Euskaltzaindiaren Arauak

1 Gip. eta Naf. h. ekain. 2 Bizk. h. uztail.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

G-N. Ik. ekaina; Bizk. Ik. uztaila

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GARAI BATEAN. En una época, en otra época. v. GARAI BATEZ. Ez nuan asko uste garai batean! Igarle txarra ni. Ag G 370. Garai batian lizar-makillak, orain [...]. EusJok II 138. Saletxeko atean, garai batean bezela, exeritzen zan Amerika aldera begiratuaz. JAIraz Bizia 127. Jakintzak [...] erakutsi du garai batean etzela gizonik lurrean. Vill Jaink 61. Garai batean, bertsoak kantatu baizik etziran egiten. Albeniz 12. v. tbn. EA OlBe 5. Etxde JJ 86. BEnb NereA 212. Uzt Sas 21. BBarand 31. Ostolaiz 114. Insausti 37

adib: garai1 iz. Nolabait mugatutako denbora-bitartea; zerbait egiteko une egokia. Ik. sasoi; aldi; aro. Rubensen garaiko poeta. Hitzaldi hura eman nuen garaian ez nuen hori uste. Errepublika-garaian. Gerra-garaietan. Arbi garaia zen. Bezperen ondoan, dantzatzeko garaian. Atunetarako garaia. Baina orduko garaiak ez ziren oraingoak baino hobeak. Foru garaiko agintariez ari naiz. Nor bere garaiko ume da. Garai hartako Grezian. Garai bertsuan gertatua. Garai batean gaztetasuna bagenuen.

garai batean 2436: Aizu 37, ElCorreo 4, Deia 88, Elhuyar 80, Elkar 9, Consumer 72, HABE 16, Berria 1198, EiTB 268, Jakin 68, Karmel 14, Argia 392, Laneki 11, Erlea 33, DiarioVasco 134.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

garai batean 1146: Berria, Herria, Xabier Olarra, Iñaki Mendiguren, Elizen arteko Biblia, Jose Morales, Ramon Saizarbitoria, Isabel Arrigain, Pello Zabala, Harkaitz Cano, Xabier Mendiguren Elizegi, Iñaki Heras, Luis Elberdin…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa garai sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GARAI BATEKO Antiguo, de otra época. Garai bateko egunetan munduan lamiñak ei ziran. Ag AL 63. Non ote dago garai bateko / gure aiskiretasuna? Tx B II 131. Garai bateko nere / musu biribilla / nork egitetsi orain. EA OlBe 95. Aitak ezin ezagutu zezakean kandelaren argipean garai bateko bere Usoa begi urdin ederduna. Etxde AlosT 54. Egiñak egin eta or konpon / garai bateko bizitza. BEnb NereA 258. Garai bateko oitura on asko galdu egin dira an ere. MMant 137. Garai bateko kontuak aztuta. BBarand 153. v. tbn. Inza Azalp 102. Mok 16. Basarri 154. Uzt Sas 79. TxGarm BordaB 83. Ostolaiz 141. Insausti 62. Albeniz 164. MEIG III 82

adib: garai1 iz. Nolabait mugatutako denbora-bitartea; zerbait egiteko une egokia. Ik. sasoi; aldi; aro. Rubensen garaiko poeta. Hitzaldi hura eman nuen garaian ez nuen hori uste. Errepublika-garaian. Gerra-garaietan. Arbi garaia zen. Bezperen ondoan, dantzatzeko garaian. Atunetarako garaia. Baina orduko garaiak ez ziren oraingoak baino hobeak. Foru garaiko agintariez ari naiz. Nor bere garaiko ume da. Garai hartako Grezian. Garai bertsuan gertatua. Garai batean gaztetasuna bagenuen. Non ote dago garai bateko gure adiskidetasuna

garai bateko 1340: Aizu 22, ElCorreo 2, Deia 43, Elhuyar 28, Elkar, Consumer 24, HABE 11, Berria 661, EiTB 176, Euskaltzaindia, Jakin 37, Karmel 13, Argia 175, Laneki 4, Erlea 17, DiarioVasco 125.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

garai bateko 503: Berria, Herria, Ramon Saizarbitoria, Anjel Lertxundi, Xabier Arregi, Iñaki Heras, Ander Irizar, Juan Kruz Igerabide, Aitor Arana, Joxerra Garzia, Pako Aristi, Harkaitz Cano, Xabier Mendiguren Elizegi, Hasier Etxeberria…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa garai sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

izan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

garai sarrerari dagokion azpisarrera.

Aditz-erregimena

da ad.

Forma baten adiera(k)

nagusi izan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GARAI ONEAN. En el momento apropiado, a tiempo; temprano. Zenbat ilzen dira, garai onean Elizako gauzak artu bagez? Mb IArg I 188. Eskatu behar diote mugaz, garai onean ta anitz luzatu bage. Ib. 248. Bere horduz ta garai onean. Ib. 286. Jaikitzea goizetán garái ónean dilijenziaréki. LE Prog 96. Baña etzan iritsi garai onean elizara. AA I 470. Milla esker [...]: garai onean etorri zara. Ag AL 88. --Belutxo izango ote dan beldur naiz. --Ez; garai onean zoaz. Urruz Zer 96. Garai onian bukatzen dira / gure billerako dantzak. Tx B I 266. Ongi etorri guziok, osasunarekin, garai onean, Yainkoak bialdu zaitue ta. Or Mi 88. An ardo piskaren bat edan da kantari etortzen ziran. Baiña oso berandu. Ez bein ere garai onean. BAyerbe 34. v. tbn. Etxde JJ 123 (Empleo irónico: 'a buenas horas'). Eiñ dala tortilla / au zure kartilla / garai onian zatoz / premiyo billa. AzpPr 57. Erregaloekin? [...] Garai onean, ume gaixo arri gorroto artzen asi zanean. JAIraz Bizia 103

adib: garai1 iz. Nolabait mugatutako denbora-bitartea; zerbait egiteko une egokia. Ik. sasoi; aldi; aro. Rubensen garaiko poeta. Hitzaldi hura eman nuen garaian ez nuen hori uste. Errepublika-garaian. Gerra-garaietan. Arbi garaia zen. Bezperen ondoan, dantzatzeko garaian. Atunetarako garaia. Baina orduko garaiak ez ziren oraingoak baino hobeak. Foru garaiko agintariez ari naiz. Nor bere garaiko ume da. Garai hartako Grezian. Garai bertsuan gertatua. Garai batean gaztetasuna bagenuen. Non ote dago garai bateko gure adiskidetasuna. Garai onean etorri zara.

garai onean 27: Aizu, Berria 21, EiTB 2, Argia 2, Erlea.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

garai onean 3: Berria, Joxan Elosegi, Txillardegi.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa garai sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 iz.: Rubensen garaiko poeta. 2 izond.: Normandia Garaia; Alpe Garaiak. / AS: garaiz // cf. EArauak 29: "Diptongoz bukatzen diren gainerako hitzetan (garai, jai, gai, zelai) ez da salbuespenik eta bokalez amaituak bailiran deklinatzen dira (...), salbu monosilaboak instrumentalean: deiez egon, edozein gaiez mintzatu". // EArauak 36: Normandia Garaia; Alpe Garaiak; Garona Garaia; Korsika Garaia; Pirinio Garaiak; Savoia Garaia; EArauak 57 (ik. Nafarroa Garaia); EArauak 59: Tunguska Garaia.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: garai atera , garai izan .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

garaiz

Forma bat sarrera desberdinetan bereizi da

1 iz.; 2 izond.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 iz.: Rubensen garaiko poeta. 2 izond.: Normandia Garaia; Alpe Garaiak. / AS: garaiz // cf. EArauak 29: "Diptongoz bukatzen diren gainerako hitzetan (garai, jai, gai, zelai) ez da salbuespenik eta bokalez amaituak bailiran deklinatzen dira (...), salbu monosilaboak instrumentalean: deiez egon, edozein gaiez mintzatu". // EArauak 36: Normandia Garaia; Alpe Garaiak; Garona Garaia; Korsika Garaia; Pirinio Garaiak; Savoia Garaia; EArauak 57 (ik. Nafarroa Garaia); EArauak 59: Tunguska Garaia.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: garai atera , garai izan .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

garaiz

Forma bat sarrera desberdinetan bereizi da

1 iz.; 2 izond.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

garai-alde (eta garaikalde 3) G 5: Or 2 (adib.: "Otadiaren garai-aldean"); Ibiñ Virgil 3 (adib.: "Rusia garaikaldeko mendiak", "Garaikaldean matsondo malgu-errexez inguratu ditu"); garaiko alde (eta garaikoalde) G 2: Apaol ("Txendorraren garaiko aldean ikusten zan etxabola bat, iru pago adarrekin egiña"); JMB ELG ("Españiren iparraldean eta Prantziren garaikoaldean arkitzen diran arpetako irudiak").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

garaikalde (eta garaialde 1) 5: G 4 (Ibiñ Virgil, OEHko testuinguruetako batean; Garm Bidaso 3: "Garaikaldean lau zentimetro bidean sartuak", "garaikaldetik borobilla ta aoa lauki egiturazkoa", "Aoz garaikaldetik, lau burni gurutzatzen dira, barrenean"); EB 1 (NekazArkit: "zenbaitek bere sarrera ondoko garaialdeko kaletik dute").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

garaialde : DFrec 2 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. gainalde, goialde.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-alde.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

garaiarazi, garaiaraz, garaiarazten. dio ad.

Euskaltzaindiaren Arauak

garaiera handiko mendi bat.

Zerrendakoa da hobestekoa, hedatuena baita

altuera baino egokiagoa da Euskal Herri osoari begira

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-era

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

Beste sarrera batean argitzekoa

aro garaikide sintagman aipatu da zerrenda honetan.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Aroak.

LBeh (2016-10-26): garaikidetasun 25: Elkar, Berria 12, EiTB 3, Argia 8, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: garaikidetasun 10: Berria 7, Iñaki Segurola, Jon Alonso, Anjel Lertxundi.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: ez dugu aurkitu garaikidetasun formarik.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es contemporaneidad / fr contemporanéité: Elhuyar: - / NolaErran: - / Zehazki: 1 garaikidetasun; 2 gaur egungo garai / Labayru: garaikidetasun / Adorez5000: mendekidetasun, garaikidetasun, denborakidetasun.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, erabilia eta onartzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

garaisari (eta gar(h)ai(t) sari, garai sari) 6: B 1 (AB AmaE: "Irabazirikan Garaisaria"); G 1 (Zait Sof: "Auxe ere yakin: epaikariak aldarrika ots egin bakoitzean, garai-sari guziak yaso zitun zorioneko, izenez Argei'tar zeritzan Oreste lekaioka aipaturik, Elade'ko gudoste ospatsua bildu zun Agamenon'en semea, alegia"); IE 4 (Zby: "prima edo ohorezko garhait sarien ematea"; JE Bur 2: "garai saria eman dakote kurrierari: 45 libera", "beha nor doan taulen gainerat bigarren garait sari untz'erdiaren eskuratzera"; Etcham: "Orai berriz garrait-sari askotan duk ezartzen"); eta OEH argitaratuan, gainera: GH 1922 ("Haurren artean ezarriz hoberenentzat garhaitsariak"), Etcham ap. DRA ("1900 garrenean Azkaingo bestetan garaitsaria ereman duten neurthitzak"); eta aipatua: Lander RIEV 1914-17.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

garaikur 9, B-G-EB: Agur 1974: "Azalkuntza onenagaitik, garaikur berezia, 'Ganguren'ek au be"; Basarri 4, adib.: "txapela ta garaikurra (trofeo)", "80.000 pezeta ta garaikurra"; Garraioa: "Gordon Aviation (1909) kopa eta Schneider (1913) garaikurra bezalako lehiaketa batzu antolatu ziren eta belozitateko errekordak etengabe hausten ziren"; Deia 1987: "100.000 pezta eta garaikurra"; B. del Teso: "Herrialde makina bat korritu izan dute aurten Veneziako lehoiek, Serenissimaren garaikur guztiek"; Bertsolari 1992: "Iñaki Muruak eraman du garaikurra"; garaisari (eta garait sari 1) 7: Basarri 6, adib.: "60.000 pezeta ta garaisaria"; JE Bur, OEHko testuinguru berean.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

garai-ikur : DFrec 3; garaikur : AB50 3 (medalla), HiztEn (trofeoa), Euskalterm 2 (trofeo); garaisari : DFrec 7; garaitsari : AB38 1 (triunfo), AB50 6 (trofeo) // Ez dugu aurkitu ap. LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

garaikur : HiruMila (trofeo), ElhHizt (trofeo), Casve EF (trophée), PMuj DVC (garai-ikur: trofeo, señal de victoria); garaisari : Casve EF (prix de la victoire, de concours), Lh DBF (prix de la victoire), DRA (premio del vencedor; eta garatsari: premio del vencedor), PMuj DVC (garai-sari: premio de concurso) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da

jatorri-osaerak gorabehera, aski hedatua da, eta onartzekoa (Heg. markarekin beharbada), trofeo arautuaren eta garaisari (batez ere Ipar. #mdash# ?) hurbilaren ondoan.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ikur.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

trofeoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: Ik. garaile / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Euskaltzaindiak lehen pasaldian erabakia da hobestekoa

Ik. garaile (arautua, eta gaur erabiliagoa).

Kategoria

izond. eta iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

garaile (eta aldaerak) HMkoa da (salbuespen bakarra Gy da): Enb, Bilbao, BEnb; Mb, Ub, Ldi, Gazt, Anab, Ibiñ, Or, Zait, SMitx, Etxde, Txill, Berron; Gy; Osk, Mde, MEIG; garaitzaile (eta aldaerak): Erkiag; Aran, Bv, TAg, Or, Etxde; EZ, Ch, He, Hb, Zby, Mde; Mst, CatS; MEIG; garailari : AB, Enb, Ag AL, Erkiag; Izt, Aran, Lard, Inza, Ag G, Zait

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

garaile 78 (B 4, G 18, IE 1, EB 36, EgAs 19); garaitzaile 15 (G 6, IE 4, EB 5); garailari 14 (B 3; G 11)

Zerrendakoaren pareko forma(k)

pareko formatzat eskainiko dira oraingoz garaile eta garaitzaile, zer esanik duenak esan dezan

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-le/-tzaile

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-sari.

Euskaltzaindiaren Arauak

zure arimaren handitasun eta garaitasuna.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. Jas. `garaipena'.

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ipar. (Klas). Ik. garaipen

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

garaitiar izond. 1, M. Onaindia (“alderdi garaitiarren buruberoak”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Lantaldeak proposatua du bigarren itzulikoetan: «izond. eta iz. Ipar. 'garailea'».

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak

Kategoria

izond. eta iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

garailea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

a) 'gainerako' adieran: garaitikako 1 (Erkiag); garaitiko 34 (Erkiag #mdash#14 aldiz#mdash#; Lç, SP, Tt, HU, JE); b) 'goi(ti)ko' adieran: garaitikako 1 (Laph); garaitiko 5 (Erkiag; Laph, JE; Const)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

garaitiko 4 aldiz jaso da, 'gainerako' adieran: B 2 (B. Garro; Euzkadi), IE 2 (J. Etchepare)

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. izlag. 1 'gainerakoa'. 2 'goi(ti)koa'.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tikako/-tiko

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

1 gainerako; 2 goi(ti)ko

OEHko datuak [laburduren azalpena]

garaitsu a) izena 6 aldiz ageri da: Lab EEguna ("Ez datoz ta Elizarako garaitsua da"); Etxde JJ 3 ("Datorren urtean garaitsu ontararte", "Garaitsu ontan Athoroko auzoaldera irixten ari ziran", "Garaitsu artan Ligira bialdu zuten apaiz eta andik berriz Larrainera"); MEIG 2 ("Segiziokoen artean ez daude soilik bere garai eta garaitsukoak", "Hobeki esan, gure garaitsuko jendeak (belaunaldiaz mintzatzen ausartzen ez) du zorra"); b) izond. 'garailea' adierako garaitzu 3 aldiz ap. Echta Jos: "Eriotzea bere aurrean, / Sarri euki dau deittuten, / Barre egin da, / Ikusi oida, / Garaitzu [=victorioso] beti urteten", "Zelan urten garaitzu atx-zorrotzetan olatuaren gora-bera errimeakaz?", "Ona Karlos-geizto, bere arrokeria guztiakaz azpiratuta: Martin-zaldik, ollar garaitzuak [=vencedor] lez, kukurruku abesau eban egun atan"; eta 'jasoa (fig.)' adierakoa behin, ap. Onaind in Gazt MusIx: "Lenengo ahapaldietan, gorde ta agiri, kukuka dabiltza jolas-zurrean; gero, bertso-kantu garaitsuenakin, alkarren arteko eder ta doaiak abesten ditute".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

garaitsu a) iz. 2: Etxde ("Biharamonez, ordea, garaitsu berean, Txanton, berriro ere, bere laguntzaileekin, Etxezarreta jaunaren atezainarekin zen", "Iturriaga ezta izan euskaldun alegilari bakarra, garaitsu artan euskaldun zenbait izan baitziran poesi tankera onen ereille"); b) izond. 4: E. Urroz ("Onela paketsu ta garaitsu diran kantak Eliz ta gizaldiak geyago ta geyago, zabaldu ditzaten"); Zug ("Eta orrela irabazi zituzten Jesus'ek eta bere Amak Berpizkunde garaitsuaren aunditasunak"); Onaind Virgil ("Orain dakuskizun toki auetara, ots, arresi garaitsu ta Kartago berriko uri indar-kementsu ontara iritxi ziran iges zetoztenak"); D. Amundarain ("Haien erreguen bitartez, gu bidelari goazeneko Eliza garaitsu dira"); garaitsuki 1: I. Zaldua ("Eta gudak garaitsuki eragiteko, edonon ahaide nagusi edo gudalburuak sortu ziren").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

garaitsu : AB50 1 (época) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec; HiztEn; LurE; AB38; Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

garaitsu : DRA (ocasión o tiempo aproximado); PMuj DVC (1 supremo, sumo, altísimo, muy elevado, sublime, eminente, excelso, prócer 2 triunfador, triunfante, vencedor, victorioso, campeón 3 garaitsu artan=por aquel entonces; garaitsu ortan=casi en ese tiempo); garaitsuki : PMuj DVC (triunfalmente, victoriosamente) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt; ElhHizt; HiruMila; EskolaHE; Lur EG/CE eta EF/FE; Casve EF; HaizeG BF; Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

garailea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

garaitsu a) izena 6 aldiz ageri da: Lab EEguna ("Ez datoz ta Elizarako garaitsua da"); Etxde JJ 3 ("Datorren urtean garaitsu ontararte", "Garaitsu ontan Athoroko auzoaldera irixten ari ziran", "Garaitsu artan Ligira bialdu zuten apaiz eta andik berriz Larrainera"); MEIG 2 ("Segiziokoen artean ez daude soilik bere garai eta garaitsukoak", "Hobeki esan, gure garaitsuko jendeak (belaunaldiaz mintzatzen ausartzen ez) du zorra"); b) izond. 'garailea' adierako garaitzu 3 aldiz ap. Echta Jos: "Eriotzea bere aurrean, / Sarri euki dau deittuten, / Barre egin da, / Ikusi oida, / Garaitzu [=victorioso] beti urteten", "Zelan urten garaitzu atx-zorrotzetan olatuaren gora-bera errimeakaz?", "Ona Karlos-geizto, bere arrokeria guztiakaz azpiratuta: Martin-zaldik, ollar garaitzuak [=vencedor] lez, kukurruku abesau eban egun atan"; eta 'jasoa (fig.)' adierakoa behin, ap. Onaind in Gazt MusIx: "Lenengo ahapaldietan, gorde ta agiri, kukuka dabiltza jolas-zurrean; gero, bertso-kantu garaitsuenakin, alkarren arteko eder ta doaiak abesten ditute".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

garaitsu a) iz. 2: Etxde ("Biharamonez, ordea, garaitsu berean, Txanton, berriro ere, bere laguntzaileekin, Etxezarreta jaunaren atezainarekin zen", "Iturriaga ezta izan euskaldun alegilari bakarra, garaitsu artan euskaldun zenbait izan baitziran poesi tankera onen ereille"); b) izond. 4: E. Urroz ("Onela paketsu ta garaitsu diran kantak Eliz ta gizaldiak geyago ta geyago, zabaldu ditzaten"); Zug ("Eta orrela irabazi zituzten Jesus'ek eta bere Amak Berpizkunde garaitsuaren aunditasunak"); Onaind Virgil ("Orain dakuskizun toki auetara, ots, arresi garaitsu ta Kartago berriko uri indar-kementsu ontara iritxi ziran iges zetoztenak"); D. Amundarain ("Haien erreguen bitartez, gu bidelari goazeneko Eliza garaitsu dira"); garaitsuki 1: I. Zaldua ("Eta gudak garaitsuki eragiteko, edonon ahaide nagusi edo gudalburuak sortu ziren").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

garaitsu : AB50 1 (época) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec; HiztEn; LurE; AB38; Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

garaitsu : DRA (ocasión o tiempo aproximado); PMuj DVC (1 supremo, sumo, altísimo, muy elevado, sublime, eminente, excelso, prócer 2 triunfador, triunfante, vencedor, victorioso, campeón 3 garaitsu artan=por aquel entonces; garaitsu ortan=casi en ese tiempo); garaitsuki : PMuj DVC (triunfalmente, victoriosamente) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt; ElhHizt; HiruMila; EskolaHE; Lur EG/CE eta EF/FE; Casve EF; HaizeG BF; Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

garailea.

Euskaltzaindiaren Arauak

garaitu, garai(tu), garaitzen. du ad.

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

garaitu, garait(u), garaitzen

Euskaltzaindiaren Arauak

garaitu, garai(tu), garaitzen. du ad.

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

garaitu, garait(u), garaitzen

Euskaltzaindiaren Arauak

batez ere Bizk. 'garaipena'.

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Bizk. batez ere. Ik. garaipen

Zerrendakoaren pareko forma(k)

ik. oharra, s.u. garaile

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan garaitzapen sarrera (JFlor: "1212 gurutzearen garaitzapena euskaldunakin, Nabasen").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

garaitzapen EB 9: Azurm 3, adib.: "proletalgoaren garaitzapena", "Sihanouk ez da bereziki aurrera-zale agertu izan orain arte, baina haren aberriaren 'beregaintasun, neutraltasun ta lur-osotasunaren aldeko burruka' guztiz iruditzen zaio Ho Tschi Minh-i garaitzapena opatzeko duina"; UZEI: "razionalismoaren eta enpirismoaren garaitzapena metafisika klasikoaren gain"; M. Ugalde: "Bohemio bizitza eta garaitzapena elkartu zituen"; J.L. Agote: "Azken batean, ehorzketaren garaitzapena, fetxa batzuez geroztik santutegietako iturri termaletan botatako txanponen arrastorik ez agertu izana eta landako tenpluen gainean otoiztegiak eraikitzea bat datozenez..."; J.M. Irigoien: "Don Kosme, bere garaitzapenaren egun bezperan, tratu izenpetu gabe hil zen"; Egin 1982: "Frantsesen kontra lehenik eta amerikanoen aurka gero, gogor jokatu zuen Giap generala, aintzindari gisa beti, garaitzapen haundiak lortuz"; G. Ansola: "Politika aldetik, berriz, bistan dago, Israel erresumarekin duten hauzia eta borroka irabazpidetan eta garaitzapen bidetan aurreratzeko dabilkiten izkilua dela petroleoaren harma ikaragarria".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

garaitzapen : DFrec 8, AB38 7, AB50 5 // Ez dugu aurkitu ap. HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

garaitzapen : HaizeG BF (victoire), Lh DBF (victoire), PMuj DVC (victoria, triunfo, vencimiento) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. garaipen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-pen/-tzapen.

Kategoria

iz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze/-pen/-tzapen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ipar. Ik. garaipen.

Kategoria

iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-z bidezko adlag.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

g/j

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izlag.

Forma baten adiera(k)

heldutasunera iritsia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ager. banarekin jaso dira garautu (Añ GGero), garandu (Arti MaldanB) eta garaundu (Gand Elorri)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

3 aldiz agertu da garandu (E.Erkiaga Jaioko dira; HABE #mdash# bizkaierazko testu batean)

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

HiztEn-LurE: garautu

Euskaltzaindiaren Arauak

garandu, garan, garantzen. Bizk. du ad. 'aleak kendu'.

Informazio osagarria behar da, erabakia oinarritzeko

ik. garandu / garaundu / garautu

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Orain arte erabili gabea da, baina gaia ere bai

erabili gabea da esku arteko testuetan, gaia baita erabili ez dena.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

gurbitzaren fruitua.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

garantia (eta garanti) 3, B-G-EB: Kk Ab II: "Dirutza ain aindiyari erantzupen edo garantiya ipiñi bihar yakola"; NEtx Nola: "Aurrerapen onen babes edo garantitzat"; Arti Tobera: "Judizioak garantia guztiak eduki detzan, soldado konpainia bat etorri da".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB (eta B-G 4) dira garantia 35: EAEg 1936 2, Zam 2, NEtx Nola, F. Krutwig, D. Amudarain, Deia 1983, EGA 1984, Egin 1979, Egoeraren definizioa, GAO 1990 5, Hemen 1988 2, Herr 1987, I. Uria, J. Agirre, J.J. Zabaleta, J.M. Angulo, J.M. Torrealdai 3, KultUrtekaria 1985, M. Gartzia, MerkatalEZ 1987, OinEntz/3, TeknMet/1, X. Mendiguren B., X. Mendiguren E., UZEI, Egunk 1991, K. San Julian; garantizatu 30: G. Nazabal, GIE, I. Lamarca, KultUrtekaria 1985, UZEI, HezkSaila 1984, P. Agirrebaltzategi, V. Huici, M. Ruiz de Aostri, Egin 1982, GAO 1990 8, J. Agirre, K. Aulestia, Hemen 1988, P. Aristi, Soziologia, UZEI 5, Egunk 1991, ArrPress 1993 // Testuinguru batzuk: garantia : EAEg 1936: "Aitatutako epean aukera egingo ez balu, garanti-agiria jaso bearko luke naitanaiez"; Zam: "Ta presidentetasun oregaz eztakigu zeinbat garantien kontu emon bearko daun berak; baña berari ez ei deutsie emongo, garantion yagola-bearragaitik, urtean aloger bat baño geyago"; F. Krutwig: "Gure herriaren elkhartzean, gure populuaren batasuna ta nazionalitate guztien elkhartasuna, gure kausaren funtsezko garantiak garaipen seguruarentzat dira"; J.M. Torrealdai: "Askorentzat, erlijioa herri bakearen garantia da"; KultUrtekaria 1985: "egitura sendo eta profesionala larritasunik gabe finantziatzeko garantia osoa eskaintzen dio"; TeknMet/1: "garantia handiko egiaztapenak lortzen dira erregelaz"; EGA 1984: "lege berriak eskaini behar ditu zenbait garantia"; OinEntz/3: "Zenbait herrialdetan bada Garantia Kostituzionalen Tribunal bat"; X. Mendiguren E.: "gure askatasunaren garantia eta zutabe bakar-bakarrak diren gizon-emakumeoi..."; Deia 1983: "Sari bat irabazitakoan, agiri bat daramazu nolabait, aritu eta trebeak direnen baieztapena, garanti antzeko bat..."; Egin 1979: "gure hirurogeitabost kooperatiben arteko elkartasuna ez da falta eta, hau gure taldearen garantiarik onena da"; J.J. Zabaleta: "Eskolak ikasturtea hasterako garantia gutxieneko batzuk eskatzean,'sine die' atzeratu ziren"; Herr 1987: "Nahi luzkete ere garantiak eta laguntzak ardietsi"; X. Mendiguren B.: "giza eskubideak errespetatuko dituzten garantiarekin"; GAO 1990: "Kontutan hartuko dira nahiz garantia orokorrak, entitate bakoitzari dagozkionak edo enpresa edo enpresa lizitatzaileen historialari buruzkoak"; garantizatu : GIE: "Sare bakarraren arazoa, besterik gabe planteatzea, sofisma bat izan daiteke, bapatean euskaldun sare publiko bakarra ez bada garantizatzen"; KultUrtekaria 1985: "diru-laguntza jasoko duela garantizatzen du"; HezkSaila 1984: "dohaintasunaren bidetik aurrera egiten duela garantizatzeko"; K. Aulestia: "Monarkiaren figura politikoak garantizatzen du, nolabait, puskatze hori ez ematea"; I. Lamarca: "herritarren eskubideak onetsi eta garantizatzen dituzten gizartearen helburuak eta iharduera-printzipioak zeintzu diren esanez"; V. Huici: "lan-postuak garantizatuaz"; GAO 1990: "aireztapen bortxatuak azalera m2ko 15 m2/ordu aire berriztapena garantizatuko du"; P. Aristi: "Horrek ez dirudi egiteko modukoa euskarazko literaturan, non adiskide edota amaren mirespena bakarrik garantizatua dagoen"; Soziologia: "Gatazkaren teorikoek salatzen dute ikasmaila bat lortzeko betebehar asko gaitasuna garantizatzeko behar den baino urrunago doazela".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

garantia : DFrec 34 (eta garantiapoliza 2), AB38 4, AB50 20, HiztEn (ik. berme), Euskalterm 42; garantialdi : Euskalterm ; garantibide : DFrec 1; garantizatu : DFrec 24, AB38 4, AB50 18, Euskalterm 4 // Ez dugu aurkitu ap. LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

garantia : EuskHizt, HiruMila (ik. berme); garantizatu : HiruMila (ik. bermatu) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: Ik. berme / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: garantía.

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

nazioarteko forma da.

Kategoria

iz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: garantizar.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

garantiza, garantizatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Erabileremu dialektala

Heg.

Forma baten adiera(k)

bermatu.

Lexemen erregulartasuna

-in-/-ñ-

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz (cf. BAgiria 2004-01-30): garapen iraunkor .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

garapen eramangarri 2, GAO 1994 ("mendiaren aniztasuna eta ekoizpena bermatzen ditu "garapen eramangarriaren" irizpideak erabiliz", "Baso Administrazioari dagokio mendien erabilera eta ustiaketa antolatzea, sustatzea eta kontrolatzea lehengai berrigarrien sorburutzat hartuta, garapen eramangarriaren irizpideetan oinarrituta eta basoen herri eginkizuna errespetatuta"); garapen eusgarri 3: Berrietan 1996 ("azkenik plan hori urte batzu beranduago onartu zelarik eta ingurugiroaren babes eta garapen eusgarrirako baliabideen aldetik nahiko murrizketa handiak sufritu izan dauzelarik"), Garapen turistikoa 2 ("Beraren helburua babespena eta garapen eusgarria bateragarri bihurtzea da", "Garapen eusgarriari mesede egin diezaioketen iharduera errentagarriak"); garapen eutsigarri 6: Ingurugiro 1997 3 ("leku bikainak dira kontserbaziorako eta garapen eutsigarrirako metodoak entseiatu eta frogatzeko eskualdeka", "horretarako, garapen eutsigarriari loturiko alderdiak garatu beharko dira", "Biosfera Erreserban garapen eutsigarriko eredu bat ezartzeko formulak"), Euskararen Unibertsoa 3 (adib.: "garapen oso eta eutsigarriak", "garapen oso eta eutsigarriaren bila joan behar du"); garapen sostengarri 2, Lur eta Ingurugiro ("badakigu, baita ere, Ingurugiro-Hezkuntza birplanteatu behar dugula garapen sostengagarri eta gizatiarrago baterantz zuzentzeko, ingurugiroa, garapen sostengagarria eta hezkuntza aldagai interdependenteak direlako").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

garapen iraunkor : Euskalterm 1 (2004-02-17an forma bakarrean bildu ziren lehenagoko hiru aukerak: g. iraunkor / mantengarri / jasangarri) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdaretako formak

es desarrollo sostenible; fr (GDT): devéloppement durable; EuroDicautom: développement supportable, développement à long terme, développement soutenu, développement viable à long terme, écodéveloppement; en (GDT): sustainable development; Ez dugu aurkitu ap. it (S. Carbonell), de (Langenscheidts).

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

BAgiria (2004-01-30): "garapen iraunkorra erabaki da erdarazko 'desarrollo sostenible', 'devéloppement durable' kontzeptua euskaraz adierazteko".

LB: 65; ETC: 158.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: garapen-plan (Ekon.) plan de desarrollo / Adorez: garapen-plan orokorra: plan general de desarrollo / Labayru: Garapen-plangintza: Planeamiento de desarrollo / NolaErran: plan de relance ou de redressement de l'économie ekonomiaren suspertzeko plan. // Euskalterm: garapen-plan, garapen-plan berezi (Zuz. eta Admin.) termino onartuak dira.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-plan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa garapen eta plan sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

gararazi, gararaz, gararazten. du ad.

Euskaltzaindiaren Arauak

garatu, gara, garatzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

garatu, gara, garatzen