OEHko datuak [laburduren azalpena]

gazte-gaztetatik, -tandik . Desde muy joven. Ur MarIl (“Gazte gaztetatik Marijari deboziño egijazko bat eukitia”), Anab Poli (“Gaztetandik ernetu bear izan zuan bere burua”), Arr May (“Santo Domingoren Ordenako monja Paradisoko Dominika Jesusen antzera gaztetandik guziz esangille izan zan”), Ibiñ Virgil (“gaztetandik zaildu itzatzu”), Ir YKBiz (“guzi ori begiratu izan dut gaztetandik asi ta”), It Fab (“Griña gaiztoak badira gaztetandik artzen, bizia dan artean ez dirade uzten”), Inza in Jaukol Biozk (“Liburu onen egilleak olerkitarako zakarren kemena ta etorria gazte-gaztetandik ezagutu genuen”), MAtx Gazt (“Gazte-gaztetandik bete ditut danak”), MEIG (“Beste mintzaera bat dauka begiz joa gazte-gaztetandik, berak esan digunez”), Uzt LEG (“gazte-gaztetandik maite dut neronek Euskalerria”), Zait Plat (“gazte-gaztetandik ederra, ona ta egia bila ari izan zanik eztugu uste izan bear”); gaztetanik, gaztetatik : AA (“baña baldin gaztetanik zartzeraño kakoturik, ta makurturik egon bada, nola zartzean zuzenduko da?”), AB AmaE (“Gaztetatik zergaitik au daben ikasten”), Akes Ipiña (“Higinio Arteaga, gaztetarik elexaratie, eta ointxe be, irurogeamalau urtegaz, toki atan bixi arren, lengo bide ta ekandu ederrai iñozkorik zintzoen yarraituten deutsiena da”), Alzola Atalak (“Gazte-gaztetatik egon da beti osasun aundi barik”), Añ GGero (“gaztetatik zartasunera luzetu penitenzia”), And AUzta ("Umiak zintzo zintzo azi, gaztetatik ondo ezi”), Cb (“Esan degun Errian bertan Gizon bat izandu zan, Jaun baten illoba, ta gure Padreak gaztetatik kontu andiaz azi zutena”), EusJok (“Gaztetatik asiak aizkoran ikasten”), Izt C (“Probinzia onetako jaiotarrak gazte gaztetanik dira neke izerdizkoetara gogoz jarriak, eta saiatuak”), JJMg BasEsc (“Oraiñtxe bada gaztetatik bota birtuten zimendu onak, ta desprezijau, mundu, ta aragijaren engañubak”), MAtx Gazt ("Ta aita edo ama izateko dituzun doaiak landu, aberastu ta ezitzea nai luke gaztetatik”), Ur MarIl (“Marija beragaz gura edo eban gaztetatik, gero otzitu ez ekijon bera ganako zaletasun ta deboziñoia”), Uzt Sas (“gazte-gaztetatikan / gaur zenbait mirabe / pamelia guzian / berak jaun da jabe”), VMg (“Ipui onek esan nai du, gaztetatik uztartu, edo ezi bear dirala umeak lepo biguña daukaten artean”); gaztetik : Ax (“Eta ezpere beha ezazu nola presuna bat gaztetik zahartzera”), Astar (“Artuten dabe ekandu au guztiz gaztetik”); Añ GGero (“Eta ezpadabere begiratu egizu zelan presona bat gaztetik zartzarora"), Const, Xa Odol, Zby, Iratz ("Gazte gaztetik naiz beti zuzen ari"); Otoizlari 1987 ("zorigaitz hori gaztetik gertatu zaizkitzun zorigaitz guziak baino handiagoa izanen duzu").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gaztetandik(an) : Basarri (“Gazte gaztetandik aberriarenganako maitetasuna nabaitzen nuen neregan”), Jaukol (“Gazte-gaztetandikan / erritik kanpora / estranjeri aldean / pasa det denbora”), I. Olabeaga (“Gaztetandikan ikasi zuen / gogotsu Mesa laguntzen”), Lab (“Gazte-gaztetandikan entzunik nengon Bilbo’n”, “Gaztetandik jende xearen ezpaiñetatik jalgitako esaerak biltzen joan zan”), P. Sastre (“etxean oso gaztetandik egin behar izan zituen amarenak”), Etxde Begia (“Gracian Gramont, Olhaibi'ko eta Hauze'ko jauna ene etsairik haundiena izan duk gaztetandik”), Egin 1977 (“Gaztetandik lotu nintzaion politikari”), Kimika (“Gaztetandik bere grina kimika izan zen”); gaztetatik : Onaind (“bide zintzo ta artezez biltzen erakutsi zioten gaztetatik”, “Eta gaztetatik ei ekarren berak be olakoxe paperak argitara emoteko griña”, “Gaztetatik asia euskera ikasten”), Munduan zehar (“berarekin atera ohi zen oso gaztetatik itsasora”), MAtx (“Manuel Lekuona osabaren distirak, ordea, euskal literaturara bildu zuen Juan Mari oso gaztetatik”), J. Urkiza (“Gaztetatik ekin dautsot nik euskal lanari”), J. Oregi (“Bainan berak gazte gaztetatik atotsitako pentsatze-bide berriek erakusten zutenez, gizabidetza horren heriotz-ordua iritsia zen”), J.M. Artzalluz (“Abenturero izateko gogoa eta griña oso gaztetatik zetozkion gure gasteiztarrari”), B. Latiegi (“gaztetatik eman omen zituan bere kemen eta tinkotasunaren aztarnak”), Arrauna (“Ez gogorra delako, lehenago, gaztetatik, aulki mugikorrean ibiltzen hasi nintzelako baizik, eta gorputz osoa erabiltzen ohitu naiz”), Elexp EskuB (“Nik itxura erakargarria dut, gaztetatik dakit hau”); gaztetik : Otoizlari (“zorigaitz hori gaztetik gertatu zaizkitzun zorigaitz guziak baino handiagoa izanen duzu”), Herr (“Ziburun sortua, gazte-gaztetik arrantzale plantatua”), Iratz (“Gazte gaztetik naiz beti zuzen ari”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gaztetandik, gaztetatik, gaztedanik : HiztEn (AS gisa); gaztetandik, gaztedanik : LurE (AS gisa).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-tik/-tandik.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-tan bizialdia.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gazte sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: adib. / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ko/-tango.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gazte sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Forma baten adiera(k)

gaztetakoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tik: -tatik.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-tan bizialdia.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gazte sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Atzizkien araberako erabakiak

-tik/-tatik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gazte sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

gaztetatik.

Euskaltzaindiaren Arauak

gaztetu, gazte(tu), gaztetzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gaztetu, gazte(tu), gaztetzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

BarnErrot: "Gaztetxea: Casa de juventud".

Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da

forma berri, oso hedatua.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-etxe.

Atzizkien araberako erabakiak

-txo (hemen ez da txikigarri soila, berezia da adieraz)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-txo ez-automatikoa.

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

aukeran gazteegia.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gaztigaraz, gaztigarazten.

Aditz-erregimena

du ad.

Euskaltzaindiaren Arauak

gaztigatu, gaztiga, gaztigatzen. 1 dio ad. 'abisatu, ohartarazi'. 2 Ipar. du ad. 'zigortu'.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gaztigatu, gaztiga, gaztigatzen

Erabileremuen araberako adierak

1 abisatu, ohartarazi; 2 (Ipar.) kastigatu, zigortu

Euskaltzaindiaren Arauak

gaztigatu, gaztiga, gaztigatzen. 1 dio ad. 'abisatu, ohartarazi'. 2 Ipar. du ad. 'zigortu'.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gaztigatu, gaztiga, gaztigatzen

Erabileremuen araberako adierak

1 abisatu, ohartarazi; 2 (Ipar.) kastigatu, zigortu

OEHko datuak [laburduren azalpena]

A) gaztigu eta gaztigatu (aldaerak eta eratorriak) 'abisu, abisatu' adierarekin G agertzen da gehienbat, gutxitan IE-ZuAm eta B. gaztigu hitzak 37 ager. ditu: G 30 (AA, Izt, Arr, Lard, Ir, Or) eta B 3 (Otx); IE 4 (E, Harb, Lg, Arb); gaztigatu : G 109 (Cb Just, Or, Mb, GavS, Echag, AA, Izt, Aran, Lard, Arr, Zab, Ir, Goñi, TAg, Lab, Zait, Etxde), B 3 (Balad, Gand); IE 33 (O Pr, Gç, Lg, Hb, Jnn, HU, E, Ax, Etcham, Izeta); EB 2 (MEIG, Osk Kurl); B) 'zigor, zigortu' adierarekin gehiagotan agertzen dira eta nagusiki IE-ZuAm. gaztigu : IE-ZuAm 252 (EZ, SP, Ch, He, Mih, Lg, Laph, Mde, Harb, Lç, E, Ax, Mat, Gç, Hm, Tt, ES, Monho, Dh, JesBih, Jaur, CatLuz, Gy, Arb, Dv, Legaz, Elsb, CatJauf, Zerb, Zub, Ardoy, StPierre, Larz, Xa, Bp, Mst); G 2 (Or, Zait); gaztigatu : IE-ZuAm 159 (EZ, Gç, SP, Ch, Lç, E, Ax, Harb, Mat, O,Bp, Tt, Lg, Mst, Dh, JesBih, Jaur, Arb, Dv, Jnn, Laph, HU, Elsb, CatJauf, Zerb, Barb, Lf Murtuts, Ardoy, StPierre); G 1 (It Fab); EB 1 (Arti MaldanB).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: gaztigu 'abisu' (1), gaztigu 'zigor' (2), gaztigatu 'comunicar' (2), gaztigatu 'zigortu' (1); AB38: gaztigu 'zigor' (1), gaztigatu 'abisatu' (2), gaztigatu 'zigortu' (3); AB50: gaztigu 'abisu' (1), gaztigu 'zigor' (8), gaztigatu 'abisatu' (1), gaztigatu 'zigortu' (6), gaztigatu 'comunicar' (3); HiztE-LurE: gaztigu 'abisu', 'zigor'; gaztigatu 'abisatu', 'zigortu'; Euskalterm: gaztigu 'parte' adierarekin: produkzio-gaztigu ('parte de producción), gorabeheren gaztigu ('parte de incidencias')...

Euskaltzaindiaren Arauak

1 'abisua'. 2 Ipar. 'zigorra'.

Erabileremuen araberako adierak

1 abisu; 2 (Ipar.) kastigu, zigor

OEHko datuak [laburduren azalpena]

A) gaztigu eta gaztigatu (aldaerak eta eratorriak) 'abisu, abisatu' adierarekin G agertzen da gehienbat, gutxitan IE-ZuAm eta B. gaztigu hitzak 37 ager. ditu: G 30 (AA, Izt, Arr, Lard, Ir, Or) eta B 3 (Otx); IE 4 (E, Harb, Lg, Arb); gaztigatu : G 109 (Cb Just, Or, Mb, GavS, Echag, AA, Izt, Aran, Lard, Arr, Zab, Ir, Goñi, TAg, Lab, Zait, Etxde), B 3 (Balad, Gand); IE 33 (O Pr, Gç, Lg, Hb, Jnn, HU, E, Ax, Etcham, Izeta); EB 2 (MEIG, Osk Kurl); B) 'zigor, zigortu' adierarekin gehiagotan agertzen dira eta nagusiki IE-ZuAm. gaztigu : IE-ZuAm 252 (EZ, SP, Ch, He, Mih, Lg, Laph, Mde, Harb, Lç, E, Ax, Mat, Gç, Hm, Tt, ES, Monho, Dh, JesBih, Jaur, CatLuz, Gy, Arb, Dv, Legaz, Elsb, CatJauf, Zerb, Zub, Ardoy, StPierre, Larz, Xa, Bp, Mst); G 2 (Or, Zait); gaztigatu : IE-ZuAm 159 (EZ, Gç, SP, Ch, Lç, E, Ax, Harb, Mat, O,Bp, Tt, Lg, Mst, Dh, JesBih, Jaur, Arb, Dv, Jnn, Laph, HU, Elsb, CatJauf, Zerb, Barb, Lf Murtuts, Ardoy, StPierre); G 1 (It Fab); EB 1 (Arti MaldanB).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: gaztigu 'abisu' (1), gaztigu 'zigor' (2), gaztigatu 'comunicar' (2), gaztigatu 'zigortu' (1); AB38: gaztigu 'zigor' (1), gaztigatu 'abisatu' (2), gaztigatu 'zigortu' (3); AB50: gaztigu 'abisu' (1), gaztigu 'zigor' (8), gaztigatu 'abisatu' (1), gaztigatu 'zigortu' (6), gaztigatu 'comunicar' (3); HiztE-LurE: gaztigu 'abisu', 'zigor'; gaztigatu 'abisatu', 'zigortu'; Euskalterm: gaztigu 'parte' adierarekin: produkzio-gaztigu ('parte de producción), gorabeheren gaztigu ('parte de incidencias')...

Euskaltzaindiaren Arauak

1 'abisua'. 2 Ipar. 'zigorra'.

Erabileremuen araberako adierak

1 abisu; 2 (Ipar.) kastigu, zigor

Euskaltzaindiaren Arauak

gaztari gazura atera; odol gazura.

Euskaltzaindiaren Arauak

"g" letraren izena.

Euskaltzaindiaren Arauak

Gedrosia / gedrosiar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ge(e)li (eta geli-okela, g. trontzo) 14 aldiz ageri da, B-G: B 10 (Zav Fab 2, adib.: "Geli egosia"; Añ 2, adib.: "Geli-okela ondo ifiniak eperra dirudi"; Mg PAb 5, adib.: "Geeli gazitu bagia"; AB AmaE: "Geli trontzuak surtan erretan"); G 4 (Mb IArg I: "Geli edo ariki zati bat jaten den bezala"; VMg: "gero estaltzen dute kontuz lapikoa, arrapa ez dezadan geli egosia"; Ag G: "Ogi puska edo geeli zatia"; Ibiñ Virgil: "Txuringatik ixurtzen dute gelia bezalako ixurkai likits bat" - eta OEHko oh.: "parece errata por gerli"); gelimoni G 1: Zait Plat ("Ahariaren sabelki ta barrukiak armoni deritzate, beiarenak gelimoni") // Ik. OEH argitaratuan gainera geheliki testu-lekukotasunik gabea.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

geli-moni G 1: Zait (EG 1955, OEHk jasotako testuinguru berean).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

geheli : HiztEn, LurE; geli : HiztEn (ik. geheli), LurE (ik. geheli) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

geeli : DRA (1 carne fresca...; 2 bacalao), PMuj DVC (1 carne fresca de ganado vacuno; 2 bacalao); geheli : EuskHizt (*XVI b., ~1802), HiruMila (1 carne fresca de vaca o buey; 2 bacalao), ElhHizt (carne de vaca), Lh DBF, DRA (carne fresca de buey o vaca); geli : EuskHizt (*1562, ~1760; ik. geheli), EskolaHE (ik. geheli), DRA (1 carne de vaca; 2 carne fresca; 3 carne magra), PMuj DVC (1 carne de vaca; 2 carne fresca; 3 carne magra; 4 bacalao, abadejo; 5 geli erre = bistec, rosbif); geli-moni : PMuj DVC (menudillos de vaca); geli-salsa : DRA, PMuj DVC; geliki : DRA, PMuj DVC; gelki : DRA (parte magra de la carne), PMuj DVC (lo magro de la carne) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da

zalantzazkoa da -he- silaba; baina horrela ematen dute hiztegi-entziklopediek, eta kontra egiteko arrazoi handirik ez dagoenez, bere horretan utzi da.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.g.er.

Forma baten adiera(k)

behikia.

Euskaltzaindiaren Arauak

'eragiketa sinboloaren deitura'.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: are gehiago, ezin gehiagoan, gehiagoko(rik) gabe, gehiagorik, gehiagotan.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gehiago dena , gehiago gabe , gehiago izan .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

are gehiago, gehiagorik, ezin gehiagoan; gehiagotan; ik. erabilia den gehiagoko gabe

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gehiago sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GEHIAGO EZIN a) Supremo, mayor imposible. Jaunaren amoriyo / geiago eziña. Echag 65. Biotz barrengo poza / geiago eziña. Ib. 129. Jendetasunean geiago-eziña, oparotasunean neurri-gabea. Berron Kijote 150. b) (Uso sust.). Imposibilidad de hacer más. Geiago eziñaren amorruz, ontzi-lagunak doi-doi biurtu zirala. Anab Poli 66. Geiago-ezin baten esian urratu gaitezan arte. Gand Elorri 148. c) (Uso adv.). En grado sumo. v. EZIN GEHIAGO (s.v. 1 ezin). Harma lanjerosa da geiago ezina. Xa Odol 136

gehiago ezin 1, Karmel (“Erretiratu egin zen; gaixotasunak edo gehiago ezinak erretirora eraman zuen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gehiago ezin 1, Aingeru Epaltza (“Nik nahi baino gutiagotan, bistan da; horien maiztasuna areagotzeko komenigarritasunaz lotzen nintzaionean, "egun inspiratuak" zirelakoan zuritzen zuen gehiago ezina”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Aski liteke azpiadiera gisa jasotzea gehiago 2 adieran.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Azpiadiera gisa jasotzekoa gehiago sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GEHIAGO EZINEAN En grado sumo, más imposible. Alperrik da esatea osoro ta geiago eziñean maitetuten dituela euren umeak. Ag Kr 107. Len bere maite, oin bere maite / Zaitu geiau eziñian. Enb 151 Con todas sus fuerzas, al límite de sus fuerzas. Kolpe aiek guztiak jasan bear geiago eziñean. Anab Aprika 62. Geiago eziñean ari zala [igitzen]. Ib. 31

gehiago ezinean 1, Karmel (“lana ezustean galtzen bat-batean, gehiago ezinean etsi beharrean…”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gehiago ezinean 3: Berria (“Beste batzuk bidean galdu ziren: gehiago ezinean hil ziren, edo etsaiak hil zituen, edo nork bere buruaz beste egin zuen”), Josu Zabaleta (“Iheslaria, gehiago ezinean eta beldurrak herbaldurik, erortzear zen ia; horretan ahuntzak zaintzen ari zen haur bat etorri zen, zigor batekin, eta giza piztia nardagarri hari joka eraso zion”), Ramon Saizarbitoria (“Beti zetorkion gogora egun hura, gerra amaitu eta askoz geroago - hamar urte bai, berrogeita hamarrean edo -, berak jada hogeita hamalau edo hogeita hamabost urte inguru zituela, gehiago ezinean, eta baita besterik ezinean ere, Etxe Maitera inguratu zen eguna, jakin beharra baitzuen emakume batek onar ote zezakeen gabezia hura”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Aski liteke azpiadiera gisa jasotzea ezinean azpisarreran.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Azpiadiera gisa jasotzekoa ezinean azpisarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gehiago sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

gehiagoko gabe (arautua izateaz gain, erabiliagoa dela adierazi nahi da, definitzaile gisa aipatzean).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gehiago sarrerari dagokion azpisarrera.

Corpus eta hiztegietako datuak

gehiagoko iz.ak jaso ditugu hemen, ez izlag. eta izond.ak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ge(h)iagoko 18: G 1 (Munita: "Guzti-guztia eta gehiago piñuak eman zuan, eta geiagoko orrekin [...] erloju jator bat ipintzeko asmoa artu zan"); IE 17 (Harb 3: "Gehiagokoez orai ez minzatzea gatik", "Susana falso testimoniotik [libratu zuen] berze gehiagokoekin", "Baina hauk eta gehiagokoak liburua ez sobera handitzea gatik utzten ditut"; Ax 2: "Emaiten deraue aberatsei beretzat behar duten baiño gehiago, gehiagoko hura probetara parti dezaten amoreakgatik", "Behar du [...] hala beztitu eta ez gehiago. Zeren gehiagokoaz desohoratzenago du bere burua, ohoratzen baiño"; Lg II: "Ez da egia ez darotzudala gehiagokorik agindu?"; HU 2, adib.: "Bertzek baino goraxago eta bizixago behar-bada, bainan gehiagokorik ez"; JE Ber 2, adib.: "Donostian, holetan, bertzela dabiltza gauzak eta gehiagokoak dira"; Barb 3, adib.: "Horren ordaintzekoa balinbadugu ere, ez dugu, zorigaitzez, gehiagokorik"; Ox: "Dritxolariak behar duen ozarkeria doi hura; gehiagokorik ez"; Zerb IxtS 2, adib.: "Gehiagokorik pairatu gabe"; StPierre: "Etzuketela hortan gehiagokorik atera"); Ik. OEH argitaratuan gainera Zby Pel: "Zer egin ziniro gehiagokorik orai enetzat?"; gehiagoko(rik) gabe (eta aldaerak) 51: B 42 (fB Ic II 7, adib.: "Zure aragizko pekatu-guriak, geijagoko bagarik, ez deutsa inori kastidadia galdu eragiten"; Ur MarIl: "Geijagoko baga neskatillatxu onek baxerritar ezer ez egijan bat"; Ag 8, adib.: "Geiagoko barik io buruan"; A BeinB: "Kaltzerpetik oratuaz geiagoko baga, garraisika ta alarauka asi zan"; Itz Azal: "Irazean edo geiagoko bagarik"; Otx 3, adib.: "geiagoko barik zaldi ganera igon"; Eguzk GizAuz 3, adib.: "Gizartekeri, baltsakeri ta abar, gaberik goizera, geiagoko barik etorri ete dira?"; Erkiag 7, adib.: "Baiña zerbaiten truke, ez geiagoko barik"; Bilbao IpuiB 8, adib.: "emen itxiten nozue geiagoko barik"; SM Zirik 2, adib.: "ixil-ixillik danak entzun zitxuan ta geiagoko barik juan zan bere errekaura"; Alzola Atalak: "Eta geiagoko barik, emen amaitzen dogu gaurkoan"); G 5 (Zab Gabon: "Eta geiagoko bage artu zuan [...] solomo ederra"; Ag G: "geiagoko gabe, sartu zan sukaldera patxada osoan"; Urruz Zer: "Eta geiagoko gabe preso?"; Berron Kijote: "Geiagokorik gabe, bere lantzoia tinkaturik ekin zion"), IE 4 (Hb Egia: "Badu minik aski, gehiagokorik gabe"; Barb Sup 2, adib.: "Eta hantxet, gehiagokorik gabe, makilka berehala hasi ziren"; Xa Odol: "Jainkoari eskerrak hortan gelditurik: / geiagokorik gabe bi erhi mozturik"); Ik. OEH argitaratuan gainera Prop 1897: "Benedikatu nuen, eta gehiagokorik gabe jarraiki nintzaion ene urhats bideari", eta aipatuak: A Ezale, Enb; geiagoko izan G 1: Izt C ("Eta oraindik ere geiagokoa dana, egunik euritsuenetan ere gordetzen dau bere neurri din diñakoa").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ge(h)iagoko 3, IE-EB (Lander: "ez diozkala gehiagoko dituzken euskal-hitzak atheratuko"; Jnn Bihotz-2: "gehiagokorik zer egin zezaken?"; XArb: "Nahiago dut gehiagokorik erran gabe gelditu"); ge(h)iagoko(rik) gabe (eta barik) 9: B 3 (Ag Kr: "Baña zelan geiagoko barik?"; Bilbao IpuiB OEHko testuinguru berean; J. Garitaonaindia: "paparrean eskegita eroateak bakarrik, geiagoko barik, salbauko ez gaituana"); G 1 (Alt LB: "geiagoko gabe, iritxi ziran"), IE 4 (Barb OEHko testuinguru bera; B. Mendisco: "gehiagokorik gabe, agurtzen zaituztet"; Xa Odol OEHko testuinguru bera; Herr 1989: "bururatzen da partida gehiagokorik gabe"); EB 1 (E. Larre: "gehiagokorik gabe barrika baten gainerat igan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gehiagoko : DFrec 9 (guztiak izlag.), AB38 3 (hauetan g. abiadura 'máxima velocidad'; gero eta g. 'progresivo'), AB50 3 (2 'adicional', 1 'subasta'), Euskalterm 9 (guztiak izlag.) // Ez dugu aurkitu ap. HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gehiagoko : DRA ('superior'); gehiagoko gabe , barik : PMuj DVC (sin más ni más) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ko: -ago-ko (cf. aurreragoko).

Kategoria

izlag.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

gehiagoko xehetasunetan sartu gabe.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-an

Euskaltzaindiaren Arauak

gehiagotu, gehiago(tu), gehiagotzen. du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gehiagotu, gehiago(tu), gehiagotzen

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-agotu

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gehiegitan, gehiegizko.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gehiegiko .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gehiegitan, gehiegizko

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GEHIEGIAN En exceso. Ardaoa geiegian eztala ona. Ag AL 57. Geiegian eta larregian sariturik. Itz Azald 6. Neurriz dala su-garra, / geiegian da txarra. JanEd II 26. Olakoek geiegian izandakoa, berak deus ez izatea. Berron Kijote 107. Gure etxeko frutuak, bere garaikoak, emen geiegian dagoenetik. Ataño MLanak 16

gehiegian 7: Consumer (“Oso lagungarria izaten da data idaztea, elikagai bakoitzari jarraipena egin eta denbora gehiegian ez edukitzeko gordeta”), Berria (“Zer ote dio filosofoak?, ezer ez gehiegian, erdiko neurrian dago bertutea”), EiTB (“Hemendik aurrera ez ditut denbora gehiegian erabiliko aurikularrak, kalte egiten dute, abusatuz gero!”), Jakin (“Eskaintzaren gehiegian eta merkatuaren saturazioan bilatzen dute errua zenbaitek”), Argia (“Gatza ere atsegin omen dute, baina gehiegian urgabetu eta hilko ditu”), Laneki 2 (“Horren adibide dugu immunoeskasia-egoeretan gertatzen dena (hiesa, diabetesa, linfoma…), edo antibiotikoak denbora gehiegian hartzean”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gehiegian 6: Karlos Zabala 2 (“Florentek neskatxa nagi baten gisa hezi zuen gehiegian”), Koro Navarro 2 (“Baina hainbesteraino zegoen aldatua ezaugarri horien nolakotasun nagusiaren gehiegian, eta komunikatzen zuten adierazpenean, non zalantza ere egiten bainuen norekin ari ote nintzen hizketan”), Bat-bateko bertsolaritza (“Eskola-sistemak oroimena gehiegian landu eta erabili zuen garai baten ondoren, badirudi oraingo joera oroimena eskolatik kanpo uztea dela”), Juan Garzia (“Bizi baita maitasuna den kandela izekiaren erdian / argi-muki moduko bat, hura moteldu nahi duena; / eta deusek ez baitirau ontasun berdin-berdinean; / ezen ontasuna, handituz handituz, azkenean / bere gehiegian berean da hiltzen”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa bi adieratan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gehiegi sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ko/-zko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gehiegi sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Forma baten adiera(k)

gehiegizkoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-an

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gehiegi(tu), gehiegitzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu: -egi-tu.

Aditz-erregimena

da ad.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-txo

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-xko

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GEHIEGIZ (Dv (G)). Por exceso. "Ez geiegiz ez gutxiegiz, ni por exceso ni por defecto (Zav ms)" DRA. Ardi-errapeak / ez dek perill ler ditzan / geiegiz esneak. It Fab 185s. En exceso. Guztia neurriz, ezer ez geiegiz. EgutAr 1934, 34 (ap. DRA). Illeroko dirutza baño geiago illen batean jasotzea gertatuko balitzaio [...], utzi beza geiegiz eskuetaratu zaiona. EAEg 1-2-1937, 953. Nere esan-egiñak geiegiz itz eragiten dizute. Zait Sof 27

gehiegiz 1, Argia (“CTCak eten bai... baina ordura arte konpainiei gehiegiz pagatu zitzaiena itzultzeko eskatzea ahaztu zuen administrazioak”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gehiegiz , Joxe Azurmendi (“"Kredo" tradizional zaharrak krisiak eraitsi zituenez gero, jende pila bat hemen horrelaxe ibili baita denbora askoan, exker pinpirin, kristautasun progre baten eta estetizismo amoralaren artean dilindan, bietatik pixka batez, ezertatik ez gehiegiz, razionalitatea asko aipatu eta gutxi definituz, baina arrazoiaren jabe seguru eta lasai, problemarik gabe”).

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Hedatu gabea adiera horretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-zko

Formatu erabaki gabeak

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

gainpisu forma aztertzean proposatua.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gehiegi eta pisu sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

a) 'dagokion aditzak adierazten duenaren mailarik handienean' adieran, gehien hedatua da (136 ager.: B 59, G 49, IE 18, EB 10) eta gehiena Gkoa (66 ager., eta 1 Bko Ag AL); gehienik ere aski hedatua da, eta nagusia IEan (204 ager.: B 6; G 24; IE-ZuAm 166; EB 8); beste bi adieretan #mdash#b) 'gehienetan' eta c) 'gehienez'#mdash# gehien (9 ager.) eta gehienik (4 ager.) erabili dira.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) adieran: gehien : 201 ager. (B 19, G 24, IE 2, EB 112, EgAs 44); gehiena : 23 ager. (G 4, EB 16, EgAs 3); gehienik : 48 ager. (B 1, G 5, IE 13, EB 19, EgAs 10); b) adieran gehienik (9 ager.) eta c) adieran gehien (4 ager.) eta gehienik (6 ager.) jaso dira.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 izond. 'nagusia': etxeko gehiena; seme gehiena. 2 adlag. / AS: gehiene(t)an, gehienez (ere), gehienik.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

osatzeko eskatuz: izond. eta adlag. ez ezik, zenb. ere bada (ik. ap. EuskHizt A 2 a eta b atalak), eta AS gisa gehituz: gehienera (ere) .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gehiene(t)an, gehienez (ere), gehienik

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-en(a)/-enik adlag.ei txosten sistematikoa dagokie: cf. ahalik eta gehien(a), gutxien(a)/gutxienik (atsegin zaiena), ongien(a)/ongienik (ezagutzen duguna), etab.

Kategoria

izond. 'nagusi' / adlag.

Corpus eta hiztegietako datuak

gehiena adlag. eta ahalik (eta) gehiena bakarrik jaso ditugu. Ikus ondoan testuinguruak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ge(h)iena 72: B 1 (Ag AL); G 69 (Mb IArg I 6, Cb 3, Ub, Gco 5, AA 12, It Fab 2, Izt C 2, Lard 4, Aran SIgn 3, Sor Bar, Bv AsL 2, AzpPr, Iraola, Inza Azalp 2, Tx 3, Azl Ram, Ir YKBiz 2, ABar Goi, Lab EEguna, SMitx Aranz, JAIraz Bizia, Anab 8, Uzt Sas, Vill Jaink 2, MAtx Gazt, Berron Kijote 2); IE 2 (EZ Noel, Hb Esk); ahalik gehiena (eta aldaerak) 7: G 1 (Mb IArg I); IE 6 (Lç, EZ Man I, INav, He Gudu, FIr) // Ik. OEH argitaratuan, gainera, den gehiena Zby RIEV 1909: "Mihia da gauzarik / Baliosena / Edo tzarrena, / Ongi edo kalterik / Den gehiena / Egin duena".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ge(h)iena 31: G 10 (El Día 1934, J.M. Azkue, M. Oñatibia, MItziar, ErlijOEO/3, J. Agirre 2, Ataño Zigor, L. Dorronsoro, Basarri); IE 2 (Eskual 1919, Lf); EB 19 (K. Mendibehere, J.M. Torrealdai 3, Azurm, UZEI, Lasa, Industri kontuak 1985, M. Aramendi, LanIntel, E. Osa, F. Mendizabal, Lurgintza 2, Plangintza 1985 2, E. Berazubi, A. Uranga, I. Azkune, J.M. Barandiaran, GaztEntz/7); ahalik (eta) gehiena EB 6: A. Sagarna, R. Saizarbitoria, X. Galarreta, J.R. Etxebarria.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gehiena : DFrec 63 (hauetan 5 adlag., adib: "Puntuak batuz gehiena duena geratu ohi da txapeldun", "Marmolez egindako egiaztapenetan gehiena erabiltzen diren margotzaileak aipatu"), AB38 4 ('la mayoría' eta 'mayor cantidad'), HiztEn (adibideen artean), LurE (adibideen artean) // Ez dugu aurkitu ap. AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

geiena : DRA (izond. 'primogénito'; adibideen artean), PMuj DVC (1 lo más; geienak = los más, la mayoría; 2 postura, cantidad ofrecida, puja); gehiena : EuskHizt (adibideen artean), HiruMila (izond. 'primogénito'; adibideen artean) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: adib. / EskolaHE: adib.

Forma lehiakideekin batera berrikustekoa

adlag.aren formen banaketa honela da nagusiki: Bizk. gehien, Gip. gehiena, Ipar. gehienik.

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Batez ere Gip.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gehien(du), gehientzen.

Aditz-erregimena

da ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

heldu; nagusitu.