Euskaltzaindiaren Arauak

gazitu, gazi(tu), gazitzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gazitu, gazi(tu), gazitzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-txo ez-automatikoa.

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

aukeran gaziegia.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-tze.

Jatorrizko forma

gazta, gazna, gaztan- [gazta hobestekoa da]

Euskaltzaindiaren Arauak

gazna* e. gasna.

Forma berriagoa, bere euskalkian berritu-nagusitua

gasna da L-BNko forma, eta hau jasoko da, bere markekin

LBeh (2014-04-03): gazpatxo 52: Deia (“jardunaldi bitan dantza eta jai girorako aukera izango da, baina baita sokamuturra, umeentzako jokoak, gazpatxo txapelketa edota bazkariak ere”), Consumer 44 (adib.: “Nola egiten duen industriak gazpatxoa”), Berria 3 (adib.: “Gazpatxoa osatzeko, zati-zati egin tomateak, piper berdea, tipuleta eta baratxuri alea”), EiTB 4 (adib.: “Andaluziako gazpatxoa, erreboiloa plantxan, txahalki eskalopinak mostazarekin, arroza perretxikoekin eta Mallorcako 'tumbet'a, guztia Errioxako eta Ruedako ardoak lagunduta”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: gazpatxo 2: Herria (“Liburu gotorra, 320 orrialde, 500 euskal errezetarekin, axoa, xipiroiak, marmitakoak, euskal bixkotxa, gazpatxoa eta gure mahaietan aurki ditaizkeen mila gauza onekin”), Oskar Arana (“Abegi on gisara, lan askoko jatordua du pentsaturik, jaki askotakoa, orotarik, hasi gazpatxotik eta etxean egindako pekan intxaurrezko gozopileraino, eta haserretu egiten da, hobe esan sumindu, bere lehia guztia alferrekoa izan dela ikasi duenean”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es gazpacho / fr gaspacho: Elhuyar: gazpatxo / Nolaerran: - / Zehazki: gazpatxo / Labayru: gazpatxo / Adorez5000: gazpatxo.

Nazioarteko forma da, egokituz onartzekoa

Nazioarteko forma da, grafia egokituz onartzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

forma nagusiak gazta eta eratorriak (gaztagintza, gaztanbera, gazta-sasoi, gaztanola...) dira, 113 agerraldirekin. HMkoa da, G batez ere: B 8 (Azc, Mg, Otx, Balad, Erkiag), G 97 (Echag, It, Izt, Xe, Apaol, Sor Bar, A Ardi, Ag, Iraola,Or, Alz, Lab, Lek, Basarri, Uzt, Berron, Etxde, Ibiñ, NEtx, Salav, Munita) eta IE 8 (Mdg, FIr, Ox, Hb, ChantP); gaztae eta gaztai ere HMko formak dira, Bko nagusiak: B 53 (Mg PAb, Kk, Gand, Bilbao IpuiB, Or, Añ, AB, Itz, Ur, A BGuzur, Echta, Erkiag), G 43 (VMg, Izt, Ag, TAg, Lek, Uzt, And, Etxde, Ibiñ, Zait, NEtx) eta IE 2 (Gy); gasna eta gazna IEkoetan gasna da hedatuena, IE 81 ager. (EZ, JE, Lf Murtuts, O, Gy, Hb, HU, Dv, ECocin, Balad, Ox, Barb, Etcham, Zub, Zerb, Casve), G 8 (It); gazna IE-ZuAm 17 aldiz ageri da (O, Mong, Etch, Arch, Ip) eta EB behin (Arti MaldanB).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec:gazna 1, gazta 4, gaztai 2; AB38: gazta 44, gaztai 4, gaztan usain 1, gaztanbera 7, gaztandegi 1, gaztantsu 1; AB50:gazta 19, gaztai 4, gaztanbera 1 eta gaztandegi 1; HiztEn: gazta, gaztangintza, gaztanbera, gaztandegi, gaztanezpata, gaztangile, gaztangin, gaztanohol, gaztanontzi, gaztanotzara, gaztanzuku; LurE: gazta, gaztanbera, gaztangile, gaztangin, gaztangintza, gaztanontzi, gasna, gasnagile.

Jatorrizko forma

gazta, gazna, gaztan- [gazta hobestekoa da]

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GAZTA ZAHAR (AN-ulz). Ref.: Iz Ulz (gaztamíñe); CEEN 1971, 353. Queso viejo (fermentado). Gazta zar bati erasteko ortzak zorrotz ekarriko ditut. Lek EunD 22. Bazebillen jendea gauzaren tartean ara-onera --gazta zarrari arra bezela-- oi duan mar-mar luzearekin. Anab Poli 80. Abenduko elurra, gazta zarraren pare (AN-erro). Inza NaEsZarr 2250. Gazta zaarra jan, ardo gorri ederra porroitik. Zendoia 174

gazta zahar 6: Consumer 4 (“Gazta zaharra gogorragoa da”), Berria (“eta sei hilabetetik gorakoak gazta zaharrak”), DiarioVasco (“Gazta zaharra edota menbrilloa ere eskaintzen ditugu”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gazta zahar 2: Txillardegi (“Anisezko erroskila zuriak han eta hemen salgai, bertan irazekitzeko kandelak; eta taloa, txingarra, gazta zaharra; eta ardoa eta sagardoa, ausarki.”), Koldo Izagirre (“Gaur berriz esan dit pizza dastatu duela eta nazkagarria iruditu zaiola, nahiago omen du gazta zahar pusketa bat”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa bi adieratan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gazta sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu baztertzekoa da, lehiakide hedatuagoa duenez

aski da gaztagile arautua.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gin/-gile.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gaztaina-kolore .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GAZTAINA-ARBOLA (V-gip ap. Elexp Berg; gastaña-a. V-gip ap. Etxba Eib). Castaño. Zelai artan bazan orain berrogei urte, burnizko gurutze bat, gaztaiñ zugatz edo arbola bati josita. Urruz Zer 57. Zenbait gaztain-arbol. Munita 49. Gaztaiñ-arbola aundiak. Berron Kijote 225. Esan diteke gaztain arbolan / txertatu dala saratsa. Insausti 247. Gaztaiñ arbola zarren bat edo beste bota. Albeniz 28 (ib. 28 gaztaña arbola).

Ez dugu aurkitu gaztaina(-)arbola formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu gaztaina(-)arbola formarik.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

GAZTAINA-HAGA (L, BN; gaztainaga AN-gip-larr-ulz, B; gaztainagai AN-5vill; gaztain-haga VocBN). Ref.: A (gaztaiñahaga, gaztaiñaga); Iz Ulz (ágak); Asp Leiz2 (sustraitu). Vara para derribar castañas. "Gaztañagea, gaztañak erasteko makilla luzea (G-goi)" EEs 1931, 37. Gaztaiñ-aga bati sega erantsita. TxGarm BordaB 34.

LB: 0 / EPG: “Gabirian bildua da honako hau: Santa Madalen eguna horeatue baldin bada, gaztaina-hagaik egin beharrik ez; oskarbi bada, berriz, gaztaina hagatara.” (Pello Zabala) / ETC: “Gabirian bildua da honako hau: Santa Madalen eguna horeatue baldin bada, gaztaina-hagaik egin beharrik ez; oskarbi bada, berriz, gaztaina hagatara.” (Pello Zabala).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: gaztaina-haga: vara de castaño; Adorez: 0; Labayru: 0;

haga 1 iz. Pieza zuzena, luzea eta mehea, gehienetan zurezkoa, eskuz erabil daitekeena. Gaztaina-haga, intxaur haga: zuhaitzetatik gaztainak edo intxaurrak eraisteko erabiltzen dena. Labe haga. Arropak esekitzeko haga. Atea ixteko haga. Sukaldeko ketan, lukainkak hagan eskegi. Biharamunean Josuek bost errege haiek hilarazi eta ipini zituen bost hagatan zintzilik. Txalupa ibaian haga batez bultzatu. Haritz gazteak, denak adin berekoak, hagak bezain zuzen eta lerden. gaztaina 1 iz. Gaztainondoaren fruitua, irintsua eta azal ilun gorrixkakoa, oskol berde arantzatsu batek estaltzen duena. Ik. Indi gaztaina. Gaztaina erreak. Hator mutil etxera, gaztaina zimelak jatera. Gaztainak bildu. Gaztaina-oskola. Gaztaina-lakatza: gaztaina-oskola. Gaztaina-haga.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera egin haga bigarren osagaia duten beste azpisarrera batzuekin egin den bezala (ezten-haga, gurdi-haga).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gaztaina eta haga sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

GAZTAINA-LAKATZ "Gastaña-lokotza, cápsula espinosa que contiene el fruto del castaño" Etxba Eib. * Zutik daude gaztaina lakatzak. Ibiñ Virgil 52. 1 lakatz * Zutik daude gaztaina lakatzak. 'Castaneae hirsutae". Ibiñ Virgil 52

LB: 0 / EPG: 0 / ETC: 0

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: 0;

gaztaina 1 iz. Gaztainondoaren fruitua, irintsua eta azal ilun gorrixkakoa, oskol berde arantzatsu batek estaltzen duena. Ik. Indi gaztaina. Gaztaina erreak. Hator mutil etxera, gaztaina zimelak jatera. Gaztainak bildu. Gaztaina-oskola. Gaztaina-lakatza: gaztaina-oskola. Gaztaina-haga.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, gaztaina(-)morkots formarekin egin den bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gaztaina eta lakatz sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GAZTAINA-MORKOTS (G-goi ap. VocZeg; gaztena-margots Lecl), G.-KORMUTS. Erizo de la castaña. "Abrir el erizo, gaztaña morkotsa iriki" VocZeg 285. Gaztaña-morkotsak jaulkian. Zab Gabon 33. Ikusi nuanean / nik zure okotza, / iruditu zitzaidan / gaztaiña-morkotsa. Or Eus 55. Gaztaina kormutsa edo karloa bezala, dena xixtaz eta latzez betea. Larre in Xa Odol 18. Gure aittaren poza, etxean ikustean gaztain-morkotsa (AN-larr). Inza NaEsZarr 427

adib: gaztaina 1 iz. Gaztainondoaren fruitua, irintsua eta azal ilun gorrixkakoa, oskol berde arantzatsu batek estaltzen duena. Ik. Indi gaztaina. Gaztaina erreak. Hator mutil etxera, gaztaina zimelak jatera. Gaztainak bildu. Gaztaina-oskola. Gaztaina-morkotsa: gaztaina-oskola. Gaztaina-lakatza: gaztaina-oskola. Gaztaina-haga. || morkots iz. Gaztainaren oskol arantzatsua. Ik. lakatz2. Morkots hutsa. Gaztaina-morkotsa ireki.

gaztaina-morkots 1, Aizu (“Mixel Itzainak gaztaina- morkotsarena aipatu zidan bere adiskideaz mintzatzean: kanpotik arantzak ditu, eta barruan biguntasuna”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gaztaina-morkots 2: Koldo Izagirre (“Karrika zeharkatu eta etxe artean bide egiten duten harkaitzetan eginiko mandioak dira; estalpe hauetan badago egur hornidurarik: gaztaina morkotsak bezala lazturiko zuhaitz erroak, itsasontzi zatiak, ontzien armazoiak”), Pello Zabala (“Haga luzeak, gaztaina morkots eta guzti, adarretik zintzilik zirauena lurrera botatzeko”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azalpena duenez, azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da gaztaina sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: galanperna gaztainkolore: Lepiota castanea; onddo gaztaina: Boletus castaneus.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-kolore: osaera honetako hainbat sintagma ez da elkarketa librea, baizik kolore jakin bat izendatzeko era.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gaztaina sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kara.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: gaztainondo: Castanea sp.; gaztainondo arrunt: Castanea sativa; gaztainondo japoniar: Castanea crenata; cf. indigaztainondo arrunt: Aesculus hippocastanum; indigaztainondo gorri: Aesculus carnea.

Euskaltzaindiaren Arauak

Castanea sp.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: Indi gaztainondo , itsas gaztainondo eta Japonia-gaztainondo / gaztainondo japoniar (onartzen dena).

Landare eta animalien taxonomi izena

Castanea sp.

Jatorrizko forma

gatzatu, gaztanbera, (mami)

Txostenaren laburpena

OEHko corpusean ez da jaso; EEBSkoan gaztategi 1 (J. Casenave: Amikuze, 1983): DFrec: ø; AB38: gaztategi 1; AB50: gaztandegi 1; HiztEn: gaztandegi

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gaztangin behin agertu da (Mg PAb).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gaztagile behin azaldu da (G).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

HiztEn-LurE: gaztangin.

Jatorrizko forma

gaztangin, gaztasaltzaile

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. 'gaztagilea'.

Eratorri-konposatu baztertuaren ordaina

gaztagile hobestekoa da, gardenagoa denez eta tradizioak besterik agintzen ez duenez

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gin/-gile

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ontzi.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gaztean Ipar., gazterik, gaztetan Heg.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gaztedanik , gazte-denbora , gazte-jende , gazteko , gaztetako , gaztetandik , gaztetango , gaztetatik , gaztetik .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gazterik, gazte(t)an

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GAZTE-GAZTERIK De muy joven, siendo muy joven. Gazte gazterik jarri zaitean / gure Arbola kutuna. AB AmaE 34. Gazte-gazterik eta ezagutu gabe, galdu zuen bere Ama. Arb Igand 136. Gazte-gazterik asia zera / gure plazetan kantari. Olea 38. Gazte-gazterik tokatu jatan / langillea izatea. FEtxeb 12. Frantxua gaizoa [...] gazte gazterik zendua dena. Larre ArtzainE 279. v. tbn. Ox 31. Tx B 242. Bilbao IpuiB 137. (Forma con palat. expresiva). Gaxte gaxterik asi omen zan latiñ ikasten. Or SCruz 18

adib: gazterik adb. Gazte izanik. Gazterik hil zen. Gazte-gazterik alargundua. Gazterik asko bilatu behar izan zuen bizimodua. Hain gazterik Zerura eraman zenuena.

gazte(-)gazterik 9: Deia, Elhuyar, Berria 3, EiTB, Argia, DiarioVasco 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gazte-gazterik 28: Herria 14, Berria 2, Eneko Bidegain 2, Menane Oxandabaratz 2, Monika Etxebarria 2, Aingeru Epaltza 2, Jokin Muñoz, Felipe Juaristi, Daniel Landart, Itxaro Borda.

Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 25 (II.2.a): "Marrarekin idaztekoak [dira (...)] gorri-gorri(a) moduko bikoiztapen indargarriak (lehen osagaia deklinabide-atzizkirik gabe dutenak): (...) gazte-gazterik (hil), zabal-zabalik (utzi)(...) Ikus AAAren 1. atala".

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

bikoiztapen librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada, baina azpiadiera gisa jaso liteke gehiago nabarmentzeko.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Azpiadiera gisa jasotzekoa da gazterik sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Ipar.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tik/-danik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gazte sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Batez ere Ipar.

Euskaltzaindiaren Arauak

gaztedi h. gazteria.

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. gazteria

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Atzizkien araberako erabakiak

-ko/-tako.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-tan bizialdia.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gazte sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

gaztetakoa.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

iz. propioak elkarketan.

Euskaltzaindiaren Arauak

(hizkuntza) Sin. espainiera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: izlag. 9, izond. 2: a1) Ag Kr (“gaztelar agintariak”), Kk Ab ("gaztelar mandazain batzukaz”), Gazt MusIx (“Gaztelar Santuaren Igoera”); a2) Mg PAb (“Erromar, Pranzes, Gaztelar ta beste berbakuntzetan...”), Enb (“Gaztelar txori nausijak”), AB AmaE (“Gaztelar borondatea”, “gaztelar indarrak”, “Gaztelar txoriak egaz”, “Gaztelar biursaria”); b1) AB AmaE (“euren nausi gaztelar batek”); b2) AB AmaE ("Bere berba leun gaztelarrakaz / Danok engañau ginduan"). Eta hainbat iz. (eta pred.)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a1) Oihenart Taldea (“gaztelar errege”); a2) Onaind (“gaztelar taldekoak”), Karmel (“gaztelar ezpirituaren sendotasun guztiagaz”), S. Aranbarri (“gaztelar eta andaluziar eskola-tankerako irudiak”), Oihenart Taldea (“gaztelar artileak euskal portuentzat”), Txill (“gaztelatar zapalkuntzaren eraginaz”), M. Arrue (“Euskal eta Gaztelar Foruen ondasun oinetxetarren antzekoak”), F. Mendizabal (“gaztelar eskolakoa”); b1) SM (“apezpiku gaztelarrak”); b2) X. Lasa (“hitz gaztelar mordo bat”). // Echta (“gastelarren berbetan”), Ag G (“gaztelar ta prantzezak beratzeko gaizki esaten dek”), Etxde (“Arexola'ko gaztelarrari ez besteko ahalmena”), Akes (“Radio Mosku zen gaztelar utsean”, “Maite, maite abeslari, gaztelarrez, Gasteizko Iradier taldea”), Latxaga (“zoritxarrez kastildarrak Gipuzkoarren bidez ankaperatu zuten Naparroa”, “kastildarrak lan ederrak egin zituztela dio”), M. Ugalde (“gaztelar agintedunekin elkartzen dira”), Euskararen liburu zuria (“gaztelar-aragoarrekin”), Etxde Amaiur (“Nafarroaren buru-jabetasuna gaztelarrei saldu”), J. Altuna (“gaztelar guztiak”), B. de Arrizabalaga (“nafarra zein gaztelarra”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: Ik. gaztelau. Ik. gaztelania / LurE: + / ElhHizt: Ik. gaztelau; Ik. gaztelania / EskolaHE: +

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak argitzekoa. Lantaldeak aipatua du bigarren itzulikoetan, Onomastikaren esku utziz argitzea; cf. gaztelau (2007-07-04).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak argitzekoa.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-au.

Euskaltzaindiaren Arauak

h. gaztelania.

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. gaztelania

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ño.

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

gaztetxoa.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-teria

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-ik

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gaztetako : AB AmaE (“Gaztetako lagunak Lorentzo ta Patxi”, “Ta nire egun gaztetakuak”), Ag (“gaztetako egunetaraiño igonaz, iarraitu eban”, “bere gaztetako gaiztokeri guztiak autortuaz”, “Joanes urrutira begira dago, gaztetako egunetara”, “bere gaztetako urte alaiak”, “Oraingo Urkiola ta gure gaztetakoa eztira berdiñak”), Alzola Atalak (“gaztetako gogapenak”), Añ GGero (“Gaztetako ekanduak, oiturak, usadioak, mañak jarraituten deutse bati zartasunean bere”), BEnb NereA (“alperrik gogoratu gaztetako gauzak”), Cb Eg (“Erregutzen dizugu, Jauna, onen gaztetako pekatuak, eta jakiñez, edo ignoranziak aztu ditzazula”), Echta Jos (“gaztetako lagun batek”, “Bere gaztetako mutil laguna izan zan batek, esan eutsan”, “Orra, gaztetako adiskide bi”), Erkiag BatB (“gaztetako urteetan izan eban gorputzaldia sentidu gura eban barriren barri”), Etxde JJ (“gaztetako edergarriak etzitzaizkion ziaro aienatu”), fB (“zeuben gaztetako desapijuak, peliadaak, burrukaak, orditutiak, pikerdijaak, bengantzaak, errondaak, desonestidadiak, kortejubak”, “Zeure gaztetako paltaak, ta lotsaarijak arpegijan esaten badeutsuz”), Goñi (“Gaztetako mendi ta tokiak berriro ikusteagatik ere pozik prestatu zan”), It Fab (“gaztetako txingarrak”), JJMg BasEsc (“Asko eureen gaztetako panparrerija, okasinoe, ta ibillera deunga negar eragin biar leuskijuenak, pozik konteetan ditubeenak”), Kk Ab (“asmalariyaren gaztetako lagun andiya”), Ldi UO ("Gaztetako asmo eta izakera, aide eta adiskideak, yolasak eta ikasbideak”, “Gaztetako oroipen zarrok berritzen ditudan artean onaa gizon eldu”), NEtx (“Eta urteekin batera, gaztetako elgorria eldu zitzaion”, “Gaztetako kontuak”, “gaztetako poza”), Tx B (“oraindik juan etzaizu gaztetako griña”), Uzt Noiz (“eskola gabe pasa ginduzen guk gaztetako egunak”, “Gaztetako kontuak ederki aztuta”); gaztetango : Erkiag Arran (“Ai, gaztetango aro loratsua!”), MEIG (“zorionezko mugidaren batek itzularazi du gaztetango gaietara”, “gaztetango adiskidea”, “Horrelatsu gu, gaztetango irudiei ederretsirik bageunden”, “gaztetango oroitzapenak”, “gaztetango beroaldiak”), Mok (“Ai nere gaztetango jai-arratsalde gogoangarriak!”), Or Mi (“Bere gaztetango maite-miñetan”, “Ene gaztetango adiskide mami izandako Proüenza’ko ollerkariak!”, “Aserreak birbiztu zion saskigilleari gaztetango kemena-ta!”), TAg Uzt (“Atadiko aulkian eserita, eguzkiaren azken mosua atsartuz, itunkiro marraskatzen ditu agureak gaztetango egiteak”, “Emakume ederra zan, artean; eta, urteen buruz, gaztetango dirdaitasun aberatsa zerbait gandutu ta lausotu zitzaiola irudi arren, etzizaizkon agortu artean lengo edertasun-kondarrak”), Txill Let (“Gaztetango mintzoa, mututu egin zaie betirako”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gaztetango 1, L. Mitxelena (“Orduan datorkio, ordea, etxera Graci Concor, gaztetango adiskidea”), gaztetako 21: Echta JayM (“gaztetako zorakerijak”), Alzola (“gaztetako moduan daukozu buruko ule ederra”, “Eskola-lagunak giñan aurtzaroan, eta mutil-lagunak gero gaztetako urteetan”), Onaind (“O gaztetako egun ikaraz beteak!”, “gaztetako oroiz beteak”, “Gaztetako giza-ar-eman eta lanakin gogo-beroturik”), A. Arrinda (“Danen artean gaztetako lagun bat ikusi ta beregana urbildu nitzan”), Jalgi hadi/2 (“Orduan bai sasoia! - zioen gaztetako ibilerak gogoratuz”), UZEI (“Gaztetako idazki batetan honela dio”), H. Etxeberria (“amaren gaztetako laprastada baten ondorio zela pentsatu izan zuen beti”), L. Baraiazarra (“Joanen gaztetako bizitzako gauzarik ia ez dakigula ezer, edo oso gutxi behintzat, esan dugu hasieran”), X. Mendiguren E. (“gaztetako lagun eta lankide”), J.M. Aranalde (“Han gogorarazi zizkioten gaztetako kontuak”), A. Lertxundi (“gaztetako oroitzapenetara eraman nauen emozioz beteriko bidea”), A. Iturbe (“Ez zekiena, gaztetakoak bezalako egun batzuk igarotzeagatik emaztea galtzeko zorian bukatuko zuela”), A. Kazabon (“Badakik, gaztetako gauzak, motel!”, “Gaztetakoak edo zahartzarokoak, Mieltzoren gauzak behintzat”), JL. Zurutuza (“Ikusten zuan bazetorkiola gaztetako otoitz hura betetzeko eguna”), A. Irigoien (“Gaztetako xarma gero eta motelagoa da”), X. Mendiguren B. (“ziur aski gaztetako bizipenek berarengan zuten eragin sakonagatik”), K. Izagirre ("gaztetako suhar berberarekin lotu zen aberrigintzari”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. HiztEn, LurE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

gaztetako : EuskHizt (AS gisa), gaztetango : EuskHizt (AS gisa); ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: adib. / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ko: -tako.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-tan bizialdia.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gazte sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gaztetan azpisarrera: propio de la tradición meridional; documentado desde mediados del s. XVIII. Mb IArg (“Gaztetan ta zartu bage”), fB Ic (“Beeratu egijotzu umiari iduna gaztetan”), Lard (“Mirariak aurtasunean eta gaztetan ikusi zintuztenak, illak ziran”), Kk Ab (“Gure gastetan koba orretan jazorikua”), TAg Uzt (“Ipurterrea izan zan gaztetan”), Munita (“Aritzak eta pagoak gaztetan babesa nai dute”), NEtx Antz (“Gaztetan bezelakoa dirudi”), SM Zirik (“Astuak pe gaztetan politak izaten ei dira”), And AUzta (“Ez astorik ez txakurrik etzan emen gure gaztetan”), Alzola Atalak (“Komentu abtean egon zala morroi gaztetan”), MIH (“Zerbait gauzaren kontra agertu nintzen gaztetan”). v. tbn. Cb Eg, Mg CC, JJMg BasEsc, Bil, Xe, AB AmaE, AzpPr, Ag Kr, Echta Jos, Alz Bern, EusJok, Inza Azalp, Mok, Altuna, Enb, Tx B, JAIraz Bizia, Or QA, Etxde JJ, Txill Let, Zait Plat, Basarri, Uzt Sas, Xa Odol; Azc PB (“Apaindu bedi gorputza / neska gaztetan lez”); MEIG (“Neronek ere gaxtetan jakiteko modua izan nuenez”); gaztean (BN-arb, Ae, S; Dv, A Apend). Ref.: A (gazte); A Aezk 292; Gte Erd 131. En la juventud; (precedido de gen.) en su (mi, etc.) juventud. "Gauren gaztean, en nuestra juventud" A Aezk 292. v. gaztetan . Tr. Propio de la tradición septentrional. Ax (“Nor nola gobernatzen baita gaztean [...]”, “Gizon putanera, gaztean bethi hala izatu dena, zahartzean ere komunzki hala ohi dela”), Gy (“Gaizki dena ohitu gaztean”), Hb Esk (“Errexki ditut gaztean hedoi beltzak ihesi”), Elzb Po (“Gaztean dabilana urhats holakotan”), Zby RIEV 1908 (“Haurrean aingeru, gaztean oi! zein garbi”), HU Aurp (“Kantaria ere zen biziki gaztean”), Barb Sup (“Gaztean, Tambour-Major egiten zuen Phesta-Berri guziez”), Etcham (“Gaztean ez dut aditu / gizon zuhurren erranik”), JE Ber (“Ontsa orhoit baniz gaztean ikusiez”) v. tbn. Zerb IxtS, Xa Odol; Mattin (“Ni're iletsua nitzen / lenago gaztian”), EZ ELiç (“Iesus zirkunsezatzera / Igan zen haur gastean”), (Forma con palat. expresiva). Or Mi (“Nere gaxtean mojategi batean sartzera niyoan”), MIH (“Neure gaxtean”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gaztetan Alzola (“Gaztetan jakintza gaietan ibili zan, eta gero mistikakoetan"), B. Larraul (“asi zan gogoratzen gaztetan egindako pekatuak”), Sorarrain Lili (“Gogorra zan umetan, gaztetan eta beti gure Joakina eta askotan bere anaiak ere mendean eduki nai, arek agindutakoa egin bear, ura nagusi eta besteak morroi baliraxe”), Etxde (“Nik ba-zekiñat zerbait amodio kontuan, asko sufritu baidiñat nire gaztetan itxaropenik gabeko maitasunetan eta Agatari gertatutakoak ez natxion batere arritzen”), Onaind (“Egia, bere aita, ikusi dogunez, etzan bertsolari makala; ta bere anai zarrago Antolin be, gaztetan beintzat, berau baño bertsolari joriagoa ei zan”), Erkiag (“Aita, aintzine, gaztetan, 1914-1918 gerrate aurreko udaldi batzuetan, senide batzukaz uri honetara etorri ohi zan“), K. Garmendia (“Azitan - umetan - loretan - gaztetan - uztan - zartzaroan - beti billa, beste baten billa, gizon billa, maite billa, lagun billa, neska billa, seme billa....“), Akes (“Bere gaztetan, Españiatik ibilia zen, bi Mendozatarren morroi eta zerbitzari“), Legazpi (“Gaztetan Haitzkorrin artzain“), BerTxapel (“arro oitu da gaztetan eta / eztaki umil bizitzen, / nik alegiñak egingo ditut / aurtxoak ondo ezitzen”), I. Aizpuru (“Udareondoak zuhaiskak edo zuhaitzak izaten dira, hosto erorkorrekoak eta sarritan arantzaz hornituak beheko adarretan edo gaztetan”), X. Azurmendi (“Ola lo eite gendun gaztetan da ez gendun pastilla bearrik izaten lo eiteko”), MAtx (“Delako Ximon hau gaztetan txertaturik bizi izan deneko giroak apaiztera ekarri du beste barneko inolako dei bereziak baino areago, guztiz ere, familia eta seminario-giroak"), Ataño Sask ("Berak zionez, etzan gaztetan artara oitua, eta urtebete artan etxetik kanpora zebillen”), Etxde (“Lenagoko agiritan eta gerora datorzkenetan oiñarriturik, uste dut, egiari urre-urretik jarraiki ontzat jo dezakegula, Narros'ko Markesa bere gaztetan etzela iñolaz ere jaieratsu izan eta salatu ere egin zutela «errankizun gordin» batzuk egotziaz”), K. Gallastegi (“Baña izpar baltz baltza / eldu zan batean, / «Lauaxeta» geuria / il dabe gaztetan”), K. Garmendia (“Azitan - umetan - loretan - gaztetan - uztan - zartzaroan - beti billa, beste baten billa, gizon billa, maite billa, lagun billa, neska billa, seme billa....“), A. Zavala (“Gaztetan Txirritarekin ibiltzen zan bertsotan, auzokoak ziran-da”), Otoizlari 1985 (“Zonbat haur eta zonbat gazte han elgarretaratzen zen ortzegun eta igandetan, edo edozoin arratsez berdin, ez diot erran; fiteago litaike erraitea: nor gaztetan ez zen han iragaiten”), F. Krutwig (“Gaztetan danik bethi erraiten zuten ezen Ulla Universitateko professorea bilhakatuko zela... eta hauxe da alêtheian, mementu hauietan Lutegiko Universitatean Kalitekhnêaren Historia irakasteko kontratatua izan da”), P. Ezkiaga (“Ziur nago gaztetan oso, oso ederra izan behar zela"), etab.; gaztean : Iratz (“Berak zionaz aski kokina zen gaztean”), A. Luberriaga (“guk haurrean eta gaztean ezagutu Zerbitzari eta Piarres Larzabal-ek umeak egin dituztela!”), SoEg (“Gaztetasuna gaztean hiltzen du lan eskasak”), Peillen (“Gazte gaztean, Europan nindagoenean, hemengo gau zeruez, hemengo mendi ibilaldiez nuen amets”), Herr 1989 (“gaztean jokatuz bezala geroan Emak-Hor elkartearen buruzagietan”), gazteko : (Adnom. de gaztean). De la juventud, de los años jóvenes. Ax (“Gazteko usantzak iarraikitzen ohi zaitza nehori zahartzean ere”), Michel LPB (“Nun zarete gazteko / oi! lagun maiteak”), Elzb PAd (“Nere haurreko eta gazteko zenbait hitztorio”), Xa Odol (“Gazteko kezka ments guziak”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gaztetan : HiztEn (AS gisa), LurE (AS gisa; Ipar. gaztean).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

gaztetan : ElhHizt (AS gisa), EuskHizt (AS gisa eta gaztean); ez dugu aurkitu ap. HiruMila.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Heg.

Beste batzorde batek argitzekoa da

Gramatikako nahiz Euskara batuko batzordeak erabakitzekoa da gaztean/gaztetan formen banaketa (Ipar., dirudienez, ez da mugatua besterik erabiltzen)

Hainbat formari dagokion paradigma erregularra

-an/-tan: cf. gazte(t)an, haurre(t)an, txiki(t)an; ure(t)an

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-tan bizialdia.