Euskaltzaindiaren Arauak

Lap. eta BNaf. 'kristautasuna'.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

L-BN: Ik. kristautasun

Euskaltzaindiaren Arauak

giristinotu, giristino(tu), giristinotzen. Lap. eta BNaf. da/du ad. 'kristautu'.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

L-BN: Ik. kristautu

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

giristinotu, giristino(tu), giristinotzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

girlanda 4 (MarIL 2: "presentatuko diozu Mariari lore izpiritualezko girlanda hori", "Girlanda egina nik, naizen bezalako bekhatoros ez deusak, bildu lore izpiritualaz"; Arti Tobera 2: "erdiko etxe noblea, girlandaz eta galardoaz horniturik agertuko da", "Erdiko etxe zahar eta noblea, girlandaz eta galardoaz dago horniturik") eta OEH argitaratuan, gainera, EE 1884 ("Arbola txit luze bat elizako plazatxoan lore eta girlanda askorekin"); Alt LB ("Agindu, neri ere, oitariko edozein lan; baita lora-girlandak egiteko ere"); girnalda 2 (Mg PAb: "lora ederrez eginiko aro edo girnaldak"; AB AmaE: "larros ederdun girnaldea"); Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko girlandatu .

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

girlanda IE 2 (D. Soubelet: "Ez barrea sobera gogoa, arku, girlanda eta lore lerro hoieri so", "Holetako kartierak eginak ditu lan ederrak: arku, eta girlanda, lore andana, denak handienean emanak dira").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

girlanda : Euskalterm 2 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

girlanda : EuskHizt, ElhHizt, Lh DBF, DRA; girnalda : HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Jatorrizko forma

giro, (h)aro

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: giro egon, giro izan. da ad.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

giro izan; giro egon

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: da ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu giro(-)tenperatura formarik.

giro(-)tenperatura 144: Argia, Berria 7, Deia, EiTB 4, Elhuyar 38, Consumer 4, Laneki 89.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

giro-tenperatura 1, Irene Aldasoro (“Tenperatura igo ahala, aireak ur-lurrun gehiago behar du asetzeko; beraz, berotasuna eta hezetasuna, biak gehitu behar zaizkio giro-tenperatura normalean arnasturiko aireari, biriketara bidali aurretik”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: giro-tenperatura (Ingurumena (TN); Fisika).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: AS s. u. tenperatura / EskolaHE: -

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa giro sarreran.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

girondar 3: BU Errenteria (“Girondar-en estatua aurre-aurrean zegoela”), E.L. Adan (“Girondarrak federalistak eta burgesak ziren”, “jakobindarren eta girondarren arteko gatazka”).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

girondino : E. Jimenez, J.M. Olaizola "Txiliku" (2); P. Xarriton ("Iraultzaile jakobinoek [...] beren arerio girondino guztiak suntsitu zituzten").

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Forma hori dagokio Euskaltzaindiak arautua duen Gironda oinarriaren eratorriari (ik. 36. araua), eta forma bakarra aski da, baita Iraultza Handikoak izendatzeko ere.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

giroskopio EB 2 (J.L. Aramendi: "Nabigazioa erauli duen beste tresna bat giroskopioa da"; "Inerziazko direzio sistimak ere giroskopioak erabiltzen ditu"); ez da j- hasirik aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

giroskopio : Euskalterm 2; giroskopiko : HiztEn, Euskalterm 2; jiroskopio : LurE.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

g/j

Jatorrizko forma

aire girotua; areto girotua

Euskaltzaindiaren Arauak

girotu, giro(tu), girotzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

girotu, giro(tu), girotzen

Hedapenezko adierak

ik. oharra, s.u. aire egokitu

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira giropen 1: HezkSaila 1984 ("Irudimotak, erabili beharko liratekeen teknikak, (diapositibak, argi-jokoak, dekoratuak, giropenak...) e.a. aztertu"); girotze 13: Jakin 1981 2 (adib.: "alderdi desberdin hauek sakonki aztertu eta prestatu beharko lirateke: girotzea, edukin berrien aurkezpena..."); EuskararenProgr 1981 9 (guztiak titulu gisa); Hemen 1987 ("girotze victoriarreko komedia"); Deia 1987 ("Hitzaldia eguberri jaien ospakizunerako katekesis eta girotze familia eta kristau mailari buruz izango da").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

giropen : HiztEn, Euskalterm 1 ('ambientación'); girorapen : AB38 3 (hauetan musik g. 'ambientación musical'), HiztEn, Euskalterm 1 ('aclimatación'); girotze : AB38 1 ('ambientación'), AB50 4, Euskalterm 5 (hauetan eszenaren g, g.-joko, g.-argi) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, LurE.

Sektore jakin bateko informazioa

HezkAdmin: girotze 'climatización'.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

giropen : ElhHizt (Art. ambientación); girorapen : HiruMila ('aclimatación'), ElhHizt ('aclimatación'); girotze : EuskHizt (girotu ad.-aren aditz izena); giroztapen : HiruMila ('ambientación, aclimatación') // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: climatización.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

A) Formak maiztasunez: kirten 154: B 55 (Azc, Otx, Akes, A, Kk, BEnb, Erkiag, SM, Mg); G 88 (It, Alz, Munita, Urruz, Zab, Sor, Or, ABar, Vill, NEtx, Zait, Ag, Iraola); EB 11 (MEIG, Osk Kurl); kerten : G 20 (EusJok, Apaol, A, MAtx, Ag, NEtx, TAg); girt(h)ain 12: G 1 (Or), IE 11 (Ax, Elzb, JE); girten 6: B 4 (AB, Echta), G 1 (Or), IE 1 (Lf Murtuts); girtoi(n) 4 (Gy, ECocin); kirtan B 2 (Añ); gider 43: IE 42 (JE, Barb, Gy, Hb, Elzb, HU, ECocin, Elsb, Ox) eta EB 1 (MEIG); kider 4: G 2 (Or, EA), IE 1 (FIr), EB 1 (MEIG). B) Adieren arabera, 'eskutoki' balioan kirten da nagusia; 'ergel' adieran kirten eta kerten azaldu dira; beste formak: astakirten 4, kertenpiko 1.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

A) kirten 41: B 4; G 21; EB-EgAs: 16; girten - 12 (EB-EgAs); kerten - 5: G 4, IE 1; gider 8: G 1, IE 5, EgAs 2; kider 1 (G); B) 'eskutoki' adieran kirten da nagusia, 30 ager.ekin; gider 4 aldiz erabili da eta kerten 2 aldiz; 'ergel' adieran kirten erabili da gehien (7 ager.); beste formak: kertenpiko (1), kirtenkeria (2), kirtenondo (1).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: gider 6; kerten 1; kirten 14; kirtenkeria 2; AB38: girten 7; kirten 22; kirtendu 1; kirtendun 1; AB50: kirten 8; kirtenkeria 1.

Jatorrizko forma

girtain, girten

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. h. gider, kirten.

Baztertzekoa da, ez baita bizkaiera eta gipuzkera euskalkietakoa

k- hasia da B eta Gko nagusia

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ipar. Ik. gider, kirten

Lexemen erregulartasuna

g-/k-

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: -en gisako, -en gisan postpos., -en gisara postpos., -en gisaz postpos.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gisa izan .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gisako, gisan, gisara

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GISA BATERA De algún modo, por una parte. Erran zien etzela gisa batera Laphurtar mintzorik, horgo mintzaira Nafartar hutsa zelakotz. Zub 103s. Bizkitartean, gisa batera, hartaz dolu ere zuen. "D'autre part, cependant". Barb Leg 138. Frantsesa bainiz gisa batera, nola zuhau, ahalgetzen niz. JE Ber 72. Gisa baterat nahi nuke banintz hila, / zerurat joaiteko bakeraren bila. Xa Odol 251

Ez dugu OEHko adierako gisa batera formarik aurkitu (gisa batera edo bestera modukoak ageri dira).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gisa batera 4: Herria 2 (“Bere bizi luzean gogoeta franko garatu du mintza moldetaz, gauzen gisa batera erraiteak nola bultzatzen gaituen ekintzara ikertu du, sekulan ere behin betikoz satifatzen zuen arraposturik aurkitu gabe”), Elena Touyarou (“emen, mundu guzia "saltzaile" da, gisa batera - argitu zuen Marik“), Jean Baptiste Etxarren (“Badira oraino mina zilo batzuk gisa batera lotsagarriak eta bestera loriagarriak”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ez da asko erabili, baina adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa, Ipar. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gisa sarreran.

Erabileremu dialektala

Ipar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH:- / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gisa sarrerari dagokion azpisarrera.

Aditz-erregimena

da ad.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

egoki izan.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond. '(pertsonez) egokia, atsegina'.

Zerrendako formari hainbat sarrera dagozkio

forma berari bi formatu dagozkio: izond. gisa sarrera dagokio, eta postpos. gisa azpisarrera

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

'egokia'

Atzizkien araberako erabakiak

-n

Kategoria

postpos.

Atzizkien araberako erabakiak

-ra

Kategoria

postpos.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ikus OEH argitaratuan: a) 'retama' adierakoak: gisats : Mg PAb; gisatspe : VMg; isats : Izt C (124 itsasa), Ag G; b) 'escoba' adierakoak: isats : Ax, Bv AsL, Ag AL, Or Eus; itsas : Osk Kurl; yats : Zub; jats : Dv Lab, Barb Sup, Laph, Etcham; eta pala-jats: Lf Murtuts; jats-brana: Herr 22-9-1960.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gisats EB 2 (X. Kintana: "Gisatsak familia honetako genero batzutako sastraka bereziei esaten zaie"; "KRIPTOGAMOAK likena iratzea / FANEROGAMOAK gisatsa krabelina"); isats EB 1 (Natur Zientziak: "Pinua, Mitxoleta, Artea, Genista, Isatsa, Gardabera").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gisats : HiztEn ("ik. isats"), LurE; isats : AB38 1 ('escoba'), HiztEn-LurE ("isats 1" gisa bietan), Euskalterm 4.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: isats arrunt : Cytisus scoparius; isats arantzadun : Calicotome spinosa; isats espainiar : Spartium junceum; eta horko hustuketa: a) Calicotome spinosa (es retama espinosa, fr arganier epineux): magarda : Bouda-Baum; b) Cytisus scoparius (es retama negra, fr genet à balais): gisats : Font Quer PlantMed; gisatsa : Mapa de vegetación de Alava; isats : Guía PlantMed; Guinea Vizcaya; Carreras y Gandi GGPVN; Irurtzun projektua; Bouda-Baum; Polunin Arboles y arbustos; M. Aizpurua Arbaiun; Mendiak I; J.M. Faus; Gordailu IkastHiztegia; Font Quer PlantMed; X. Irigarai; isaxa : Lcq; G. Larrañaga LandareJak; isas : J.M. Faus; itsats : Bouda-Baum; eliza-jats : PMuj DCV; erk(h)atz : Bouda-Baum; Font Quer PlantMed; erhatz : Bouda-Baum; erratz : Guinea Vizcaya; Mendiak I; brana : Bouda-Baum; iruntzi : Bouda-Baum; Font Quer PlantMed; iruntzi-belar : Font Quer PlantMed; itzuski : Font Quer PlantMed; itsuskilatz : Font Quer PlantMed; kiri : Bouda-Baum; larr-othe : Bouda-Baum; larrothe : Font Quer PlantMed; retama : Lcc Landare-izenak; tximizta : Font Quer PlantMed; zarika : Polunin Arboles y arbustos; Font Quer PlantMed; Bouda-Baum; c) Genista tinctoria (es retama de tintoreros, fr genet des teinturies): koransiako isatz : Carreras y Gandi GGPVN; erratz : Guía PlantMed; Font Quer PlantMed; Lcq; xiristola : Guía PlantMed; Font Quer PlantMed; Azkue DVEF; PMuj DCV; d) Spartium junceum (es retama de olor, fr genet d'Espagne): gisats : X. Kintana Hizt80; jats-ilar : Polunin Arboles y arbustos; erratz : Polunin Flores de Europa; Polunin Arboles y arbustos; LMuj DGT; espartz : Font Quer PlantMed; espartza : Font Quer PlantMed; espartzu : Font Quer PlantMed; gai-on-bat : Font Quer PlantMed; gaionba : Lcq; gaiouba : Carreras y Gandi GGPVN; gamuka : Font Quer PlantMed; gaskol : Bouda-Baum; kaskol : Bouda-Baum; sarga : Font Quer PlantMed; zamuka : Loidi.

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. h. isats.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Bizk. Ik. isats

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gisatsu 4 ager.: IE 2 (Dh: "Entseiatzen naiz umil eta aphalgura izateko ditudan arrazoinak ongi gogoan hartzerat gisatsu huntan: Zer naiz nere baitharik?", "Gisatsu huntan: O aphalesgunea!"), EB 2 (MEIG: "Euskaldunok gaurko gisatsuan ohoretan eduki arren edonon, ez baitzeukaten arrotzek horrenbesteko estimutan gure hizkuntza"; "Horren gisatsukoa zen Fermat-en galdera hura"); Ik. OEH argitaratuan, gainera, EskLAlm 1900 ap. DRA ("Denbora ederra eta hotza 7-tik eta 15-eta. Lekhu batzuetan uriteak. Gero hamar bat egunez gisatsu bat"), eta izond. 1: EgutAr 1958 ap. DRA ("Izan gisatsu guziekin eta etxetar iñorekin").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gisatsu : EuskHizt (1809; eta gisakotsu adibideen artean, Mitxelenarena aldatuz), DRA (1 pasable, aceptable; 2 cortés, modoso), PMuj DVC (G cortés, afable, urbano, fino, bien educado) // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu 2 (cf. bezalatsu).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gisatu (eta bina gisadu, gisau) 11: B 2 (fB Olg: "Baina sarauban obeto gisauba, ta gozuagua"; Astar II: "gisadu leiteke jatekua, ekarri edatekua, egin oiak, garbitu etxia..."), G 9 (Cb Eg II: "Janari gaizki gisatuaz"; Gco II: "[Gula da pekatu beniala] gusto andiko gisaduak berariaz eragiten diranean, premiarik batere bage"; Lard: "Amak gisatu zituen [antxumeak]"; JanEd I: "lau libra omen zuben berriz pisatuta, / baita pozik jan ere ondo gisatuta"; Sor AuOst 3, adib.: "Ollasko pare bat gisatuta illarrarekin"; Iraola: "esan ditu nik eztakit zenbat astakeri, sagarra zertatik sortzen dan eta txipiroi gisatuak zertako diran"; And AUzta: "Gero aragi gisaua"); Ik. OEH argitaratuan, gainera, Añ MisE ("Oneek ez eben lizenziarik, jaietan surik, lapikorik, gisadurik, erre-egosirik egiteko") eta aipatua: Ur (G) Gen 27,7 // 'egokitu' adierako beste bat ere ageri da hor: LE Urt ("[Jesus, zerúko ógia] eman zaigu bidéko otámen gisa guri bere amóres; án órdea gisaturík ángo gisa, agérrian, emén eméngo gisa, altxaturík").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gisatu (eta gisadu, gixaru, gixatu, gixau) 9 ager.: B 2 (Zubk, adib.: "Eta egun larrietan, utseko egunetan, patata eta arbaz egiñiko gisadua eskatzen eban"); G 4 (NEtx Ito: "Eztet esaten gixau baterako etzerana gauza: baiña oillaskotarako, aspaldi eldutxoa zaude, aixkide"; J. Azpiroz: "Gero, gisadu izenekoa: ezur-puska batzuk, aragi gutxi, oso egosita"; I.M. Atxukarro: "gixaru goxua prantatu zuan gizasaillari emateko"; A. Zavala: "besteetan aragi egosia, prejitua edo gixatua izaten zan"); EB 3 (UrrezkoA: "Bihar goizean hilgo dut eta gisatu gozo bat egingo dut"; SGarm Heriotza: "orduantxe zuen sugainean koneju gisatua ezarririk Victoria Guzman-ek"; X.Mendiguren B.: "Tira, ez dio ardura, goazen gixatura").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gisatu : AB38 1 ('guisar'), HiztEn (1 ad.; 2 iz.), Euskalterm 19 (erbi g., gisatzeko zekorkia, etab.) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Cocinan 13 ("Ate gisatua", "Beste modu batera gisatutako atea"), 18 ("Urdai-azpi zatiakin gisatutako egaztiak"), 22 ("ollozko edo ta solomuzko gisadu on bat"), 40 ("eper gisatua"); ez dugu aurkitu ap. AArrue JanEd, DenSuk.

Zerrenda osagarriak

Prestas: 12 lek. (B 10 / G 2).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gisatu : EuskHizt (*1745, 1761; gisadu *1562, 1818; Heg. Zah. [esp.]), HiruMila (1 iz. guisado, -da; 2 ad. guisar, preparar guisos), ElhHizt (1 ad. guisar, preparar un guiso (de carne...); 2 iz. guiso, guisado), DRA ('preparar, presentar', Lizarraga aipatuz) // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.

Erdaretako formak

a) es guisar formaren ordainak: HiruMila: 1 cocinar: gisatu, adobatu, prestatu, apailatu; 2 componer, ordenar: gertatu, prestatu, atondu, adelatu, apailatu, maneatu) // ElhHizt: 1 prestatu, gertatu, maneatu, apailatu, egin (janaria); 2 gisatu (Heg.) // Lur EG/CE: maneatu, ondu // PMuj DCV: 1 cocinar = abazuzitu, saltsatu, gatz eman, janaritu, maneatu; 2 ordenar, componer = eratu, gertu, atondu, antolatu // Azkue Aurkibidea: Ø; b) Erdal guisado / ragoût formen ordainak: HiruMila: Ø // ElhHizt: gisatu (Heg.), ragoût // Lur EG/CE: eltzekari; guisado de bacalao y patata: zurrukutun // Lur EF/FE: erregosi, ragoût, jaki // XarHizt: okeleta, boroska, saltsa; ragoût de veau: aratxeki-saltsa // Casve FE: aragi saltsa, egosi, okeleta; assaisonnement: gazitü eta piperstatü, mingar; fig. mingar, txista // HaizeG FB: okeleta, boroska, saltsa; (de moules) xirla-saltza; (de veau) aratxeki-saltsa // T-L LBF: egosari, juseko, erragusta; ragoûtant: thirriagarri; ragoûter: thirriatu // PMuj DCV: guiso = abazeria, abazuzi, boroska; guisado, estofado = aragi-saltsa; g. de carne = geli-saltsa, txopleteko, txopeta, txopetako; guisado mal aderezado = azabuzi, zadura-badura // Azkue Aurkibidea: guisado bacalao y patatas = zurrukutun (b, g); guisado de carne = geli-salsa (b); txopeta (an); txopleteko (b), txopetako (b).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz. eta izond.

Erabileremu dialektala

Heg.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

haragi gisatua.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gisu (gisu-harri, gisuki,...) da erabiliena, 82 ager.ekin, guztiak L (Dh, Arb, Dv, JE, Barb, Ardoy, Mde); gisuztatu : 7 ager. (Dv, Mde); kisu (kisu meta, kisugai,...) 25 aldiz jaso da: G 12 (Izt, Inza, Ir), L 13 (EZ, O, Hb, Jnn, Barb; hots, batez ere zaharrak)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gisu 1 (EB); kisu 1 (IE), kisustapen 1 (EB), kisutsu 1 (EB)

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

AB38: gisu 1, kisu 4; HiztEn-LurE: gisu, gisugile, gisugintza, gisuki, gisuztatu

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. eta Naf. 'karea'.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gisu-labe .

Lexemen erregulartasuna

g-/k-

OEHko datuak [laburduren azalpena]

KISU-HARRI (AN-5vill-ulz, B, BN-baig; Dv (kh-), H; gisu-harri H, A). Ref.: A; Iz Ulz; Izeta BHizt. Piedra caliza. "Gisu-harria, pierre à chaux; kisu-arria, pierre à plâtre" H. * Lot hau hautatzen duenak izanen du kisu harria libre bere etxeko probisionekotz. (1780). SenperEus 171. Gisukiak dira gisu-harria, egun oroz ikhusten duguna; merla, laphitza, igeltsua. Dv Lab 18. Harria, aldiz, gisuharria. Arras harri huna. Etchebarne 83. Alde horietako harri motetarik bat zen labe horien kisu-harria edo gisu-harria. Larre ArtzainE 55.

LB: gisu harri 0/gisuharri 0/kisu harri 0/kisuharri 0; EPG: 2/0/0/0; ETC: gisu harri> 10/gisuharri 1/kisuharri 1/kisu harri 6.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0; Adorez: gisuharri: iz. piedra caliza;gisu harria: piedra caliza; Labayru: gisuharri 1 iz. piedra caliza

gisu 2 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Gisu harria. Gisu harrobia. Gisu ura.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da Ipar. eta Naf. markarekin, kareharriren parekoa baita, dagozkion markekin. Gainera, ezabatzekoa da gisu 2 adiera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gisu eta harri sarreretan.

Erabileremu dialektala

Ipar. eta Naf.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Ik. karobi.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-labe.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gisu sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

karobia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan kisugile, kisugin, kisukintza, kisuskile, kisuskingo testu-lekukotasunik gabeak.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gisugile : HiztEn (karegilea), LurE; gisugintza : HiztEn (karegintza), LurE // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gisugile : EuskHizt (*1926; Ipar. Karegilea), HiruMila, ElhHizt (Ipar. 'calero, -a'), EskolaHE (karegilea), Lur EF/FE ('chaufournier'), HaizeG BF ('chaufournier'), Lh DBF ('chaufournier'), DRA ('calero, el que hace la cal', Lhande aipatuz); gisugintza : EuskHizt (*1926), HiruMila, ElhHizt (Ipar. 'oficio del calero'), EskolaHE (karegintza), Lh DBF (gisugintz: 'métier de chaufournier'), DRA (gisugintz: 'oficio de calero'; Lhande aipatuz), PMuj DVC ('estuquería (arte)'); gisukin : PMuj DVC ('fabricante de cal'); kisugile : PMuj DVC ('1 calero; 2 albañil'); kisugin : HaizeG BF ('chaulier'), PMuj DVC ('1 calero; 2 aljecero'); kisugintza : HaizeG BF (kisukintz: 'métier de plâtrier'), PMuj DVC ('1 calería; 2 yesería'); kisuskile : DRA ('mazonero, albañil, blanqueador'), DRA (kisuskille: 'albañil'); kisuztatzaile : HaizeG BF ('maçon'), DRA (k(h)isuztatzaile: 'albañil'), PMuj DVC ('enlucidor, encalador, blanqueador') // PMuj DVC: kisustatzaile ('albañil, blanqueador'), kisutzaille ('calcinador'), kisuzkile ('enlucidor, encalador...') // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE, Casve EF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Orain arte erabili gabea da, baina gaia ere bai

erabili gabea da testuetan, baina ez du trabarik egiten.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gile.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Orain arte erabili gabea da, baina gaia ere bai

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gintza.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. eta Naf.

Lexemen erregulartasuna

g-/k-

Euskaltzaindiaren Arauak

gisuztatu, gisuzta, gisuztatzen. Ipar. eta Naf. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gisuztatu, gisuzta, gisuztatzen

Lexemen erregulartasuna

g-/k-

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gitarra (eta gitar jotzalle, gitarrari) da hedatuena, IE eta HM baita (Bko 6 ager.: fB Olg, AB AmaE, Enb, Alzola; Gko 12: Xe, Noe, Arr GB, Ag G, Iraola, Uzt Sas, Lasa Poem, Txill Let; IEko 14: Lç, EZ Eliç, Hm, SP Phil, JE Ber); kitarra G da batez ere (Or, Mok, Anab, NEtx, Zait); beste 7 ager.ak B (Kk, Otx), IE (Etcham) eta EB (MEIG) dira

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gitarra (eta gitarra-jole) 33 aldiz jaso da (B 3; G 1; IE 3; EB-EgAs 26); eta 21 aldiz kitarra (B 1; G 4; EB-EgAs 16); cf. gainera moxukitarra (ager. 1: EB) eta musukitarra (2 ager.: G, EB)

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: gitarra 7, gitarrista 1, kitarra 11; AB38: gitarra 12, kitarra 5; AB50: gitarra 7, gitarrista 1, kitarra 11, kitarrista 1; HiztEn: kitarra, kitarrajole; LurE: gitarra, gitarrari

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gitarra jo , gitarra-jotzaile .

Lexemen erregulartasuna

g-/k-

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Tradizioak baztertu duen forma

Baztertua (eta aski dira gitarrista eta gitarra-jotzaile).

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ari/-ista/-jole.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

kitarrista 1, Egin 1992 (“Apirileko azken igandean, hilak 26an, ‘Kitarristen jaialdia’ ospatuko da Udaletxeko arkupetan, hau ere eguerdiko 1.15etan”); gitarrajole 8.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gitarrista : Euskalterm (eta gitarra-jotzaile); ez dugu aurkitu LurE, HiztEn.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

gitarrista : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gitarrista : ElhHizt, HiruMila, Zehazki; gitarra-jotzaile : ElhHizt, Zehazki; gitarra-jole : HiruMila.

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

-ista amaiera nazioartekoa da, musikaren erabileremuan

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-ista musikaren erabileremuan

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-ista.

Txostenaren laburpena

cf. aurreko pasaldiko oharra, s.u. gizagaixo.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Mailak

Adkor.

Forma baten adiera(k)

gizagaixoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: Ik. gizagajo / EuskHizt: Ik. gizajo / HiztEn: Ik. gizagajo / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Mailak

Adkor.

Forma baten adiera(k)

gizajoa.

Kategoria

iz.

Mailak

Adkor.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Zub.

Forma baten adiera(k)

gizon-en gutxiesgarria.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Elkarketako osagaia edo esapide-zatia

Saihestekoa da izen "osoa"ren banaketakoa.

Elkarketako osagaia edo esapide-zatia

Elkarketako osagaia bada ere, sartuko da Euskaltzaindiaren Hiztegian jada sartua dagoelako eta giza zientzia jasotzeko behar delako.

giza eskubide 5308.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

giza eskubide 2360.

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: derechos humanos; giza eskubideen defentsa: defensa de los derechos humanos; giza eskubide eta bake-hezkuntza: en derechos humanos y para la paz / JustiSaila: "giza eskubideen zuzendaritza: direccion de derechos humanos".

adib: eskubide iz. Zor zaiguna eskatzeko, legeak debekatzen ez duena eta bidezko dena egiteko, edukitzeko edo erabiltzeko ahalmena. Berezko eskubideak. Jainkoagandiko eskubidea. Giza eskubideak. Hiritarren, langileen eskubideak. Eskubide agiria. Ezin ukituzko eskubidea. Zerbait egiteko eskubidea izan, eman, kendu, lortu. Eskubide guztiak galdu. Eskubide osoa du zeharo arbuiatzeko. Eskubide osoz. Hitzik esateko eskubiderik gabe. Ezin ditut erabili haren gainean ditudan eskubideak?

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa eskubide sarreran.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera berria egin, adibide bat jaso eta ikusa gehitu: giza proba Ik. gizon(-)proba.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

jendetza.

Euskaltzaindiaren Arauak

gizaberritu, gizaberri, gizaberritzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gizaberritu, gizaberri, gizaberritzen

Euskaltzaindiaren Arauak

'gizakiaren neurria'.

Forma baten adiera(k)

gizakiaren neurria