Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Izenondo erreferentzialak

-ar izond. erref.

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Biol.

LBeh (2013-06-10): gastroenteritis 82: Consumer 12 (adib.: “Laugarren egunean, elikagai kutsatuak jatearren transmiti daitekeen Salmonella enteriditis bakterioak probokatutako gastroenteritisa nozitu zuen senarrak”), Berria 26 (adib.: “ez zuen jokatu, gastroenteritisak jota zegoelako”), EiTB 37 (adib.: “Gastroenteritisak jota dago eta ez da Lezamako berdegunean agertu”), Jakin 3 (adib.: “Ez da ona gastroenteritisarekin zaudenean haragia jatea”), Argia 4 (adib.: “Birus batek urdailari erasaten diolarik, gastroenteritisa sortzen da”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: gastroenteritis 49: Berria 48 (adib.: “Gastroenteritisak jota ingresatu zuten San Miguel klinikan, eta gazura jarri zioten”), Xabier Mendiguren Elizegi (“Gastroenteritis bat izango da”).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es gastroenteritis / fr gastro-entérite: Elhuyar: gastroenteritis / Nolaerran: urdail eta hesteetako gaitz / Zehazki: gastroenteritis / Labayru: gastroenteritis / Adorez5000: gastroenteritis.

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta beste gabe onartzekoa

Formak gutxieneko baldintza betetzen du, eta onartzekoa da Med. markarekin.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Med.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

LBeh (2014-04-03): gastronomo 37: Elhuyar (“Elikagai baten zentzumen-analisiaren metodoa garatzeko, adituak biltzen dira -ekoizleak, gastronomoak, teknikariak, eta abar”), Consumer (“Gastronomo adituen arabera, ongarriak jakia kontrastez edo ezaugarri berezi batez aberastu behar du, osagai nagusia inola ere indargabetu edo ezkutatu gabe”), Berria 3 (adib.: “Mafiari lotuta gehienetan, gastronomo onen irudia eman dute italiar kutsuko film amerikarretan”), EiTB 27 (adib.: “Ekoizle, sukaldari eta gastronomo talde batek Illarrako Kofradia sortu dute jan-edana gustuko duten pertsonekin batera”), Argia 2 (adib.: “Eta gibel gizen hori goretsiko dute gero gastronomo delakoek Eguberriko txitxipapetan, nahiz eta Michael Moorek gaztigatua dien ankerkeria ez dela jaia”), DiarioVasco 3 (adib.: “Gastronomo ezaguna Iparraldean jaioa da baina bere aiton amonak getariarrak ziren”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: gastronomo 7: Xabier Olarra 4 (adib.: “’Arren eskatu beharra daukat, jauna’, argitu zion gastronomo handiak, ‘ohar zaitezela ez dudala esan afaltzen ari nintzenik, baizik afariaz gozatzen’”), Jose Morales (“gastronomorik ahozurienaren gustua asebetetzeko moduko bazkariak ematen zituzten”), Edorta Agirre (“Bide beretik, oraingo goi-sukaldari eta gastronomoek, aurrekoek ez bezala, tokian tokiko sukaldaritzak ez dituzte jotzen gainditu beharreko azpi-kulturatzat, inspirazio-iturri gisa baizik”), Ramuntxo Etxeberri (“Ondotik, arraultze frijituak eta txistorrak: 'longaniza' deitzen zirela zioen bertako gastronomoak”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es gastrónomo / fr gastronome: Elhuyar: gastronomo / Nolaerran: gastronomo; (gourmet) ahozuri, mokofin / Zehazki: (especialista en gastronomía) gastronomo, sukaldaritzan aditu; (aficionado a comer bien) ahozuri, gourmet, mokofin / Labayru: (especialista en gastronomía) gastronomo; (persona aficionada a comer bien) gastronomo; (sibarita) ahofin, mokofin, ahozuri, mokozuri / Adorez5000: gastronomo.

Nazioarteko forma da

Nazioarteko forma da eta beste gabe onartzekoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Zool.

LBeh (2016-10-26): gastu(-)muga 38: Elhuyar, Berria 6, EiTB 31; ez dugu gastu(-)sabai formarik aurkitu.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: ez dugu aurkitu gastu(-)muga, gastu(-)sabai formarik.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: gastu muga (gastu sabai*).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta adibide gisa jasotzekoa.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa sartzekoa gastu sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: Ik. kolaka / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

(arrain-mota).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GATAZKAN. a) Luchando; disputando. Aberekeria zen gathaskan adimenduarekin. Hb Egia 91. Huna nun aitzinera duen oixtiko erostun hura bera, lehenbizikoa. Hasten dira berriz gataskan. JE Bur 170. Orregatik, kataskan oldartu ta nekez ukaturik, azken-beltzean alaba eskeñi zun. Zait Sof 26. Anai-arrebak gataskan ari dira. Mde Pr 70. Zakurrak elgarrekin gataskan ari direlarik, otsoak ardia jaten. EZBB II 136. b) Esforzándose. Katazkan (aleginka) alegina egiten dutenek. Zait Plat 6

adib: bitartekari iz. Bitartekoa, arartekoa. Nazio Batuen Erakundeak gatazkan bitartekari lana egiteko borondatea agertu du. Zuzenean erosten zituen artelanak, bitartekaririk gabe.

gatazkan 300: Aizu (“Aberatsak gatazkan daude pobreen aurka”), Deia (“bi urtez dabil gatazkan langileekin”), Consumer (“industria beraren interesekin gatazkan dago”), Berria (“gatazkan jarraitu”)…

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gatazkan 192: Berria (“Gatazkan bizitzen jarraitu nahi izatea leporatu zion Galik Rabati”), Ibon Uribarri, Piarres Xarriton, Txema Ramirez de la Piscina, Martin Anso, Gotzon Garate, Jon Alonso, Karlos Zabala, Iban Zaldua, Joan Mari Lekuona…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gatazka sarreran.

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

eratorri onartzekoa, nahiz berria izan

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gatazka(tu), gatazkatzen.

Aditz-erregimena

da ad.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

gatibatu, gatiba, gatibatzen. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gatibatu, gatiba, gatibatzen

OEHko datuak [laburduren azalpena]

344 ager. guztira, adiera desberdinekin; formen arabera (adiera kontutan hartu gabe), IEko forma garbia gathib- da, baina gatib- eta kautib- ere erabili izan dira. Gn katib- eta katig- nagusi. Bko forma nagusia katig- da, baina katib- eta kautib- ere agertu dira. EBn gatib- bakarrik, eta behin. 1900 aurretik erabili da batez ere gathib - (104): 'preso (hartu)' adierarekin 67 ager.; 'amodioak etab. gatibatu': 37 ager.;, IE bakarrik (Lç, E, Ax, Harb, SP, Hm, Gç, MarIl, CatLuz, Gy, Zby, Arb, Laph, Elsb, Zerb, Ch, Lg, Dv, ES, Mat); gatib - (19): aipatutako bi adiera horiekin: G 8 (Ub), IE 11 (Monho, E, Ch, Arb Igand, Lf Murtuts) eta EB 1 (Arti Tobera; gatig - (12): bakarrik 'lotu, trabatu' adierarekin azaldu da: G 11 (VMg, Azurm HitzB) eta B 1 (Mg PAb); katib - (73): ia beti 'preso' adieran, behin 'haurdun egon' esanahian; B 7 (Añ, Zav Fab, Mg PAb), G 65 (Berron Kijote, Aran, Echag, Iraola, AA, Gco, Cb, Ub, Izt, Arr, Lard, Vill Jaink) eta 1 Añ CatAN; katig - (117): 'preso' eta 'lotu' adierekin azaldu da gehienbat; 'haurdun' behin (B); garai guztietakoa da: B (Otx, Añ, Astar, JJMg, AB, Echta Jos, Mg, Ag, fB, VMg, Itz, Ur, Gand, Zav, A BGuzur, Bilbao IpuiB, Erkiag, Akes) eta G (Mg, Xe, SMitx, Berron, Vill, Txill Let, Ag, Mok, VMg) nagusiki; EB (Arti MaldanB); kautib - (19): 'preso' eta 'amodioak etab. gatibatu' adierak dituela azaldu da beti, 1900 aurrean nagusiki: B 6 (Cb CatV, CatBus, CatLlo) eta IE 13(CatR, CatAe, CatSal, CatUlz, CatB, Legaz).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Agertu den kasu guztietan 'preso' esanahia du; gatibu - da forma nagusia, 17 ager.ekin, hauetako 15 EB; katibu - 4 aldiz aurkitu da, hauetako 3 EB; katigu - gutxitan baina euskalki desberdinetan azaldu da: B, G, IE (eta EBn hiru aldiz).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: gatib- 6; katib- 1; katig- 3; AB38: gatib- 6; katib- 4; AB50: gatib- 2; LurE-HiztEn: gatibu, gatibatu, gatibualdi, gatibutasun.

Jatorrizko forma

gatibu, katigu [gatibu hobestekoa da]

Berrestekoa da, erabat nagusitu ez den arren

Dudazko kasuetan, formetako bat hobesteko arrazoi pisuzkorik ez dagoenean, Euskaltzaindiaren lehendiko erabakiari eutsiko zaio; hots: gatibu da hobestekoa. Bere lekuan ikusiko dira kateatu, katiatu, etab.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gat(h)u 119 aldiz jaso da: 2 ager.ez (It eta Or) beste guztiak IE dira; katu 333 aldiz agertu da: B, G eta EB; hots: IE/HM banaketa argiko kasua. Eratorri-konposatuak: basa gathu 1 (Egiat); gatu-hume 1 (Mde); katagorri 8 (Altuna, Kk; Or, Munita); katakuma 4 (A, Kk, Alzola); katakume 5 (Ag, TAg, MAtx, NEtx); katanarru 4 (Zav, Kk); katar 7 (Azc, Bilbao, Etxba; It); katatxuri 1 (Berron); kateme 1 (Arti); katu arrai 1 (Iraola); katu-ames 1 (Erkiag); katu-eme 2 (Otx, Erkiag); katu-larru 1 (Ag); katuarrain 4 (Izt, A); katuberar 1 (Izt); katutxo 7 (Bilbao; Ag, NEtx)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gat(h)u 19 aldiz ageri da, IE; katu (eta kata- ) 315 aldiz (B 21, G 58, GN 1, IE 1, EB 232, EgAs 12); eratorriak-konposatuak: basakatu 20; kata motz 1, katamotz 9; kata-larru 2, katanarru 1, katu-larru 1; katagorri(txo) 30, kattagorri(txo) 14; katamixar 1; katar 1; kateme 4

Ahozko erabilerak

EAEL 87. zk.: g- hasiak dira erabat BN, L, ZuAm (eta GNko 8 galdegune); k- hasiak A, B, G (eta GNko 18 galdegune)

Jatorrizko forma

gatu, katu [gatu hobestekoa da]

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. h. katu.

Baztertzekoa da, ez baita bizkaiera eta gipuzkera euskalkietakoa

k- da batera G eta B

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ipar. Ik. katu

Lexemen erregulartasuna

g-/k-

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gatza bota, gatza eman.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gatza eman, gatza bota (gatza egin ez da jaso ez OEH eta ez EEBS corpusetan)

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiaren Arauak

gatzarazi, gatzaraz, gatzarazten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gatzarazi, gatzaraz, gatzarazten

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gatzarri 7 ap. ZTC: (Geologia HE 1, Elhuyar Zientzia eta Teknika 4, Arrasateko Eskola Politeknikoa 1, Geologia DBHO 1); gatzarri 1 ap. EPG (Txillardegi); ik. Geologia HE paperezkoan: gatzarri ik. halita.

iz. Miner. Sin. halita.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-harri.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Mineralak.

Kategoria

iz.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

gatzarrizko meak.

Txostenaren laburpena

Ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gatzatzaile : HiztEn (gatzatzearen prozesua azkartzeko propietatea duen substantzia) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gatzatzaile : ElhHizt - HiruMila - PMuj DVC (coagulante) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, Lh DBF, DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal coagulante / coagulant formen ordainak: HiztHand - ElhHizt: koagulatzaile, gatzatzaile // HiruMila: gatzatzaile, gatzagarri // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG FB, Casve FE, PMuj DCV.

Eratorri-konposatu zuzena da, baina zalantzak daude hiztegian jasotzeaz

ez da testuetan jaso, baina eratorri erregularra da, eta premiazkoa izan liteke gaur.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gatzdun G 2 (Izt C); gazdun B 1 (Alzola Atalak); gaztun G 1 (TAg Uzt); ik. OEH argitaratuan gatzadun 1, G (Inza in Jaukol Biozk).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gatzdun B 1 (J. Garmendia); gatz-dun G 1 (A. Arrue).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gatzdun : HiztEn-LurE, Euskalterm 1.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-tz+d- monosilabo identifikagaitzekin

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gatz baga(ko) 9 (Añ, Mg, JJMg); gatz-bako 1 (Bilbao); gatzbako 3 (Ag Kr); gatz gabe 3 (VMg, JE); gatz-gabeko 1 (Sor Gabon); gatz-gabetu 3 (ECocin); gatzgabe 1 (Mg)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gatzbako 1 (G), gazbako 2 (Kirikiño, Egin), gatz gabeko 1 (S. Onaindia), gazgekeri 1 (Euzkadi)

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: gazbako 1; AB38-AB50: ø; HiztEn-LurE: gatzgabe(ko), gatzgabetasun, gatzgabetu, gatzgabetze; Euskalterm: gatzgabe.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-tz+g- monosilabo identifikagaitzekin

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ko: -gabe-ko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gatzgabe sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-gabe-tasun.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gatzgabe(tu), gatzgabetzen.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-tz+g-.

Atzizkien araberako erabakiak

-gabe-tu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

Jatorrizko forma

gatzobi, gatzaga

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Batez ere Zub.

Forma baten adiera(k)

gatzgabea, gatzila.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

entsalada.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

gatzotz/gatzoztu, gatzozten.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Erabileremu dialektala

Zub.

Forma baten adiera(k)

gezatu, gatzgabetu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.g.er.