Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tzaile/-gailu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: grabación.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-zio/-keta/-tze.

Txostenaren laburpena

Adierak bereizteko saio bat egin dugu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

grabe 43 ager.: a) 'larria' adierako 32: B 12 (Cb CatV: "Penitenzia [...] grabea edo andia"; Astar II 11, adib.: "aginduten dabeena bada arima, gorputz, etxe, edo etxekuen onerako, izanik gauza nagusi, edo grabian, pekatu mortal egingo dau seme, edo alabiak, obedietan ezpadeutse"; "Murmurazinoia gauza nagusi edo grabian bada, pekatu mortal egingo dozu"); G 7 (CatBurg: "Elizaren aginteren bat gauza grabean ausitzen"; Gco II 4, adib.: "Pekatu mortala, pisua, grabea edo larria", "agintarien mandamentuak gai grabean edo pisuan ausitzea"; Ud: "bete gabe pekatu grabien neurriyak orain artu ditzagun bizitza berriyak"; Uzt BZO: "Bizimoduak izaten ditu / une batzuek grabiak"); IE-Zu 13 (Tt Onsa 4, adib.: "gaztigua, eta punizionia, handia izanen da, eta grabe"; CatR 2, adib.: "Nestatiak grabe drenian, gizon diskrezione deinen urdupenian"; CatAe 2, adib.: "Nezesidadeak grabe direnean"; CatSal 2, adib.: "Nezesidadeak grabe drenean, gizon diskrezio dienen juizioan"; CatUlz 3, adib.: "Gauze gaistoa grabia balin bada, mortala, eta lebia balin bada, beniala"); Ik. OEH argitaratuan, gainera, Cap: "Pekatu grabea"; OA: "Negozio grabe ta inportantzia andiko"; b) 'serioa' adierako 11: B 1 (SM Zirik: "Olako gizon serixuan-serixoz grabia zan bat"); G 6 (Cb EBO: "Autore grabeetan askotan irakurten det [...]"; PE: "Kaso oriek izaten dira / pisubak edo grabiak" - 'larriak'?; Ud 2, adib.: "Preziso ez naiz asi itzegiten grabe"; Arr May: "Arpegi txit grabe eta errespeto andiko gizon bat"; AzpPr: "kuadrilla trebia, premiyo grabia, izan du jabia"); IE-Zu 4 (Lç 2: "Gizon zaharrak sobre diraden, grabe, moderatu, sano fedean", "Epistolák grabe dirade eta borthitz, baina gorputzaren presentziá flaku eta hitza gaixto"; He Gudu: "Zerbitzatzen garela hitz honestez, grabez, eta agertzen dugula aire serios bat"; Tt Arima: "Bada doktor graberik eta sabantik erraiten duienik [...]").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira grabe 14: a) 'larria' adierako 9: J. Jauregi 2 (adib.: "lesioak beti grabeak eta askotan heriotza lekarketenak izango lirateke), J. Olazabal ("istripu grabeak eta heriotzak gehiagotzen ari direla"), J. Agirre ("Beste 70%k era grabeak jasatzen dituzte, berezitasun honekin: baziloskopia positiboa"), EKUrtek 1984 ("Kalera irtengo gara, gure ustez egoera grabea delako"), R. Saizarbitoria ("Ez da grabea"), X. Galarreta ("hau niri gertatu zitzaidana baino grabeagoa da!"), Egin 1977 ("ondoren sikiko eta moral grabeak"), I. Uria ("urtebetean ia ez duk literatur obrarik argitaratu euskaraz, hau oso grabea duk"); b) 'soinu baxukoa' adierako 4, denak ap. I. Urbieta, adib.: "Hiru erregistro ditu: baxua edo grabea, erdikoa eta garaia edo agudoa", "Klarinetearen nota grabeek egoki azpimarratzen dute edozein egoeraren dramatismoa"; c) 'solidoa' adierako iz. 1: UZEI ("Galileo-k (...) batetik, projektilen higidurak eta, bestetik, grabeen erorketa sakonki aztertu zituen") .

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

grabe : DFrec 18 ('larria' adierakoak), AB38 4, AB50 10, LurE (ik. larri, baxu), Euskalterm 15 ('baxua' 2, 'larria' 13) // Ez dugu aurkitu ap. HiztEn.

Sektore jakin bateko informazioa

EEgunk: "grabe h. larri".

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

grabe : EuskHizt (1571; G. g. er.; larria // serioa, goibela), HiruMila (1. izond. grave - sonido; 2 ik. larri), EskolaHE (ik. larri, baxu) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

grabe 20: Gorka Bereziartua 3 (adib.: “nota grabeak”, “soinu grabeagoa”), Uxue Alberdi (“Amaren sabelean dena grabe eta goxo entzutetik, paffff!! soinu-unibertso oso bat irekitzen da”), Sustrai Colina 2 (adib.: “etnozidioaren ulerkaririk grabeena da”), Joxemari Ostolaza (“operazio erridikulo hori ez gelditzea grabea dugu”), Joseba Martin (“tonu grabean”), Izibene Oñaderra 3 (adib.: “bere tonu grabeaz”, “hasperen grabea”), Iñigo Astiz (“Grabeagoak dira batzuk”), Arkaitz Mendoza (“Goialdeko notak, grabeak”), Kevin Heredia (“doinu grabean hasi zitzaidan berbetan”), Jabier Agirre (“kirugia beti kasu grabeenetarako utziz”), Nora Arbelbide (“batzuk arinak, besteak grabeak”), Berria (“tonugrabeak”), Natxi Aranburu (“batzuk gordinagoak eta grabeagoak oraindik”), Jenofa Berhokoirigoin (“gai hori oso grabeaeta seriosa izanki”), Arkaitz Rodriguez (“Perkusio eta hari taldeko alde grabea”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: grabe 58: Berria 35, Iñaki Iñurrieta 4, Eider Rodriguez, Bernardo Atxaga 2, Anjel Lertxundi 3, Karlos Linazasoro 2, Pello Salaburu, Ana Urkiza, Mikel Hernandez Abaitua, J.M. Olaizola, Pako Aristi, Unai Iturriaga, Edorta Jimenez, Daniel Landart, Jose Angel Irigaray, Joxe Azurmendi, Filipe Bidart.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: Ik. larri, baxu

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "grabe h. larri".

Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da

erabilia da, eta hedatua musikaren arloan.

Mailegu isiltzekoa edo gaitzestekoa da, ordain egokia duenez

ez dago maileguaren premiarik, maila ohikoetan bederen; cf. (oker, hutsegite) larri; (soinu) baxu, etab.

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Mus.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

grabitate IE 3, 'duintasuna' adierako 2, Lç ("Doktrinan erakusten dualarik integritate, grabitate [...]", "Gizonetarik eztugu gloriarik bilhatu ukhan, ezeta zuetarik, ez berzetarik, grabitate eduki ahal gendukeelarik, Kristen apostolu bezala"), 'larritasuna' adierako 1, Tt Onsa ("Ene inikitatiaren nonbre handiak eta grabitatiak nahasi nute eta lotsatu") // Ik. OEH argitaratuan, gainera, grabedade HM 2: Cap ("Pekatu mortal txeeneen grabedadea eta pisua"), OA ("Bere pekatuen grabedadea edo anditasuna").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira grabedade 'larritasuna' adierako 2: HezkBerEgitamua ("afekzioen grabedadea eta ardura desberdinaren beharragatik"), X. Mendiguren B ("Frantsesen %10arentzat bakarrik du grabedadea leialtasunik ezak"); grabitapen unibertsal 1: Zibilizazioa ("grabitapen unibertsala ta bere legeak aurkitu zituen"); grabitasun-zentru 1: M. Gomendio ("grabitasun-zentrua aldatuta"); grabitate 31 (horietan g.-zentru 10, g.-indar 5, g.-eremu 2, g.-lege, g.-kolapso): J.R. Etxebarria ("hiru interakzio nagusiak - grabitatearena, elektromagnetikoa eta nuklearra"), Elhuyar 5 (adib.: "Grabitatea beti beherantz doala kontuan izanik", "gorputzak duen azelerazioa grabitatearena da"), NZ ("grabitatearen eraginez sorturiko taxia da"), M. Ensunza 4 (adib.: "grabitateak eginiko indarra"), J. Arregi 8 (adib.: "Zenbat eta masa handiagoa izan grabitatearen indarra ere handiagoa da", "M-k espazioan sortzen duen grabitate-eremua"), Fisika/3 ("Grabitatearena baino azelerazio txikiagopean egin behar dira neurketak"), Erreologia ("isipuaren indarrik gabe, grabitatearen eragina ez da nahikoa pintura behera erortzeko"), Zipriztin/7 ("grabitatearen indarra gizonaren buru-argitasunak menderatu zuen"), J.M. Irigoien ("globo gidagarriak grabitatearen legeak hautsi zituenean"), OinEntz/1 ("grabitate indarra gutxiagotu egiten bait da"), A. Sarriegi 5 (adib.: "grabitate-zentruaren koordinatuak"), F. Mendizabal ("Gorputzaren grabitate-zentrua eskuiko hankaren gainean aurkitzen da"), K. Fernandez ("azken honen grabitate-zentrua x izanik"); grabitatorio 8: Fisika 1990 2 (adib.: "energia potentzial grabitatorioa"), Fisika ("indar grabitatorioa"), Saioka/8 ("karga elektrikoen artekoena ala grabitatorioena"), M. Ensunza 2 (adib.: "eremu grabitarorioaren intentsitateak"), Elhuyar ("erakarpen grabitatorioaren poderioz, txikiagotuz joango da"), Fisika orokorra ("indar zentrifugoak eta grabitatorioak balio berekoak izan behar dute"); grabitatu 3, denak ap. GAO 1990: "Ez da beren eraikuntza baimentzen lurzoru publikoaren gainean grabitatuz", "3 metrotako altuera librea errespetatzen duten berinpeek grabitatu ahal izango dute", "ekipamenduetarako erreserba lurzoruen gainean grabitatzen duten kasuan"; grabitazio (eta g. unibertsal, g.-erakarpen, g.-eremu) 12: I. Iñurrieta ("Lurraren grabitazioan oinarriturik"), Fisika 3 (adib.: "grabitazioari eta elektrizitateari dagozkien oinarrizko legeak"), Fisikaren historia ("Grabitazioaren legea"), Elhuyar 5 (adib.: "grabitazio unibertsalaren indarra"), A. Martinez ("periskopioaren ondoan grabitaziorik gabe flotatzen ari zela"), X. Goia ("grabitazio unibertsalaren legea"); grabitazional 1: A. Trancho ("lege hau interakzio grabitazionalaren gaian aurkitu genuenaren antzekoa da").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

grabedade : DFrec 2, AB38 1 ('gravedad' eta grabedade indar 2 'fuerza gravitatoria'); grabitate : AB38 15 (eta grabitate(aren)-azelerazio 6; grabitatearen ekintza 1; grabitate-eremu 1; grabitate-konstante 1; grabitatearen lege 1; ), HiztEn, LurE, Euskalterm 4 (eta grabitate-lerro, grabitate-uhin, grabitate-zuzenketa); grabitate(-)indar : AB38 4, Euskalterm 3; grabitate(-)zentru (eta g.-zentro): AB38 8, Euskalterm 9; grabitatorio : AB38 11, HiztEn, Euskalterm 3; grabitazio : AB38 11 (eta grabitazio-energia 4), HiztEn, LurE, Euskalterm 4; grabitazio-eremu : AB38 5, Euskalterm 1; grabitazio(aren) lege : AB38 2, Euskalterm 1; grabitazio unibertsal : AB38 10, Euskalterm 1; grabitazional : AB38 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

grabitate : HiruMila, ElhHizt (Fis. gravedad; AS: g.-zentro), EskolaHE, Lur EF/FE (pesanteur), Casve EF (gravité - phys.); grabitatorio : HiruMila, ElhHizt; grabitatu : HiruMila, ElhHizt; grabitazio : HiruMila, ElhHizt, EskolaHE // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal gravedad / pesanteur formen ordainak: HiruMila: 1 f. grabitate, erakarpen-indar; 2 f. astuntasun, larritasun, handitasun; 3 f. garrantzi, ardura, axola; 4 f. gaiztasun, zailtasun, korapilo, neke; 5 adv. benetan, benaz, egiaz, zinez // ElhHizt: 1 garrantzi, larritasun; 2 larritasun - gaixoari buruz; 3 seriotasun, duintasun, handitasun; 4 grabitate // Lur EG/CE: larritasun // Lur EF/FE: 1 grabitate; 2 astuntasun, pisutasun // XarHizt: pisutasun, astuntasun, hazta // Casve FE: (objet) pezü, sorta, pezütarzün; (indisposition du corps) bihozterra; (force d'attraction) erakarrindar; (obstacle) baragailü, trabela; asmülüz // HaizeG FB: (objet) hazta; (lourdeur) toiltasun, tontotasun; (force d'attraction) erakar-indar // T-L LBF: hazta, pisu, pisudura // PMuj DCV: 1 erakar-indar, astun-indar; 2 astuntasun, pisu; 3 funts, benetasun, zentzutasun; 4 geiegikeria, larkeria; 5 apaltasun, loditasun; 6 astuntasun, larritasun; 7 il-bizi, ezarritasun; 8 garrantzi, ardura, ajola, funts, goa aundi, ondore aundi; 9 zailtasun, korapillo, neke, gaiztasun // Azkue Aurkibidea: begirune.

Erdaretako formak

fr (DLLF): gravité (de una enfermedad); gravité; la gravedad de una falta: la gravité d'une faute; gravité (de una persona); pesanteur; leyes de la gravedad: lois de la pesanteur; centro de gravedad: centre de gravité; enfermo de gravedad: gravement malade; herido de gravedad: gravement blessé, grièvement blessé; un enfermo, un herido de gravedad: un malade, un blessé grave; it (S. Carbonell): gravità (in tutte le accezioni); g. absoluta, específica: g. assoluta, specifica; comportarse, hablar con g.: comportarsi, parlare con g.; la g. del negocio, de la enfermedad, del mal: la g. dell'affare, della malattia, del male; ca (DCC): gravetat; en (Collins): 1 gravity; g. nula: zero gravity; 2 gravity, seriousness; (grandeza) importance; (severidad) severity, grievousness; 3 (dignidad) seriousness, dignity; 4 gravity; estar de g.: to be seriously ill, be dangerously ill; estar herido de g.: to be severely injured (wounded); tiene heridas de g.: he has serious injuries; parece que la lesión es sin g.: it seems that the injury is not serious; 5 (Mús) depth; de (Langenscheidts): 1 Schwere, Ernst; Wichtigkeit, Bedeutung; Würde; hablar con afectada g.: mit gespieltem Ernst sprechen; enfermo de g.: schwerkrank; 2 g. terrestre: Schwerkraft der Erde; centro de g.: Schwerpunkt.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Fis.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu grabitate(-)indar formarik.

grabitate(-)indar 66: Argia, Berria 6, EiTB 7, Elhuyar 35, Elkar 5, Consumer 4, Jakin, Laneki 7.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

grabitate(-)indar 19: Berria 13, Joan Mari Irigoien 3, Iñaki Mendiguren, Juan Martin Elexpuru, Bernardo Atxaga.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

tropismo iz. Biol. Organismo batek, bereziki landare batek, estimulu bati erantzunez egiten duen alde bateranzko edo besteranzko mugimendua. Tropismoa eragiten duten estimuluak askotarikoak izan daitezke: argia, grabitatearen indarra, gai kimikoak...

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da, eta erabilia. Jasotzekoa izan liteke. Bide batez, grabitate sarreraren definizioa aldatzea komeni da (Orain: ‘Lurrak, edo edozein astrok, gorputzetan eragiten duen erakar-indarra’. Astroen aipamena kentzea proposatu da eta erakar-indar elkarketa erakartze-indar elkarketa egokiagoarekin ordeztea. Beraz: ‘Lurrak gorputzetan eragiten duen erakartze-indarra’).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa grabitate sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu grabitate(-)zentro formarik.

grabitate(-)zentro 59: Argia 4, Berria 9, EiTB 5, Elhuyar 7, Elkar 7, Consumer 10, Euskaltzaindia, Jakin 4, Laneki 10, UEU, Zuzenbidearen Euskal Akademia.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

grabitate(-)zentro 20: Berria 7, Irene Aldasoro 3, Koro Navarro 2, Juan Garzia 2, Iñaki Iñurrieta, Joseba Sarrionandia 2, Iñaki Mendiguren, Joan Mari irigoien, Josu Zabaleta.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS: grabitate-zentro / EskolaHE: adib.: grabitate zentro.

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta erabilia. Jasotzekoa izan liteke, Fis. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa grabitate sarreran.

Jakite-arloak

Fis.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-orio.

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Fis.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Fis.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan gradazio : "Climax, [...] gradazioa, erretorikako igatea" Urt V 219.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gradazio (eta tonu-gradazio) 4: UZEI ("Faunan gradazio bat aurkitzen da"), J. Ortiz de Urbina ("Gradazio handia dago bi polo hauen artean"), Bitez ("Mailakatu egiten dira tonu-gradazio berdintsuren bitartez"), K. Biguri ("Zeruak eztainu kolorearen gradazio guztia erakusten zuen nahasian").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gradazio : AB50 1, Euskalterm 1 (mailaketa sinonimoarekin) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

gradación / gradation formen ordainak: eskala : HiruMila (nivel); maila : HiztHand (grado), HiruMila (Gram.); mailaketa : HiztHand, ElhHizt, HiruMila (orden gradual), Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt; mailkadura : HaizeG FB, T-L LFB; ozkaka , ozkatze , ozküka : Casve FE // PMuj DCV gainera: 1 orden gradual mailka, sailka; 2 Mús. eres-mailka; 3 Retor. itz-mailka.

Erdaretako formak

fr (DLLF): gradation; en (Collins): a) progresión gradation; (serie) graded series; b) (Retórica) climax; (Ling) comparison; it (S. Carbonell): gradazione; Mus. e Rett. gradazione; de (Langenscheidts): 1 Stufenreihe (fig.) Abstufung; Reihenfolge; 2 Gram. Musik Steigerung; 3 Rhet., Phot. Gradation; 4 Technik, Handwerk Staffelung.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zalantzazkoa da mailegua, lantaldeak zalantzak baititu horren premiaz

nazioartekoa da (arlo batzuetan behintzat); baina mailaketa aski dela uste du lantaldeak.

Euskaltzaindiaren Arauak

Fis.

Tradizioak baztertu duen forma

Jatorrizko forma

gradu, minutu, segundo

Jatorrizko forma

maila, gradu

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gradu ehundar, gradu hirurogeitar, gradu zentigradu; Celsius gradu, Fahrenheit gradu, Réamur gradu.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Zientzia-unitateak.

Sektore jakin bateko informazioa

Harluxet, s.u. gradu: "5. Mat. Geometrian, angeluen neurketa-unitatea. Bi mota bereizten dira: gradu hirurogeitarra... (º); eta gradu ehundarra... (gr)".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gradu ehundar: HiztEn (adib. gisa); ez dugu aurkitu ap. LurE.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Zientzia-unitateak.

Jakite-arloak

Mat. marka duela eskainiko da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gradu sarrerari dagokion azpisarrera.

Sektore jakin bateko informazioa

Harluxet (cf. supra).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gradu hirurogeitar: HiztEn (adib. gisa); ez dugu aurkitu ap. LurE.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Zientzia-unitateak.

Jakite-arloak

Mat. marka duela.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gradu sarrerari dagokion azpisarrera.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Zientzia-unitateak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gradu sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gradatu [iz./izond.] 3, denak ap. JEtchep (adib.: "Bat soldadoa zen, gradatua", "Gizona gradatua zen. Bainan mutil gazteak etzituen oraino graduak ezagutzen"); graduatu [ad.] 1, Izt C ("Zistertarren ordenakoa, graduatua Salamankan, katedratiko Teolojiakoa"); gradudun 2, AB AmaE ("Gradudunak ez eben asko irabazi? / Bat gure kapitana Jeneral egiñik / Parisen ez da bizi gaur diruz josirik?"), Berron Kijote ("Zer derizkio berorrek, Pero Perez gradudun orrek").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gradual izond. 3: X. Kintana ("Historiá [...] halako ideia batzuen betetze gradual bat bezala hartzen zen"), I. Aldabe ("jaitsiera progresiboa eta graduala da"), EuskararenProgr 1982 ("gaztelaniatik euskarara pasatzeko bide erraz eta gradualak"); gradual iz. 1, P. Zabala ("Lehenago graduala edo traktoa zen kanta [...] erantzun-salmotan berreskuratu dugu"); graduatu [ad.] 4: B. Urkizu ("Graduatu eta handik bi urtera"), Biztanleria 1987 ("ondasun eta zerbitzuen produkzioko ihardueretan duen okupazioa graduatuz"), TeknMet/1 ("hatz zatikitan ere graduatuta egoten dira"), Natura/OHO ("Termometro bakuna egitea eta graduatzea"); graduatu [iz./izond.] 12: Jaunaren Deia 1969 ("Bizi-bide liberalekoen [sic] eta graduatuetan zalantzarako joera hori nabaitzen da"), Elhuyar 3 (adib.: "zirkuluerdi graduatua"; "erregela graduatu"), TeknolMekan ("erregela graduatua"), I. Iñurrieta 3 (adib.: "arku graduatuan zero [0] seinalatzen du"), EHAA 1986 ("Eskola unitarioak, Eskola graduatuak, O.H.O.-ko Ikastetxeak eta eskolaurreko Ikastegiak"), Irakaskuntza 1986-87 2 (adib.: "Eskola-Graduatuaren titulua"), Eskola-porrota ("Eskola-Graduatu titulua erdiesteko azterketak"); graduatuondoko 3: EHAA 1985 eta 1993 (adib.: "graduatuondokoentzako edo lanbide-heziketarako ikastaroak antola ditzakete"), Emakunde 1993 ("Graduatuondoko ikastaroan"); graduazio (eta g. aurreko, ondoko, osteko) 9: Natura/OHO ("Graduazioa 100 C-tara ahalik eta zuzenena izan dadin"), P. Arregi ("graduazio bat ezartzen dute"), OinEntz/5 3 (adib.: "Jostari orok bere graduazioa deraman kartoitxoa du"), J.L. Agote ("hainbat graduaziotako klerigoei izendatzen zaie"), X. Mendiguren B. ("graduazio aurreko eta osteko ikastaldi eta mintegiak zuzentzen dituzte"), UZEI ("graduazio bat ikus daiteke zerako eskubideen artean"), U. Larramendi ("graduazio ondoko ikastaro bat"); gradudun 2: J.M. Irazola ("Seinalatzaile gradudunek"), Osabide Hezkuntza 1989 ("L.H. eta E.P.A. #mdash# gradudun"); graduzko 1: J.M. Iturralde ("graduzko banaketa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

graduagailu : Euskalterm 1; graduagarri : AB38 1, HiztEn, Euskalterm 1; gradual : HiztEn, Euskalterm 5; gradualismo : HiztEn; gradualista : AB50 1, Euskalterm 2; gradualtasun : Euskalterm 1; graduapen : DFrec 1; graduatzaile : AB38 4, HiztEn; graduatu [iz.]: AB38 1, Euskalterm 7; graduatu [izond.]: DFrec 4, AB38 21, Euskalterm 12; graduatu [ad.]: DFrec 1, AB38 19, HiztEn, Euskalterm 1; graduatu-aurreko : Euskalterm 1; graduatu-ondoko : AB50 1, Euskalterm 6; graduazio : DFrec 2, AB38 5, HiztEn, Euskalterm 9; gradudun : AB50 2; graduondoko : Euskalterm 1; graduzko : Euskalterm 2 ('gradual') // Ez dugu aurkitu ap. LurE.

Sektore jakin bateko informazioa

HezkAdmin: graduatu: graduar/graduado; graduatu-aurreko: pregraduado; graduatu-ondoko: postgraduado; graduatzaile: graduador; gradukako banaketa: distribución por grados; graduko azterketa: examen de grado.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

graduagarri : ElhHizt; gradual : HiruMila, ElhHizt; gradualki : HiruMila; graduatu [iz.]: HiruMila; graduatu [izond.]: HiruMila; graduatu [ad.]: HiruMila, ElhHizt; graduatu-aurreko : HiruMila; graduatu-ondoko : HiruMila; graduatzaile : HiruMila, ElhHizt, PMuj DVC; graduazio : HiruMila, ElhHizt; gradudun : EuskHizt (iz. eta izond.; 1715), PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal gradual / graduel formen ordainak: HiztHand: mailaz mailako, apurkako // ElhHizt: 1 pixkanakako, gutxikako, apurkako, mailaz mailako; 2 (Rel.) gradual // HiruMila: 1 graduzko, mailazko, mailaz mailako, gradual; 2 Rel. gradual // HaizeG FB: mailkako, gradual // PMuj DCV: 1 mailazko, mailkako; 2 gradual, epistola-ondoko // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG FE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zalantzazkoa da mailegua, lantaldeak zalantzak baititu horren premiaz

lantaldeak zalantza egiten du izenondo erreferentzialaren premiaz (Liturgiako kantuari dagokiona ez da testuetan jaso).

Izenondo erreferentzialak

-al izond. erref.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gradualki 4: UZEI ("gradualki kontzeptuak finkatuz joan ziren"), EuskararenProgr 1982 ("pasabideak errazago izango dira gradualki eta planifikazio baten arabera egiten badira"), Egin 1977 ("aldatuko al da gizartea, gradualki?"), M. Amas ("lehenengo sentipena gradualki makaldu eta bigarrena azkartzen zaidan neurri beretsuan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gradualki : DFrec 2 (Egin, ZArg), AB50 1 // Ez dugu aurkitu ap. AB38, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gradualki : HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, DRA, Lh DBF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zalantzazkoa da mailegua, lantaldeak zalantzak baititu horren premiaz

cf. gradual.

Atzizkien araberako erabakiak

-ki.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: graduar / graduado.

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

mailegu onartzekoen minimoa betetzen du, formaz bederen, eta onartzekoa da lantaldearen ustez, beharrezkoa delakoan. Eremua(k) mugatzea, berriz, zail egiten zaio ('halako titulu bat duena', adib., graduatu / gradudun bikotearekin konpon liteke, arautua dagoen lizentziatu / lizentziadun bikotearen bidetik #mdash# diplomadun, ordea, bera bakarrik proposatu da; aditza, dirudienez, fisikan izan liteke beharrezkoen, eta cf. graduatzaile eratorria).

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gradua(tu), graduatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: graduar / graduado.

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

mailegu onartzekoen minimoa betetzen du, formaz bederen, eta onartzekoa da lantaldearen ustez, beharrezkoa delakoan. Eremua(k) mugatzea, berriz, zail egiten zaio ('halako titulu bat duena', adib., graduatu / gradudun bikotearekin konpon liteke, arautua dagoen lizentziatu / lizentziadun bikotearen bidetik #mdash# diplomadun, ordea, bera bakarrik proposatu da; aditza, dirudienez, fisikan izan liteke beharrezkoen, eta cf. graduatzaile eratorria).

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gradua(tu), graduatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: graduador.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Hizkl.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

minimoa betetzen du.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-dun/-tu.

LBeh (2013-06-10): graduondo lematizatuak dira graduondo eta graduondoko. graduondo 22: Berria 15 (adib.: “Planak dio graduondoetan hizkuntzen presentziak parekidea izan behar duela, eta proiektua euskaraz egiteko aukera egon behar duela beti”), EiTB 5 (adib.: “Trenton ikasi zuen graduondoa”), Jakin (“Graduondoa egiteko [masterra egiteko] urte 1 edo 2, aurreko hautuaren arabera”), Argia (“Mondragon Unibertsitateko HUHEZI fakultatean jorratu dute euskal kulturgintzaren transmisioaren gaia, horretarako propio eratutako graduondoan”); graduondoko : Consumer 2 (adib.: “lan bila hasi edo ikasten jarraitu eta graduondoko bat egin”); Berria 25 (“’Euskal Kulturgintzaren transmisioa’ graduondokoa egingo dute urtarriletik aurrera”), EiTB 19 (adib.: “Garabide Elkartetik bultzatzen dituzten proiektuez eta HUHEZIN datorren ikasturtean emango duten graduondoaz hitzegiten digu”), Jakin 46 (adib.: “Graduondokoa egin beharko da”), Argia 17 (adib.: “Graduondokoaren helburua ondoko lau ezaugarritan laburbildu daiteke”).// graduondoko 268: Aizu 4, Argia 38, Berria 79, Deia 11, DiarioVasco 2, Euskal Herriko Agintaritza, EiTB 26, Elhuyar 3, Consumer 17, Espainiako Gobernua 3, Euskaltzaindia, Goiena 8, Gomylex, HABE 7, Jakin 51, Laneki 5, UEU 11.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: graduondoko 52: Berria 51 (adib.: “EAEko Unibertsitate Legea garatuko delako eta gradu eta graduondoko ikasketetarako dekretuak argitaratuko direlako”), Oskar Arana (“Graduondoko ikasle eta literaturako akademiko ohiak eztarria leundu zuen, eta nirekin ados ez izatea damu zuela esan zuen”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: graduondo (postgradu*). Graduondoko ikasketak.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es postgrado / fr -: Elhuyar: graduondo / Nolaerran: - / Zehazki: graduatu ondoko ikasketa / Labayru: - / Adorez5000: -.

Geroago erabakitzekoa da

oraingoz ez sartzea erabaki da, gaztelaniazko erreferentziaren arabera moldatu delako.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Izen-kategoriarekin lexikalizatua, sarrera gisa jasotzekoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Hizkl.

LBeh (2014-04-03): grafeno 154: Elhuyar 142 (adib.: “Grafenoa atomo baten lodiera duen xafla bat da”), Berria 3 (adib.: “Grafenoarekin diseinatutako telebistak, ordenagailuak eta beste tresna batzuen prototipoak ikusiko ditugu aurten, agian”), EiTB 5 (adib.: “Andre Geim eta Konstantin Novoselov ikertzaile errusiarrek irabazi dute 2010eko Fisikaren Nobel saria, grafeno bi dimentsioko materialari buruz egindako aurkikuntzak direla eta, Zientzien Akademia Suediarrak iragarri duenez”), Jakin 2 (adib.: “Fisikaren alorrean Andre Geim eta Konstantin Novoselov errusiarrak saritu dituzte grafenoa aurkitzeagatik”), Argia 2 (adib.: “Grafenoa 2004an aurkitu zuten Manchesterreko Unibertsitatean (Erresuma Batua), karbono atomo geruza bakar batez osatutako materiala sortu zutenean”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: grafeno 2, Berria (adib.: “Grafenoa erabilita gai sendo, malgu eta egonkorrak sortzea egongo dela gaineratu zuten atzo”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es grafeno / fr graphène: Elhuyar: - / Nolaerran: - / Zehazki: - / Labayru: - / Adorez5000: -.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Kim.

grafika iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, grafika-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. grafiko].

grafika 55; grafiko 2464 (horietako asko adj. dira).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

grafika 7; grafiko 193 (horietako asko adj. dira).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Mailegu baztertzekoa da, beste forma bat baitagokio

grafiko forma dagokio izenari ere (eta forma arautuari kategoria biak dagozkiola agertzeko eskatuko da).

Debekua bere horretan uztea proposatu da. Baina bidalketa egokiagoa da grafiko sarreraren 5. adierara egitea.

Maileguaren beste forma, gaizki edo erdizka egokituaren ordez

Ik. grafiko.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-iko/-ika (eta izen bihurtuen genero-marka).

Forma arautuaren azalpenaz oharra

kategoriak adieraziz: izond. eta iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

grafikoki forma behin ageri da, EB (MIH).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

grafikoki 21, EB: I. Zubeldia, Elhuyar, J. Etxeberria, K. Zabalbide, A. Martinez Lizarduikoa, UZEI, M. Haranburu, E.J. 8; Fisika orokorra II; Saioka 8; EHAA.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

grafikoki : DFrec 2, AB38 14, AB50 1, Euskalterm 1.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EBB (1997-04): soildu egin da.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ki maileguzko izond. berriekin

Kategoria

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "grafiti († graffiti), grafitigile".

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-ff-; numero-marka.

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "grafiti († graffiti), grafitigile".

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-gile osaerako librea.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Mineralak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira grafo 6: A. Sagarna ("Saihesteok ez dira bataz besteko dato psikoakustikoen grafotan azaltzen"), Txill ("Nola adieraziko dugu hori grafo baten bidez?"), LehenZikloEsper 1987 3 (adib.: "Funtzio baten grafoaren adierazpena"), UZEI (Informatika hiztegiko sarrera gisa: "graph: grafo"); grafologo 1: P. Zabaleta ("Grafologo batek..."); grafomotrizitate 2, I. Urbieta (adib.: "umearen irakurketaurre eta grafomotrizitateko gaitasuna ere gero eta garatzenago doan hein berean"); grafos 1: HezkSaila 1984 ("Errotulaziorako tresna berezien erabilgarritasuna ezagutu: luma, grafos, rotringa, punta ezberdinetako errotulagailuak...").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

grafo : AB38 11 (hauetan aplikazioaren g., tenperaturaren g.), HiztEn, Euskalterm 5 (hauetan g. orientatu, erabaki-g.); grafologia : HiztEn, LurE, Euskalterm 2; grafologo : HiztEn; grafometro : AB38 2, HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

grafo : HiruMila, ElhHizt; grafologia : EuskHizt (*1977; grafologi *1965), HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF; grafologiko : EuskHizt (*1977); grafologo : EuskHizt (*1977; grafologu *1965), HiruMila, ElhHizt, Casve EF; grafometro : HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Mat.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EGLU III obran jasoak dira gramatikalizatu 4: "adizki sisteman denborazko nozioak gramatikalizatuak direla", "aditzondoetan, berriz, lexikalizatuak baina ez gramatikalizatuak", "denborazko nozioak nola gramatikalizatzen dituen aztertuko dugu", "Galdetu beharko dugu, hasteko, zein nozio gramatikalizatzen diren euskaraz", eta gramatikalizazio 1: "Denbora nozioen gramatikalizazioa".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gramatikalizazio : Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gramatikaliza, gramatikalizatzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-izatu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Jakite-arloak

Hizkl.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Hizkl.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ari/-lari

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 50; ETC: 145.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: gramineo iz./izond. (Bot.) gramíneo, -a; Adorez: gramineo: iz. eta izond. (Bot.) gramíneo/nea, Labayru: 1 gramineo iz., adj. Bot. gramíneo -a; NolaErran: 0. / Euskalterm: 0.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenak.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gramo: HiztEn-LurE.

Erdaretako formak

Le Petit Robert: gramme; Collins: gram(me).

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-a/-o maileguetan

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Zientzia-unitateak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gramola 4, H. Cano (adib.: "Une hartantxe euririk ari ez bazuen ere, ilunbista hartan, gramolaren orratzak diskoa zauritzean euria egiten zueneko soinu baxu berbera sortzen zuen kantutik kantura dagoen transizio isilean", "Gramolaren ondoan berunezko hontza ttiki bat zegoen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gramola : DFrec 1 (L. Haranburu: "tabernako gramola"), LurE (ik. fonografo) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gramola : EskolaHE (ik. fonografo) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: ik. fonografo

Geroago erabakitzekoa da

marka-izena da berez (gramofono da izen arrunta); onartzekotan, azal: "iz. Heg. (gramofono mota)".

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: granadondo; mingranondo: Punica granatum.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Ik. 'mingranondoa'.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-a+o-.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ondo.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

mingranondoa.