeh (2013-06-10): gama 184: Elhuyar 2 (adib.: “Kotxeei dagokienean, badira urte batzuk gama altuko kotxe batzuek haizetakoan proiektatzen dituztela beheko panelaren erakusleak”), Consumer 31 (adib.: “Gama ertaineko gasolina eta dieselezko autoentzat”), Berria 7 (adib.: “Gama handiko autoen kasuan”), EiTB 14 (adib.: “laugarren gamako produktu gisa”), Jakin (“Ez, ez da izar bakarreko Alemaniako auto-enpresak bere gama berria aurkezteko «zona norte»rako aukeratu duen eslogan berria, lasai”), Argia 8 (adib.: “Baina egia da abantaila hori gama altuko telebista eta bozgorailuetan soilik antzeman zitekeela”), DiarioVasco 2 (adib.: “produktu gama zabalagatik”) // (2020): gama 185.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: gama 17: Berria 5 (adib.: “Fagorrek ez ditu gama apaleko markak baztertuko, baina gama altuko zenbait produktuk eta De Dietrich markak izango dute lehentasuna, nolabait”), Karlos Zabala 4 (adib.: “Urazen bihotz zabalak garretan zeuden, kolore berdearen gama lehertzen zen adore paregabearekin, azenarioei odola zerien, arbiak goritzen ari ziren, garaipenezko sute hartan”), Jon Muñoz (“Bien artean, kafesneen gama osoa”), Koro Navarro 2 (“azpimarratu beharra dago Hegoaldearen ikusmolde hori, laneskuko industrietara mugatua alegia, errealitatetik oso urruti dagoela, Asiako gama teknologikoaren igoerak erakusten duen bezala”), Karlos Linazasoro (“Gure gama oso extensoa da”), Josu Zabaleta (“kolore-gama, eta gama horren kontraste-erlazioak”), Xabier Olarra (“Hala, handik aste batzuetara, gela erabat gris bat antolatu zuen, mundu gris bat bere estudioan, non gauza guztiak grisaren gamako koloreetakoak baitziren”), Pablo Sastre (“Orain hauek erabiltzen dira asko, gama honetan, edo honetan, hauek denak gaztainezkoak dira eta hauek, berriz, senzilloagoak”), Joan Mari Irigoien (“Bai, nik badakit errealitatea ez dela gehienetan zuria edo beltza izaten, ez naiz hain tontoa, grisa baizik, bere gama osoan...”).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es gama / fr gamme: Elhuyar: eskala, gama; sorta, aukera, gama / Nolaerran: asurtimendu, multzo, sorta, eskala, gama / Zehazki: eskala; sorta, aukera / Labayru: eskala, gama; sorta, aukera; komenetzia, aukera, eleji, eskuarte / Adorez5000: 1 (Mús escala) eskala, musika(-)maila; 2 (Art gradación) aukera, sorta, gama; gama de colores: kolore-aukera; gama de servicios: zerbitzu-aukera; 3 (Zool) orkatz-eme.

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

Oraingoz ez da sartuko, ez baitago oso argi beharra.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta onartzekoa. Hainbat adiera ditu, eta musikakoa ere jasotzea komeni da (Iparraldean eskalaren pareko gama erabiltzen da, eta bietan bidalketa egitea komeni da). Bide batez, musika-eskala adibide azaldua da (eskala sarreran) eta azpisarrera egitea komeni da.

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

Euskaltzaindiaren Arauak

Camelus bactrianus.

Proposatua da eta (ia) erabat nagusitua

forma lehendik proposatua eta jendeak ikasia berretsi da, nahiz kamelu hedatuagoa datekeen

Lexemen erregulartasuna

g-/k-

Landare eta animalien taxonomi izena

Camelus bactrianus

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-zain.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gameta 7, denak ap. NZ (adib.: "Gizon-animalietan espermatozoidea esaten zaio gameta arrari eta obulua, gameta emeari", "Oroldio, hepatika eta garotan gametak ematen dituzten zelulak azal batek estaltzen ditu"); gameto 16: B 2 (J. Ortaraz: "Arraren gameto edo hazia emearen gametoarekin alkartzen danean, bizidun barri bat osotzen hasten da"); EB 14 (NZ/BBB1: "Zein gameto mota sortzen du igel honek?"; J.A. Abrisketa: "gameto maskulinoetako edo bestela esanik, espermatozoideetako kromosoma-anomalien tasa"; Bibalbio 2, adib.: "urtean zehar hiru bider garatzen ditu gametoen helketa eta askapen-prozesuak"; K. Altonaga 3, adib.: "gorputzaren morfologiak zenbait aldakuntza izaten ditu, batez ere gametoak dituzten lakainenak"; J. Auzmendi: "gameto flagelatuak"; X. Kintana 4, adib.: "Gametoak sexu bietan berdinak izan daitezke", "Angiospermoetan, gameto arrak ere mugiezinak izaten dira"; UZEI: "Aldi berean edo bata bestearen atzetik sexu bietako gametoak sortzen dituen indibiduoari esaten zaio hermafrodita"; X. Amuriza: "gameto arrak"); gametontzi EB 3 (NZ, adib.: "Talofitetan gametontziko zelula bakoitzak gameta bat ematen du", "gametontzi emea"); gametofito EB 2 (X. Kintana, adib.: "Goroldioetan, kasu, landarearen gorputz nagusia haploidea da, hau da, esporofitoa osatzen du, gametofitoa oso txikia den bitartean"); gametogenesi EB 4 (Bibalbio, adib.: "Gametogenesiaren hasieran tenperaturak duen eraginari dagokionez", "gametogenesiaren hasiera eta garapena"); gametogeniko EB 1 (Bibalbio: "Errai-gongoiletan ekoitziriko faktoreen askapenak, aktibitate gametogenikoaren hasiera sorteraziko luke"); gametangio EB 1 (X. Kintana: "Algen gametangio emea").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gametangio : HiztEn, LurE, Euskalterm 5; gameto : AB38 4 (hauetan g. eme, g. ar), HiztEn, LurE, Euskalterm 3; gametofito : AB38 2 (hauetan g. eme), HiztEn, LurE, Euskalterm 2; gametogenesi : AB38, HiztEn, LurE; gametogeniko : AB38 1; gametontzi : HiztEn ik. gametangio // LurE: gametangia, gametoforo, gametozisto, gametozito // Euskalterm: gametontzi 1, gametofilo 1, gametoforo 1, gametopatia 1, gametofitiko 2 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gametangio : EskolaHE; gameto : HiruMila, ElhHizt, EskolaHE; gametofito : HiruMila, ElhHizt, EskolaHE; gametogenesi : ElhHizt, EskolaHE; gametontzi : ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-eto grekotikoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Bot.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Biol.

LBeh (2014-04-03): gamma 48 (asko gamma izpi dira): Elhuyar 36 (adib.: “Ehun segundo inguruko iraupena du; beraz, gamma izpien erupzio luzeen taldean sartu beharko litzateke”), Consumer 5 (adib.: “azido gamma linoleikoa”), Berria 2 (adib.: “Aurretik esan bezala, partikula bat eta haren antipartikula elkartzen direnean deuseztatu egiten dira, energia bihurtzen dira, energi handiko fotoi (gamma izpiak)”), EiTB ( “Batzuetan, beta eta gamma arrek ere ugaltzeko aukera izaten dute“), Argia 3 (adib.: “Gamma izpiak gune atomikoen bihotzean gertatzen diren prozesu nuklearren ondorioz sortzen dira”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: gamma 21: Berria 13 (adib.: “Teleskopioaren erronka nagusia azkartasuna da: gamma izpien flashek segundo batzuk besterik ez dute irauten, eta ez dira maiz gertatzen”), Harkaitz Cano 5 (adib.: “Zulo beltzen gertutasunaz ohartarazten gaituzten gamma izpiak ziren, agian”), Irene Aldasoro (“Esate baterako, iturri isotopiko batek bidalitako gamma erradiazioa hezurrean zehar igaroarazi eta distira-neurgailu baten bidez detektatzea”), Iñigo Aranbarri (“Ez aspertzeko moduko ardura, alazankoa: alpha hizkia ezabatu zion lehen kantuari, beta bigarrenari, gamma hirugarrenari... eta horrela alfabetoko hogeita bost hizkiei akabua eman zion arte”), Jon Muñoz (“Lehen motako funtzio Euleriarra, edo beta funtzioa; eta bigarren motakoa,gamma funtzioa”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es rayos gamma / fr rayons gamma: Elhuyar: gamma izpiak / Nolaerran: - / Zehazki: gamma izpi(ak) / Labayru: gamma izpiak / Adorez5000: gamma izpiak.

Mailegu onartzekoa da

Onartzekoa da alfabeto grekoaren letra. Euskaltzaindiak 173. arauan jasotako alfabeto grekoaren letrak Hiztegi Batuan jaso beharko liratekeela aipatu da.

Eratorri-konposatu egokia da, beste gabe onartzekoa

Konposatu onartzekoa, oso erabilia.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa sartzekoa gamma sarreran.

Erabilera-oharrak

Batez ere pl.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: ganadu beltz , ganadu-jateko (eta honen sinonimo ganadu-jan, ganadu-jaten).

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-adu

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: adib. / EuskHizt: adib.: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: adib.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-beltz.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ganadu sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

txerria.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

GANADU-FERIA. Feria de ganado. * Elizondoko belardian ganadu-peria zan. Anab Poli 133.

LB: 70 “Ganadu feria egingo da etzi Goiko plazan” (Berria)/ EPG: 4 “Nire hirian hilero egiten zuten ganadu-feriarekin gogoratu nintzen.” (Anjel Lertxundi) / ETC: 202 “Goizean goizetik izango da zer ikusia bertan, hala nola ganadu feria, nekazaritzako tresnen feria eta ardo azoka.” (Berria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: ganadu-feria: la feria del ganado; Adorez: ganadu(-)azoka / ganadu(-)feria: feria de ganado.; Labayru: 0;

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: adib. gisa: ganadu feria / ElhHizt: adib. gisa / EskolaHE: -

ganadu iz. (Batez ere multzokari gisa). Azienda, abere multzoa. Hil da ganadu guztia. Toki zelaietan ganadu handia hobea da txikia baino. Ganaduak gobernatu. Ganadu jabea. Ganadu feria: abere azoka. Ganadu tratuan hasi zen.

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-feria.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ganadu eta feria sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

GANADU-JATEKO. Alimento del ganado. v. ganajateko. * Ganau jatekuak egin eta morrala artu makillan, eta urteko saria kolkuan. Gerrika 28.

LB: 0/ EPG: “Gauaz ateratzen ginen ganadu-jatekoak egitera” (Pako Aristi) / ETC: “Gauaz ateratzen ginen ganadu-jatekoak egitera” (Pako Aristi).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: 0;

[ganadu] ganadu jateko, ganadu-jateko iz. Belar bazka. Gurean iluntzero egiten dira ganadu jatekoak: gurean iluntzero ekartzen da bazka berdea sorotik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa eta oraingo adibidea azpisarrera berriaren adibide gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ganadu eta jateko sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

GANADU-JATEN. Alimento del ganado. * Orain artean ganau-jatenak / egiten egon al zera? Basarri Auspoa 296, 368

LB: 0/ EPG: 0/ ETC: 0.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: ganadu-jatena(k) egin (G) recoger la comida para el ganado, ir a buscar la comida para el ganado ganadu-jatenak egitera noa: voy a recoger la comida del ganado; Adorez: 0; Labayru: 0;

[ganadu] ganadu jaten, ganadu-jaten iz. Belar bazka. Ganadu jatenak egitera noa: ganadu jatenak sorotik ekartzera noa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa eta oraingo adibidea azpisarrera berriaren adibide gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ganadu eta jaten sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

GANADU TXIKI Ganado menor. v. GANADU XEHE. * Toki zelaietan berriz ganadu andia obea da txikia baño. It Dial 73 (Ur ganadu... txikija; Dv azienda... xehea, Ip hazienda... xehia).

LB: 0, EPG: 0, ETC: 1

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0, Adorez: 0, Labayru: 0

txiki 2 adj. (Zenbait hitz elkartu berezitan). Ni jaiki baino lehen eginak zituen gosari txiki eta handiak. Toki zelaietan ganadu handia hobea da txikia baino. Arratsaldeko bostak aldera irteten zen auzotik eta ordu txikietan itzultzen zen maiz. Aberatsa ahaide handi egin, pobrea ahaide txiki. Lehengusu txikia. Zortziko txikia. ganadu iz. (Batez ere multzokari gisa). Azienda, abere multzoa. Hil da ganadu guztia. Toki zelaietan ganadu handia hobea da txikia baino. Ganaduak gobernatu. Ganadu jabea. Ganadu feria: abere azoka. Ganadu tratuan hasi zen.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa mantentzekoa, baina ganadu sarreran. Oraingo txiki2 adiera ezabatzekoa da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ganadutegi 2, ap. Mb IArg I: "Jaio da ganadutegi erdi urratuan ta ganadu beren artean", "Ez du izutzen [Jesus] itxol txarrak edo ganadutegi ezkaratzak eta estalbiak".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ganadutegi EB 5, tauromakiari dagozkionak: I. Azkune 3 ("Nicanaor Villa 'Villita' toreatzaileak sortu zuen 1905. urtean ganadutegi hau", "Ganadu horixe aterako da toriletatik arratsaldeko seietan uztailaren 31n, abuztuaren 1ean eta abuztuaren 2an hurrenez hurren, eta ganadutegi bakoitzari buruz bi hitz esatea interesgarria delakoan gaude", "Villanueva de la Minas-eko ganadutegi sevillar hau"); E. Etxebarren 2 ("Bada garaia ganadutegiak zezenen kastaz gehiago arduratu daitezen", "Salamancako ganaduaz muntatu zen feria eta bi ganadutegik bakarrik erakutsi zuten gutxieneko kalitaterik").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ganadutegi : DFrec 9, HiztEn (1 abeletxea; 2 toreaketa-zezenak hazten dituen enpresa) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ganadutegi : ElhHizt (1 Establo, majada, redil; 2 Ganadería, empresa) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tegi.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ganaduzale EB 9 (Lurgintza: "... eta hori, baserritarra, ganaduzale aparta denik, ofizioa ondo dakiena, alegia"; I. Azkune 3: "Gendulain eta Lizaso bertako ganaduzaleen zezenak Francisco Arjona Cuchares-ek toreatu zituen bere koadrilaren laguntzaz", "Akitaniako Joseph Yonnet ganaduzale landetarrak egindako saioa", "Augusto Perogordo (Montoya) ganaduzalearen zezenkoak plazaratuta"; Egin 1979 2, adib.: "nekazari eta ganaduzaleen Konfederakuntza"; F. Larrea: "nekazariak edo ganaduzaleak"; Hemen 1989: "ulertzekoa da ganaduzaleek euren bizimoduari eutsi nahi izatea eta otsoak behin betirako desagertzea Euskadin"; A. Iban: "Banketxeak, merkatal enpresak, ganaduzaleak... Alhambraren esanetan, 'normalean ordaindu nahi ez eta hor zehar izugarri auto onarekin joaten diren horien atzetik ibiltzen gara'").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ganaduzale : DFrec 6, AB38 2 (ganadero), AB50 5 (ganadero), HiztEn (1 abeltzaina; 2 ganadutegiaren jabea) // Ez dugu aurkitu ap. LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ganaduzale : HiruMila (1 aficionado al ganado; 2 ganadero), ElhHizt (Ganadero, -a - cuidador o dueño del ganado) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-zale.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ganba (eta g.-zopa) EB 4: Egin 1988 (zerrenda batean: "txitxarroa 320-480; txipiroia 870; makailaua xerra 940; liba xerra 740; oilarra 780, ganbak 1.600"); N. de Felipe 2 ("mosto eta ganbak irunsten genituen ahalik eta bizkorren", "ganbak hain karu ziren gero, igandeetako bazkaria ere beste egunetakoa bezain arrunta bihurtu zen"); Hitza/5 ("Menua / Bisigua papillot erara / Ganba-zopa / Arraultza egosiak espinakekin / Aranezko konpota tortilla").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ganba : AB38 2, AB50 1, HiztEn, LurE (ganba arrunta: Perapenaeus longirostris; ganba gorria: Aristeomorpha foliacea; ganba arrosa: Aristeus antennatus), Euskalterm 33 (hauetan g. zuri, biola g., arroz-g., g. egosi, g.-tortilla, g. gorri) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: ganba: Subord. Natantia (batzu); ganba zuri: Parapenaeus longirostris. / Ik. Izendegiko ganba (Natantia) fitxaren hustuketa: ganba : Ibañez GeogrEH, X. Kintana Hizt80; ezkira : X. Kintana Hizt80, PMuj DCV; izkira : LMuj DGT, PMuj DCV; kizkira : PMuj DCV; ixkira : PMuj DCV; marizkira : PMuj DCV; kiskilla : PMuj DCV; ur-zorri : PMuj DCV; kili : PMuj DCV // Eta ganba zuri (Parapenaeus langirostris) fitxarena: ixkira : Gordailu IkastHiztegia; ganba : P. Iztueta Aquarium, Ibañez GeogrEH, Zendoia-Sakana Animali mundua // Prestas: 20 lek. (B 11 / G 9).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ganba : HiruMila (Parapennaeus camarote), ElhHizt (Zool. 'gamba') // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal gamba / crevette formen ordainak: izkira : Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, PMuj DCV // HiruMila: ganba (eta arroz-ganba: 'gamba arrocera') // ElhHizt: 1 ant. hanka, zango; 2 Zool. ganba // XarHizt: (rose) izkira handi // Casve FE: otarrainka // HaizeG FB: iskira, kizkira, mariskira; (rose) iskira-handi // T-L LBF: mariskira, kiskir; (rose) kiskir handi // PMuj DCV: marizkira, ur-zorri // Ez dugu aurkitu ap. Azkue Aurkibidea.

Erdaretako formak

fr (DLLF): crevette rose, bouquet; guibolle (pierna); it (S. Carbonell): Zool. gamberetto; ca (DCC): zool. gamba; en (Collins): 1 Zool. prawn; 2 100 pesetas; (media gamba) 50 pesetas; 3 (pierna) leg; (meter la gamba) to put one's foot in it; de (Langenscheidts): Garnele.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

Prestas: 20 lek. (B 11 / G 9).

Erdaretako batetikoa onartu da, bakarra aski delakoan

ez du baldintza minimoa betetzen, baina Hegoaldean behintzat beharrezkotzat jotzen da.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Heg.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ganbara da forma guztietan (ganbara, ganbera, kamara, kamera, kanbera) maiztasun altuena duena eta erabileremu gehien hartzen dituena: 1 'gela' adieran 14 aldiz jaso da, ager. gehienak IE dira (10) eta G 1, EB 3; 2 'teilatupeko solairua' adieran 25 aldiz agertu da (B 2, G 9, EB 14); 3 administrazio ingurukoak (adib. komertzio-ganbara, diputatu-ganbara) 16 ager. dira (EB-EgAs); 4 teknologia ingurukoak (kimika eta fisika eremuetakoak) 7 ager. (EB); 5 'gela' inguruko adieretan (adib. ganbara-musika) jasotako lau agerraldiak EBkoak dira; ganbera : 1 'gela' adierarekin 10 aldiz jaso da (IE 8; EgAs 2); 2 'teilatupeko solairu' adierarekin behin (EB); kamara : 1 'gela' adiera duela hirutan jaso da (G, EB); 2 administrazio ingurukoak 4 ager. dira (G, EB-EgAs); 3 teknologia ingurukoak 5 dira (G 1; EB 4); kamera : teknologia inguruko hedadura semantikoz 6 bider ageri da (EB); kanbera : 1 'gela' adierarekin behin agertu da (EgAs); 2 administrazio inguruko hedadura semantikoz beste behin (EgAs).

Jatorrizko forma

ganbara, -bera

Jatorrizko forma

merkatalgo, industri eta itsasketa ganbara

Euskaltzaindiaren Arauak

Heg. 'teilatupeko solairua'.

Formen arteko bereizketa semantikoak

forma-adieren ondoko banaketa proposatzen du batzordeak, hori egiteko irizpideak egokitu-moldatu beharra izan duela aitortuz (adib., nazioartekotasunari dagokiona, hizkuntza gehienek 'gela' adierazteko darabilten forma bera baitarabilte beste adieretarako): ganbara: 1 (Heg.) 'teilatupeko solairua'; 2 Admin. (edo erakunde-izenetan: "diputatu-ganbara", "merkataritza-ganbara"); ganbera (Ipar.) 'gela'. Beste adierazkizunetarako proposatzen direnak: 1. areto (Mus.: "areto-musika", "areto-korala"); 2. kamara (Teknol.); 3. kamera (Fotogr.)

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: música de cámara.

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. ganbera(-)musika (arauak eskainia du, adibide gisa, s.u. ganbera).

Euskaltzaindiaren Arauak

Lgart. 'kirtena, inozoa'.

Mailak

Lgart.; (ia) irain-hitza

Forma baten adiera(k)

'kirten, inozo'

Euskaltzaindiaren Arauak

1 Ipar. 'logela'. 2 Admin.: diputatuen ganbera; merkataritza ganbera; ganbera musika.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

gela

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ari.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-txo.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-zain.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Diakronia

Zah.

LBeh (2014-04-03): ganberro 32: Deia (“Umore zuria eta ganberro samarra dira telesailaren ezaugarriak”), Consumer (“Txarteldegian ikuskizun handiak, komedia ganberroak eta zombien istorioek izaten dute arrakasta, horiexek dira zinemara ohi doan jendeak maite dituen generoak”), Berria 9 (adib.: “Lehen zatia jantziagoa irten zaigu, eta bigarrena, berriz, ganberroagoa da”), EiTB 10 (adib.: “Jokin Etcheverria-k aurkezten duen "BURP!" saio astekariak Burper Team-aren performantzak aurkezten ditu umore ganberroarekin”), Argia 6 (adib.: “kolokioa kudeatu zuen Begoña del Tesok erranen lukeen moduan, ganberroa da”), DiarioVasco 5 (adib.: “Ausartu zen "Gizon arruntaren kolpak" abestera, Leteren piezarik ganberroena, eta ale guztiz berri bat estreinatu zuen, omenduaren azken liburuko poema bat hartuta egin duen "Amaitu da bidaia" kantua”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: ganberro 11: Berria 7 (adib.: “Hitzezko umorea lantzen dugu, sarkasmoa, ironia... eta batzuetan umore ganberroa ganberroa zentzu onean erabiltzen dugu”), Iñigo Aranbarri 2 (adib.: “Borondatetik eta giza duintasunetik duena kenduta, eta bestek erabakitako zerbait izan baliteke, badaude egon, nahi izatera, titulu ganberro askoak, umore faxistatzat har daitezkeenak”), Andoni Egaña (“Kalean noala ganberroren batek "batetikan korrozka, bestetik herrena... " edo "zuen txaloak beretzat dira, nire txapela ere bai" kantatzeak baino ondotxo gehiago”), Patxi Iturritegi (“Baina, Natxoren erantzunari aurrea hartuta, Koiote neskarengana hurbildu da korrika txikian, esku ganberro bat aurrera luzatuta”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es gamberro / fr dévoyé; voyou: Elhuyar: lizun, likits, limuri | oies, baldar, trauskil; ganberro (Heg.) / Nolaerran: (personne) galdu | gizon tzar, mandil (BL), frikun (BL) | (jeune) gazte tzar, gazte zirtzil | mandil, frikun, zirtzil / Zehazki: oies, gaizki-ikasi / Labayru: (incívico y grosero) lotsagabe, astakilo (bruto); vulgar baldar, trauskil, baldres, zakar, oies; descocado gangar (col.), zirtzil; necio ganoragabe, zuztargabe | (libertino) lizun, zantar / Adorez5000: (desvergonzado) lotsagabe, lotsabako; ( grosero) baldar, trauskil, baldres, oies, zirtzil; (bruto) astakilo, astakirten, astazakil, kaiku, ganberro.

Onartzekoa da, Heg. edo Ipar. markarekin

Onartzekoa da Heg. markarekin. Erabilia da eta ez dauka erabateko euskal ordainik.

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Heg.

Mailak

Lgart.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: †  Ik. kanbiatu / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. kanbiatu (eta, jakina, aldatu , Arauak hobetsi baitu).

Jatorrizko forma

angelu konbexu, angelu ganbil; poligono konbexu, poligono ganbil

Euskaltzaindiaren Arauak

Sin. konbexu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ganbito (eta errege g.) EB 10, guztiak ap. Xake; adib.: "Ganbito hitzak zera esan nahi du: aurrerabidearen abantaila edo beste abantailen bat lortzearren peoia sakrifikatzen dela", "Xakearen literaturan ezagutzen den ganbitorik zaharrena erregearena da", "Irekiguneetan lehenengoa 'errege ganbitoa' dugu".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ohiko iturrietan (DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm), ez eta hiztegietan ere (EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

xake-jokokoa.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: ganbusia: Gambusia affinis.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Gambusia affinis.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gandeilu IE 1, Jaur ("Birjina sainduaren purifikazioneko bestan. Edo gandeiluz [sic ¿por gandera-?]"); ganderailu (eta g. egun) IE 11: JesBih 4 (adib.: "Zelebratuko du bere besta berezia ganderailu egunean"); Barb Leg 6 (adib.: "Orain Salbatoreko elizan den ganderailua garbiturik"); JEtchep ("Ganderailuak, ximinia gainean, urhezkoak ziren"); ganderalu IE 2, O Pr ("Ganderalu hotz, negua botz, Ganderalu bero, negua Pazkoz gero"); kandelairu IE 4: EZ Eliç ("Andre Dena Maria kandelairu"), Hm 3 (adib.: "Kandelairu biharamunetik Bazkodino"); kandeler 10: Lç 9 (adib.: "Ezen Tabernaklea edifikatu izan da, diot, lehena zeinetan baitziraden kandelera, eta mahaina, eta proposizioneko ogiak"); EZ Man II ("Kandeler urrezkoa"); kanderailu (eta kh-, -ill-, -ll-, -ü) L 1, Zu 5: Arb Igand ("Kanderailutik Bazkoraino"); Bp (adib.: "Zergatik khanderaillüz benedikatzen dira khanderak?"); UskLiB 2 (adib.: "Abentüko lehen igantetik Khanderallü-artino"); Etch ("Khanderallü egünin, / ekhiaren jelkh'phüntin, / jarri ginandin bidin") // Ik. OEH argitaratuan, gainera HeH Lk 2, 22n: "Purifikazionea eta Presentazionea Kanderailuz egiten ditugu"; HerVal: "Errekaldein kondia, otxailian ganderailuz einik"; Ducq ap. DRA: "Lekhu hartan izan ere zen presentatua Jesus Haurra bere aita Jainkoari Gandeilu deitzen dugun egunean"; Dv Mt 5,15: "Kriselu bat ere ez da bizten eta gaitzeruaren azpian ematen, bainan bai ganderailuaren gainean", eta aipatuak: CatLav, Herr 24-2-1955 ap. DRA (ganderailu), SalabBN (ganderailu).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

kandelabro EB 1: I.M. de Lezea ("Deabruak beste txalo bat egiten du eta mahai bat agertzen da bi kandelabrorekin eta gauza goxoz beteta"); kandeleio G 1: J.A. Ugarte ("Garizuma ta Abenduko egun guzietan, Urteberriz, Erregenez, Kandeleioz, Andra Maria Martxokoz, Pazkoa Garizumako, ta Mayatzekotan..."); kandelero G 1: Juan Azurmendi ("elizetan argizaria emanez, kandeleroak auts txuriakin garbituz"); ganderailu EB 1: M. Legasse ("zilarrezko zazpi ganderailuak ikusten ditut"); kandelario egun EB 1: Mintzo eta kantu 1989 ("Kandelario egunez, Gabon-jaien azken-oihartzun bezala, argiak leku berezia izaten du").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ganderailu : HiztEn (ik. kanderailu); kandelabria : AB38 1 ('candelabro'); kandelari eguna : AB50 1; kandelaria : HiztEn (ik. kandelerio); kandelario : AB38 3 (hauetan k. egun), AB50 1, LurE; kandelerio : HiztEn, Euskalterm 1 ('candelaria'); kanderailu : HiztEn, LurE (ik. kandelario) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gandeilu : DRA (candelaria); gandelairo : PMuj DVC; gandelairu : Lh DBF (chandeleur); ganderailu : EuskHizt (ik. kanderailu), HiruMila (ik. kanderailu), Lur EF/FE (ik. kanderailu), HaizeG BF (chandeleur), Lh DBF (chandeleur), DRA, PMuj DVC; kandelairu : HaizeG BF (chandeleur), Lh DBF, DRA; kandelaria : DRA, PMuj DVC; kandelario : HiruMila; kandelera : PMuj DVC; kanderailu : EuskHizt (1696; kandelairu 1636; ganderailu 1831. Ipar. Garbikunde eguna), HiruMila (1 ik. kandelario; 2 ik. argimutil), ElhHizt (Erl. Ipar. Fiesta de la Candelaria), Lur EF/FE (1 chandeleur; 2 candélabre), Casve EF (kanderailü), Lh DBF (Var de kandelairu), DRA (kanderaillu), PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: Ik. kanderailu / HiztEn: Ik. kanderailu / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Lexemen erregulartasuna

g-/k-.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

1 argimutila. 2 kandelario(-eguna).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

aldaxka.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma-adieren gurutzamenduak

edontzia, basoa (cf. kandola 'erretena').