OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Adiera ilun-nahasikoa

adiera soiltzean (superlativo/superlatif), bitxi geratuko litzateke

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

bada gehieneko eta gutxieneko bat.

Txostenaren laburpena

Lematizazio-saio bat egin dugu gehiene(z)ko, gehiegi(z)ko, gutxiene(z)ko formak jasotzeko. Ik. ondoan testuinguruak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

geiegiko G 16 (Izt C 2, Lard 3, EusJok, Inza Azalp, Or Aitork 3, Vill Jaink 2, Gazt MusIx 3, Berron Kijote); ge(h)iegizko 100 (B 3, G 42, EB 55 / Ag 8, Cb Eg III 2, Gco I 4, Arr May, Bv AsL 3, Inza Azalp 4, Alz Ram, TAg Uzt 2, EA OlBe, Zait Sof 5, Etxde AlosT 2, NEtx LBB, Zait Plat, Anab Aprika 2, Vill Jaink, MAtx Gazt 2, Ibiñ Virgil 2, Lab SuEm 2, A. Irigaray in MEIG; MEIG 55); ge(h)ieneko (eta -iy-) 8: B-G 6 (Izt C 2, Itz Azald, Ag Kr, Etxde JJ, JAIraz Bizia), IE 2 (SP Phil, HU Aurp); eta OEH argitaratuan, gainera: Gte Erd ("Bada geieneko eta gutxieneko bat"); gutxieneko (eta gut(t)ieneko, gutxinekoz, gitxijeneko) 64: G 16 (A G, EusJok 2, JanEd II, Or 3, Tx B I 2, Etxde JJ 2, Uzt Sas 4, Salav); IE 40 (Dv Dial, Laph, Arb Igand 8, HU 12, JE 4, StPierre, Barb 3, Zub, Zerb 5, Lf Murtuts 2, Larz Iru, Ardoy SFran); EB 8 (MEIG); eta OEH argitaratuan, gainera: Lap ("Den gutieneko adimendua duten guziek konprenitzen dute"); gutxienezko EB 1 (MEIG).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

geiegiko 2, B-G (J.A. Ugarte, Ker Didaje); ge(h)iegizko 129: B 4 (Osk Atorra, L. Baraiazarra, Larrak, Amoroto); G 17 (Comunio santua 1906, Inza Azalp 2, Muj, K. Agirre, L. Mitxelena, P. Iztueta, Jaukol, Lab, Garm, J. Lekuona, JKort Erl II, I. Begiriztain, L. Dorronsoro, BerTxapel 1982, Agur 1973, BoletinObSS 1971); EB 108 (A. Azkargorta, A. Cazabon 2, A. Loizate, A. Sarriegi 2, A. Urretavizcaya, AdminLan, Agenda 1990, Argia 1989, D. Urbistondo 2, Egin 1977 eta 1992, Egoeraren definizioa, Eguna 1989 eta 1990, EHAA 1988, Elhuyar 3, G. Ansola 3, G. Nazabal, GAO 1989, Gasteiz, Habe 1990, Hemen 1988, HezkSaila 1982 eta 1985, I. Iñurrieta, I. Sarasola, I. Segurola, I. Urbieta 2, I. Uria 2, J. Agirre, J. Amenabar, J. Landa, J. Urrujulegi, J.A. Berriotxoa 2, J.K. Igerabide, J.M. Goñi, J.M. Lasagabaster, J.M. Lekuona, K. Bizkarra, Kimika 1990, Kuxkux/5, Lécluse-ren Hiztegia, M.A. Unanua, M.E. Ituarte, M.E. Laboa 3, Natura/OHO, Osabide Hezkuntza 1989, P. Sastre, Saioka/8, T. Sarasola, Txill 2, UZEI 4, Vill 3, X. Gartzia, X. Kintana, X. Mendiguren B., X. Olarra, A. Alonso, Bitez, E. Gil Bera, Egunk 1993 eta 1994, Elgoibarren 1993, Emakunde 1993, Fisika/3, GIE, I. Aldatz, I. Mendiguren, I. Ugarteburu, Ikastola 1992, Intelektuala, J. Muguruza, J.A. Arrieta, J.A. Lema 2, J.M. Arzalluz, J.M. Irigoien, M.J. Garcia, MAtx 2, P. Ituarte, R. Manjon, UnescoAlb 1992, X. Letona, Zehar 1993); ge(h)ieneko 29: B 1 (L. Uruburu); G 1 (Etxde 16 Seme); EB 27 (Etxde 2, EHAA 1985-1994 artekoak 16, Kezkak 1987-88, M. Arrue, Koperatiben Legea 1993, GAO 1993 2, NPAO 1994 4); gehienezko 65, EB (Biztanleria 1987, KLLegea 1984, ArauErab 1988, XedBilduma 1989, J. Olazabal, M. Gartzia, Elhuyar, EHAA 1982-1993 artekoak 29, GAO 1989-1991 21, BEO 1990, BideSein, HezkSaila Txostena 1994, BAO 1991-1993 8); gut(x)ieneko 60: G 3 (NekArd, Elizdo Atzertokia, Ataño Nora); EB 57 (A. Arejita 3, A. Sarriegi, ArauErab 1988, E. Etxebarren, Amatiño 2, J.J. Zabaleta, KultUrtekaria 1985 2, P. Saez, AdminEusk 1994 2, ArrPress 1993, B. Urkizu, EHAA 1994, GAO 1991-1993 13, HezkSaila Batx 1994, HezkSaila Txostena 1994 2, Hizkuntza/6, J.J. Agirre, J.M. Zalakain, Koperatiben Legea 1993 5, M. Arrue, M. Garikano, NPAO 1994 8, P. Aristi, X. Arana); gutxienezko 69, EB (A. Urrutia, AAO 1989 2, BEO 1990, E. Jimenez, Egin 1989 eta 1992, EHAA 1985-1993 15, Enseiucarrean 1986, EtxegintzaOztopoak 1984, GAO 1989-1991 26, Hemen 1988, P. Salaburu, Programazioa 1983, V. Huici, BAO 1993, Beleko, Eutsi/2, F.J. San Martin, G. Piedra, HezkSaila Barnet 1993 3, HezkSaila Txostena 1994 3, HizkLiter 2, LanSaila 1993, X. Arana).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gehiegiko : DFrec 1, Euskalterm 1; gehiegizko : DFrec 17 (eta geiegizko 3), HiztEn, Euskalterm 35; gehieneko : AB50 2, Euskalterm 5; gehienezko : DFrec 1, AB50 19, HiztEn, Euskalterm 28; gutxieneko : DFrec 2 (gutieneko, guttieneko), AB50 7, LurE (AS), Euskalterm 30; gutxienezko : DFrec 1 (eta gutienezko 5), AB50 27 (eta gutienezko 2), HiztEn, Euskalterm 31 // Ez dugu aurkitu ap. AB38.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gehiegiko : EuskHizt (AS), PMuj DVC; gehiegizko : EuskHizt (AS), HiruMila (excesivo), ElhHizt (excesivo, -a; exagerado, -a; extremado, -a; desmedido, -a), EskolaHE (AS), Lur EG/CE (exagerado, excesivo, desmedido, desmesurado) eta EF/FE (exagéré, démesuré, excessif), DRA (geiegizko: exagerado, excesivo); geieneko : PMuj DVC (superlativo); gehienezko : HiruMila (máximo), ElhHizt (máximo), Casve EF (maximun), PMuj DVC (geienezko: máximo); gutxieneko : EuskHizt, ElhHizt (mínimo), EskolaHE (AS), PMuj DVC (al menos, a lo menos, por lo menos, siquiera, cuando menos, por de pronto, en todo caso); gutxienezko : HiruMila (mínimo), Casve EF (minimum), PMuj DVC (mínimo) // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF, Lh DBF.

gehienezko 950.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gehienezko 95.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: máximo; gehienezko epe: plazo máximo; gehienezko estalpen-indize: índice de cobertura máxima; gehienezko kalifikazio: calificación máxima; gehienezko zenbateko: importe máximo.

def: [s.u. gastu] gastu muga, gastu-muga Aurrekontu bat edo aurreikuspen ekonomiko bat egiterakoan ezartzen den gehienezko gastua. Datorren urteko aurrekontuen gastu muga 122.256 milioi eurokoa izango da. adib: balaztatu du ad. Balaztari eraginez, ibilgailu edo tresna bat geldiarazi edo haren abiadura moteldu. Ik. galgatu; frenatu. Gidariak, oinezkoa ez harrapatzeagatik, bat-batean balaztatu zuen. Sistema hori gai da trenaren jarduna kontrolatzeko eta, tarte bakoitzeko gehienezko abiadura gainditzen badu, trena automatikoki balaztatzeko. // emakida iz. Admin., Zuz. Administrazioak pertsona edo enpresa bati zerbitzu edo ondasun publikoren bat ustiatzeko ematen dion baimena. Ik. kontzesio 2. Emakidaren gehienezko iraupen epea berrogeita hamar urtekoa izango da eta behin betiko esleipenaren erabakia jakinarazten den egunaren biharamunean hasiko da. // [s.u. seme] seme-alabaorde Semeordea edo alabaordea. Seme-alabaordea 9 hilabetetik beherakoa bada, gurasoen atsedenaldiaren gehienezko iraupena 8 astekoa izango da, seme-alabaordea etxera iristen denetik hasita.

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

berria da, baina oso hedatua; lehian ari da, hala ere, gehieneko formarekin. Kontuak argiagoak izan litezke gehiegizko / gehiegiko eta gutxieneko / gutxienezko bikoteetan, baina denak batera ikustea komeniko ote den aipatu da.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-go

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-en(a)/-enik

Formatu erabaki gabeak

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu gehienik ere modukorik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gehienik ere (eta be) 8 aldiz: L. Unzueta ("gehienik be olatuek itxasatxaren aurka egindako hausketaren hotsa heldu jaken"), Azurm ("gehienik ere laukoa [orain ere korrientea] erabiltzen zuela"), Baga-bigaMat ("tartekatzea da gehienik ere lor daitekeena"), EHAA 1985 ("Unibertsitate-ikasketak, gehienik ere, hiru ziklotan egituratuko dira"), J.A. Lakarra ("izen eta urtekako sailkapen hutsa dela, gehienik ere eskema balioa izan dezakeena"), A. Alonso ("Gehienik ere bi tantoko diferentzia soilez galtzea lortu zuten"), X. Kintana ("Gehienik ere, euskara batuaren osaeran euskalki ezberdinek izan behar duten partaidetasunaz edo batasunerako aukeratzen diren hitzen egokitasunaz egin daiteke eztabaida"), X. Amuriza ("Gehienik be gau ilunetan argitasun bat bialtzen eben zerura, batez be Bilbo aldeko gorritasun ha, Laba Garaiena ei zena").

Sektore jakin bateko informazioa

X. Amuriza SemafG (1996-06-12: "laketu egingo zaizu, gehienik ere "ez duk hainbesterako izango" esanez"; 1996-08-17: "Gehienik ere hitz diplomatikoen joanetorri garatuko da"; 1996-09-29: "Gehienik ere higuinaz beste inplikaziorik eskatzen ez dizun irakurketak minutu batzutan ondo distraitu zaitzake"; 1996-10-17: "Horrek, gehienik ere, estatuaren batasun bortxatuaren askatzea ekarriko luke"; 1996-10-22: "Sanzena, gehienik ere, inprudentzia semantiko bat izan da", etab.)

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu, ez ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm, ez ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC (ezta Labayrurenean ere).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

berria da lantaldearen informazioen arabera; ezin esan liteke "gaizki eratua" denik, baina behar al da gehienez ere, gehienera ere hedatuagoak hor egonik?

Euskaltzaindiaren Arauak

adlag.

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gehientsuenetan.

Atzizkien araberako erabakiak

-en superl.

Kategoria

izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: adib. gisa / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -etan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gehientsuen sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-txo/-tsu: ez da argia atzizki bion banaketa, baina izan dezake zerikusirik Ekialde / Mendebalde banaketarekin; cf. -xe(ago) / -txo(ago) banaketa.

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

gehientsu.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa eskainiz: gehigarrizko izlag.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-i(tu)+g-

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-zko: -garri-zko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gehigarri sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Euskaltzaindiaren Arauak

gehitu, gehi, gehitzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gehitu, gehi, gehitzen

Erabileremu dialektala

Heg.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "† gehitxo e. gehiegitxo, gehiegixko".

Mailak

Beh.

Forma baten adiera(k)

gehiegitxo.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: aumento.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ago, -xe-ago

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Mailak

Beh.

Forma baten adiera(k)

gehiegixko.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

geide (eta g.-maitale, g.-maitezko, gide) 45, B-G: Ag 5, adib.: "Nire geide (prójimo)", "Lagun geideari"; KIkV 21, adib.: "Jaungoikoagaitik geidea edo projimoa geure burua lez maite izateko eginbearra dogu"; Altuna 2, adib.: "Ardura larregi artzen dozu geidiagattik"; Enb 9, adib.: "Maite dau geidia"; BEnb NereA 3, adib.: "geidia zelan bizi ete dan enok arduratzen bat be"; Cb 5, adib.: "Nola Geide edo Projimoaren amorio au dan", "Inbidia edo ezin geideen ona ikusiaz"; KIkG 2, adib.: "Jaungoikoagaitik geidea edo projimoa geure burua lez maite izateko eginbearra dogu" // Ik. OEH argitaratuan, gainera, RS 339 ("On erexteko Iainkoari egiok urgazi geideari"), Gco I ("Zure projimoa edo gidea golpatzen"), JBDei 1919 ("Jainkoaren eta geidearen, urkoaren, maitasunean"), eta aipatuak: GMant LEItz, Euzk I ap. DRA.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

geide (eta g.-maitasun 3, geida 1) 26 ager. 6 obratan, B-G (KristiñauIkasbidea 1921, OEHko testuinguruetako batean; Urteko Domeka 1903 2, adib.: "lagun urko edo geidiaren izen-ona ezin loitu leitelako bultzagei zuzenbarik"; Ibarg 10, adib.: "Badogu orratiño geidea maite izateko agindu berezia be"; J.M. Azkue: "Baldin zure anima gaizkatzen saiatzen ezpazera nola geidearena gaizkatzen saiatuko zera?"; J.A. Goiria 12, adib.: "Bildurgarria orobat geideari on egiten alegindu ez danari esango dautsona").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu, ez ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm, ez ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.g.er.

Forma baten adiera(k)

lagun hurkoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

IE-Zu dira eheinatu 1 (O Po: "Hark, erian nol' eheinatzen, / sendoan er', ene geinhatzen / zakien, bait' are pausu emaiten, bihotzak zautan-kal ehaiten"); geinhatu 2 (O Pr: "Idia geinha dezanak uztar diro"; Etch: "Kunplitü nütianin, berregeta zazpi haurren zerbait geinhatzen izan ninzan hasi geinhazale lagüna zortiak attaki musde maitiak hura"); geñhatu 3 (ChantP: "Ogi eta ardu geñhatzen auherren asetzekua: halere haiñ haie maite nula artzaiñek otsua"; Bp II: "Jinkoaren honkiak onsa geñhatü behar dütügüla, eta biziki adelatü Eukaristian Jesvs-Kristen hartzera"; Etch: "Oi laborari gaxua, Hihaurek jaten arthua; Ogi eta ardu geñhatzen auherren asetzekua, Halere hañ haie maite nula artzañak otsua"); gañatü 2 (Etch: "Ordian behar die hanitx gañatü / hanitx gañatü").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

geñhatu 1 jaso da, Zu (Etxahun Iruriko: "Beste horik aldiz zide / Ariko ene lürretan / Hazkürriaren geñhatzen / Zien egin ahal orotan"); ez dugu geinatu, eheinatu gisako formarik aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eheinatu : HiztEn; geinatu : HiztEn-LurE; geinatze : LurE.

Hiztegietako informazioa

Beste hiztegietakoak: eheinatu : HiruMila, ElhHizt, Casve EF (-tü), LMuj HOT, DRA, Lh DBF; ehenatu : Lh DBF; einatu : PMuj DVC; geinatu : HiruMila, ElhHizt, Casve EF (-tü), PMuj DVC; geinatze : HiruMila; geinhatu : LMuj HOT, DRA, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Tradizioak ez du besterik agintzen

J-L. Davant-en ustez, -in- grafia dagokio, ez -ñ-, euskara batuaren bidesaria dela eta; zalantzak ditu, hala ere, -nh- hobestekoa ez ote den.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

geina, geinatzen.

Aditz-erregimena

da ad.

Erabileremu dialektala

Zub.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

geiser EB 2: K. Navarro: "Lurra iragazkorra bada, oso maila sakonetara heldu liteke ura, lur azpiko korronteak osatuz: korronte horiek kanporatu egingo dira gero, iturri, ibai, geiser eta abar bihurturik"; J.M. Azurmendi: "Zerurainoko geiser itzel bat altxatzen".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

geiser : AB38 1, LurE; geyser : HiztEn, Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

geiser : EskolaHE, Casve EF; geyser : HiruMila, ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal géiser / geyser formen ordainak: geiser : Casve FE; geyser : HiruMila, ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea.

Erdaretako formak

fr (DLLF): geyser; it (S. Carbonell): geyser; ca (DCC): Ø; en (Collins): geyser; de (Langenscheidts): Geiser, Geysir.

Erdaretako formak

OfQuLF: source d’eau chaude qui jaillit par intermittence || Geysir || nom d’une source d’eau chaude d’Islande.

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "geiser".

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-y-/-i-.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

Txostenaren laburpena

Ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

geisha : HiztEn, LurE // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Sektore jakin bateko informazioa

EEgunk: "geisha".

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

geisha : ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "geisha" [kurts.]

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-sh-.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: geko; dragoitxo: Gekkonidae.

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "gekoa = salamanquesa".

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Gekkonidae.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "gel (xaboi mota bat), gelatina".

Maileguen egokitzapen sistematikoa

g/j.

Jatorrizko forma

ardandegi, taberna, ardangela; langela, bulego

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gelatxo (eta -u) 24 aldiz ageri da: a) 'aberaskako gela bakoitza' adierako 5: Ur Dial 2 ("Abaua agiñik daguanian, betetan ditube eztiz euren gelatxuak. - Zuluari gelatxua al deritza? - Abauarenari bai"), Ibiñ Virgil 3 (adib.: "Ezti garbi-garbia batzen dute ta nektar gardenez gelatxoak gantzutzen dituzte"); b) 'gela txikia' adierako 20: Ag 5 (adib.: "Riktrudis, bere gelatxoan, [...] iarri zan belauniko kurutze andi baten oiñetan", "Tresna zarrak gordeteko gelatxu bat"), Or Tormes 2 (adib.: "Eta an egoan gelatxu baten sartuta") Erkiag BatB 4 (adib.: "Gero, gelatxu batean sartu ziran, kontuak zurituteko, nunbait"), Aran SIgn ("juanik bizitzera hospital-Antezanako gelatxo batera"), TAg Uzt 2 (adib.: "ezkerraldeko ibilbide estutik gelatxo ezkutu batera sartu ziran gure gizonak"), Etxde JJ ("Gaixorik zetzatenak [espetxeratuak], banako gelatxotan bereiztuak zeuden"), JAIraz Bizia 2 ("Ustu bear ba, ta ortarako gelatxora, patioan beste aldera, euritan joan zan", "Busti nai zula ta ortarako gelatxoa eskatu zun"), NEtx LBB ("neretzat gelatxo bat eska dezakezu... Santa Agedan"), Anab Aprika ("Pasa nituan iru gau nere gelatxo artan"), Mde Po ("Gelatxo zuri garbian neska dago ilhe gorriak orrazten") // Ik. OEH argitaratuan, gainera, JFlor (S. Sebastián 1879: "Goiko eta beeko gelatxoak, bost, lau ta iruna sarbideekin").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gelatxo 24: a) 'aberaskako gela bakoitza' adierako 1, X. Mendiguren B. ("Erleek eztia bertan gordetzeko erlauntzaren barnean prestatzen duten gelatxo hexagonalen multzoa"); b) (eta jate-g.) 'gela txikia' adierako 22: Euzkadi 1930 ("gelatxu bat aldanik lekurik onenian"), Y. Elorriaga ("gelatxo zuria"), B. Otazua ("berogallua egoan gelatxua abegi-oneko ta atsegingarria agertzen zan"), J.M. Azkue ("pago-ondoko gelatxora biurtu zan"), Garit ("gelatxua nai genduke puxka bat txukundu"), B. Latiegi 3 (adib.: "gelatxo txiki batean itxi ninduten"), Y. Oñatibia 2 (adib.: "Yon dagon gelatxoa txikia, baña apaña da"), M. Olaizola ap. EGLU IV ("Gure gelatxon andre orretxek dantzan egin du egoki"), UZEI ("Etxe bateko gelatxo txikia"), K. Santisteban ("Ordu luzeak iragan behar ditut gelatxo ziztrin honetan"), X. Kintana ("Gero gelatxo batetara gidatu ninduten"), X. Monasterio ("gelatxora joan nintzen botilaren bila"), X. Mendiguren B. ("Gelatxo ilunean lan eta lan ari zen"), I. Mendiguren ("gelatxo eroso-erosoa zelarik"), K. Navarro ("Gelatxoaren zoko batean utzi zituen"), P. Zabaleta ("Zure gelatxoa prest daukazu"), I. Urbieta ("gelatxoan munduko andre apainena eta maitagarriena agertu zitzaion"), L. Azkune ("Gelatxo hartan deskantsatu egin zuten"), EHAA 1984 ("erabili beharreko boto-atabakak, gelatxoak, boto-txartelak, eskutitz-azalak eta gainontzeko agiripaperak"); c) 'zelula' adierako 1, J.A. Berriotxoa ("Odonatoaren hegalak eta bena eta gelatxo garrantzitsuenak"); gelaska 'ordenadoreetako memoria nagusian helbidera daitekeen unitateetako bakoitza' adierako 1, Elhuyar ("Programaren Kontagailuan dago beti exekutatu behar den aginduaren helbidea, Memoriako zein gelaskatan dagoen alegia").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gelatxo : DFrec 2, AB38 3 (etxeko g. 'cuartito de casa'; 'casilla'; 'celdilla'); gelaska : AB38 1 ('celdilla'), HiztEn (1 gela txikia; 2 aberaska osatzen duten gelatxo bakoitza; 3 ordenadoreetako memoria nagusian helbidera daitekeen unitateetako bakoitza; 4 paralelepipedo elementala); gelaxka : Euskalterm 3 (hauetan g. magnetiko 'célula magnética'; memori g. 'célula de memoria') // Ez dugu aurkitu ap. AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gelatxo : EuskHizt (1872; gelatxu 1857; Gela txikia; ik. gelaxka), HiruMila ('pequeña habitación, celdilla'), Casve EF (gelatto 'chambrette'), Lh DBF (eta gelatto 'chambrette'), DRA (gelatxu 'celdilla'), PMuj DVC (1 celdilla, alcoba; 2 camarín; 3 aposento secundario; 4 cuartucho; 5 célula, cavidad; 6 palco de teatro; 7 alvéolo de colmena); gelaska : ElhHizt: (1 habitación o celda pequeña, aposento reducido; 2 alveolo, celdilla, celda), PMuj DVC ('celda pequeña'); gelaxka : EuskHizt (1977; Gela txikia; ik. gelatxo), HiruMila ('celda, celdilla'), PMuj DVC ('tugurio') // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma lehiakideak ditu, eta erabilerak ikusiko dira

gelaska/gelaxka erabiliagoak dirateke 'alvéolo (de colmena) / alvéole' adiera honetan: ikus

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ska/-xka/-txo, -txo/-xka.

Atzizkien araberako erabakiak

-txo

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

gela txikia.

Atzizkien araberako erabakiak

-tzar

Euskaltzaindiaren Arauak

(erleena).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-zain.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

gelaria.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: gelba: Galeorhinus galeus.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Galeorhinus galeus.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan interpretazio zaileko gelbo : EEs 1912 ("Zirkilluak gelboaz arindu").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gilba EB 1: Elhuyar ("Hostoak ere lehenik dikotomikoak zirenak, murriztuz, orratz edo gilba bilakatu ziren").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gelbo : DRA (1 hombre de poca sustancia; 2 var. de gilbo), PMuj DVC (1 G insubstancia; 2 G desaborido, soso; 3 G tímido, encogido, corto, apocado, pusilánime; 4 B inepto, chancleta, tonto, necio); gelbotu : PMuj DVC (G encogerse, acoquinarse, desanimarse, descorazonarse); gilbo : DRA (hilacha, pelusa), PMuj DVC (G pelusa, hilacha, tamo, tundizno, borra, lanilla); gilboka : PMuj DVC (G cayendo copos de nieve); gilbotsu : PMuj DVC (hilachoso, sa) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

ahozkoan ezaguna da, idatziz ageri ez den arren; Gip. bakarrik ote den aipatu da.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

hauts-mataza.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: geldi egon, geldi-geldi.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: geldi-geldia .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

geldi egon, geldi-geldi

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GELDI EDUKI Tener quieto. Zelan euki geldi oratute ta tokamentu loijetara ekandu dirian eskubak? Mg CO 107. Gorputza geldi daukala, dabil pensamentubagaz mundu guztian. fB Ic I 14. Ta obeto liteke mingaña euki geldi. AB AmaE 331. Ontzixka geldi zedukaten aztikeriz bezala. Or Mi 130. Isats lepoak geldi daduzka. Or Eus 80. Aren alegiñak eta purrustadak geldi dauke Nikanor, begira. Erkiag BatB 120 v. tbn. VMg 44. Echta Jos 244. Or Aitork 129. Bilbao IpuiB 99. Alzola Atalak 93

geldi eduki 8: Aizu (“Harria jasotzean geldi zaude, hankak geldi dauzkazu, ez duzu bat-bateko mugimendurik egiten”), Elhuyar (“Arazoa desagertu egiten da, burua geldi edukitzen dela onar daitekeelako”), Berria 2 (“Gure galera gaur ez ekoiztea izan da: produkzioa geldi daukagu, garbitzen eta arratsalde-gauerako prestatzen ari garelako”), EiTB 3 (“bihotza geldi eduki du minuttu batzuetan”), Argia (“Horrek ez du esan nahi presioa egin behar duenik gizarte eragileak geldi edukitzeko edo ordezkatzeko”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

geldi eduki 8: Xabier Olarra 2 (“Etengabe erretzen zuen hitz egiten zuen bitartean; hatzetan nikotinak uzten duen arrastoa nabari, une batez ere ez zuen geldi edukitzen eskua”), Irene Aldasoro 2 (“Efektu hori ez da erraza frogatzen, ia ezinezkoa baita begia era-bat geldi edukitzea segundo zatiki bat baino gehiagoan.”), Joxerra Garzia (“Txapapotez pintatua dirudien bibotetxo bat ere badu, eta ezpainen alde bat, ezkerra izango da noski, geldi dauka beti, baita hitzen esanahia behartzen duenean ere”), Oskar Arana (“Inguruan eme bat agertu orduko, berotu egiten zen eta ez zegoen hura geldi edukiko zuenik, eta hori gertatzen zen bakoitzean jabeek jo egiten zuten, hutsik egin gabe, Pavlov-ek berak egingo lukeen bezala”), Anton Garikano (“Eskuak geldi eduki itzak, bestela ezin duk eta”), Migel Angel Mintegi (“Hala ere... - zalantzaz beterik zegoen, begiak ezin geldi eduki, eskuak urduri igurtziz”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa geldi sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-a adlag. bikoiztuetakoa (cf. HitzElk/4, 50): osaera honetako banaka batzuk jaso dira hiztegi batuan; aski automatikoak izan litezke, baina kasu batzuen bitartez adierazi nahi izan dira Ekialde / Mendebalde banaketako erabide biak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

geldi sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

geldika sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

geldiago(tu), geldiagotzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu: -ago-tu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-i(tu)+a-