Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

gerla piztu AS proposatuarekin batera jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da gerra sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: adib. gisa

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-santu.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gerra sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GERRA SORTU. Estallar la guerra. Gerra bat sortzen bada, gure etsaietara joan ez ditezen. Lard 64. Zeruan sortu da gerra. Bil 90. Zori gaiztoko gerra zibilla / sortu zalako meriyo. Tx B II 52. Gero zoritxarreko anai arteko gerra sortu zan. BBarand 152. (Fig.). Zu zerala mediyo / sortu ziran gerrak, / ez dizkidazu egiñ / aziyo ederrak. AzpPr 52. Era ontantxen sortutzen dira / mundu onetako gerrak, / berriro ere gu Lizasori / gaude erantzun bearrak. Uzt Noiz 93. (Trans.). Provocar la guerra (sdos. prop. y fig.). Zenbait gizonek mundu onetan / sortutzen dituzten gerrak, / ni ixillikan neguan baña / daude deklaratu be'rrak. Uzt LEG I 233. Gerra sortzen duanari eta ortan saiatzen danari gizona deitzea ere aundia da. Insausti 217.

adib: gerra 1 iz. Herri, gizatalde edo estatu bi edo gehiagoren arteko arma bidezko borroka. Ik. gerla. Gerrak dakartzan kalteak. Gerra eta bakea. Gerraren jainkoa. Gerra galgarri hura sortu zuena. Gerra irabazi. Gerra hasi zenean. Gerrara joan. Handik egun batzuetara, gerra piztu zen. Estatu Batuei gerra deklaratzea proposatu zuen. Gerran hil. Gerrako gastuak.

gerra sortu 11: Consumer 2 (“Galaxietako gerra sortu”), Berria 3 (“Historiak erakutsi du munduaren ekonomia berriz antolatu den bakoitzean, gerra sortzen zela Balkanetan”), EiTB 3 (“Kartel honetan barne-lehia odoltsuak ematen ari dira euren buruzagiak atxilotu edo hil egin dituztelako; ondorioz, boterearen inguruko gerra sortu da”), Jakin 2 (“Gerra sortu zenean berak herriko gazteei deitu zien, eta esan zien hobe zutela Gudarostean izena ematea, bestela erreklutatze bat egongo zela derrigortua”), Argia (“Morelosek, Mexikoko independentzia gerra sortu zuen Miguel Hidalgoren ondorengoak, Chipalcingoko Kongresua zuen antolaturik 1813ko irailetik, baina garbi zegoen kanpoko laguntza militarra beharko zuela garaile aterako bazen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gerra sortu 14: Berria 3 (“Nahasmen handia dago Iraken, gerra sortu zutenek, AEBek, estrategia nahasia dutelako”), Elizen arteko Biblia 7 (“Gerra sortaraziko dut Gogen kontra nire mendi guztietan. Honela diot nik, Jainko Jaunak. Eta haren gerlariek elkar hilko dute”), Esteban Antxustegi 2 (“Eta ohartu nintzen gauzak komunean zeudenean, gerra sortzen zela eta beste kalamidade mota guztiak harekin batera, gizonek liskar batean hasten baitziren gauzen erabileragatik, gerrari ihes egin nahi diogula jakin arren.”), Iñaki Mendiguren (“Ezin zuen K.o. 1914ko gerraren esperientzia bizi ohartu gabe K.a. 431n gerra sortzeak esperientzia berdina ekarri ziola Tuzididesi”), Inazio Mujika Iraola (“Gerra sortzea liberazioa izan zen Karmenentzat; ez omen zegoen gehiago jasaterik hango errezo eta hango betiberdin, betiberdin gogaikarria”)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa denez azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gerra sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: + / ElhHizt: AS / EskolaHE: adib.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-zibil.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gerra sarrerari dagokion azpisarrera.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Definitzea komeni denez, azpisarrera gisa jaso.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-n osaerako librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kendu oharra eta jaso adibide gehiago. Baina gerran gerrakoak adibidea azpisarreratik atera eta gerra 1. adierara eraman. (2021-11-23).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Txostenaren laburpena

Lematizazio-saio bat egin dugu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

leku-denborazko kasuetan ageri dira denak: gerra ondo (eta gerla ondo 3, gerraondo 2) 14 aldiz: IE 2 (Zerb Azk, Xa Odol), EB 12 (MEIG); gerra oste (eta gerraoste 1) B 4 (SM Zirik, Ker in Alzola Atalak 3); gerra aurre (eta gerla-aurre 1, gerra-aurre 3, gerraurre 1) 17 aldiz: B-G 5 (Or SCruz, Alzola Atalak 3, Ugalde Iltz), EB 12 (MEIG).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

"gerlondo europear garaiko", "gerra eta gerrondoari buruzko bigarren liburua", "gerraurre eta gerraondo hurbileko erizpide", "gerraostea (1940-50)", "gerra aurre hartan sortu" ager. banakoez besteak leku-denborazko kasuetan ageri dira: gerra ondo (eta gerra-ondo 1, gerraondo 12, gerrondo 2, gerlondo 1, gerla ondo 6, gerlaondo 1) 38: IE 4 (Eskual 1919, M. Ariztia, L. Ligueix, J.A. Irigarai); EB 34 (Agenda 1990, Azurm 2, Deia 1983 eta 1994, E. Knörr, E.L. Adan, Egin 1983, I. Aldabe, I. Sarasola 2, I. Segurola, J.M. Lekuona 2, J.M. Mendizabal, J.M. Olanga, J.M. Torrealdai, MAtx 3, P. Xarritton, SM, Txill, X. Mendiguren B. 3, Zabal 1973, A. Lertxundi, E. Otamendi, F.J. San Martin, J. Agirre, J. Gabilondo 2, J.A. Lema); gerra oste (eta gerraoste 15, gerla oste 1) 31: B-G 3 (SM, Onaind 2); EB 28 (Azurm 3, BatzAgiriak 1985, G. Knörr, G. Nazabal, J.M. Olanga 3, J.M. Torrealdai 7, L. Etxeberria, P. Arregi, SM, X. Mendiguren B., ArrPress 1993, BAtx Behi, E. Otamendi, HizkLiter/UBI 2, KazetJardun 1991 2, Santa Mariñe 1994); gerra aurre (eta gerra-aurre 1, gerraaurre 1, gerraurre 10, gerla-aurre 1, gerla aurre 2) 42: B-G 8 (A. Onaindia, Bizkaiko herri iturriak, J.J. Arrizabalaga, I. Beristain, Ugalde Iltz, Tx. Garmendia, I. Gaminde, KatuenTest); EB 34 (Azurm 2, D. Amundarain, Deia 1988 eta 1994, Egin 1989 eta 1993 artekoak 5, EKUrtek 1984, Etxde, I. Irazabalbeitia, I. Sarasola, J. Amenabar, J.M. Olanga 2, J.M. Torrealdai, M. Azurmendi, M. Zalbide 2, OñatiLib 1982, P. Aristi, SM, X. Mendiguren B. 2, E. Otamendi, IMuj, J. Gabilondo, J.M. Zalakain, MAtx 2, Telleriarte, J.A. Irigarai).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gerraondo : DFrec 13 (hauetan gerra ondo 9), AB38 2 (gerra ondo), AB50 8 (hauetan gerra-ondo 1); gerraoste : DFrec 23 (eta gerra oste 19), AB50 4 (hauetan gerra oste 2), HiztEn, Euskalterm 1; gerraurre : DFrec 38 (hauetan gerra aurre 34), AB50 3 (hauetan gerra-aurre 1, gerra aurre 1), Euskalterm 2 // Ez dugu aurkitu ap. LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gerraurre : EuskHizt (gerra aurre; adib.), ElhHizt; gerraondo : HiruMila (eta gerraondoko), EskolaHE (gerra sarreraren azalpenean), Lur EG/CE eta EF/FE (eta gerlaondo), PMuj DVC (gerlondo); gerraoste : HiruMila (eta gerraosteko), ElhHizt (gerroste), Lur EG/CE eta EF/FE (eta gerlaoste) // Ez dugu aurkitu ap. Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma osatu lexikalizatua

aski lexikalizatua ageri da gaur, Hegoaldean behintzat, gerraurre parekoarekin batera.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-a+o-.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ondo.

Kategoria

iz.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

gerra eta gerraondoari buruzko bigarren liburua.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gerra-ontzi behin agertu da EB (MEIG).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gerra-untzitza 1 EB.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

AB38: gerra-untzi 1; AB50: gerrauntzi 4; HiztEn: gerrauntzi.

Forma lehiakideak ditu, eta erabilerak ikusiko dira

Oinarria erabaki behar da lehenik

ontzi/untzi oinarria erabaki behar da lehenik

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu baztertzekoa da, lehiakide hedatuagoa duenez

gerraondo aski delakoan.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-oste/-ondo.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Euskaltzaindiaren Arauak

(gerra jakin bat edo gerra-denbora adierazteko): bake-denboran eta gerratean.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma osatu lexikalizatua

cf. gerraondo.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aurre.

Kategoria

iz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-zale.

Kategoria

izond.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 'giza gorputzaren zatia'. 2 'zuhaitz-enborra'.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gerri-buelta .

Forma baten adiera(k)

1 giza gorputzaren zatia; 2 zuhaitz-enborra

Euskaltzaindiaren Arauak

gerrikatu, gerrika, gerrikatzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gerrikatu, gerrika, gerrikatzen

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gerrikoa egin .

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ko izengilea

Kategoria

iz.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: gerrikoa egin (es anillar).

Esapideei dagokien sistematika

egin: -a.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gerriko sarrerari dagokion azpisarrera.

Jakite-arloak

Basogintzakoa.

Lexemen erregulartasuna

-il-/-ill-

Lexemen erregulartasuna

-il-/-ill-

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ari/-ero

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ondo.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

gerria.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Euskaltzaindiaren Arauak

Sin. kortse.

Euskaltzaindiaren Arauak

gertaberritu, gertaberri, gertaberritzen. du ad. Jas.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gertaberritu, gertaberri, gertaberritzen

Mailak

Jas.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-a(tu)+e-

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu

LB: 52; ETC: 266.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: gertagaitz izond. improbable; remoto, -a, Adorez: gertagaitz: adj. improbable; jazoera gertagaitzak: hechos improbables, Labayru: 0; NolaErran: [improbable] gertagaitz. / Euskalterm: 0.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma erregularra edo paradigmaren araberakoa da hobestekoa

oraingo sistemaren araberakoa da (edo -garri berria).

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

gerta daitekeena.

Euskaltzaindiaren Arauak

'prestaketa'

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. prestaketa

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gertakizun egon

Esapide ohiko(en)ak

gertakizun egon

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

gertaera.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-a(tu)+a-

Euskaltzaindiaren Arauak

gertarazi, gertaraz, gertarazten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gertarazi, gertaraz, gertarazten

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

gertatu, gerta, gertatzen. da/du ad. / AS: gerta ala gerta, zer gerta ere.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

zer gerta ere; gerta ala gerta

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gertatu, gerta, gertatzen

Esapideei dagokien sistematika

aditzoinen inguruko esapideok sistematikoki lantzekoak dira: zein kasutan erabiltzen diren (cf. lehenengoaren pareko zer hel ere Zub.koa, edo bigarrenaren ereduko kosta ala kosta), eta nola (cf. Bizk. hedatuagoa datekeen zer gertatuko ere modukoak, edo sar(tu) ahala sar(tu) modukoekiko eralazioa)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS