Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma berriagoa, bere euskalkian berritu-nagusitua

-men formakoa erabili zen hasieran; gaur darabiltenek, berriz, -pen forman darabilte.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-pen/-men.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Bizk.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: GOMUTARA EKARRI, ERAKARRI. Recordar, traer a la memoria. Cf. geure gomutara ekarten (Itz Azald 74). Bere pekatuak komutara zelan obeto batek ekarriko ditu? Cb CatV 78. Gomutara ekarrijagaz zer egiten dabeen [Jaungoikuak] geugaz. fB Ic I 45. Ez libururik gomutara ekarri. A BGuzur 126. Lengo egunetako euzki-galdak gomutara ekarri dauskue orain jazoera bat. Kk Ab II 103. Beste aldi batzutako jazokixunak erakarri biar zittubezala gomutara. Otx 45. v. tbn. Eguzk GizAuz 158. Akes Ipiñ 30.

adib: gomuta 1 iz. Gogoa, oroimena. Gomutara etorri. Eguzki-galdak gomutara ekarri digu jazoera bat. Ez horrelakorik gomutara erakarri.

gomutara ekarri 6: Deia 2 (“Helburua modu dibertigarrian berbak gomutara ekartea da”), Elkar (“iragan denboretako kontuak gomutara ekartzen zituztela”), Berria (“nazioarteko legedietan halaxe jasota dagoela gomutara ekarriz”), EiTB 2 (“idazle handi bezain ahaztu bat gomutara ekartzeko: Arnaud Oihenart”); ez dugu gomutara erakarri formarik aurkitu.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gomutara ekarri 4: Berria (“Aurkezpen handiren beharrik ez duen Fernando Rey itzultzaileak euskaraturiko Gure etxeko kontuak liburuan Natalia Ginzburg guraso, neba-arrebak eta lagunak gomutara ekartzen hasiko da etxeko berba eta esakuneetatik tiraka”), Pablo Sastre 2 (“Gizon zaharrak gomutara dakartza abere larriak eta abere xeheak zaintzen zituztenen arteko liskarrak”), Xabier Montoia (“Kexatu egiten zen Karmen, neba eta koinata gomutara ekarrita”); ez dugu gomutara erakarri formarik aurkitu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da gogora ekarri bezala.

Esapideei dagokien sistematika

ekarri: -ra.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adibide gisa eskaintzekoa gomuta sarreran.

Erabilera-oharrak

gomutara ekarri bezala, gomutara erakarri ere erabiltzen da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da gomuta sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

gomutarazi, gomutaraz, gomutarazten. dio ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gomutarazi, gomutaraz, gomutarazten

Euskaltzaindiaren Arauak

gomutatu, gomuta(tu), gomutatzen. da/du/zaio ad. 'oroitu': oraindik ondo gomutatzen naiz horretaz; gomutatu zuen ugazabaren esana; gomutatu zaio ez dituela oraindik etxeko lanak egin.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gomutatu, gomuta(tu), gomutatzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gona-barren: gona-barrena hartu.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz, hemen ere, azpi sarreran arautua den azpiko gona .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gona-barren ("gona-barrenak hartu")

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Biol.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gona motz G 7: Sor Bar: "gona motz gorri batekiñ jantziyak daude"; Ag G: "gona motz ori lodiz jazten zana"; Or Mi: "gona motz gorri bat berak eskuz biryosia"; Tx B II 3, adib.: "Edade ortan gona motzakin, ori da orren modua"; Alz Bern: "oraingo gona motzak, ixtarrak iya ageri dituztela"; gona motx G 2: Tx B II: "gona motx, ille, kate, petxua eta beso, / neskatxa gaztientzat orrenbeste bertso", "gona motxak jantzita pasiatutzera, / otsuak soildutako ardiyen antzera"; cf. gonamotz izond. (Ag Kr: "Atso gerri lodi, gonamotz, esku zikindun batek").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB ager. banakoak dira gonamotz izond. (J.M. Elexpuru: "bi neska gonamotz hurbildu zaizkio") eta gonamotx iz. (PPer: "Larruzko gonamotxa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gona motz : DFrec 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gonamotz : Casve EF (minijupe), PMuj DVC (1 tonelete, falda corta, minifalda; 2 faldicorta, minifaldera); gona-motz : HiruMila (falda corta, minifalda), DRA (adibideen artean); gona motz : EuskHizt (adibideen artean), ElhHizt (AS. minifalda), EskolaHE (adibideen artean) // PMuj DVC: gona motx (AS: sayuela, faldellín, falda corta, minifalda), gona-motx (enagüillas) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF.

Idazkera hedatuena da

loturik idatzia proposatuko da, galtzamotz arautua bezala.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-motz.

Kategoria

1 iz. 2 izond.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gona motz G 7: Sor Bar: "gona motz gorri batekiñ jantziyak daude"; Ag G: "gona motz ori lodiz jazten zana"; Or Mi: "gona motz gorri bat berak eskuz biryosia"; Tx B II 3, adib.: "Edade ortan gona motzakin, ori da orren modua"; Alz Bern: "oraingo gona motzak, ixtarrak iya ageri dituztela"; gona motx G 2: Tx B II: "gona motx, ille, kate, petxua eta beso, / neskatxa gaztientzat orrenbeste bertso", "gona motxak jantzita pasiatutzera, / otsuak soildutako ardiyen antzera"; cf. gonamotz izond. (Ag Kr: "Atso gerri lodi, gonamotz, esku zikindun batek").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB ager. banakoak dira gonamotz izond. (J.M. Elexpuru: "bi neska gonamotz hurbildu zaizkio") eta gonamotx iz. (PPer: "Larruzko gonamotxa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gona motz : DFrec 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gonamotz : Casve EF (minijupe), PMuj DVC (1 tonelete, falda corta, minifalda; 2 faldicorta, minifaldera); gona-motz : HiruMila (falda corta, minifalda), DRA (adibideen artean); gona motz : EuskHizt (adibideen artean), ElhHizt (AS. minifalda), EskolaHE (adibideen artean) // PMuj DVC: gona motx (AS: sayuela, faldellín, falda corta, minifalda), gona-motx (enagüillas) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF.

Idazkera hedatuena da

loturik idatzia proposatuko da, galtzamotz arautua bezala.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-motz.

Kategoria

1 iz. 2 izond.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GONAPE (V-gip). a) (En casos locales de declinación en sing., y precedido gralmte. de amaren). Faldas (de la madre). "Aman gonapetik urten bako umia, se dice de la persona apocada sin mundo y experiencia" Etxba Eib. "Aman gonapian hazittakua da ta" Elexp Berg. Cf. gonapeko. Amaren gonapeko izan bazan, garaia urbildu zitzaion aurrerantzean etxeko lemazai izaten ikasteko. Etxde JJ 234. Amaren gonapetik asago aldegin bear mingotsa. Erkiag BatB 26. b) (Ref. a la vida sexual de la mujer). Ala ere, ba-ziran emaztearen gonapekotan sartzen ziran ziraun-mihiak ere. NEtx LBB 124

adib: ama 1 iz. Seme edo alaba bat edo gehiago dituen emakumea. (Pertsona jakin eta ezagun bat adierazten duenean, izen bereziek erabiltzen duten kasu marken sistema bera erabiltzen da gehienetan). Ama bihurtu. Ama izan. Hiru seme-alabaren ama da. Gure amak zaindu zuen haurra. Ama Joakinak esaten zuen hori. Ama-alabak elkarri begira gelditu ziren. Ama-semeak. Amaren gonapetik irten gabeko umea.

gonape (gonapetik, gonapean, gonapeko) 36: Berria 13 (“errege-erreginen gonapetik”), EiTB 12 (“Amaren gonapean hazi”), Argia 10 (“Amaren gonapetik urruti”), Erlea (“amaren gonapetik atera gabeko semea”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gonape 25 (gonapetik, gonapean, gonapeko): Berria 2 (“ezker bazterreko emazteek berriz beste aldekoek deabrua daukatela gonapean gordea”), Ramon Saizarbitoria 3 (“Ondoren, blusa gonapetik atera, eta naturaltasun handiz erantzi zuen bularretakoa, soa kendu gabe.”), Pello Lizarralde 2 (“Eta atsegin genuen berriro frogatzea, eta izebari atzetik behatzen genion makurtzen zenean, eta beti aitortzen genuen izebak ondare handia zuela gonapean”), Karlos Linazasoro 2 (“Gaua iritsi zen berriro, hutsik egin gabe, eta haren gonapean, iluna”), Urtzi Urrutikoetxea (“Argi zagok amaren gonapean egon haizena orain arte", pentsatu zuen”), Koldo Izagirre, Joseba Sarrionandia, Josu Zabaleta, Alberto Barandiaran, Bernardo Atxaga, Aingeru Epaltza, Itxaro Borda, Patzi Perurena…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da ‘babesa’ adiera erakusteko. Egokia izan liteke Urtzi Urrutikoetxearen adibidea: Argi zagok amaren gonapean egon haizena orain arte

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da gona sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

Lgart.

Mailak

Lgart.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gonbidapen IE 1: Mde Pr, oin-ohar batean: "Eskerrik hanitx iganteko khümitiaren (gonbidapen) gatik".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gonbidapen 16 (B 1, EB 15): Txor-Txor/5: "iritzia emotea (...); gonbidapenak egitea..."; Tantak 1990: "gure eskoletan erabiltzen hasteko gonbidapena"; X. Monasterio 3, adib.: "gonbidapen txartela"; A. Pontesta: "Maitasunezko gonbidapen"; M. Lopez: "lau ostra gaztek korri egin zuten, / gonbidapenaz pozik"; I. Tapia: "ez zuten, ez horregatik, profesorearen gonbidapen oihuen beharrik"; BEO 1990: "gonbidapena egiten zaio"; T. Madinabeitia: "egin genuen luntxarendako gonbidapenak eta erakusketaren berri zabaltzen zuten abioi sobreak ere hildo horretatik zihoazen"; Hemen 1989: "koktel kulturaletarako gonbidapena"; A. Iñarra: "Irakurlearekiko gonbidapena ageriagoa da"; Sirimiri/6: "gonbidapena bidali diezue"; Hitza/5: "ardoak dastatzeko gonbidapena luzatu"; BAO 1993: "jabetza tituluak ekar ditzan gonbidapena egiten zaio"; A. Loidi: "gustora hartzen da gonbidapena".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gonbidapen : DFrec 2, AB38 1, HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gonbidapen : HiruMila, ElhHizt (invitación) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da

eratorri berria da, gonbidatu arautu-hobetsitiko erregularra, eta gaur aski hedatua: gonbidatze bezala, onartzekoa dela uste lantaldeak, gonbit definitzailearen ondoan.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-pen/-tze.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

gonbita.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

g- hasiek 199 ager. dituzte, eta k- hasiek 96; aditz eta eratorrietan gonbi - hasiak dira 143 (gonbiatu 3, gonbidapen 1, gonbidatu 129, gonbidatzaile 2, gonbidatze 4, gonbiratu 4): B 2 (Balad); G 18 (Arr, Izt, Bv, Urruz, Tx, JanEd, Anab, Ag, Uzt, Noe); IE 122 (EZ, Ax, Gç, Harb, Mat, SP, ES, He, Lg, Mih, Monho, JesBih, MarIl, Jaur, Gy, Hb, Zerb, Mde); beste formak dira: gomidatu 1 (Arb), gomitatu 26 (Lç 15 ager., eta CatJauf, Lf, Mattin, Ardoy, JEtchep, Larz; Mde, Osk); gomitetu 1 (Ur MarIl); konbi- formakoak 66 dira (konbiatu 2, konbida(d)u 17, konbidatu 46, konbitxatu 1): B 31 (Astar, Añ, fB, Mg, JJMg, Azc, Kk, Balad, AB, Altuna, SM, Etxba), G 26 (Gco, Ud, Cb, AA, JanEd, Lard, Urruz, Alz, Iraola, Lab, Etxde); IE 8 (EZ, Ax, Volt, CatB, Izeta), eta EB 1 (MEIG); komitatu 3 (Elsb, Arti). gomit(a) 5 aldiz azaldu da, IE (Barb, Lf, Ardoy, JEtchep); gomitu 1 (EZ); gonbidu 11 aldiz, L (Harb, Hm, Mih, Monho, Dh, Gy, Hb, Zerb); gonbit(a) G 5 (Arr, Apaol, Basarri, Uzt); gonbite G 5 (JanEd, Noe, AzpPr, Iraola) eta IE 1 (Ax) jaso da; konbit formak 7 ager. ditu, HM (fB, JJMg, Itz) eta konbit(a) -k 7 (Astar, JJMg, Mg; Txill); konbite B 1 (Astar), G 8 (Cb, Mg, AA, Gco, Iraola), EB 1 (MEIG). Beste formak erabilera urrikoak dira: konbitt(a) 1 (Berron), konbitxa 1 (SM), konbitgarri 1 (fB).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

g- hasiak nagusi dira 139 agerraldirekin, gehienak (112 ager.) gonb- hasiak: B 3, G 11, IE 9, EB-EgAs 116; k-dunak 20 dira, horietan 16 konb- formakoak: B 1, G 4 eta EB-EgAs 15; gonbite 11 aldiz azaldu da EB-EgAs.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: gonbidatu (30) eta konbidatu (2); AB38: gonbidatu (13), gomitatu (1) eta gonbite (1); AB50: gonbidatu (5), gomitatu (2), konbidatu (2), gonbite (4) eta gonbit (2); HiztEn: gonbidapen, gonbidatu, gonbidatzaile, gonbit, gomit, gomitatu; LurE: gonbidatu, gonbidatzaile, gonbidatze, gonbit, gomitatu.

Euskaltzaindiaren Arauak

gonbidatu, gonbida, gonbidatzen. du ad.: Mikelek bere festara gonbidatu nau.

Tradizioko erabilerek bermatzen dute

gonbidatu forma da lehen-orainetako eta IE-HMetako erabilerak ongien biltzen dituena; tradizioko beste formak bigarren mailan onartzekoak dira, "B2" marka dutela:

Zerrendakoa da hobestekoa, hedatuena baita

gomitatu, konbidatu

Lexemen erregulartasuna

g-/k-

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-nb-/-m- (cf. gomit-/komit-)

OEHko datuak [laburduren azalpena]

g- hasiek 199 ager. dituzte, eta k- hasiek 96; aditz eta eratorrietan gonbi - hasiak dira 143 (gonbiatu 3, gonbidapen 1, gonbidatu 129, gonbidatzaile 2, gonbidatze 4, gonbiratu 4): B 2 (Balad); G 18 (Arr, Izt, Bv, Urruz, Tx, JanEd, Anab, Ag, Uzt, Noe); IE 122 (EZ, Ax, Gç, Harb, Mat, SP, ES, He, Lg, Mih, Monho, JesBih, MarIl, Jaur, Gy, Hb, Zerb, Mde); beste formak dira: gomidatu 1 (Arb), gomitatu 26 (Lç 15 ager., eta CatJauf, Lf, Mattin, Ardoy, JEtchep, Larz; Mde, Osk); gomitetu 1 (Ur MarIl); konbi- formakoak 66 dira (konbiatu 2, konbida(d)u 17, konbidatu 46, konbitxatu 1): B 31 (Astar, Añ, fB, Mg, JJMg, Azc, Kk, Balad, AB, Altuna, SM, Etxba), G 26 (Gco, Ud, Cb, AA, JanEd, Lard, Urruz, Alz, Iraola, Lab, Etxde); IE 8 (EZ, Ax, Volt, CatB, Izeta), eta EB 1 (MEIG); komitatu 3 (Elsb, Arti). gomit(a) 5 aldiz azaldu da, IE (Barb, Lf, Ardoy, JEtchep); gomitu 1 (EZ); gonbidu 11 aldiz, L (Harb, Hm, Mih, Monho, Dh, Gy, Hb, Zerb); gonbit(a) G 5 (Arr, Apaol, Basarri, Uzt); gonbite G 5 (JanEd, Noe, AzpPr, Iraola) eta IE 1 (Ax) jaso da; konbit formak 7 ager. ditu, HM (fB, JJMg, Itz) eta konbit(a) -k 7 (Astar, JJMg, Mg; Txill); konbite B 1 (Astar), G 8 (Cb, Mg, AA, Gco, Iraola), EB 1 (MEIG). Beste formak erabilera urrikoak dira: konbitt(a) 1 (Berron), konbitxa 1 (SM), konbitgarri 1 (fB).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

g- hasiak nagusi dira 139 agerraldirekin, gehienak (112 ager.) gonb- hasiak: B 3, G 11, IE 9, EB-EgAs 116; k-dunak 20 dira, horietan 16 konb- formakoak: B 1, G 4 eta EB-EgAs 15; gonbite 11 aldiz azaldu da EB-EgAs.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: gonbidatu (30) eta konbidatu (2); AB38: gonbidatu (13), gomitatu (1) eta gonbite (1); AB50: gonbidatu (5), gomitatu (2), konbidatu (2), gonbite (4) eta gonbit (2); HiztEn: gonbidapen, gonbidatu, gonbidatzaile, gonbit, gomit, gomitatu; LurE: gonbidatu, gonbidatzaile, gonbidatze, gonbit, gomitatu.

Euskaltzaindiaren Arauak

gonbidatu, gonbida, gonbidatzen. du ad.: Mikelek bere festara gonbidatu nau.

Tradizioko erabilerek bermatzen dute

gonbidatu forma da lehen-orainetako eta IE-HMetako erabilerak ongien biltzen dituena; tradizioko beste formak bigarren mailan onartzekoak dira, "B2" marka dutela:

Zerrendakoa da hobestekoa, hedatuena baita

gomitatu, konbidatu

Lexemen erregulartasuna

g-/k-

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-nb-/-m- (cf. gomit-/komit-)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze/-pen.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

gonbita.

Txostenaren laburpena

ik. informazioa, s.u. gonbidatu

Zerrendakoa da hobestekoa, hedatuena baita

gomit, konbit(e)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Ahozko erabilerak

EHHAtik pasa dizkiguten datuen arabera, HMko 58 gunetan eta 93 erantzunetan jaso da forma hauei buruzko informazioa (Bizkaiko 23 gunetan 38 erantzun, Arabako batean erantzun bat, Gipuzkoako 31 gunetan 51 erantzun, Nafarroa Garaiako 3 gunetan 3 erantzun): bomi- 3 erantzunetan ageri da (B 2, A ø, G 1, GN ø); gomi- 22tan (B 16, A 1, G 3, GN 2); gonbi- 67tan (B 20, A ø, G 46, GN 1); konbi- batean (G)

Ahozko erabileren banaketa ezagutu behar da

forma honek (eta hau bezalako beste hainbatek) ez du oinarririk tradizioko erabilera idatzizkoetan; ezin izan dezake, gaia ez baita erabili izan, eta, alderdi horretatik, ez doa batzordearen irizpideen kontra. Nolanahi ere, ahozko erabileren banaketa ezagutzea komeni da hiztegian sartu aurretik (cf. EHHA).

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. adlag. 'mukuru' / AS: gonburu egin.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gonburu egin

Erabileremu dialektala

Bizk.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan gonburutu : A Ezale ("Ianari onuratsuz bete ta gonburuturiko mai baten"); Ibarg Geroko ap. DRA ("Urteak urteai gonburutu arren, aldia aldi da, ta betirauna betiraun").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gonburutu G 1, Ibiñ: "Ain zuzen, Zaitegi iaunak, aipatu liburuak dakazkin berriak, iakintsuki azaltzen dizkigu, iakin-zale zorrotzenaren naikariak gonburutzeko lain".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gonburutu : HiztEn, LurE; gonburutze : LurE // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gonburutu : EuskHizt, HiruMila (colmar), ElhHizt (rebosar, desbordarse), EskolaHE, DRA (1 colmar; 2 acumular, sumar); gonburutze : HiruMila (1 relleno; 2 hartazgo -acción) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gonburutu, gonburu(tu), gonburutzen

Aditz-erregimena

du ad.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

gonburu bete, mukurutu.

Zerrenda osagarriak

MilaHitz.

Txostenaren laburpena

ik. informazioa s.u. gongo.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Mailegu isiltzekoa da, aipatu gabe uztekoa

mailegu inolako egokitzapenik gabea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu gongoil(a) formarik aurkitu gure corpusean. Ik. OEH argitaratuko lekukotasunak: gongoil(a) 1 (Larz GH 1934: "Nere gongoilek egin dezatela zirt eta zart"); guruin ik. gurin 2; gurin 2; gurinonda 'páncreas' 1 (Aran-Bago); gurinondar (Lar); gurintxo 1 (JE Med); gurintzo 1 (Prop 1896); gulintxo 2 (Iraola); gurentxo 1 (MEIG); gurintxuri 1 (Herr 1962); 'ganglios inflamados, crecedera, paperas' adierako: asi-guren 1 (Etxba Eib: "Juan zan astian, asi-gurenak euki destaz etxeko txikixenak"); azikontxo (Iz To); azikuntxo (JMB At).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gongoil 13 aldiz ageri da eta 'ganglio' adierakoa da: B 1 (J.M. Iraolagoitia: "ornomuin-gongoil"); EB 12 (A. Loizate, K. Altonaga 2, M. Etxaide, J. Aldabe 4 eta "oin-gongoil"; I. Ibarrola: "errai-gongoil", "garun-gongoil"; UZEI: "gongoil-zelula"); guruin forma 59 aldiz eta 'glandula' adierakoa da: B 5 (J.M. Iraolagoitia), G 1 (I. Goikoetxea), EB 53 (M. Aurrekoetxea 14, K. Altonaga 6, M. Ausin 2, M. Etxaide 3, UZEI 5, M. Aizpurua 3, M.A. Unanua 3, I. Aizpuru 4, J. Aldabe 3, J.A. Berriotxoa 4, J.M. Txurruka, I. Iñurrieta 2, X. Kintana, Leioako biologo taldea); forma elkartuak dira: azukre-guruin, diti-guruin, eho-guruin 2, gako-guruin, izerdi-guruin, liseri-guruin 2, listu-guruin 6, malko-guruin 4, maskor-guruin, muki-guruin 2, ondeste-guruin, pozoi-guruin 2, urdail-guruin, uzki-guruin, guruin-epitelio 2, guruin-hobi 2, guruin-sedadun 2, guruin-zaku; guruindun 3 aldiz (I. Aizpuru); gurintxo 2 (eta gurintxo-belar 1) adiera ilunekoak dira guretzat: T. Iakakortexarena ("Pixtirik atsik bada, auxe da benetan likitxa, gurintxo batean dauan uxuriakin, etsai danen aurka iarkitzen bai da"); Zerb GH ("Harean sortzen da gurintxo-belharra: ez du beraz Arnegitar edo Zalgiztar batek aise eskuratuko... eta segur nahiagoko du, gurintxoak balinbaditu, miriku baten ganat jo"); ganglio 2, Tx. Txakartegi ("Azterketa fisikoan haztatzen ditugun ganglioak elastikoak dira eta kautxuak bezalako itsapena dute"), A. Loizate ("tumoreaz kutsaturiko gongoil edo ganglioak"); gangoil formarik ez da agertu..

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ganglio : AB38 3, LurE ("ik. gangoil"); gangoil 'ganglio': LurE; glandula : AB38 8; gongoil 'ganglio': HiztEn, Euskalterm 24; gurintxa 'glandula': AB38 1; guruin 'glandula': DFrec 1, AB38 6, HiztEn-LurE, Euskalterm 118; guruindun : Euskalterm 1.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Hiztegietako ordainak: a) ganglio: ganglio : HiruMila; gongoil : ElhHizt; b) glándula: glandula : HiruMila; guruin : HiruMila; ElhHizt (eta 'glandular': guruin-, glandular); Lur CE. // PMuj DCV: ganglio: gongoila, kirio-mullo, zainpilla; glándula: guren, gingil, guruin, gangail, gurin, gurintxo. // Azkue Aurkibidea: ganglio: gongoilla; glándulas: asaiuren, asikontxo, asikor, asikuna, asikuren, azikontxo, azpigorri, eskidantxa, eskudantza, ezurri, guren, gurintxa, gurintxo, gurintxu, guruin, ixurri, koromilo, kulintxo, kurintxo, osigoren, papeleta, sabi, sagu, txori.

Zerrendakoaren pareko forma(k)

ik. gurintxo

Forma baten adiera(k)

'linfa-hodietako egitura, infekzioaren eraginez hantura moduan sumatzen dena'

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Geom.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. pl. '(atearen) erroak'.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gontz (BN-arb), guntz (BN), kontza (BN-lab-arb). Ref.: Gte Erd 272, 193. (En caso ablativo, gralmte. pl.). (Sacar, salirse, etc.) de sus casillas. "Guntzetarik jalgi (BN), sortir des gonds, ne sachant plus ce qu'il fait. La colère est une courte folie" Lander Eusk 1925 (IV), 51. "Bere gontzetarik aldaratzen ditu (BN-arb)" Gte Erd 272. "Kontzetik jali da (BN-lab)" Ib. 193. * Horrek jauzarazi zuen gobernadorea bere gontzetarik. Jnn SBi 99. Aita Jakemein ginuen guk gontzetarik jauzia, uste gabeko hainbertze atseginen gatik. Prop 1904, 257. Algerko jendea errabiatua da, eta gauza batek jauzarazten du oraino gehiago gontzetarik. Herr 28-1-1960 4.

LB: 2 “Masailekoa berez ez da oso eragingarria, horrexegatik debekatuko zuten ziur aski: irakaslea edo gurasoak barregarri uzten ditu, beren desoreka agerian uzten baitu, urduritasuna eta gontzetarik jalgi izana” (Elkar), “Gontzetarik jalgiaraziak” (UEU) / EPG: 0 / ETC: 24 “Auzitegiko buruzagiak gontzetarik jauzi dira, edozein gaztetxok gaizki eginaz ahalgetzeaz gaitzitzurik egiten duenean bezala.” (Egunkaria), Itxaro Borda (“Goitika bukatzen zuen, gontzetarik ateratzear, prozac pastilla bat ematen zioten arte”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0 ; Adorez: izuaren izuz gontzatik aterata ibili da: de puro miedo ha estado fuera de quicio; Labayru: 0;

gontz 2 iz. pl. Irud. Ipar. Horrek jauzarazi zuen gobernadorea bere gontzetarik: bere onetik. Zainak gontzetarik atereak ditut.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, baina komeni da lehendik azpisarrera diren antzeko senetik atera, onetik atera bezalakoekin batera, molde berean ematea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gontz eta jauzarazi sarreretan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

kupula.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

21 agerralditatik 19 gop(h)or - aldaerarenak dira: G 7 (Or, Ibiñ) eta IE 12 (Barb, Ox, Lç, HU, Ardoy); opor formak agerraldi bana du G (Ag) eta IE (JE).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gopor 5; opor 1 (seiak G); EBn gopor egin esapidea agertu da behin, 'huts egin' adiera duela.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

AB38: opor 2; HiztEn-LurE: gopor, goportara.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tara.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gor egin , gorrarena egin .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

egin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gor sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

entzungor egin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu gor-itsu formarik.

gor-itsu 7: Argia (“Horregatik, Iparrean bezala Hegoan, agintariak gero eta gor itsuago daude protesta sozialen aurrean”), DiarioVasco (“neska gor-itsu batek hartu zuen hitza“), Elhuyar (“Braille hizkuntza, gor itsuen ukimen bidezko zeinu hizkuntza”), Espainiako Gobernua 3 (“Era berean, ez da sartzen arau honek batzen dituen xedapenen artean, baina nabarmendu beharrekoa da desgaitasunen bat duten pertsonen eskubideen legeen esparruan 27/2007 legea, urriaren 23koa, espainiar zeinu hizkuntzak aintzat hartzekoa eta gorren, entzuteko desgaitasunen bat dutenen eta gor itsuen ahozko komunikazioari laguntzeko bitartekoak arautzen dituena, eta gorrek, entzuteko desgaitasunen bat dutenek eta gor itsuek espainiar zeinu hizkuntzak ikasi, ezagutu eta erabiltzea libreki hautatzeko duten eskubidea eta ahozko komunikazioari laguntzeko bitartekoetarako duten eskubidea aintzat hartzen dituena”), UEU 1 (“Gorrek eta gor itsuek dituzten komunikazio premia bereziak direla-eta, eskola berezietan edo eskola arruntetako gela berezietan jaso beharko lukete hezkuntza”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gor-itsu 32: Xipri Arbelbide (“Eta burasoak halere asko tokitan aski zoro, aski gor-itsu edo ez azol izaki, holako lege tzarren egile gizonekin bat direnei beren bozen emaiteko”), Argia (“Badira gorrak, badira gor itsuak, eta komunikatzeko sistema bat behar dute”), Goienkaria 4 (“Gor-itsuei edo usher sindromeari buruz hitz egingo dute datorren eguaztenean, maiatzak 21, Aransgin”), UEU (“Gorrek eta gor-itsuek dituzten komunikazio-premia bereziak direla-eta, eskola berezietan edo eskola arruntetako gela berezietan jaso beharko lukete hezkuntza”), Berria 4 (“Gor-itsu-mutu izan arren, kontzienteak, kritikoak, ezkonformistak izatea ezin erauzi diezaguketelako”), Herria (“Bururatzean publikoak eskerrak eman ditu gor-itsuek bezala eskuak inarrausiz, eskuzartek giro eztia sobera gogorki hautsiko zutelakoan”), Nafarroako Parlamentua 5 (“Nolanahi ere, administrazio publikoek Espainiako zeinuen hizkuntzak arautu eta gorren, entzumen-ezgaitasunak dituztenen eta gor-itsuen ahozko komunikazioari laguntzeko bitartekoak aitortzen dituen urriaren 23ko 27/2007 Legean ezarritako betebeharrak errespetatuko dira”), Gipuzkoako Hitza 3 (“Hain justu, EH Bildu koalizioko Eva Blanco de Angulo legebiltzarkideak Zeinu-Hizkuntzako Interprete eta Pertsona Gor-Itsuen Gidari-Interprete Zerbitzuari buruz legez besteko proposamena aurkeztu zuen urri amaieran Eusko Legebiltzarrean”), Bizkaiko Hitza 4 (“Txarragoa dena, gor-itsuarena egiten digute”), Wikipedia 7 (“Marie Heurtin, jaiotzez emakume gor-itsua, Marie Germain mojaren egunerokoetan agertzen delako ezaguna”).

Erdaretako formak

Elhuyar: gor-itsu iz./ izond. sordociego, -a / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: 0 // Euskalterm: gor-itsu (es sordociego; fr sourd-aveugle; en deaf blind).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta onartzeko moduako. Bide batez, gor-mutu formaren definizioa moldatzekoa da Termcat-ek eta RAEk egin dutenaren bidetik. Esaterako, pertsona gorra eta horren ondorioz hitz egiteko zailtasunak dituena edo halakoren bat.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gora e(g)in (eta gora egiñ) 8: a) nor-dunak: Añ EL ("Kaliza gora egitean"), UskLiB ("Phüntü hartan heiagora, / kabalek büria gora / eginen die azkarki, / aihartüren doloruski"); b) x-ri / x-n g.e. 'igo': Arb Igand ("untzitxo batean itsasoari gora egiten dute"), Erkiag Arran ("Arranegiko zabalaren barrenera eldu ziranean, kantoian gora egin eben, eta gero, eskumaldera"), SM Zirik ("Oin be, ziur naok, neri kontra egitiarren gora eingo ebala"); c) nor gabeak: Zait Plat ("Legeak lege, gizarteak iraun eta gora egin lezake"), Arti MaldanB ("Eremuak ere dauzkalako mareak, / behera eta gora egiten du hareak"), Gazt MusIx ("ain gora egiñik, ain gora, / eiza bainun atzeman") // Ik. OEH argitaratuan gainera: Gte Erd ("Esneak gora egin dau").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gora egin 79: A Ipuiñak (x-ri g.e. 'jaso': "Iñauldurizka ebillen lurrean abade eske, baiña danak soinei gora egiten eutsen"), Zait ("gogo alderraiak sarturik gora egiten omen zuten garaia zanean"), Arti ("Hau eginda gero, artez egiten dutela gora, bidea kausitzera"), G. Ansola ("Lansariak eta kostuak gora egin dutenez geroz"), OinEntz/3 ("Hiri kolonial lasaiaren lilurak gora egiten du oraindik ere"), K. Igea ("itsas-untziek iragan ahal izateko mareak gora egin arte itxaron behar izaten zuten"), EGLU ("autoen prezioak gora egin omen du"), F. Juaristi ("Batzuek inongo laguntzarik gabe egin dute gora"), Eskola-porrota ("Erdiko Zikloan gora egin du garbi"), Egin 1988 eta 1993 2 (adib.: "Arrain mota gehienek gora egin dute"), J. Butron ("Tenperaturak gora egin ahala gutxitu egiten diren bi parametro ditugu"), Kuxkux/6 ("Seigarren etaparen hasieran profilak gora egiten du"), V. Huici ("ordurarte ondasunetatik urrun zeuden batzuei gora egiteko aukerak eman zizkion"), Meteorologia ("Eta barometroari begiratuz gero, gora egiten hasten dela ikusiko duzu"), Habe 1990 ("animalien koipearen inportazioak gora egin du"), Islam-a ("Arabiar kulturak musulmanen munduaren batasun-indar gisa gora egin bazuen ere, kalifatzaren boterea behera zihoan"), J. Agirre 2 (adib.: "errepideak gora egiten du Itxaspe auzorantz"), J.M. Irigoien ("Hankek gora egiten zuten, eta zenbat eta gorago, hainbat eta gorago egiten zuen, baita ere, oilaskoaren gorputzak"), Egunk 1991-1998 bitartean 6 (adib.: "nolako aukerak ikusten dituzu alderdi popularrak Bizkaian gora egiteko?"), Eguzki Erregearekin ("langintzek eta komertzioek gora egin zezaten"), J. Artaraz ("ikatzaren salneurriak gora egin eban"), Eutsi/1 eta /2 2 (adib.: "normala da akats genetikoen kopuruak gora egin izana"), Emakunde 1993 ("sexu harremanekiko onarpen mailak gora egin du"), Mundua 1993 2 (adib.: "ugaldu egin da emakumezkoek egin beharreko lana, euren irabaziek gora egin ez badute ere"), Soziologia ("Oso zabaldurik dagoen iritzia da gure eskolek edonori eskaintzen dizkiotela aukerabideak gizarte klasean gora egiteko"), NPAO 1994 ("enpresen kopuruak gora egin du"), Deia 1994 ("euskaldunen eta ia-euskaldunen ehunekoak gora egin du izugarri"), DNoticias 1994 eta 1997 2 (adib.: "Gamuzaren populazioak azken urteotan gora egin duela dirudi"), M.J. Telleria ("Milanen, Scalako Eskolan izan zen ikasle, gora egiteko bide zuelakoan"), Santa Mariñe 1994 ("Noblezia mailan, Torre honen ospeagaitik edo, Gonzalo honek gora egin auen eta Muxikako Jaunaren alabagaz ezkondu zan"), M.A. Elustondo ("Espainiako eta Frantziako ekonomiek gora egin zuten"), X. Aizpurua 3 (adib.: "irabaziek ia progresio geometrikoan gora egiten dutela antzeman daiteke"), Atlantida 2 (adib.: "ozeanoaren mailak urtean 7-12 milimetro egiten zuen gora"), ZuzenbHizkera ("Gradua, barne-mailatan gora egitea eta tokiz aldatu ahal izatea"), X. Mendiguren E. ("Kalophainek gora egin"), M. Lopez 2 (adib.: "Bibotearen muturrek ere gora egiten zutela zirudien"), J.A. Sagastizabal ("Gorputzaren tenperaturak gora egitean"), H. Etxeberria ("Zapo eskaera handia dagoenez, gora egin du bere salneurriak azken urteetan"), A. Ibartzabal ("Zaratak oso gora egiten zuenean, nazioarteko hiru ordezkariak gelara jaisten ziren"), G. Markuleta 2 (adib.: "eskaileran gora egin zuen"), Aretxagazeta 1996 ("Gatzagako biztanleriak nabarmen egin du gora azken urteotan"), Denok senide ("testigantza idatziak utzi zituzten lehen zibilizazioek ia batera egin zutela gora Mesopotamian eta Indoren haranean"), Lur eta Ingurugiro ("gora egiten du proportzio berean"), A. Garro ("Metabolismoak gora egiten duenean zelula barneko 20 mm Hg-taraino jaisten da"), A. Mungia 2 (adib.: "Erabilpenak gora egin du"), EkonOinarriak 4 (adib.: "emakumezkoen jarduera-tasak gora egin du"), M. Garmendia ("Milia laurdenen bat egin genuen gora herriaren mendebaldetik"), N. Anzizar ("zentimetro batzuk gora egin"), Historia 1998 2 (adib.: "Hirietan, halaber, gora egin zuen artisauen kopuruak"), K. Busturia ("Gerta liteke prezioen maila orokorra asko ez igotzea outputak gora eginda"), J. Alonso ("pixka bat gora egindako hirugarren mailako kantariak ahalmena bazuen, dekoroaren ideia hau dela-eta"), Getxoberri 1998 ("Jaialdiaren mailak gora egingo du berriro"), M.A. Mintegi ("Dozena erdi metro gora eginda, zuhurtasunak halan eskaturik, argi egon nintzan tarte txiki baten"), U. Apalategi ("esparruko hierarkian gora egiteko balio izan dio"), J. Elosegi ("Gora egin zuten brasildarrek"), I. Murua ("tentsioak gora egin zuen Turkey-ko erreserban"), J. Elberdin ("logikoa da lehiatzeko ahalmenak gora egitea Espainiako estatuan"), Gara 1999 ("alergiek eta arnas gaixotasunek gora egin dute"), Ostiela! 1999 ("Udaberri erdian geunden eta termometroak gora egiten zuen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gora egin : AB50 1 (alza) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gora egin : Lur EG/CE (AS: vomitar) eta EF/FE (AS: vomir), Lh DBF (AS: 1 vomir; 2 faire un haut prix, être cher; 3 haut prix que fait une chose, cherté), DRA (1 vomitar; 2 hacer un precio alto, ser caro), PMuj DVC (adib. gisa: repetir el manjar, vomitar, arrojar, gormar) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Casve EF, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

egin: -ra (ik. oharra s.u. behera egin ["tradizio idatziko oinarri handirik gabea da; gaur aski hedatua, ordea (cf. "ongi hasi du saioa, baina gero behera egin du"; "oilaskoaren salneurriak behera egin du aste honetan" bezalakoak); egokia dirudi, baina Euskaltzaindiak erabakitzekoa da"]).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GORA ETA BEHERA (V-arr-gip, G-azp). Ref.: Gte Erd 159, 190. A) (Adv.). a) Arriba y abajo; de un lado a otro. "Asensorea gora eta be(he)ra ibilli zuen (G-azp)" Gte Erd 159. Doktoreak ibilli zitezen lasai eta zabal, gora ta bera, batera eta bestera. Lar SAgust 10. Jokalariaren lasterra, gora ta bera. Mg PAb 172 (en su fuente original --O Pr 269-- gora behera). Beti gora ta bera, bein jausi, beste bein jagi. Añ LoraS 31. Eskallerak gora ta bera ibiltzeko. Apaol 78. Apezak igaraiten ziren gora eta behera. Const 37. Alogerak gora ta bera erabilte ori. Eguzk GizAuz 142. Eskuzapi bana gora ta bera eragiten. Osk Kurl 112. Eztago bide oietan gora ta bera ibiltzeko. NEtx LBB 59. Sartzen omen dute [iodoa] ezur barrura, eta ori gora eta bera erabiltzen dute ikusteko. Albeniz 131. Itsasoa [...] gora eta behera ibili arren. MIH 312. v. tbn. It Fab 248. Ud 63. Sor AuOst 95. AB AmaE 463. Azc PB 70. Ag Kr 105. Echta Jos 317. Goñi 13. Kk Ab I 9. A Ardi 63. ForuAG 289. Jaukol Biozk 95. Otx 170. Or Eus 390. EA OlBe 26. SM Zirik 106. Txill Let 22. Erkiag Arran 123. Anab Poli 81. Ugalde Iltz 17. BEnb NereA 188. Zait Plat 111. Salav 88. Berron Kijote 191. Alkain 41. Gerrika 250. b) Sin cesar, insistiendo en, insistiendo sobre. Anima tristeak negar ta deadar adiaz ta inziriaz gora ta bera. Cb Eg II 205. Aspertu ezin diranak esaten leengoa gora ta beera. Mg CC 112. Zer janzi-berri dan gora ta beera aitatzen. VMg XVI. Berriz an ibilli ziran Pernandoren esaerak gora ta bera. Muj PAm 11. Gaur illargia gora ta bera; / besterik ez da entzuten. Basarri 189. Eiztariak eliza atadian, meza ostian, bere kazako abildadiak gora eta bera. Gerrika 293. Neure izena hain sarritan gora eta behera, ala behera eta gora, erabilia izan denez gero. MIH 212. B) (Sust.). Aumento y disminución. Arau orretan jartzen degu Urietan egingo dala zergaren gora ta bera osoa, Diputazioko onetsia gabe, neurri batzuben artean baldin bada. (1919). ForuAG 285

adib: gora 1 adb. Toki garaiago batera. Anton. behera. Besoak gora jasoz. Behetik gora. Gora eta behera ibiltzeko.

gora eta behera 547: Aizu 6 (“mendian gora eta behera”), Deia 19 (“kaleetatik gora eta behera genbiltzala”), Elhuyar 26 (“ez dira askotan ibiltzen zuhaitzetan gora eta behera”), Elkar 9 (“Serrano kalean gora eta behera ibili gara”), Consumer 21, HABE 2, Berria 270, EiTB 84, Jakin 13, Karmel 2, Argia 53, Laneki 5, Erlea 12, DiarioVasco 25.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gora eta behera 500: Berria 65, Anton Garikano 15, Lopez de Arana 14, Koldo Biguri 10, Edorta Jimenez, Julen Gabiria, Irene Aldasoro, Jon Alonso, Joseba Sarrionandia, Anjel Lertxundi, Unai Elorriaga, Pedro Alberdi, Pello Lizarralde…

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Maiztasun handikoa eta idiomatikoa; hortaz, azpisarrera gisa jasotzekoa.

Esapideei dagokien sistematika

eta. Lantaldeak aitortzen du, ez duela beti berdin jokatzen leku-denborazkoen inguruko esapideetan, kontuak nahi bezain argi ez dituelako: gora eta behera hau, kasurako, adibide gisa jaso du, "ez baita erabat librea".

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adibide gisa eskaintzekoa s.u. gora 1.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da gora sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GORA ETA GORA (Intensivo de gora). Nai badot gora ta gora zeruan igo. AB AmaE 375. Mendi egaletan gora ta gora. Ag AL 41. Zoazte gora ta gora. SMitx Aranz 28. Gora ta gora mardo indartsu azi. Erkiag Arran 66. Hariak gora ta gora hasi. Osk Kurl 112. Gañera, gauza [=prezioa] gora ta gora dijoa. TxGarm BordaB 168. Gora eta gora omen doa doinu-gailurreraino. MIH 356. v. tbn. A BeinB 78. Inza Azalp 78. TAg Uzt 293. Or Aitork 385. Akes Ipiñ 21. MAtx Gazt 13. AZink 165. (En vítores). Gora ta gora Euzkadi! / Aintza ta aintza / bere Goiko Jaun onari! (1902). AG 2413. Gora ta gora Jesus / Zeru ta lurren Jaun eta Jabea! ArgiDL 158. Bazterrez bazter gazteri oihuz: gora ta gora Euskadi. Iratz 126. Jan edanekin dauku kantuak urrun haizatzen iluna / Gora ta gora gu hemen eta klasakoen maitasuna. Larre ArtzainE 333

gora eta gora 263: Aizu 2 (“Gora eta gora ibili ginen egun osoan”), ElCorreo (“kopurua nabarmenki ari omen da gora eta gora egiten”), Deia 8 (“Nabarmenen agertu zirenak gora eta gora egin dutela jakinean gainera”), Elkar (“Behin kalean egonda, zirriparra eta haserre-giroa gora eta gora joan ziren”), Consumer 12 (“Langabezia gora eta gora ari da azkenaldian”), Berria 53 (“Ordutik gora eta gora ibili da Schumacher”), EiTB 168 (“haren ospeak gora eta gora egin du etengabe”), Jakin 5 (“Badaramatza hiruzpalau urte gora eta gora”), Karmel (“Eta holan kopuruak gora eta gora egiten dau”), Argia 7 (“Gora eta gora beti, azkenean plop egin du eta orain komeriak”), Erlea (“Gora eta gora Euskadi”), DiarioVasco 4 (“Arlo honetan gora eta gora doa kopurua azken urteotan”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gora eta gora 61: Berria 14, Joan Mari Irigoien 4, Agustin Otsoa 3, Gotzon Garate 3, Patxi Ezkiaga 3, Xabier Olarra 2, Lopez de Arana 2, Fernando Rey 2, Anjel Lertxundi, Iban Zaldua…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabili da eta jasotzekoa da azpisarrera gisa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gora sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gora sarrerari dagokion azpisarrera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

jo sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gora jotze 1, B. de Arrizabalaga ("halako eskabideei bizkaitarrek hutsik barik behingoan jarten deutse foru-kaltezko gora jotea") ; gora jotze errekurtso 1, EHAA 1987 ("Erabaki [...] horren aurka, legez doakienek, gora jotze errekurtsoa egin ahal izango dute"); gorajotze 12: Gasteiz ("funtzionamendu, gorajotze, ordezkaritza eta..."); BAO 1995-1997 11 (adib., "administrazio-auzibidezko gorajotzea tartekatu ahal izango da"); gorajotze errekurtso 14, EHAA 1989-1992 (adib., "gorajotze errekurtsoa tartejarri ahal izango dute", "Erabaki honen aurka gorajotze errekurtsoa sartu ahal izango da").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gora jotzeko errekurtso : Euskalterm 2 (recurso de alzada) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gora-jotze : ElhHizt (AS: Zuz.); gorajotze : HiruMila (Zuz.); gora-joitze : PMuj DVC (apelación, alzada, recurso al superior) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal apelación / appel formen ordainak: HiztHand: 1 gora jotze; 2 dei, deialdi; interponer apelación gora jo; no tener apelación atzera bota ezina; recurso de apelación gora jotze // ElhHizt: apelazio, gora jotze // HiruMila: helegite, gorajotze, apelazio, deikuntza // Lur EF/FE: 1 dei, deialdi; 2 aldarri, deiadar, garrasi, oihu; faire appel apelatu, deia egin // HaizeG FB: dei, oihu, galde, heit // Casve FE: dei, oihü; faire appel gorago jo // PMuj DCV: gorabide, gora-jotze // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS: gora-jotze / EskolaHE: -

Grafiari oharra zor zaio

adlag. + aditz-izena osaerakoak bi hitzetan ematen dira, eta ez marratxoz lotuak.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gora sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan gora-goraka azpisarrera: a) "1 exaltándose. 2 fuera de sí, con furia", A BeinB ("Ez sumindu, ez goragoraka ta purrustadaka asi", "Atxakaz da kai-arriakaz topeka ta gora-goraka dabillela [itxasoa]"), Ag AL ("Iente guztia asi zan gora-goraka ta garraxika"), Ezale 1987 ("Gora goraka asi dira uritarrak"), Kk Ab ("Abo gustija gozotuta, gora-goraka atsegiñan atsegiñez"), Enb ("Poz-pozik gora-goraka"), Erkiag Arran ("Ezetz eta baietz goragoraka asi ordez"); b) 'arriba, hacia arriba', Ag AL ("Eroan ebazan [aizeak orriak] [...] gora-goraka"), A BGuzur ("Iaurtigi euezan txapelak gora goraka"), Kk Ab ("Atzera ta aurrera, ta gora-goraka"), MEIG ("Ongi dakiela behar denean gora-goraka hegaldatzen, egunoroko huskerietatik urruti"); c) 'salto', A Ezale 1897 ("Kana beteko gora gorakak egiten dauz"), Euzk 1930 ("Areik ziran artazijak, areik goragorakak!"); d) 'grito' Kk Ab ("Danak gora-goraka andiyakaz esaten eutsien [...] "kargu" artu daioela").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gora-goraka 2: F. Beobide ("Aitaren bihotza dardaraka hasi zan, gora-goraka, pozaren pozez lehertu beharrean, zoratu beharrean"), J.M. Etxebarria ("Mendian gora zihoala, Perutxu txerri bat hilten ikusi zuen eta gora-goraka gedar egin zion esanez").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gora-goraka : HiztEn (1 goraka; 2 asaldatuta, bere onetik irtenda) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gora-goraka : ElhHizt (AS: 1 dando vivas, vitoreando; 2 dando náuseas, vomitando), HiruMila (1 exaltándose, con enfado, furiosamente; 2 nauseando; 3 salto, cabriola; 4 hacia arriba), DRA (1 en alto; 2 exaltándose; 3 con furia; 4 nauseando; 5 salto), PMuj DVC (1 pujantemente, exaltando; 2 gora-goraka joan: tomar vuelo; gora-goraka asi: emprender el vuelo; alzarse a mayores; irritarse, emberrincharse) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, Lh DBF.

Ahozko erabileren banaketa ezagutu behar da

'haserre batean, bere onetik irtenda (jarri, etab.)' adierakoa ahozkoan ere bizi-bizia dela dio L. Baraiazarrak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gora sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

'haserre batean, bere onetik irtenda'.

Euskaltzaindiaren Arauak

eragozpen horiek gorabehera, aurrera egitea erabaki dute; gorabehera handiak izan dituzte. / AS: gutxi gorabehera.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

kategoriatan banatzea komeni da arauak emanak dituen adibideak; eta baita adierak argitzea ere (cf. supra "fluktuazio* e. gorabehera ").

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gutxi gorabehera

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

eragozpen horiek gorabehera, aurrera egitea erabaki dute

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gorabeheratsu (eta gora-beheratsu 1) EB 7: R. Manjon 2 ("koblakari baten bizitza gora-beheratsua", "gorabeheratsua den sendi batetan"), V. Cortes ("historia gorabeheratsua duten fondoekin lan egiten dugunean"), I. Aldabe ("gorabeheratsuago eta garaiago"), EMBOroi ("egun gorabeheratsuetatik"), Bitez ("formaren antzirudiztapenean gorabeheratsu"), EHBertsol ("egun batzuetako bidaia gorabeheratsuaren ondoren").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gorabeheratsu : Euskalterm 2 (grafia g., martxa g.) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gorabeheratsu : HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Ongi eratua da

forma berria, sistemaren arabera eratua.

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.