Jatorrizko forma

alegia /ipuina; partikula/

Euskaltzaindiaren Arauak

alegia 1 (partikula) 2 'ipuina'.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: alegia egin .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ALEGIA DEUS EZ. Como si nada. "Alegia deus-ez, comme si de rien n'était" Lf Gram 344. Gure zuzenak oro, alegia deus ez, / Moztu darozkigute ixilka, gezurrez. Zby RIEV 1909, 233. [Framazon madarikatu horiek] galdatu dituztela tropetako jeneral eta buruzagi handiei, zenbeit soldado, alegia deus ez, elizen inguruan larderia izpi baten atxikitzeko. HU Zez 134. Egiazko egia dena da, gezur hori derasatenek luketela nahi eskuara izilka, gordeka urkatu, alegia deus ez, gero Eskualdunak [...] lehertzeko. HU Aurp 213. Jaun bikarioa jiten zakon egun gehienez ikhustera eta, alegia deus ez, kantuen ikhastera. In Ox 194n. Itzuli zen etxerat, eta gosturik handienean erran zion emazteari, alegia deus ez: [...]. Lf Murtuts 42 (v. tbn. 21). Egia esateko, aren [Sokrateren] biziko iardunean irakasle-ikaslerik etzan izan, bestela-baitakoan, alegia deus ez, ari izan zan. Zait Plat 102. (alegia deusik ez). Eta alegia deusik ez hedaturik zangarra / Mediku yaunak hurbilldu dueneko sudurra, / Uztarko sendo batez du hedatzen atzez gora. Gy 74

alegia deus ez 10: Berria 7 (adib.: “Ipar hemisferoko gobernariak oro pozik zeuden unearen historikotasuna espantuz azpimarratzean, beraien herritarrei bezala, globoko pobreenei iruzur ederra egitea lortu zutelako, alegia deus ez”), Argia 3 (adib.: “Tortura erregularki eta bortizki praktikatu baduzu, edo Intxaurrondoko kuarteleko guardia zibil bat bazara eta hogei urte pasa badituzu auto azpira begiratzen nehorekin fidatu gabe, ezin zara alegia deus ez jalgi”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

alegia deus ez 30: Herria 4 (adib.: “Alegia deus ez, berrehun bat kide gurutzatzen da elkarte horretan”), Berria 3 (adib.: “Alegia deus ez, kanpotik heldu den kamaraduna nor den jakin nahi dute”), Daniel Landart 5 (adib.: “Ni zutitu nintzen eta, alegia deus ez, arditegira abiatu”), Aingeru Epaltza 7 (adib.: “Berria ohi zuen gisara eman zion, bidenabarrean, alegia deus ez”), Eneko Bidegain 2 (adib.: “Gérard-ek arrazakeriaren seinale diren alukeriak noizbehinka eta alegia deus ez botatzen ditu, parekoa ez gehiegi harritzeko moduan”), Itxaro Borda, Koldo Izagirre, Elena Touyarou, Xabier Mendiguren Elizegi, Juan Luis Zabala, Juan Garzia…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide egokia, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa jasotzekoa alegia eta deus sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH argitaratuak ez du jaso.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS.

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

Iparraldean, ahozkoan, bizirik dagoela dio J-L. Davantek.

Esapideei dagokien sistematika

egin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alegia sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

itxura egin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

alegilari 2 (Etxde, Onaind).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alegilari 4 (Etxde 2, Hegaz taldea 2).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Tradizioak ez du besterik agintzen

berria denez, eta alegilari forman bakarrik erabili izan den arren, arau orokorra dagokio: -a org. atxikitzea, alegia.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-a org. eratorpenean.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-zko.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

LB: 76; ETC: 200

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: alegoriko izond. alegórico, -a / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: 0.

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Librea da.

Erdaretako formak

es alegórico / fr allégorique: Elhuyar: alegoria-, alegoriko / Adorez: alegoriko / Labayru: alegoriko, alegoria-, alegori / NolaErran:.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Mailak

Beh.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

alegra, alegratzen.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Heg. Beh. Ik. alaitu, alegeratu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Behe-mailako formaren aldean hobestekoa

Zah. Ik. alaitasun.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Tradizioak ez du besterik agintzen

gutxi erabili izan da ("g.er." marka dagokio); forma horretan ageri da, baina galdetzekoa da alehun -h-duna ote dagokion, kontu eginik, "ehunka eta ale(h)unka" bezalako testuinguruetakoa izan litekeela ezagunena.

Lexemen erregulartasuna

h.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Maiztasuna

g.er.

Txostenaren laburpena

corpusetan ez da jaso; bihi jale 1 (Prop 1897); bihi-jale 1 (J. Setien).

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Sin. bihijaleak.

Ongi eratua da

berria da, baina egokia, ongi eratua.

Euskalki-banaketa desberdineko forma parekoa

bihijale.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-jale.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ALEKA HARTU. "Alekia artu, agarrotarse un eje en el cojinete. Makiña bati bein ejiak alekia artu ezkero arreglo zailla izaten jok eta obe dok olixo naikua ein da kontuz ibiltzia. Ba, okerra laster eitxen dok, baña gero konpontzen izaten ditxuk kontuak" SM EiTec1 . "Alekia artu detsa ardatzak" Etxba Eib .

LB: 53 (gehienak adb. dira, baina bi aleka hartu ageri dira (Laneki eta Consumer); ETC: 213

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: aleka 1 iz. (Teknol.) grano [viruta que entorpece un mecanismo], aleka 2 adb. (B) aje, achaque eztulaz gainera beste aleka bat ere badu horrek: además de la tos tiene también otro achaque; aleka hartu (Teknol.) agarrotarse, griparse [un mecanismo] / Adorez: aleka 1 iz. achaque, aje. 2 adb. grano a grano. 3 iz. (Tekn.) chaflán, viruta, grano / Labayru: aleka 1 adb. grano a grano; aleka 2 1 iz. grano, viruta o cuerpo extraño que entorpece las articulaciones o la rosca; 2 iz. aje, achaque / NolaErran: prix de vente à l'unité bederazkako saltze prezio – banakako saltze prezio – alekako saltze prezio nous ne les vendons pas à l'unité ez ditugu bederazka/banaka/aleka saltzen. // Euskalterm: aleka-hartze (es atascamiento, Teknologia mekanikoa).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Jasotzekoa da adberbio kategoriakoa. Eta aleka hartu azpisarrera egitea proposatu da.

Kategoria

adb.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

aleka forma aztertzean sartzeko proposatua, Teknol. markarekin

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa aleka eta hartu sarreretan.

Jakite-arloak

Teknol.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

aleki 7: J. Agirre ("Zaldi-simaurrari, lastoa, gariarena edo beste alekiren batena, naastu, pillatu eta irakin eraziz egiten da konposta"), J.A. Agirre ("Lehorte ikaragarriak sortu zirelarik, Egipto-rantz bultzatuak izan ziren hebertarrak jateko alekiak erostera"), K. Olaetxea 5 ("Tresna hauekin bai polen analisietan ikusitako alekiak, bai jasotako ezkurrak eho zitezkeen", "Elikadura aldetik ezkurrak alekien antzekoak dira", "Karbohidratoak, proteinak, koipea eta zuntza dituzte. Hots, gizakiaren iraupenean alekien papera bete dezakete eta ezaguna da historian zehar janaren osagai garrantzitsu eta finkoa izan direna", "Haritzen emankortasuna ere alekienarekin pareka daiteke", "alekien labore tradizionalak 650 kg/Ha besterik ez du ematen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

aleki : DFrec 1 (J.A. Agirre, EEBSko testuinguru bera), AB50 1 ('legumbre') // Ez dugu aurkitu ap. AB38, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

alekia artu : PMuj DVC (agarrotarse un eje en el cojinete #mdash# hots: aleka hartu) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ki.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira alelu 1 (NZ) eta alelomorfo 2 (UZEI: "alelomorfo-bikote").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alelo : AB38 4, HiztEn, Euskalterm 2 (alelo-pareen banantze, alelo-pareen segregazio); alelomorfo : HiztEn-LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

alelo : ElhHizt, EskolaHE; alelomorfo : ElhHizt, EskolaHE. Ez dira agertu ap. HiruMila, HLEH, EuskHizt, Lur EG/CE, Lur EF/FE, Casve FE, HaizeG, Lh DBF, PMuj, DRA, Azkue Aurkibidea.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-elo.

Jakite-arloak

Tekn.

Euskaltzaindiaren Arauak

aleman 1 (herritarra) Sin. alemaniar. 2 (hizkuntza).

Onomastika batzordeak argitzekoa

ez da alemaniar bezalako gentilizioen kasu bera; baina oraingo zerrendatik baztertzea erabaki da, uler ez dadin hori bakarrik onartu dela, eta besteak baztertu

Onomastika batzordeak argitzekoa

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. aleman.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-era/-ø.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) izlag.: a1) J.M. Arrieta (“Espainiar, genoviar eta alemaniar bankariek”), J. Gorostiza (“Arabietarako aldatzean antxinetik bizi dan alemaniar aberatsarekin izandako alkarriz-ketaren laburpena”), DV Zabalik (“Dorrie alemaniar emakumea”), I. Iñurrieta (“Pfluger alemaniar fisiologoa”), J. Sudupe (“alemaniar intelektualak”); a2) Azurm (“gaurko alemaniar poesian”), Kondairan zehar (“alemandar ejerzitoari oldar egiteko”), AKManifestua (“beraz, Alemaniar burjes iraultza, ondo ondoko proletal iraultzaren preludioa besterik izanen ez delako”), P. Iparragirre (“Alemaniar Errepublika Federaleko kristau-demokratak”), K. Mujika (“alemaniar hizkuntzan”), Gabai/8 (“alemaniar teknikaren gailurra....“), J.R. Bengoetxea (“Alemaniar industria”, “Alemaniar nazioa”), X. Mendiguren B. (“alemaniar gizartean”), J. Arruti (“Alemaniar Inperioa”, “alemaniar inbasio”, “Austria alemaniar Reich-arekin batuarazi zuenean”, “italiar eta alemaniar flotekin bat eginez”), Egin (“alemaniar talde honi”); b) izond.: b1) Hemen (“Ricki Ostertun alemaniarra”), MAtx (“Schleiermacher alemaniarra”), Baietz ba! (“K. Zuse alemaniarra”), Getxoberri (“Alejandro Hammer alemaniarra”), M. Arregi (“Rolf Golz alemaniarra”, “Golz alemaniarra”); I. Irazabalbeitia (“nahiz eta Lother Meyer kimikari alemaniarrak honetaz ere lan egin”), Hemen ("kide alemaniarrarekin”), Punto y Hora (“kide alemaniarrekin”), K. Navarro (“begirale alemaniar bakarti bat”), GaztEntz (“emigratzaile ingeles, irlandar, alemaniar eta escandinaviarrak”), Kimika/3 2 (“Röentgen fisikari alemaniarrak”, “G. E. Stahl kimikari alemaniarrak”), P. Aristi ("historigile alemaniarra”), J. Legarreta (“soldadu alemaniarrak”), Egunk (“Theo Waigel Finantza ministro alemaniarraren proposamenarekin”), Harluxet HE (“Astronomo alemaniarra”), Habe (“Karl Muller mezenas alemaniar bat”), Historia eta Artea/DBH 2 (“sindikalista britainiar eta alemaniarrak”), A. Irigoien (“senargai alemaniar bat”), H. Etxeberria (“Hans Lauer terrorista alemaniarra”); b2) I. Irazabalbeitia (“urpekontzi alemaniarrei buruzko kezkak”), UZEI (“gizarte alemaniarrean”), Kondairan zehar (“ejerzito alemandarra”, “tropa alemandarrak”, “tropa alemandarrak behar zutenaz hornitzea”, “ejerzito alemandarra”), Punto y Hora 1982 2 (“Orain, Bardenetako zeruetan Phanton amerikarrak bakarrik ez, frantziarrak, alemaniarrak, eta inglaterrarrak, ere txoke egingo dute”), X. Mendiguren B. (“Stern aldizkari alemaniarra”), K. Cid (“liburu alemandar mardul hori”), J. Sudupe (“Nazio alemaniarrari hitzaldiak”), J. Juaristi (“Gobernu alemaniarra”).

Euskaltzaindiaren Arauak

alemaniar (herritarra) Sin. aleman.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

kategoriak aipatzea komeni da, lantaldearen ustez: «iz. eta izond. edo izlag.» (2007-07-04).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

LBeh (2016-10-26): alergeniko 27: a) [adj.] 26: Consumer 22 (adib.: “horien proteina parte batek bere ahalmen alergeniko osoa izan dezakeelako “), Berria (“Loiuko Lauro ikastolakoek erreakzio kimikoen bidez elikagaien osagai alergenikoa detektatzen duen egitasmoa aurkeztu zioten FLLko epaimahaiari eta Eneko Atxa sukaldariari”), Argia 3 (adib.: “Helenek lehen aipatu duen kasuan, Brasilgo intxaurraren gene bat txertatu zioten sojari, eta probak egitean ohartu ziren soja alergenikoa zela“); b) [iz.] 1, Berria (“Etiketa horietan azaldu behar dute legez alergeniko ohikoenak, baldin badaude”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: Ez dugu aurkitu alergeniko formarik.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: Ez dugu aurkitu.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es alergénico / fr allergénique: Elhuyar: - / NolaErran: - / Zehazki: - / Labayru: - / Adorez5000: -.

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

Nazioarteko forma da, eta beste gabe onartzekoa.

LBeh (2013-11-06): alergeno 91: Eroski 90 (adib.: “Alergenoari saihets egiteaz gainera, immunoterapia dugu gaur errinitis alergikoari berezko ibilbidea aldaraz diezaiokeen terapia bakarra eta, batez ere, gerora asma gisa garatzea galaraziko duena”, “Alergenoaren eta eskualde geografikoaren arabera aldatzen da gaitzaren urtaroko izatea ere”), Berria (“Janariek eragindako alergiez aritu ginen aurrekoan: alergiak noiz eta nola agertzen diren, zein sintomarekin, janarien alergenoak nolakoak diren...”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: ez dugu aurkitu alergeno formarik.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es alérgeno / fr allergène: Elhuyar: alergeno / Nolaerran: - / Zehazki: alergeno / Labayru: - / Adorez5000: alergeno (Med.).

Zerrenda osagarriak

NekHizt.

Zalantzazkoa da mailegua, teknizismo mugakoa baita

Tekn.

Nazioarteko forma da

Nazioarteko forma da, onartzekoa.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Med.

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

alero-dantza.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ero.

Forma baten adiera(k)

ala, gabarra gidatzen duena.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 15 (Berria 12, EiTB 2, Elkar 1); ETC 101

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: aleroi iz. alerón / Adorez: 0 / Labayru: 0 / NolaErran: 0. // Euskalterm: aleroi (Autom. TN da; es alerón; fr aileron).

Erdaretako formak

es alerón / fr aileron: Elhuyar: aleroi / Adorez: aleroi / Labayru: aleroi / NolaErran: aleroi.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Badirudi horrela erabiltzen dela, eta gutxienekoak betetzen ditu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

alerta 6, Xarlem ("Alerta jaunak alerta! Etsaiez üngüratürik gira", "Alerta jaunak alerta / ene dozepariak oro / Gaskoignan badügü / berri gaizto haboro", "Alerta jaunak alerta, / bertan jalki zitaie!").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alerta 3 (alerta gorria 2 eta alerta eman): Hemen 1989 ("Valencian berriz, ejerzitoa alerta gorrian dago"), LarrialdiLegea 1996 ("Larrialdietan parte hartzeko zerbitzuak sortzea eta edukitzea, eta baita ohartarazteko eta alerta emateko sistemak ere"), A. Zuberogoitia ("Horrekin batera alerta gorria piztu zen Kuban").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alerta : DFrec 1 (ZArg: "alerta orokorraren deia"), AB50 6 (hauetan 1 alerta gorria), HiztEn, Euskalterm 3 (alerta-seinale, alerta-sare, alerta-sistema); alertatu : DFrec 1 (ZArg: "ezezkoan gaude eta horregatik alertatu egin nahi ditugu xxx eta xxx jauna"), HiztEn; alertatze : DFrec 1 (Deia: "alertatze honek gu jende arrunta hau ere kezkaz jartzen gaitu") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

alerta : ElhHizt-HiruMila (alerta); alertatu : ElhHizt-HiruMila (alertar) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

alerta/alerte formen ordainak: ElhHizt: 1 adv. erne, ernai, adi, atzarri, zurt; 2 interj. erne!, atzarri!, kontu(z)!, kasu!; 3 alerta ; alerta-egoera , alerta gorria // HiruMila: 1 adv. (seguido generalmente del verbo egon) adi, erne, ernai, prest, zurt; 2 alerta , zurtasun; 3 adj. jazarri, erne, zurt; espíritu alerta: gogoa jazarria // Lur EG/CE: 1 kontuz, adi, erne; 2 zurt // Lur EF/FE: 1 kontuz, adi, erne; 2 zurt; donner l'alerte: deiadarra jo; être en alerte: ernai egon, erne egon // Vox es-eu: 1 adv. kontuz, erne, adi; 2 alerta ; 3 interj. kontuz!, erne!; dar la (voz de) alerta: alerta jo //Casve FE: adjectif bizitore, belatz, erne, traholari, zale; (nom) ailo, deiadar // HaizeG FB: adj. lerden, erne; nom deiadar; (incendie, accident) su-deia, ordara; (exclamation): kasu!, kontu! // PMuj DCV: 1 vigilante, atento: atzarri, erne, zurt, aillert, ernai, adi, esna; estar muy alerta: adi-adi egon; 2 ¡alerta!, ¡atención!: erne!, atzar!, kontu!; 3 alarma: asaldu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

alerta jo.

Esapideei dagokien sistematika

jo.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alerta sarrerari dagokion azpisarrera.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: alertze europar: Larix decidua; alertze japoniar: Larix kaempferi; eta perretxikoetan: alertze-ardagai: Ungulina officinalis; alertze-lerdeki: Gomphidius maculatus; alertze-tximitx laranja: Lachynellula hahniana; alertzedi-espatula: Spathularia clavata; tximitx alertzehilkari: Propolis versicolor.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Sin.: laritz; eta alertze europar, alertze japoniar. / HitzIrud: "alertzea = alerce".

Zerrendakoaren pareko forma(k)

laritz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Larix decidua.

Euskaltzaindiaren Arauak

Alesia / alesiar.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

kategoriak aipatzea komeni da, lantaldearen ustez: «iz. eta izond. edo izlag.» (2007-07-04).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskalki-banaketa desberdineko forma parekoa

bihitegi, garautegi.

Atzizkien araberako erabakiak

-tegi.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskalki-banaketa desberdineko forma parekoa

bihitsu, garautsu.

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

ale(tu), aletzen.

Forma baten adiera(k)

1 da ad. 'alez bete'. 2 du ad. 'aleak bereizi'

LBeh (2016-10-26): aletxo 40: ElCorreo (“Bakoitzak bere neurriko aletxoa jartzea”), Deia 2 (adib.: “Ondoren, elkarrekin adostu beharreko kontua etorriko da, sistema publikoa salbatzeko guztiok gure hondar aletxoak jarri behar ditugula eta abar”), Consumer 2 (adib.: “gure aletxoa jartzen ari gara klima aldaketaren eragin kaltegarriak saihesteko”), Berria 22 (adib.: “zer egin dezaket nik, zapalduen esperantzari atetxo bat irekitzen saiatzen ari garen honetan, zer egin dezaket nik nire aletxoa jartzeko”), Argia 6 (adib.: “Eskerrik zintzoena, beraz, ARGIAren izena bere marka desberdinetan gaurdaino iristeko bere aletxoa jarri duen guztiari”), DiarioVasco 7 (“añorgatarrek beraien hondar aletxoa ezarriko dute, urtero bezala, ahalik eta aldarterik onenean”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: aletxo 17: Berria 4 (adib.: “Porrotxen hitzetan, halako aletxo asko beharko dira auzipetuen alde egiteko”), Oskar Arana 2 (adib.: “Ilea anbarrezko aletxoz txirikordatan bildua, aurpegiaren alde banatara erortzen zaiola”), Juan Garzia 2 (adib.: “Lehen urtekadak 300 edo 440 orriko aletxoak dira: gaur egun, urtean-urtean, 1.300na orriko hamalau liburuki moldiztatzen dira kontu beraz”), Pello Zabala 2 (adib.: “Azaro umelean, gari-aletxoa lurraren ilun buxti eta hotzari enkargatuta gero, haretxen esperoan zihoan negua, parte onekoa ote zenentz, ikara punttu batekin, gariaren ernetze eta ernamuintzea zaintzen”), Joxerra Garzia (“Zer da, izan ere, urte bat, zer mende bat eta are zer mila urte gizakiaren historian? Hasperen eutsi bat, hondar aletxo bat hondartzan, tantaño bat itsasoan”), Patxi Iturritegi (“Aletxo erdia pasaidak”), Xabier Mendiguren Elizegi (“Ama txukatu malkoak" izeneko bertso-saileko aletxo bat da hilobian idatzitakoa”), Gotzon Garate (“Hostro berde batzuk dira, gainean kare biziko aletxo batzuk eta intxaur puskatxoak ipinita”), Jokin Urain (“Eta neure aletxoa uztartu nahi izan diot Mariorenari”), Txiliku (“Zomorro txiki honek babarrunaren lekan - oraindik berdea eta txikia denean - jartzen ditu bere arrautzak, babarrun ale bihurtuko diren aletxo berdeetan”), Luis Elberdin (“Klitoria, zer hori, kozkortxo, aletxo hori...”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: Ez dugu aurkitu aletxo formarik.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es granito / fr pierre: Elhuyar: (granito de arena) harri-koskor / NolaErran: apporter sa pierre à qch zerbaiti (nork) bere harria ekarri / Zehazki: - / Labayru: (aportar su granito de arena) nork bere ahalegintxoa egin, nork bere zertxoa eman, nork bere harri-koskorra ekarri, -(r)i laguntasuna eman, -(r)i laguntza eman, -(r)i laguntza eskaini / Adorez5000: -.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta jasotzekoa, ez delako automatikoa.

Kategoria

iz.

Mailak

Adkor. marka erantsi behar zaio.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

denok jarri beharko genuke gure aletxoa.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

aleutiar: Berria 2 ("Aleutiar uharte"). // ZTC (UEU: “Bisoiaren eritasun aleutiarra").

Txostenaren laburpena

Ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan.

Euskaltzaindiaren Arauak

Aleutiar uharteak / Aleutiarrak // Aleutiar uharteetan / Aleutiarretan.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

kategoriak aipatzea komeni da, lantaldearen ustez: «iz. eta izond. edo izlag.» (2007-07-04).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alexandriar: J. Gabilondo (“Atxagak berak dioen bezala, literatur tradizio guztiak historiatik at batzen dituen liburutegi alexandriarra dugu literatur tradizioa”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

alexandriar: Erlijioa Hiztegia (s.u. Errito alexandriarra); Azurm Teknika ("papiro alexandriar"); ZTC 4, I.Iñurrieta (“alexandriar egutegia”, “alexandriar urte”, “urte alexandriar finkoa”); aletsandriar: Dv ("Aletsandriar untzi bat" — Eg 27,6; 28,11).

Euskaltzaindiaren Arauak

Alexandria / alexandriar.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

kategoriak aipatzea komeni da, lantaldearen ustez: «iz. eta izond. edo izlag.» (2007-07-04).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

alexandrino: J. Garzia 3 ("neurtitz alexandrino", "Iralaren alexandrinoen bikaintasuna"); X. Olarra 4 ("alexandrinoaren neurria — 7 + 7", "alexandrinoz osatua, 12-13 silabako lerroz alegia").

Euskaltzaindiaren Arauak

alexandriar (EArau147); alexandrino (LTH).

Erdaretako formak

OfQuLF: vers de douze syllabes || Alexandre le Grand || personnage évoqué dans Le roman d'Alexandre, dans lequel on utilise ce type de vers.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

Kategoria

iz. eta izond.

Jakite-arloak

Liter.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

1 erbatza. 2 izpi gogorra.

Txostenaren laburpena

ez dugu OEH-EEBS corpusetan aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alezuri : HiztEn, Euskalterm 2.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Hiztegietan, alezuri : HiruMila, ElhHizt. Ez dugu aurkitu hiztegiotan: EskolaHE, HLEH, EuskHizt, Lur EG/CE, Lur EF/FE, HaizeG, Casve FE, Lh DBF, PMuj, DRA.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. NekHizt: alezuri . Ik. Izendegiaren hustuketan, denak PMuj DCV: andurra, gaukarra, maus, senmark-lilia.

Zerrenda osagarriak

NekHizt

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-zuri.

Landare eta animalien taxonomi izena

Symphoricarpos albus.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu. Cf. Lç Ap 1,8 (eta 20,6; 21,13): "Ni naiz α eta ω".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alfa (eta alfa bertsio, alfa koefiziente, alfa talasemia) 6: Anai elkarte bat ("Hitz batean: Jesukristo, alfa eta omega, hasiera eta amaiera, Jainko eta gizon"), CProgramazio-Lengoaia ("Urrats hau gainditu ondoren alfa bertsioa lortzen dela esaten da"), Bakearen DK 2 ("Honen Alfa 0.65koa izan zen", "Eskala honen Alfa koefizientea 0.65 izan zen"), Genetika eta Osasuna 2 ("Ekialdekoek arrisku handiagoa dute alfa eta beta talasemiarako", "Alfa edo beta talasemiaren genea duten pertsonek anemia arina dute").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alfa : DFrec 1, AB38 5 (hauetan alfa izpi, alfa angelu, alfa deribatu, alfa partikula), HiztEn (eta AS: alfa eta omega, alfa izpi, alfa partikula), LurE (eta AS: alfa izpiak edo zatikiak), Euskalterm 19 (hauetan alfa brontze, alfa burdina, alfa zatiki, alfa izpiak, alfa-zetoester, alfa erradiazio, arku alfa, alfa erregela, alfa letoi, alfa indize, alfa eta omega, alfa aktibitate...) // Ez dugu aurkitu ap. AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

alfa : ElhHizt (eta alfa izpiak), HiruMila (eta alfa izpia, alfa partikula), EskolaHE // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

alfabeto grekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: alfa alpha. Alfa. * Ni naiz alpha eta omega, hastapena eta akhabantza, diotsa Jainko Jaunak. He Apoc 1, 8 (TB, Echn alpha, Ur (V y G), Ip, Ker, IBk, IBe alfa). omega Omega. * Ni naiz alpha eta omega, hastapena eta akhabantza, diotsa Jainko Jaunak. He Apoc 1, 8 (TB, Ur (V y G), Ip, Echn, Ker IBk, IBe omega).

LB: 11 “Askatasun indibidualen sasoia omen da, indibiduoa baita denaren alfa eta omega (Argia); EPG: 8 “Axularri buruz abenturatu ditudanak horrela balira ere: itzalaren metafora bera da, literatur talaiatik begiraturik, gorabehera honen guztiaren alfa eta omega” (Anjel Lertxundi); ETC: 0.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: alfa eta omega alfa y omega, principio y fin; Adorez: 0; Labayru: alfa eta omega.

alfa 2 iz. (Alfa eta Omega esapidean). Hasiera. Neu naiz Alfa eta Omega, lehena eta azkena, hasiera eta bukaera. omega 2 iz. (Alfa eta Omega esapidean). Amaiera. Neu naiz Alfa eta Omega, lehena eta azkena, hasiera eta bukaera.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapidea da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adierak bereizi behar dira; Jainkoari dagokiona letra larriz idazten dela adierazi eta adibidea jaso. Ondorioz, alfa 2 eta omega 2 adierak ezabatzekoak dira.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da alfa eta omega sarreretan. Lehendik zegoen adibidea jaso azpisarrera proposatu berrian.

Euskaltzaindiaren Arauak

alfabetatu, alfabeta, alfabetatzen. da/du ad.

Zerrendako formak eraginda, hitz oinarria erantsi da

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

alfabetatu, alfabeta, alfabetatzen