Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gaur sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GAUR ZORTZI a) Dentro de una semana, de ocho días. Gaur zortzi itxaroten dot / zure burubidea. Azc PB 157. Gaur zortzi, goizean goiz, emendik orrerako bidea artuko degu. A Ardi 142. b) Hace una semana. Arkitu nindun nere adiskide batek gaur zortzi. Inza in Jaukol Biozk V. Urkiolan gaur zortzi. Enb 133. Bai, gaur zortzi igo zen. Etxde JJ 111

adib: gaur 1 adb. Gauden egunean, egun honetan. Ik. egun2. Atzo, gaur eta bihar. Gaur goizean. Gaur arratsaldean. Gaur gauean. Gaur eta beti. Gaur den egunean (Ik. gaur egun). Gaur bertan. Gaur zortzi etorriko da. Gaur zortzi joan zen. || zortzi 5 (Artikulurik eta kasu markarik gabe, gaur, bihar eta kidekoekin). Zortzi egun barru, zortzi egunera. Hilabete honen hamarrean, etzi zortzi, Donibane Garazin festa bat egitera doaz Euskal Herriko framazonak. Gaur zortzi itzuliko da lanera. || Duela zortzi egun. Gaur zortzi, ostegun goizaldera ohean hila kausitu zuten. Gure semea atzo zortzi ezkondu zen. Igandean zortzi etorri zen.

gaur zortzi 220: Deia 13 (“Gaur zortzi Zarauzko Arraio Irratian izan ginen”), Berria 147 (“Gaur zortzi, Ean hasiko dituzte poesia egunak, Medellingoekin alderatuta xumeagoak, ez ordea apalagoak”), EiTB 21 (“Aurrelari uruguaitarrak gaur zortzi, Elcheren kontra egingo du debuta Anoetan”), DiarioVasco 39 (“Datorren ostiralean, gaur zortzi, dantza garaikidearen emanaldia izango da”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gaur zortzi 69: Berria 51 (“Federazio Kopako finala, gaur zortzi, Athletic-Reala”), Iñigo Aranbarri 8 (“Gaur zortzi, pilota partida Eibarko Astelenan”), Patziku Perurena 5 (“Dena dela, gaur zortziko moro trazarik ukatu gabe, ikus ditzagun gure aurrekoek emandako argitasun batzuk”), Joxerra Garzia 2 (“Epaile itzal - eta izar-zale horrek karguak zeinen arinki banatzen dituen jakinda, nik hauxe opa diot neure lankideari: izan dezala lehenbailehen epaiketa, eta izan dadila epaiketa hori gaur zortzi egin zuen oposiziokoa bezain garbia”), Juan Garzia (“Orduan gaur zortzi arte, jaunak”), Bernardo Atxaga (“Liz eta Sara eskolako zuzendariaren senarrarekin geratuko dira Santa Barbaran, eta Josebak gaur zortzi egingo du bere irakurketa liburutegian Book Clubeko kideentzat, datorren asteazkenean”), Monika Etxebarria (“Gaur zortzi Anny ikusiko dut”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Asko erabili da eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke (bi adieratan). Bide batez, zortzi 5 sarreran jasotakoa gehiago nabarmentzea komeni da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da gaur sarreran.

Corpus eta hiztegietako datuak

Lematizazio-saio bat egin da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gaur-gaurkoz G 3 (Etxde: "Gaur-gaurkoz irakurle gutxitxo izango dittuzte idazle goitu-xamarrok", "Gaur-gaurkoz gure egitekoa Etxahunian zeok", "Orrela baldin bada, ikusten dut gaur-gaurkoz zure biotz gogorra bigunduko dun itzik eztagola"); OEH argitaratuan, gainera: SM Mogel ap. DRA ("Gañerako guzia, gaur-gaurkoez, dagoan bezela utziten du").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gaur(-)gaurkoz 19, EB eta G 3: K. Enbeita: "Gaur gaurkoz euskerak ez baitu itz egokirik daudenari eldu, denporakin etxekoa landuaz kanpokoak aienatu"; BoletinObSS 1971: "gaur gaurkoz daukan egitekoa ardurarekin betetzen saiatu nai luke"; E. Muxika: "Gaur gaurkoz ezinezkoa ekonomi aldetik, eta pastoral aldetik ez ain bearrezkoa, liburua eliztarrentzat danez gero!"; GIE 2: "Halere, gero azalduko ditugun arrazoiengatik, hau da, sare bakarra gaur gaurkoz ez delako posible, EIKEren irtenbidea, (...) irtenbiderik onena dela derizkiogu", "Gaur gaurkoz Eusko Legebiltzarrak ez du konpetentziarik eta indar politikorik Euskal Eskola Publikoa sortzeko beharrezko liratekeen legeak arautzeko"; Egoeraren definizioa 3: "Biztanleriaren % 30etik 40rainokoa euskara eguneroko bizitzan benetan ofizialtzearen kontra dago, gaur gaurkoz, euskararen egoera diglosiko orokor baten alde agertzen delarik", "Pertsona askorentzat ezinezko gauza da, gaur gaurkoz, euskararen gaztelaniarekiko nagusigoa onartzea", "gaur-gaurkoz erabat utopikoa dela"; UnescoAlb 1990: "Gaur gaurkoz ezin esan daiteke egiazko historia zientifikoa daukagunik"; J.L. Goikoetxea: "Gaur-gaurkoz, hutsune, ezintasun, gabezia guztiok ditugula, ikaslea kontzentziatzera jo beharko genuke, behar bada"; Azurm: "Gaur-gaurkoz, historiarik idazteko, problema haundia daukagu: azterketa monografikoen falta"; UZEI 2: "Interesgarri da seinalatzea, gaur-gaurkoz, funtzionari-izaerak eraentza edo erregimen juridiko desberdina suposatzen duela", "Konponbide zailagoa eskaintzen dute ordea, gaur-gaurkoz, berrikitan gureganaturiko zenbait extranjerismo (gehienetan anglizismo) eta, oro har, irentsi gabeko maileguk"; Txill: "Baina bego hori horretan gaur-gaurkoz"; Hitz-Elkarketa/1: "Azken eraikuntzaren (hots B-a delakoaren) azalpide horretaz jakina da adostasunik ez dagoela gaur-gaurkoz"; Etxde: "Beraz, ez da erreza auzi hau konpontzen gaur-gaurkoz behintzat"; Egin 1977: "Elkarteak berez, exekutiboa izan behar luke, nahiz eta gaur-gaurkoz hori ezinezkoa izan"; J.M. Zalakain: "Zarraoak ere ideia bera errepikatzen du: (...) '(egunkaria) gaur-gaurkoz egitea ezinezkoa da'"; J. Gartzia: "Bego horretan gaur-gaurkoz nire berri emate harrapatakakoa"; gaur-gaurkozko EB 1 (Azurm: "Gaur-gaurkozko baldintzetan, bada, Lukácsi dilema hori erreazionario huts iruditzen zaio").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gaur-gaurkoz : DFrec (gaur gaurkoz) 11, AB50 1, Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 25 (II.2.a): "Marrarekin idaztekoak [dira (...)] gorri-gorri(a) moduko bikoiztapen indargarriak (lehen osagaia deklinabide-atzizkirik gabe dutenak): (...) gaur-gaurkoz (...) Ikus AAAren 1. atala".

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gaur sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Maiztasuna

g.er.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-raino/-daino

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gaurdaniko .

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tik/-danik

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gaurdanik (eta -dandik 2, -dandikan 1, -ganik 1, -tandik 5) 33: B 5 (AB AmaE: "jentea jarri nai dot gaurdanik kontuan"; Azc PB: "gaurganik etxeko txoriak itxi bear dituez betiko tokiak"; Or 3, adib.: "Lazaro, gaurdanik eurea az, ez nirea"; Erkiag BatB: "Bere aragiaz ez da, gaurdanik, iñor atsegin-berotuko"); G 26 (Mb IArg I 5, adib.: "Gaurdanik artu behar dugun bidea"; AA 10, adib.: "Gaurdanik betiko utzi nai ditut"; Echag: "Gaurdandikan ikasten / bear degu asi"; It Fab: "Ez dezu artu bear, / jakizu gaurdandik, / zure adiskidetzat / gizon beldurtirik"; Aran SIgn: "Gaurdandik-asita"; Moc Damu: "Gaurtandik ematen dizut eskubidea"; Ldi IL 2, adib.: "bedi orixe gaurtandik munduko izkera bakar"; Ir YKBiz: "Gaurdanik gizon-arrantzale izango zera"; EA OlBe 2, adib.: "Betiko gabaz nere bizitza / estaliko da gaurtandik"; Etxde AlosT: "Gaurdanik ezteietara otsegiña ago"); IE 1 (He Gudu: "Gaurdanik, orai beretik"), EB 1 (Mde HaurB: "gaurdanik neurriak hartuko dituala"); Ik. OEH argitaratuan gainera Urqz: "Euki daizula gaurgaiñik neure kontua"; gaurdaniko G 1: Txill Let ("Txikizitutik orain artekoa bata, ta gaurdanikoa bestea").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gaurdanik EB 4: HizkLiter/BBB/3 ("Gaurdanik denok egingo dugu"), Argia 1983 ("gerorako ezin utzizko problema dela, gaurdanik pentsatzea, eta problema teknikoa da, hainbeste urteren buruan hainbat ikaslek zenbat irakasle euskaradun behar dituen"), Egin 1993 ("gaurdanik segurtatuko ez dena"), Egunk 1994 ("Gaurdanik Donostian hedatuta dago Ertzaintza").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gaurdanik : AB38 1, AB50 1, HiztEn, LurE (adlag. gaurtik aurrera; ik. gaurgoitik); gaurdanik(ak)o : LurE (AS: izlag. gaurtik aurrerako) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gaurdanik : EuskHizt (adlag. 1737. gaurtik aurrera, egundanik; ik. gaurgoitik, gaurgero), HiruMila, ElhHizt ('desde hoy, a partir de hoy, de hoy en adelante'), EskolaHE (adlag.), DRA (AS: (AN-est, G, ...) 'desde hoy'; gaurganik B-o-zig), PMuj DVC (ANG, gaurganik B = ya, desde hoy, desde ahora, de hoy en adelante); gaurdaniko : EuskHizt (AS: izlag. 1957); gaurdanik(ak)o : EskolaHE (AS: izlag.) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS: gaurdanik(ak)o / EuskHizt: AS: gaurdanik(ak)o / HiztEn: - / LurE: AS: gaurdanik(ak)o / ElhHizt: - / EskolaHE: AS: gaurdanik(ak)o

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ka-: -danik(ak)o.

Atzizkien araberako erabakiak

-ko: -daniko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gaurdanik sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'gaurdanik'.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: 1 izlag.: gaurko lanak. 2 adlag.: gaurko egin behar genuen hori.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS // cf. EArauak 20: "hau da Euskaltzaindiaren erabakia: Idazleen erabilera eta deklinabideko egituratze formala kontuan hartuta, garbi dago betiko dela forma egokia Euskal Herri osoari begira eta aditzondoa + ko forma dela hobetsi beharrekoa. Hortaz, gaurko, biharko... bezalaxe, atzoko, etziko, sekulako, luzaroko eta betiko bezalako formak dira aditzondoentzako hobesten direnak".

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gaur sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GAURKOAGATIK, GAURKOARENGATIK Por hoy. "(V-m) [...]. Zikintza andia dago ta ezeizu gaurkoagaitik iñora urten" A s.v. zikintza. Gaurkoagatik barkatu bearko. Ag G 350. Obe du, aita, gaurkoangatik utzi! Ill Testim 5. Itxain or, jaunak, Jaungoikuan Aingeruren batek ataratzen ete zaittuen, nik ez beintzat gaurkuagaittik! Etxba Ibilt 456. Gaurkoagatik, beraz, Pernando, / zaude zure ezurretan. NEtx LBB 370. Eguna zabaItzen asi din, eta gaurkoagatik joan egin bearko diñagu etxera. BAyerbe 136. Badakit Bizkaia emendik gertuago daukazuna; baiña gaurkoagatik eraman nazazu Oiartzuna. Zendoia 225

adib: afari lege, afari-lege Afari arina. (Batez ere afari legea egin esapidean erabiltzen da, jatordu hori egiteko betebeharra-edo nolabait bete dela adierazteko). Gaurkoagatik, egin dugu afari legea. Etxera iritsi, afari legea egin eta ohean sartu zen. Afari legea egin eta orbel gorriaren gainean etzan ziren. Gaua pasatzeko aterpea eskaini zioten, baita afari legea ere.

gaurkoagatik 21: Elkar (“Kaka zaharra”, bota dut elkarrizketatua zein izango den iragarri bezain laster, “itzal ezak traste hori, joder, eta jarri musika pixka bat gaurkoagatik”), EiTB 18 (“Erraldoi, utz dezagun gaurkoagatik”), Erlea (“Jon, badakit Bizkaia emendik gertuago daukazuna, baiña gaurkoagatik eraman nazazu Oiartzuna”), DiarioVasco (“Horregatik, bihar (gaurkoagatik) arratsaldeko 19:30etan udaletxe plazan kontzentrazioa burutuko dugu, auzipetuei gure babesa adierazteko», zioten atzo ezker abertzaleko kideek, herritarrei deia luzatuz”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gaurkoagatik 10: Berria 4 (“Bihar gaurkoagatik 1.800era edo igoko gara”), Anjel Lertxundi 2 (“Gaurkoagatik, hobe duzu eskolarik gabe”), Edorta Jimenez (“Gaurkoagatik kazetarien zeretik libre geratu nahi nuke - esan nion”), Joxemari Iturralde (“Ba, lehengo egunekoagatik eta gaurkoagatik”), Pako Aristi (“Berdin zaio, autoan egingo du lo gaurkoagatik”), Xabier Arregi (“Utz dezagun, gaurkoagatik, airean eskegita bera”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Forma lexikalizatua da eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da gaur sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gaurkoan adlag. h. gaur.

Euskaltzaindiaren Arauak

gaurkotu, gaurko(tu), gaurkotzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gaurkotu, gaurko(tu), gaurkotzen

gaurkotze 7: Gorka Bereziartua, Jon Rejado, Andoni Eizagirre, Haizea Barcenilla, Gontzal Agote, Josu Chueca, EiTB.com.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: gaurkotze 15: Berria 5, Herria, Pello Salaburu 5, Jokin Urain, Iñaki Zabaleta, Anjel Lertxundi, Filosofiako gida.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: actualización.

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-tze.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

erabilia da, eta premia dago.

Kategoria

iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GAURTIK (V, G, AN, L-côte, BN-lab; gaurdik V-gip; gaurti V-ger-m, G-goi-to-nav, AN-araq; gaurdi V-ger-och-gip; gaurrik V-ger-ple-arrig-oroz-m). Ref.: A Morf 503; EI 150. Desde hoy, a partir de hoy. "Gaurtik harat nere buruz naiz jokaturen (Gy)" Dv. v. GAURDANIK. Itzi gaurtik aurrera / taberna-zuloak. Zav Fab RIEV 1909, 38 (v. tbn. gaurtik aurrera en Izt C 139, Lard 364, Bv AsL 51, TAg Uzt 307, Basarri 149, Alzola Atalak 49). Gaurtik hara, nazaten kritika. Gy 202. Biok izan gaitean adiskide gaurtik. AB AmaE 399. Destaiña ta urruiñ guztiak gaurtik aurrerantzean aztu egizuez. Ag AL 161. Gaurtik aurrerako gizadi guziak. Inza Azalp 127. Gaurtik betiko / Ixan gaitezan zeuretzat. Enb 102. Olakorik gaurtik geiago uste eztagixuben. Otx 129. Gaurtik, nere aburuz, nola asi diteken azalduaz. Ldi IL 72. Gaurtik bost egunera luzeen dala [agiria] bidali. EAEg 4-1-1937, 721. Gaurtik hamar egunen barru. Mde HaurB 81. Mutil ori gaurtik "Bakarrekoa"-ren saltzaille barria dana? Erkiag BatB 30. Gaurtik erri-basoz / ez ikus ez arki ezpanendi. Gazt MusIx 191 (tbn. Onaind Ib. 208 gaurtik; Or Ib. 200 aurrera). Gaurtik, kontuak ziaro aldatuko zaizkitzu emen. NEtx LBB 139. Izen auxe artuko dut gaurtik gerorako. Berron Kijote 212. v. tbn. ForuAG 275. ArgiDL 163. Jaukol Biozk 97. Bilbao IpuiB 243. MAtx Gazt 100. Lazkano in Uzt Noiz 70. Gaurtikan: Azurm HitzB 30. Auspoa 39, 126. MMant 83

adib: gaur 1 adb. Gauden egunean, egun honetan. Ik. egun2. Atzo, gaur eta bihar. Gaur goizean. Gaur arratsaldean. Gaur gauean. Gaur eta beti. Gaur den egunean (Ik. gaur egun). Gaur bertan. Gaur zortzi etorriko da. Gaur zortzi joan zen. Malentxo, alaba zaharrena, gaur hamabost ezkontzen zait. Gaur arte (Ik. gaurdaino). Gaurtik aurrera (Ik. gaurdanik; gaurgero).

gaurtik 1721: Dia 23, Elhuyar 2, Consumer 2, Berria 847, Karmel, Argia 15, Laneki, DiarioVasco 281.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gaurtik 384: Berria, Herria, Elizen arteko Biblia, Pello Zabala, Iñaki Segurola, Agustin Otsoa, Edorta Jimenez, Josu Zabaleta, Patziku Perurena, Pako Aristi, Mirentxu Larrañaga, Joan Mari Irigoien…

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Gramatikak argitu beharrekoa

Gramatikari dagokiona (cf. gaurdanik arautua).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Asko erabili da eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke bihartik bezala (gaurdanik ere AS da; komeni da, halaber, atzodanik eta atzotik formak ere gehitzea AS gisa, zein bere lekuan, bihardanik eta bihartik dauden bezala: eta bihardanik ‘bihartik aurrera’ gisa definitzea, gaurdanik bezala).

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tik/-danik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da gaur sarreran.

Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenak.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gauss: HiztEn-LurE.

Erdaretako formak

Le Petit Robert: gauss; ez dugu aurkitu ap. Collins.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gauss: ZTCn, adib., "izarrarteko eremu magnetikoaren intentsitatea milioi bat edo bi gaussekoa izan daiteke (lurrarena gauss heren batekoa da)"; "gauss bateko eremu magnetikoa aplikatuz gauaren efektua desagertu egiten zela ikusi zen"; "Indukzio magnetikoaren unitatea Gauss da".

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Zientzia-unitateak eta Izen propiotikoak.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

kilo-.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Fis. (CGS sistemako unitatea).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gautar : ZTC 10.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak

Euskaltzaindiaren Arauak

gautu, gau(tu), gautzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gautu, gau(tu), gautzen

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gau(t)xo IE 2: Barb Sup ("Ameriketako oihanetan, gautxoeri <-ch-> lazta bat sartzen diotela [...] tigreak"), Zub ("Zapel hegal labur bat burian, Ameriketako 'gaucho'-en idurikoa").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gautxo (eta -ch-) 9: G 4 (Lab TOE: "Argentina'ko Teatroa egundaño gauza utsa izan da, Etxague kritiko aipatuak dionez, beti 'konpadrito, gautxo ta pulperia artean'"; JJIrazusta 2, adib.: "Aurretik, Andres, bere pamilia eta Elena atera dira; atzetik, Martin, Kaxilda eta Josetxo gautxoekin"; JKort: "Zerbantes'ek, beste idazle onekin batera, gaztelera batu zuan, Goethe batek doitxera edo alemanera, Shakespeare'k englandera eta Hernandez'ek 'Martin Fierro'rekin gautxoen izkuntza"); EB 5, OinEntz/1 (adib.: "poeman jendearen ustetan gaizkile den gaucho iradokia goraipatu zuen", "Abere zaintzako langintza guztietan aritzen den gizonari, tradizioz 'gaucho' deritza", "gaucho jazkera", "gaucho zaletasun").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gautxo : AB50 1, HiztEn, LurE // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gautxo : ElhHizt ('gaucho, -a'), EskolaHE (Pampako abeltzaina) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

gautxoen bizitza kontatzen duen poema.

Jatorrizko forma

eskola gauza eta tresna

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gauza izan. da ad.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gauza izan

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: da ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: (GAUZA) JAKINA IZAN. (3.a pers. sing.). Es (era, etc.) sabido, conocido. "Claro está, hori jakiña da" Lar, Añ. "Gizonkiak doazela lenean tentatus, engañatus, porfiatus, ta aun bortxatus, da xakina (332)" LE-Ir. "Gauza jakina da, c'est une chose connue" Dv. "Jakiña da (c.), no es extraño, todo el mundo lo sabe. Jakiña zan (c.), no era extraño, no podía ser de otro modo, todo el mundo lo sabía" A. "Kontu jakiña da ze pasau zan gure txabolapian" Elexp Berg. "Ori jakina zen (V-arr, AN-gip-5vill, B)" Gte Erd 178. Denaz geroztikan gauza bat hain jakina eta egun guztiaz bat-bederak frogatzen duena. ES 398. Gauza jakiña da zer suertatzen zaioten itxaso zabalean dabiltzanai. Lar SAgust 10. Jakiña zan [...] etxeko pelearako armatzen arkituko zala. Cb Just 95. Gauza jakina da, adiskidiak, ona izateko, pirmiak izan biar dabena. fB Ic I 60. Beinik bein yakina da, eta itsuak bere baakusde eze, iñori okerrik eztakarroiola. Añ EL2 7. Ori da gauza jakiña jakitearekin lurra dagoala gatzez, sufrez eta beste onelako gauzez betea. It Dial 120 (Ur jakiña, Dv yakina; Ip ezagütia). Da gauza jakiña / auntza ere dala gizonarentzako Jainkoak egiña. Izt C 189. Aldiz gathuari, gauza da yakiña, / gure arrazak dio fornitzen koziña. Gy 220. Yakina denean sinhesteak egin dituela Franziako izpiritu zahar hautuenak. Hb Egia 125. Ez da jakiña gure bizitza / denborak duela aitutzen. AB AmaE 101. Jakina zan onek morrosko biok noizbait egingo ebena burruka. Echta Jos 45. Yakiña da, yuduentzat larunbata zala yai-eguna. Ir YKBiz 103n. Auek ere Iainkoak egin zitula iakiña da. Or Aitork 363. Ori ezin uka, gauza iakina da-ta. Zait Plat 102. Gauza jakiña da Dario de Regoyos Durangon bizi izan zala. Alzola Atalak 138. Jakina denez, eredu honek bere eragina izan zuen. In MEIG VI 32. Izenak eta obrak, gauza jakinegia da, ondorengo eta oinordeko politikoen premian izaten dira. MEIG IX 43. v. tbn. Ub 137. AA I 539. Dh 190. JJMg BasEsc 137. Astar II 255. Lard 93. Aran SIgn 44. Arr May 13. Ud 68. Sor Bar 21. HU Zez 107. Ag G 332 (AL 37 iakina). Kk Ab I 107. EusJok II 152. Jaukol Biozk X. Enb 122. Zerb IxtS 25. SMitx Aranz 71. Lek SClar 140. NEtx Antz 139. Vill Jaink 130. Osk Kurl 95. Gazt MusIx 167. Lab SuEm 170. Agirre in Xa EzinB 127. Berron Kijote 169. JAzpiroz 216. Galdu-ta ere, jakiña ginun / pin zirala jokatuko. Or Eus 234. (Con reduplicación intensiva). Ta nai dutela iakin-iakiña da. Or Aitork 268. (jakinekoa izan). Egintza Katoliko-lana egun auetan jakiñekoa dezu. NEtx Antz 78. Aren erantzuna jakiñekoa izan zan. MAtx Gazt 88.

adib: erdarakada iz. Erdaratik hartutako edo erdarak eragindako hitz edo joskera, euskaraz arrotz gertatzen dena. Ik. euskarakada. Frakaso, derrota eta antzeko erdarakadak. Erdarakadaz jositako liburua. Erdarakadak saihesteko. Gauza jakina da beste erdara batetiko erdarakadek ez gaituztela asko mintzen. || jakin, jakin, jakiten 3 (Era burutua izenondo gisa). Gauza jakina da erlijio liburuak ditugula batez ere ugari. Jakina denez, bi aldiz agertu da liburu hori.

gauza jakina da 316: Aizu 7, ElCorreo, Deia 9, Elhuyar 9, Elkar, Consumer 45, Berria 115, EiTB 27, Euskaltzaindia 7, Jakin 15, Karmel 3, Argia 54, Laneki, Erlea 10, DiarioVasco 12.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gauza jakina da 247: Herria 21, Berria 33, Jon Alonso 13, Juan Martin Elexpuru 13, Josu Zabaleta 10, Xabier Arregi 8, Iñaki Iñurrieta 8, Jose Morales 8, Imanol Zurutuza 6, Anjel Lertxundi 5…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Asko erabili da, esaera da eta azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da gauza sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. izond.

LBeh (2014-04-03): gauzagarri 48: Consumer (“Komeni izaten da, beraz, zerrenda txiki bat egitea nork bere motibazio nagusiekin, eta epe motzeko helburu gauzagarri bihurtzea”), Berria 31 (adib.: “eta bestalde, eragile politiko guztien akordioaren bidez marko juridiko berri bat lortzea, non erabakitzeko eskubidea jasoko den eta non proiektu politiko guztiak gauzagarriak izango diren”), EiTB 6 (adib.: “Nolanahi ere, erakunde armatuak ohartarazi du proiektu politiko "guztiak", "independentzia barne", "gauzagarri direnean" utziko dituela armak”), Argia 9 (adib.:” Euskal Herriaren nazio izaera aitortuz, proiektu politiko guztiak gauzagarri bilakatzea bermatuz”), DiarioVasco (“Euskararen normalizaziorako plana arlo guztietan dabilen jendearen artean egin da eta Udala ziur da plana aberatsagoa, errealagoa, gauzagarriagoa eta hobea izango dela”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: gauzagarri 20: Berria 14 (adib.: “Madrazoren esanetan, politikagintzako alde guztiek onartzeko moduko proposamena da eta horregatik da gauzagarria”), Juan Garzia 2 (adib.: “Bere tasun kimikoen gauzagarri, badu proteinak berariazko ezagutze-gune bat, eta hark gaitzen du, hain zuzen, konposatu jakin bat finkatu eta eraldakuntza kimikoa katalizatzeko”), Edorta Jimenez (“Bada, Irujo ministroak Galindez gau-ehiztaria bidali du Madrilera, faxistatzarra bila dezan eta horrela trukea gauzagarri bihur dadin”), Amaia Lizarralde (“Eta eztabaida, derrigorrean, eraman egin behar da maila zientifiko hutsetik sozialki gauzagarria denaren esparrura”), Iban Zaldua 2 (adib.: “Adibidez, euskararen desagerpena gauzatuko dela, hori hain epe laburrean nola gerta daitekeen ez dakidan arren; edo, zerbait gauzagarriagoa imajinatzearren, une horretan bertan amaituko dela euskal literatura”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta erabilia.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-zale.

Euskaltzaindiaren Arauak

gauzatu, gauza(tu), gauzatzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gauzatu, gauza(tu), gauzatzen

gauzatxo 9: Sustrai Colina, Oier Guillan, Irune Berro, Irune Lasa, Maria Silvestre, Idoia Etxeberria, Erlantz Urtasun, Joxe Iriarte, Ibon Gaztañaga.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: gauzatxo 89: Berria 2, Iñaki Mendiguren 12, Josu Zabaleta 7, Sonia Gonzalez 4, Joxan Elosegi 4, Jon Muñoz 3, Jose Morales 6, Bego Montorio 3, Koro Navarro 3, Iñaki Segurola 2, Jon Arretxe 2, Fernando Rey 2, Itxaro Borda 2, Irene Aldasoro 2, Jon Alonso, Lopez de Arana, Karlos Zabala, Iban Zaldua, Ana Urkiza, Juan Martin Elexpuru, Jesus Mari Mendizabal, Elizen arteko Biblia, Antton Olano, Hasier Etxeberria, Patziku Perurena, Alberto Ladron Arana, Joxemari Iturralde, Inazio Mujika Iraola, Joxerra Garzia, Unai Iturriaga, Joan Mari Irigoien, Aitor Arana, Gotzon Garate, Julen Gabiria, Harkaitz Cano, etab.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-txo osaerako librea.

Atzizkien araberako bereizketa semantikoak

adierazkorra da, eta sartzekoa.

Kategoria

iz.

Mailak

Adkor.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze/-keta/-pen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gauzeztankeri 1 (Bilbao IpuinB: "ez dakit zenbat gauzeztankeri"); ik. OEH argitaratuan gauzaeztandu , gauzezta , gauzeztatu testu-lekukotasunik gabeak.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gauzeztan B 1: B. de Arrizabalaga ("Jaungoikoagandik hartu eben agintepide biribilaren mugatzaile izan daiteken askatasunik danik be aintzat hartzeko zeharo gauzeztana dan leinua").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gauzaeztandu : AB38 1 ('inutilizar'), HiztEn, Euskalterm 4 (hauetan g. sozial: 'discapacitado social', gauzaeztanduekiko laguntza: 'auxilio a discapacitados'); gauzaeztantze : Euskalterm 2 (hauetan lanerako g.: 'discapacitación laboral'); gauzeztana : DFrec 1; gauzeztandu : AB38 1 ('inutilizar') // Ez dugu aurkitu ap. AB50, LurE.

Sektore jakin bateko informazioa

BizBerba: "gauzeztan: inútil" // SemafG 1997-10-14: "Ez uste kirolean gauzeztana nintzenik".

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gauza-eztan : DRA ('inútil, inservible, no válido'), PMuj DVC (B: 'nulo, incapaz, inepto, inútil, negado, inhábil, incompetente'); gauzaeztan(du) : ElhHizt ('inutilizar(se), invalidar(se), perder su valor'), DRA (gauza-eztandu: (B,G) 'inutilizar, invalidar'), PMuj DVC (BG: desvirtuar, invalidar, inutilizar; eta gauza-eztandu: (BG) 'inutilizar, invalidar, anular, deshacer, dejar en desuso'); gauzeztan : HiruMila ('inútil, incapaz, cobarde'); gauzeztandu : HiruMila ('volver(se) incapaz, inútil, insevible') // DRA: gauzezta ('inutilidad'), gauzeztatu ('inutilizar') // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Zerrenda osagarriak

BizBerba: "gauzeztan: inútil".

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-a+e-.

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Bizk.

gay 148: Berria 78, Argia 19, EiTB 51.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: gay 256: Berria 191, Herria, Luis Elberdin 27, Harkaitz Cano 13, Edorta Jimenez 6, Oskar Arana 4, Iñaki Arranz 2, Xabier Mendiguren Elizegi 2, Pako Aristi 3, Jon Arretxe, Patxi Iturritegi, Urtzi Urrutikoetxea, Aitor Arana, Patxi Zubizarreta, Txema Ramirez de la Piscina, Joan Mari Irigoien.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "gay".

Mailegu isiltzekoa da, aipatu gabe uztekoa

Bebil (erabili nahi duenak erabiliko du, baina ez dago hiztegi honetan jaso beharrik, ingelesa geratzen baita formaz nahiz ahoskapenez).

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

'ehun mota'.

LBeh (2016-10-26): gazatar 40: Berria 37, EiTB, Argia 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: gazatar 1, Jose Antonio Muijka.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: ez dugu aurkitu gazatar formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, automatikoa.

Onomastika batzordeak argitzekoa

Dena den, Exonomastika batzordeak argitzekoa. // Exonomastika Batzordeak onartua (2021-09).

Euskaltzaindiaren Arauak

Gazella.

Landare eta animalien taxonomi izena

Gazella

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: Ik. kazeta / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "gazeta h. kazeta".

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. kazeta.

Lexemen erregulartasuna

g-/k-.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gazi-geza, gazi-gozo.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gazi-geza, gazi-gozo

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-i(tu)+g-

Euskaltzaindiaren Arauak

1 adlag. 2 iz.

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

ahozkoan ezaguna da 'gazitegia' adierakoa, nahiz testu-lekukotasunik ez izan (ezta eremua zehazteko modurik ere).

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-kutxa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan gazitegi (A EY: "Hemen eztuk xingarrik, etxe huntako gazitegian saguak umeak azten ttik"; Egunaria 1957 ap. DRA: "Orok badakite nola egun batez piztu zituen (San Nikolasek) hiru haur, buxer batek bere gazitegian ezarriak"; Prop 1881: "Helduak ginen aiphatu dudan haragi gazitegira") eta testu-lekukotasunik gabeko gazikutxa .

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu gazitegi eta gazi-kutxa formarik.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gazitegi : HiztEn, LurE, Euskalterm 3 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gazikutxa : DRA (saladero), PMuj DVC (gazi-kutxa: saladero, salero, depósito de salmuera); gazitegi : EuskHizt, HiruMila (1 sitio, depósito en el que en las casas se guarda la sal, tocino, etc.; local para salar carnes, etc.; 3 ik. gatzunaska), ElhHizt (1 depósito o recipiente de sal, o de comida curada con sal, que hay en las casas; 2 saladero), EskolaHE, Casve EF (1 saloir; 2 dêpôt de saumure), HaizeG BF (saloir; eta gaxitegi), Lh DBF (saloir, dépôt de saumure), DRA (sitio, depósito en el que en las casa se guarda la sal, tocino, etc.), PMuj DVC (1 salero, salegar; 2 saladero, depósito de salmuera) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +