Erabilera-oharrak

ia beti leku-kasuetan erabilia (-pe bidezko eratorriei dagokien ohar orokorra)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Eratorri-konposatu baztertzekoa da, lehiakide hedatuagoa duenez

giltzapetu aski delakoan.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-peratu/-petu.

Txostenaren laburpena

giltzaperatu : Anab Poli, Etxde JJ; EEBS: 1 (EB); DFrec: 8 (eta giltzaperatzaile 1); AB38: 4; AB50: 1; giltzapetu : Etxde AlosT, Etxde JJ, NEtx LBB; EEBS: 9 (B 2, G 1, EB 4, EgAs 2); DFrec: 3; Euskalterm: 4

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan jasoak: giltzapetu : Bera EEs, Etxde JJ, NEtx LBB, Anab Don; giltza-petu Alt LB; giltzaperatu : Etxde JJ, Anab Poli; giltzatu : AA III, Dv Ion 2,7; Zby IEV, Or Tormes, Mde HaurB, MEIG, JanEd II, EE; gilzatu Mb IArg.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

giltzapetu 9: B 2 (J. Zubikarai, Oskillaso); G 1 (R. Bozas-Urrutia); IE 1 (E. Salaberry); EB 4 (K. Santisteban, D. Urbistondo, M. Lopez, J. Etxaide); EgAs 1 (El Día 1931); giltzaperatu EB 1 (J. Casenave); giltzatu 7: IE 2 (Otoizlari); EB 5 (K. Altonaga, I. Aizpuru, UZEI, Tom Sawyerren abenturak).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

giltzapetu : DFrec 3, HiztEn-LurE, Euskalterm 4; giltzaperatu : DFrec 8, AB38 4, HiztEn-LurE; giltzperatu : AB50 1; giltzatu : DFrec 4, AB38 4, AB50 1, HiztEn-LurE, Euskalterm 12.

Euskaltzaindiaren Arauak

giltzapetu, giltzape(tu), giltzapetzen. du ad.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-pe(ra)tu bitasunak batera aztertuko dira (cf. auzipe(ra)tu, lurpe(ra)tu, baina araupetu): dirudienez, -petu da nagusi-hobestekoa.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ari/-ero

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

ahozkoan erabilia dela dio J-L. Davantek.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

sarraila.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ko: -ta-ko.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

giltzak (lotu eta) eramateko tresna.

Euskaltzaindiaren Arauak

giltzatu, giltza(tu), giltzatzen. du eta da ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

giltzatu, giltza(tu), giltzatzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GILTZAZ, GILTZEZ ITXI (vEys), HERTSI, ZERRATU. Cerrar con llave. Mutil, itsi egizu atea gilzaz. Mic 14v. Infernuko portalia haienzat egonen da iagoitikoz gilzaz zerraturik. Tt Onsa 90. Atea barrendik giltzaz itxirik. Apaol 79. Atea giltzaz itxia. Or Tormes 67 (77 giltzez itxi). Galerazita daukate txabola-ataka giltzaz ixtea. JMB ELG 66.Ixillaren urrezko giltzaz ezpaiñak ertsi dizkie. Zait Sof 136. Aiek jaurti ta paradisua / giltzaz itxitako plaza. Ayesta 134. v. tbn. Gitzez itxi: EA OlBe 68. MMant 144. Gerrika 223. (giltzagaz). Agureak alde-egin eban, atia giltzagaz ondo itxitta gero. Altuna 104. Giltzagaz itxia. Or Tormes 37

adib: giltza 1 iz. Sarrailan, irekitzeko edo ixteko, sartzen den metalezko tresna. Ik. gako. Etxeko giltza. Diruaren kutxako giltza. Giltzaz itxi. Giltza sarrailan sartu. Giltza eman (zerbaiti): itxi; bukatu.

giltzaz itxi 57: Elkar, Consumer 7, Berria 7, EiTB 33, Jakin, Argia, Laneki 2, DiarioVasco 5.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

giltzaz itxi 100: Berria 5, Iñaki Mendiguren 29, Oskar Arana, Lopez de Arana, Josu Zabaleta, Xabier Olarra, Elizen arteko Biblia, Joxemari iturralde, Juan Garzia, Anton Garikano, Josetxo Azkona, Ibon Uribarri…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Maiztasun handikoa, baina librea. Adibidea aski izan liteke.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa giltza sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

giltzurrin forma da, 10 ager.ekin, hedatuena: IE 5 (Mdg, Hb, FIr, Zerb) eta G 5 (Or, AA, It, Ag) agertu da; gainera, giltxurrin formak agerraldi bana du euskalki hauetan (Zub, Alz) eta giltxurdin, giltzurdiñ aldaerek beste bana (Zerb eta Noe); giltzurrun aldaerak Gko bat (Izt C) eta EBko 3 ager. ditu (Arti); gun(t)zurrun da Bko forma (Erkiag, Mg).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

giltzurrin forma da nagusia, 19 agerraldirekin (G: 10; EB: 9); giltzurdin behin jaso da (B), eta giltzurrun 8 aldiz (EB).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: giltzurrun 2; AB38: giltzurrin 10; giltzurrun 3; HiztEn-LurE: giltzurrun.

Jatorrizko forma

giltzurrin, -un

Aldeko arrazoi handirik ez dago

giltzurrun forma indartu da "erabilera zaindu"etan, nagusitu dela esaterik ez dagoen arren, eta, tradizioari begira, giltzurrin>-ek hedatuagoa ematen duen arren (IE + G da, gure datuen arabera).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ikus OEH argitaratuan: gimnasi(a) 3 (Zait Plat: "gimnasi-inaurketa"; MEIG 2: "gimnasi saio", "gimnasi antzeko ariketa") eta horko ohar-bidalketa: "v. jimaztika" (ez dugu hau corpusean aurkitu); cf. gimnosofista 1 (Ax).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gimnasia EB 7 (E. Kortadi, Euskal kulturaren urtekaria, Bitez, P. Zabaleta, E. Berazubi; J. Aizpurua eta "gimnasia ikastaro"); jimnasia EB 1 (M. Ugalde); ginasia EB 1 (M. Etxezarreta); jinasi-leku B 1 (S. Onaindia); gimnasio EB 2 (F. Juaristi, DV); gimnasta EB 1 (M. Aramendi); jimnasta EB 1 (P. Urkizu).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gimnasia : DFrec 1, AB38 9 (eta ginnasia 1, gymnasia 2), AB50 10, HiztEn-LurE, Euskalterm 9; jimnasia : AB50 2; jinasi(a) : DFrec 1, AB50 3; gimnasi gela : Euskalterm 1; gimnasialeku : AB38 1; gimnasileku : Euskalterm 1; gimnasio : AB38 1, AB50 5, HiztEn, Euskalterm 1; ginasio : AB38 1; jimnasio : AB50 1; gimnasta : AB38 1, HiztEn, Euskalterm 1; jimnasta : DFrec 1; gimnastika : AB38 1, Euskalterm 1; gimnastiko : HiztEn, Euskalterm 1; gymniko : AB38 1.

Hiztegietako informazioa

Bestetakoak: gimnasia : ElhHizt, HiruMila, EuskHizt ("ik. gimnastika"), Casve EF, Lur EF/FE; jinasia : PMuj DCV; gimnastika : EuskHizt ("ik. soinketa"), EskolaHE, Lur EF/FE, Lur EG/CE; jimaztika : HaizeG, T-L LFB; gimnasio : ElhHizt, HiruMila ("ik. gimnasileku"), Casve EF; gimnasi gela : HiruMila; gimnasileku : HiruMila; jinasi-etxe : PMuj DCV; jimaztika-toki : HaizeG; gimnasta : ElhHizt, HiruMila, Casve EF; gimnasilari : HiruMila; jimaztika-egile : HaizeG; gimnastiko : ElhHizt, HiruMila, Casve EF; ginasi-gizarte : PMuj DCV. Hiztegiotan ez ditugu aurkitu: Casve FE, DRA, Lh DBF, PMuj DVC, Azkue Aurkibidea.

Erdaretako formak

es gimnas- formaren ordainak Beste erdareta: fr (DLFF): ('gimnasia') gymnastique; ('gimnasio') gymnase; ('gimnasta') gymnaste; ('gimnástico, ca') gymnastique; it (L. Ambruzzi): ('gimnasia') ginnàstica; ('gimnasio') ginnasio, palestra; ('gimnasta') ginnasta, attrezzista; ('gimnástica') ginnàstica; ('gimnástico') ginnàstico; ca (DCC): ('gimnasia') gimnasia; ('gimnasio') gimnàs, gimnasi; ('gimnasta') gimnasta; ('gimnástico') gimnàstic -a; en (Collins): ('gimnasia') gymnastics, physical training; ('gimnasio') gymnasium, gym; ('gimnasta') gymnast; ('gimnástica') gymnastics; (gimnástico) gymnastic; de (Slaby-Grossmann): ('gimnasia') Turner, Gymnastik, fig Übung; ('gimnasio') Ringbahn, Turnanstalt, Turnhalle, Gymnasium; ('gimnasta') Gymnast, Turner, Akrobat, Athlet; ('gimnástica') Gymnastik, Turngeräte, Turn-, Leibesübungen; ('gimnástico') gymnastisch, turnerisch, Turn-.

Onartzekoa, formalizatu diren irizpideen aurka

forma hau berretsi du batzordeak, nahiz Iparraldean gimnastika egiten den; irizpideen arabera (cf. 33.113.11 irizpidea), gimnastika beharko luke, nazioarteko formaren hurbilena hau baita, eta aldentzen dena gaztelaniazkoa (fr gymnastique, it ginnastica, en gymnastics, de gymnastik, ca gimnàstica, etc.)

Euskaltzaindiaren Arauak

gimnasia h. gimnastika.

Lexemen erregulartasuna

g/j

Txostenaren laburpena

ik. informazioa s.u. gimnasia.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta beste gabe onartzekoa

mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen du.

Txostenaren laburpena

Maileguen egokitzapen sistematikoa

g/j

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan: ainar : brezo ("Lusaski gorriak, eskusaskiak, laister saltzen diren seska-saskiak, añar-isatsak eta abar, usu ta arin eta txukun eta egoki ta bikaiñ egiñ ere" Or Mi; "Zeren billa ote dabil legar eta añar tartean?" Or Mi; "Ontan, añar-tartetik garbi entzun zuten miñ-oiua" Or Mi; "Mutillek eman dute mendian atsalde, arba, añar, arantz, ote, sugaiaren eske" Or Eus; "Itzul-iraulka lorik egin ez, egunez arlo zakarra; alare, Iriondok naiago omen du etzauntza artako aiñarra" Or Eus; "Ote ta aiñarra ta amua janez, gosea dute garaitu" Or Eus); eta ainar zuria: Lcq; brana : brezo ("Haragizko beso baten gañean pausatu nahi duena, mortuan sortzen den branaren pare izanen da. Ihartzea da haren zorthea" Mih); ginarra : brezo ("Abetxubak dira beste oneek: (...) masusta txikarra, gisatsa, giñarria, saratsa" Mg PAb; "Itxuski edo ginarria ate ostian ifini ezkero ezin an sorginik sartu leitekiala" Astar II; "Gorozti ta giñarren batzuk" Ag AL; "Ota, giñarra, elorri, arantza ta ostantzeko larrak" Kk Ab II; "Bedar, giñarra, sasi ta zume, su bardin baten erasoz" Gand Elorri); halga : brezo. Bruyère. VocBN; inarra : escoba para barrer, brezo y por extensión toda escoba ("Ekarzu kaldera bete ur ta iñarra bat" Mic; "Inarra sortea ez dala ain eder zein da luma berdea" AB AmaE; "Erratz edo itxuski edo inarreaz sastarrak sokondora legez, erdalkeriak Erdalerrira botako direana" Ezale; "Murubetako iñarra" Altuna; "Isuribiko estalia, abez, zotalez eta garoz edo iñarrez jantzia" JMB ELG; "Iñar apalak" Ibiñ Virgil; inar-isats Asp Leiz; inar-lore Arzdi Plant). Corpusean, bestalde, txillar forma 23 aldiz ageri da: B 1 (Gand Elorri), G 22 (Izt C 4, Ag G 2, Tx B: "txillar mordo", Munita 14 eta "txillar-zale" 1); eta txillardi eta txillarki bana (Izt C).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

añar-aundi eta añarxume dantza-izenak bi aldiz ageri dira (M. Izeta: "Hor dantzatuko dituzte: Muxikoak, Tellerinek Xoxoarena, Añarxume, Txoriarena, Ardoarena, Mando-Zarrarena, Añar-aundi, Zahar-Dantza (...) eta dantza hoien artean irri-dantzak: Zurrume-Dantza, Esku-Dantza, Zartain-Dantza, Isats-Dantza, Katadera-Dantza..."); giñarre behin, EgAS (Agur 1974); kiñerra ere behin, B (Alzola); txilar (eta -ll-) 8 aldiz: B 1 (Zer 1985), EB 6 (Gorbea. Euskalerriko mendia, A. Uranga, J. Apalategi; UZEI: "txilar-sastrakadi"); txillardi G 3 (J. Gaztañaga).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ainar : AB50 1; ainarra : HiztEn; Euskalterm (eta ainarra gorri, ainarra purpura, ainarra lauhosto); ginarre : HiztEn-LurE; inar : AB38 1, HiztEn("ik. txilar"); inardi : AB38 1; txilar : AB38 5, AB50 2; HiztEn-LurE; Euskalterm (eta txilar zuri, Portugal txilar, erratz-txilar, txilar-ezti 2); txilar zuri : HiztEn; txilardegi : HiztEn-LurE; txilardi : HiztEn-LurE; Euskalterm 7.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: ainarra; txilar : Erica sp. + Calluna vulgaris + Daboecia Cantabrica; ainarra burusoil : Erica vagans; ainarra gorri : Erica australis; ainarra iletsu : Erica ciliaris; ainarra lauhosto : Erica tetralix; ainarra loretsu : Erica multiflora; ainarra purpura : Erica cinerea; ainarra arrunt : Calluna vulgaris; ainarra kantauriar : Daboecia cantabrica; txilar zuri; zurikatx : Erica arborea; erratz-txilar : Erica scoparia; Portugal txilar : Erica lusitanica.

Hiztegietako informazioa

Hiztegietako formak: HiruMila: ainarra, ainarra burusoila, ainarra kantauriarra, ainarra lauhostoa, ainarra purpura, elar, ginarra, txilar, txilar arrunta, txilar zuria, zurikatxa. // ElhHizt: ainar, ainar arrunt, ainar burusoil, ainar gorri, ainar iletsu, ainar kantauriar, ainar lauhosto, ainar loretsu, ainar purpura, ginarre, txilar, erratz-txilar, portugal txilar, txilar zuri. // EskolaHE: ginarre, txilar, txilardegi, txilardi. // HLEH: ginarre, inar 2† ('ik. txilar'), txilar, txilardi. // EuskHizt: ainar, ginarra, inar 2, txilar, txilardi. // Lur EG/CE: brezo: txilar. // Lur EF/FE: bruyère: brana, txilar. // Casve FE: bruyère: ilarre, ilarri; bruyère jaune: gaskola. // HaizeG: bruyère: brana, elar, ilarka; Lieu de bruyères: elardi. // T-L LBF: bruyère: halga, brana; bruyère jaune: kaskola. // Lh DBF: ainazkar, branatu, brabatze. // PMuj: brezo: txillar, iñarra, illar, giñar, aiñar, iñar, añu, gindarra, añaskar, itsuski; brezo para escobas: aiñazizkar; tierra de brezo: larreki; escobón de brezo: añar-isats; brezal: txillardi, añardi, añiskar, ilardi. // DRA: aiñar, añara, añarzuri, añaskar, añatskar, ginarre, iñardi, iñarra, txillar, txillardi, txillarra. // Azkue Aurkibidea: brezal: elhardi, txillardi; brezo: aiñar, aiñara, elhar, gillar, gindarra, giñarra, halga, hillare, ilhari, ilharka, illar, iñarra, iñarrea, itsuski, larre, txillar, zurdika, zurdikatx; brezo amarillo: gaskola, kaskol; brezo ceniciento: añarzuri; brezo común: ilaurri; brezo de escobas: ainazizkar, brama, ilharrazki, il-harrazki, ilharre.

Jatorrizko forma

ginarra, ik. giharra

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. 'txilarra'.

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. gihar

Lexemen erregulartasuna

-ih-/-in-

OEHko datuak [laburduren azalpena]

binbalet (Herr 1957); ginbalet (Mg PAb; Iraola); ginbelet (Ezale 1899); pinpalet (Barb, JE Med; eta izond. gisa: JE Ber, SoEg Herr 1958; GH 1971)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ginbalet 3 (J.A. Berriotxoa, M. Ensunza); ginbelet 2 (Argia 1936)

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

AB50: ginbelet 1; Euskalterm: ginbalet; HiztEn: ginbalet; LurE: ginbalet edo ginbelet

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

NekHizt: gindax (es potro).

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

(garabi-mota).

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, ginebra-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. gin].

ginebra 49.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ginebra 67.

Euskaltzaindiaren Arauak

ginebra* e. gin.

Baztertutako forma onartzea proposatu da. gin proposatuak ez du arrakastarik izan. Heg. markarekin eta ‘gin’ definitzailearekin jaso liteke.

Txostenaren laburpena

Maileguen egokitzapen sistematikoa

g/j

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 51; ETC: 235

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: ginekologiko izond. (Med.) ginecológico, -a, Adorez: ginekologiko: adj. ginecológico/ca, Labayru: ginekologiko 1adj. Med. ginecológico -ca; NolaErran: gynécologique adjectif ginekologiko – ginekologia- / Euskalterm: ginekologiko (Med. termino onartuak: infekzio ginekologiko, minbizi ginekologiko, onkologia ginekologiko…).

ginekologia iz. Medikuntzaren adarra, emakumearen berezko gaixotasunak aztertzea eta sendatzea helburu duena. Ginekologia azterketak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Zerrenda osagarriak

Prestas: 10 lek. (B 3 / G 7).

Txostenaren laburpena

Maileguen egokitzapen sistematikoa

g/j

OEHko datuak [laburduren azalpena]

1) 'gerezi-mota' adieran, ginda B 5 (Añ, Balad) eta IE 3 (ECocin) azaldu da; eta ginga G 8 (Echag, AA, Izt, Gazt, Or); 2) 'zenit' adieran ginga forma bakarrik jaso da: B 2 (Erkiag) eta G 4 (Zait, Or, Gazt).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ginda behin azaldu da (EB); ginga 'zenit' adieran bitan (G).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

AB38: ginda 'gerezi-mota (1); HiztEn-LurE: ginda ('gerezi-mota') aipatzen duten arren, ginga hobesten dute; Euskalterm: ginda, ginga bina ager.ekin, 'gerezi-mota' adieran.

Jatorrizko forma

ginda, ginga

Erabilera urriko formen artean aukeratu da, arrazoia agertuz

datuek ez baitute ezer erabakitzeko biderik eskaintzen, adiera bietarako forma bakarra proposatzen du batzordeak: ginga .

Euskaltzaindiaren Arauak

Prunus cerasus.

Landare eta animalien taxonomi izena

Prunus cerasus

LBeh (2014-04-03): ginkana 93: Berria 12 (adib.: “Haurrentzako euskal ginkana ere antolatu dugu ostiralerako”), EiTB 4 (adib.: “Pasai Donibanen burutuko da ginkana eta bai proba fisikoak zein proba kulturalek osatuko dute”), Argia 2 (adib.: “Ginkana bihurtzen da bidegorrietan ibiltzea”), DiarioVasco 75 (adib.: “Gazteek parte hartu zuten ginkanako proba ezberdinetan”); jinkana 28: Berria 21 (adib.: “11:30ean, berriz, 11 eta 14 urte bitarteko gaztetxoek jinkana batean parte hartzeko aukera izango dute”), EiTB 2 (adib.: “Jinkana jolasa egin dute bertso eskoletako ikasleek”), DiarioVasco 5 (adib.: “gazteentzako jolasak ez dituzte ahaztu eta hauek 17:00etan hasiko dira, taldeak egin eta jinkanan arituko direlarik”); gimkana 11, DiarioVasco (adib.: “Hurrengo saioa Kalebarrengo gimkana izango da, datorren zapatu eguerdiko hamabietan”); gymkana 1, EiTB (“lau egunetan gymkana dibertigarri batean parte har dezakete”); gynkana 9: Berria (“16:30ean, herri kirolen gynkana”), EiTB 2 (adib.: “joku desberdinekin gozatuko dute, gynkanak osatuko dituzte eta bizikletarekin ibilbide batzuk burutuko dituzte”), DiarioVasco 6 (adib.: “Gaur haurrentzat gynkana”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: ez dugu aurkitu ginkana, jinkana, gymkana, gynkana formarik.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: ginkana* e. jinkana.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es yincana, gymkhana / fr gymkhana: Elhuyar: - / Nolaerran: gimkana / Zehazki: gymkhana / Labayru: - / Adorez5000: jinkana.

Nazioarteko forma da, egokituz onartzekoa

Nazioarteko forma da, egokituz onartzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. 'neurrian, heinean': ahal dugun ginoan saiatuko gara lana burutzen.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

ahal dugun ginoan saiatuko gara lana burutzen

Forma baten adiera(k)

neurrian, heinean

OEHko datuak [laburduren azalpena]

giñol G 2: Ldi IL (adib.: "Noranaiko 'giñol' bi irasteko 1.500 Lko"); txontxongil(l)o 3, G-EB (Ldi IL 2, adib.: "orrako txontxongillo oek ez dituk nere aur gaxoak"; MEIG IX: "Diotenez, haren eskutik ateratzen zen giza-txontxongiloa"); txotxongilo (eta -ll- 2) 8, G-EB (Muj PAm 2, adib.: "Bukatzeko, txotxongilloak agertu zituzten"; Zait Plat 5, adib.: "txotxongilo-erakusleek gizonen estalgarri aurrean zabaldutako oialen antzekoa"; MEIG I: "Ez omen dute horrako txotxongilo horiek, ohi baino larriagoak izan arren, Erromar itxurarik"); ez dugu marioneta formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira (eta G 4) giñol (eta -n- 3) 5: Egin 1980 ("Gaia, Txontxongilo euskal ginolak herriz herri eratua"); M. Kaltzakorta ("Itziarri umeei buruz ginola egitea gogoratuko balitzaio"); F. Mendizabal ("izen honek ginoleko gizonkil bati egiten dio erreferentzia"); EuskararenProgr 1981 2 (adib.: "Irakasleak giñolaren kartoizko etxea gordetzen du"); marioneta 5: J. Arzubiaga ("ez bait da sistemaren marioneta eta produktu baino"); I. Sarasola ("gauzatasunik gabeko marionetak"); E. Zabala ("besteek haurren teatroa, marioneten teatroa, eta abar egiten dute"); Ipuinak 1986 ("Abenturak ez lituzkete idazleek asmatuko gu marioneta gisa erabiliz"); I. Urbieta ("Oso liluratuak daude kontatu diegun ipuinarekin, marionetekin, txotxongiloekin"); txontxongilo (eta -ll- 1) 8: Ldi IL (OEHko testuinguruetako batean); Garm Inauteria ("Txontxongillo onek etzuen eskurik"); I. Zubeldia ("zenbait baliapide herrikoi eta aberats erabiltzea ere oso gomendagarria da: olerkia, bertsoa, [...] txontxongiloa..."); Hizkuntza/OHO ("Antzerki, txontxongilo, elkarrizketa etab."); HezkSaila 1984 ("txontxongiloak eraiki eta modelatzeko paper pastak fabrikatu"); Egin 1980 ("Gaia, Txontxongilo euskal ginolak herriz herri eratua"); P. Aristi ("txontxongilo batez astinduko bagenitu bezala"); Jakingarriak 1991 ("Txontxongiloak [titulu gisa]"); txotxongilo (eta t. antzerki, t.-talde, -ll- 2) 25: Anab Don (adib.: "Erregesoro-n txerpolariak eta txotxongilloak-eta ba'ziran"); R. Manjon: ("Gaiztoen garaitzak deabru txotxongiloak txalotuko ditu"); Jakin 1981 ("Adierazpena lantzeko, adibidez, [...] txotxongiloa, diapositibak, [...] erabiltzen ditugu"); Osabide Hezkuntza 1989 ("Ondoren, txotxongiloak egiten ditugu"); X. Galarreta ("Txotxongilo desegin bat zirudien"); I.M. de Lezea 9 (aib.: "txotxongiloak denbora erlatiboki motz batean egin ditzakegu", "denei txotxongilo antzerki bat osatzeko aukera ematea"); I. Urbieta (ut supra); OporKoad ("txotxongiloekin gozatzen egon nintzen"); E. Genua ("Kontzeptuak: Antzerkia/Txotxongiloa, antzerki taldea..."); A. Perez 3 (adib.: "Txotxongiloak gustatzen bazaizkizu, zatoz gure taldera!"); Beleko ("Txotxongiloa [titulu gisa]"); Dona Dona 2 (adib.: "Antzerki eta txotxongiloei buruzko elkarrizketa"); MAtx ("bera ere aspertu zen EAJren eta PSOEren txotxongilotzat jotzen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ginol : AB38 7, AB50 3; giñol : AB50 5, Euskalterm 2; marioneta : DFrec 1, AB50 1, HiztEn, Euskalterm 2 (hauetan esku-marionetazko teatro); marionetari : Euskalterm 1; marionetazale : DFrec 1; txontxongilo : DFrec 3, AB38 2, AB50 2, HiztEn (Bizkaiko dantzari-dantza zikloko dantzetako bat); txotxongilo : AB50 1, HiztEn (1 antzerti-lanak antzezteko panpina; 2 antzerki-ikuskizuna), LurE, Euskalterm 13 (t.-zinema, t.-ikastaroa, t.-tailer, etab.).

Sektore jakin bateko informazioa

HezkAdmin: guiñol.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

giñol : EuskHizt ([~1930, 1977] G. er. Ik. marioneta), HiruMila (ik. txontxongilo), Casve EF ('guignol'); marioneta : EuskHizt (1977; [nart.]), HiruMila, ElhHizt; txontxongilo : Casve EF ('guignol, marionnette'), PMuj DVC (1 dominguillo; 2 monigote); txotxongilo : EuskHizt (1925; txontxongilo 1930), HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE ('marioneta, títere') eta EF/FE (1 marionnette, guignol; 2 pantin); txotxongilogintza : HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Erdaretako formak

OfQuLF: personne ridicule || Guignol || personnage d’un théâtre de marionnettes.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: guiñol.

Lexemen erregulartasuna

in/ñ salbuespenezkoak

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

txotxongilo-mota eta -antzerkia.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 'gipuzkeraz mintzatzen dena'. 2 'gipuzkoarra'.

Onomastika batzordeak argitzekoa

Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 57: "Euskalkia gipuzkera da. Bereizi behar denean erants daiteke Goierriko, Beterriko, etab."

Onomastika batzordeak argitzekoa

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gipuzkera(tu), gipuzkeratzen.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-era-tu.

Aditz-erregimena

du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

2 izond. eta izlag. 1: Basarri (“Sagardotegi gipuzkoarrak”), AG (“Euzkelgi ipuzkotarra”); Basarri (“Zu, gipuzkoar artaldearen / artzai jatorra izana”).

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra). // cf. EArauak 57: "Herritarraren deitura gipuzkoar edo giputz da (...), baina Gipuzkoar orokorragoa da".

Onomastika batzordeak argitzekoa

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Euskaltzaindiaren Arauak

'xingola'.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Ahozko erabileraren testigantza fidagarria du

testuetan erabili gabea da, baina ahozko erabileren lekuko fidagarriak ditu tradizio lexikografikoan: Etxba, Iz.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Euskaltzaindiaren Arauak

'presoak lotzeko burdina'.

Euskaltzaindiaren Arauak

Lap. eta BNaf. 'kristaua'.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

L-BN: Ik. kristau

OEHko datuak [laburduren azalpena]

giristino * Zuk eginik mutikontzat giristino eskola. Xa Odol 158.

LB: 0; EPG: 0; ETC: 5 “Jite edo joaite, ez da gutiago gogoetagarri ikustea Frantzia guzian bezala, Eskual-herrian ere, gure giristino eskola maiteak, arimetan erlisione egiazko izpi baten begiratzeko baitezpada behar diren eskolak (ez dakigu noiz arte; gure gatik behingotz!)... itzaltzera doazila, batzu bertzen ondotik, azkeneraino” (Xipri Arbelbide).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: 0.

eskola 1 iz. Lehen irakaskuntza irakasten den ikastetxea; gai berezi bat irakasten den ikastetxea. Ik. ikastola. Eskolako atean. Eskolara joan. Sei urterekin hasi zen eskolan. Eskolako haurrek ere badakiten gauza. Eskolan aurrera nindoala. Herriko eskola. Zeanurin eskola bat baizik ez zegoen. Lehen Hezkuntzako eskola. Lanbide eskola. Nekazari eskola. Algortako bertso eskola. Antzerki eskola. Herri eskola: eskola publikoa. Auzoko haur eskola berria. Giristino eskolak (Ipar.): Elizaren azpiko eskolak. Eskolako gelak. Igande eskoletan Biblia irakasten da. giristino adj./iz. Lap. eta BNaf. Kristaua. Senar-emazte giristinoak. Eskola giristinoa: giristino eskola. Giristino ez direnak. Giristino izenarekin izana duzuenak. Giristino arnegatuak. Giristino egin. Giristino dotrina. Giristino herria. Karitate giristinozkoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa, Ipar. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa giristino eta eskola sarreretan.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Euskaltzaindiaren Arauak

Lap. eta BNaf. 'kristauki'.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

L-BN: Ik. kristauki