Jatorrizko forma

gudu, bataila

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gudu-eten.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gudu egin .

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS.

Esapideei dagokien sistematika

egin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gudu sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

gudukatu.

LBeh (2016-10-26): gudu(-)zelai 88: Elkar 24, Deia 2, Consumer, Elhuyar, Berria 26, EiTB 5, Argia 28, DiarioVasco; guda(-)zelai 29: Elkar 3, Elhuyar, Consumer, Berria 15, EiTB, Jakin, Argia 6, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: gudu(-)zelai 45: Berria 2, Elizen arteko Biblia 8, Iñaki Mendiguren 5, Martin Anso 3, Fernando Morillo 3, Mirentxu Larrañaga 3, Josu Zabaleta 3, Xabier Olarra 2, Jon Muñoz 2, Anton Garikano 2, Joxan Elosegi 2, Jon Alonso, Elena Touyarou, Patxi Altuna, Iban Zaldua, Irene Aldasoro, Xabier Amuriza, Karlos Linazasoro, Jose Morales, Bego Montorio, Juan Garzia; guda(-)zelai 10: Berria 2, Edorta Jimenez 2, Karlos Zabala, Jon Maia, Josu Zabaleta, Iñaki Zabaleta, Asisko Frantzizko, Xabier Mendiguren Elizegi.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: ez dugu aurkitu gudu(-)zelai formarik.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es campo de batalla / fr champ de bataille: Elhuyar: bataila-eremu, gudu-zelai / NolaErran: gudu zelai / Zehazki: gudu-zelai / Labayru: - / Adorez5000: -.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta jasotzekoa azpisarrera gisa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa jasotzekoa gudu sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GUDUAN. En (el) combate, (la) guerra; en tiempo de guerra. v. GERRAN. Zeren aurkhitu zineten / haren alde guduan. EZ Noel 157. Bere etsaien kontra guduan eta konbatean sartzera. Ax 400 (V 261). Maiz othoitz zagun, guduan borthitz gaitzala. He Gudu 171. Ni ere nahiko nau garhaitu guduan. Elzb Po 201. Etsaiarekin bethi guduan / hemen gabilza munduan. Zby RIEV 1908, 285. Orain illebete beragaz guduan ibilli zan mutil bat etxeratu zan. Echta Jos 105. Guduan asi ziren / Furia aundian / Iru nazionetako / Puxantak batian. LuzKant 90. Ophni eta Phines ere hil ziren guduan. Zerb IxtS 51. Zuen soldadoak guduan irakasiak ziren, eneak batere ez. Lf Murtuts 51. Guduan eroriak ospatu egiten dituzte iainkoek eta gizakumeek. Zait Plat 34. Egun eta gau guduan. Xa EzinB 71. v. tbn. Lg I 256. Dh 179. Hb Esk 29. Arb Igand 158. Ox 77. Or Mi 9. Arti Ipuin 46. Ibiñ Virgil 86

def: walkiria iz. Europako Iparraldeko mitologiako jainkosa, guduan hil behar duten heroiak izendatzen dituena. Walkiriek gudariei edateko ezti-ura zerbitzatzen zieten.

guduan : Berria 6 (“Horiez gainera, hildakoen zerrenda osatzeko instituzio askori agindu dio informazioa biltzeko Garzon epaileak: guduan ari zirela hil edo desagertu ziren lagunen zerrenda eskatu dio Espainiako Kultura Ministerioaren mendeko den Memoria Historikoaren Dokumentazio zentroari, eta Espainiako Defentsa Ministerioari eta Notaritza eta Erregistroen Zuzendaritzari ere eskatu dizkie agiriak”), EiTB (“Eta? Behin guduan egonik, zer egin beharko dut?“), Karmel (“Jose Antonio Agirre lehendakariak ez zuen haietan esku hartu, hau iparraldeko frontean guduan jarraitzearen aldekoa baitzen”), Argia (“Gerratik ihesean / joandako moduan / laurogeitamarreko / urteen inguruan / kaleak sutan zeuden / gazteak guduan / hodeiertza ikusten / zaila zen zeruan / ta euskaldunak arnasa / behar du munduan”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

guduan : Herria (“Gora zuek gazteak segitu guduan”), Elizen arteko Biblia (“Hor jaio ziren antzinako erraldoi ospetsuak, gizon tantaiak, guduan trebeak”), Jon Muñoz (“Sutsu jardun zuen Ludovicok Girolamoren alde, eta lehen lerroan jarri zen beraren maisuak Tartagliaren kontra zerabilen guduan”), Felipe Juaristi (“Bonapartiusekin guduan aritutakoak”), Edorta Jimenez (“ArmadaTxit Zorionekora deituak izan ginen eta,hantxe geunden,ingelesak begiztatu ere egin baino lehenago guduan hasita”), Joxe Azurmendi (“Gaztelako komuneroak - euskaldunek laguntzen zuten Karlos V.aren aurka guduan - ia gaur arte iraun duen askatasun "herritarraren" sinbolo bihurtu dira”), Josu Zabaleta (“Arrazoi modu hau egiten baitute, gutxi gorabehera: Ingalaterrak Holandaren eta okupatutako gainerako lurraldeen alde borroka egin, guduan jardun eta sakrifikatu behar ditu bere semeak”)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kendu oharra eta adibide gehiago gehitu gerlan eta gerran azpisarreretan proposatu den bezala. (2021-11-23)

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gudu sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gudukan .

Kategoria

iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

guduka sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Euskaltzaindiaren Arauak

gudukarazi, gudukaraz, gudukarazten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gudukarazi, gudukaraz, gudukarazten

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: †  Ik. gudulari / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. gudulari (arautua aski delakoan).

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kari/-lari.

Euskaltzaindiaren Arauak

gudukatu, guduka(tu), gudukatzen. da/du ad.: etsai bortitzenekin gudukatu dira (ez *gudukatu dute); beti gudukatu ditu bere etsaiak.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gudukatu, guduka(tu), gudukatzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz. eta izond.: herri gudularia.

Kategoria

iz. eta izond. ("Herri gudularia")

OEHko datuak [laburduren azalpena]

guganatu : 13 ager., G (Mb, Ub, Jaukol, Inza, KIkG, ArgiDL, Ag G, Etxde, Lek); geuganatu : 3 ager., B (Añ, KIkV, Echta); gureganatu : 35 ager.: G 13 (Inza, A Ardi, Zait, ABar, Etxde, Or); IE 8 (Lç, Lg, He, JE, Izeta); EB 17 (MEIG); geureganatu : 3 ager (MEIG)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

guganatu 4 (G, EB, EgAs); gureganatu 23 (G 5, EB 16, EgAs 2); geureganatu (geuregandu, geuronganatu) 13 (B 3, G 1, EB 6, EgAs 3)

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: gureganatu 6, geureganatu 2; AB38: gureganatu 2; AB50: gureganatu 2

Euskaltzaindiaren Arauak

guganatu, gugana(tu), guganatzen. da/du ad.

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. gureganatu

Atzizkien araberako erabakiak

-ganatu pertsona-izenordainekin sistematikoki aztertzekoa da (cf. g(e)uganatu vs. g(e)ureganatu; niganatu, neuganatu vs. nireganatu, ne(u)reganatu, etab.): ik. txosten osoa

Euskaltzaindiaren Arauak

gu izord.aren era indartua.

Euskaltzaindiaren Arauak

(hizkuntza).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

sabelkoikeria formarik ez da aurkitu; asekeria 1 (Arb Igand); janedankeria 1 (KIkG); jatunkeri(a) 3 (Itz Azald); gormandiza 43: L 22 (Lç 4, Harb, Gç, SP, Monho, Dh, Hb Esk, Jnn SBi, Laph, CatJauf, JEtchep), ZuAm 21 (Bp, Tt Arima, CatLan, UskLiB, CatS, UNLilia); gula 62: B 3 (Cb CatV), G 27 (Gco 26; Xe), IE 31 (Mat 3; Ax 3; LE Prog 2; Añ CatAN 3; CatB 3; CatLuz 3; CatR 3; CatAe 3; CatSal 3; Legaz; CatUlz 3; Mde Pr), EB 1 (Arti MaldanB); guleria 18: B 15 (Añ GGero 4, 3tan -ll-; fB Ic II 2; CatLlo 3; CatBus 3; Itz Azald 3), GN 3 (Legaz); sabeldarraio (+ sabel-darraio) 4 izen (Harb; Añ GGero 2; Arti MaldanB); sabeldarraiotasun (+ sabel darraiotasun 1) 5 (Mat; Ax; Añ 3); sabelkeri(a) 3 (Or); sabelzainkeri 1 (Or); salokeri(a) 5 (AA 3; KIkV 2); salotasun 1 (CatBus); tripanz(a) 1 eta tripazanz(a) 7 (Mb IArg I); tripazainkeri(a) 1 (Or SCruz); triposkeri(a) 2 (LE Prog).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gula EB 1 (J.M. Suraso); guleria B 1 (Cristiñau dotriñea...); sabelkeri B 1 (J. Kerexeta); sabelkeria EB 1 (M. Etchehandi); tripontzikeria EB 1 (Euskal hizkuntza eta literatura).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gormandiza : HiztEn-LurE; janedankeria : HiztEn; sabeldarraiotasun : HiztEn; sabelkeria : HiztEn-LurE; sabelkoikeria : HiztEn; sabelkoitasun : HiztEn; salokeria : HiztEn; tripazainkeria : LurE; zintzurkoitasun : HiztEn.

Sektore jakin bateko informazioa

Cf. Erm 13,13 [Ik. OEH argitaratuan gormandiza sarrera]: gormandizetan (Lç, TB); jankorretan (He); aseketetan (Dv); orrits-ordikeritan (Ol); jan-edanean (BiblE); jan-edanetan (Ker) // eta beste pasarte batzuetako formak: aseketa Dv (Erm 13,13; Ga 5,21); atseginkeria : Ol (Si 23,6); deboxkeria : He (Ga 5,21); goloskeria : Dv (Si 37,33); jan-edankeria : Ker (Si 23,6; 37,30-31); jankor : He (Erm 13,13); orrits : Olariaga (Erm 13,13; Ga 5,21); sabelkeria : Or MB 295 ("immoderantia"); BiblE 6 (Ez 16,49; Si 23,6; 37,30-31; Koh 10,17; Ga 5,21; eta erref. 1: Si 21,30): Bibl (Erm 13,13; Ga 5,21); IBk (Ga 5,21); ZugKer (Ga 5,21); salokeria : Ol (Si 37,30-31; Koh 10,17), Ker (Si 37,30-31); tripontzikeria : Ur (Si 37,30-31).

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

gula = sabelkoikeria = gormandiza // EBB (1997-04): hurrengorako utzi da.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrendako mailegu onartuaren pareko euskal osaerazkoa

sabelkoikeria

Zerrendako mailegu onartuaren pareko beste mailegua

gormandiza

Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

sabelkeria, sabelkoikeria.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu gulag formarik.

gulag 61: Aizu, Argia 5, Berria 17, Deia, DiarioVasco 2, EiTB 32, Elkar 2, Jakin.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gulag 9: Berria 2, Edorta Jimenez 2, Joseba Zulaika, Xabier Olarra, Anjel Lertxundi, Fernando Morillo, Koldo Izagirre.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Nazioartekoa eta erabilia. Sarrera gisa jasotzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Tradizioak baztertu duen forma

Baztertua da gaur, eta aski da gula.

Txostenaren laburpena

fuin, gun eta (h)un formak begiratu ditugu. Ik. muin arautuak (1 hezurren barneko gaia; 2 musua).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

fuin (eta fuñ, fuiñ, bur f. 1, buru f. 3) IE 24: EZ Man I 9, adib.: "Begietan dakusagu kontrario egia haukien fuñetan zela sarthua zuhurtzia"; SP 5, adib.: "fuineko errebelamendu guzietarik libraturik"; Dh: "hezurretan, fuinetan, muinetan su"; Gy 4, adib.: "Zer egiñ gogo duk koxko fuiñ gabea?"; Hb 3, adib.: "Aho guzia odol, kanpo buru fuinak"; Jnn SBi: "arrantze puntak sarrarazi ziozkaten buru fuinetan barna"; Iratz: "ikas doi bat Euskara, Lorearen fuña eta arima bat den hura"; eta ap. MEIG I 2 (metahizk.); gun (ezur-gun, gun-emalle...) 48: B 6 (Laux BBa 2, Erkiag 4); G 40 (Aitzol in Laux BBa 4: "Ez soroak larratz daudelako, noski, gun-muña zekendu zaiotelako baizik", "Adi-poesi eta maite-olerkiak ez-ezik beste gun ederra dituen olerkitxoak aurki lezazkike irakurleak"; Or QA 2: "Zure Iainko-izan orren meetasunez nere animaren guneraiño sartzen baitzera"; Ldi UO 4, adib.: "Zerbait geiagorako argitaratzen ditugun amar olerkitxoak, ez, ordea, poemaren guna osotzeko"; Zait Sof 2, adib.: "Nik, berriz, naiz ta aserrez agitz sumindu, gun artan nire burua nekez, baña, ezi zun"; Etxde 8, adib.: "Euskerak guna, mamia, aberats-aberatsa dauka", "Ezagutzen baitzun ezur-gunaraño bere anaia"; Gazt MusIx 8, adib.: "Elizako Gurasoengandik dator Fray Luisen senaren guna"; Vill Jaink 2, adib.: "Gizartearen atari, muiña ta guna bezala den familia"; Ibiñ Virgil 2, adib.: "Iruzkinlari zaharrak Polion eta Bergiliren arteko adiskidetasunari doakola diote unai-kanta au. Orra guna"; Txill Let 8, adib.: "Nere bizitza zearo aldatuko zuena zuputz ezagutu nuen, txiripaz topatu nere biziari guna emango ziona"), IE 2 (Hb Esk, adib.: "Sarthu zen Kantabrian, ganbiar bezala, / feniziar guna, untziz zabilala"); Ik. OEH argitaratuan, gainera, EEs 1920: "Erori bildurrez dar-dar ari dira gaxuak [zuaitzak]: guna ez dijuakie gehiago ta ori-oriak gelditu dira"; Zait RIEV 1933: "Arrautz zuringoaren barrenean gorringoa bezela, kizkin-mamiaren barrenean kizkin guna duzu"; eta aipatuak: A Ezale 1897, Belaus EEs 1926; hun (eta un, uñ) 31: B 17 (Añ LoraS: "Geratu gogarte bakotxean, eta ez igaro bigarrenera arik eta ustu artean ango deboziño ta un gozoa"; Astar II 2, adib.: "eztozu sentietan zeure barruban unetaraño erretan zaituzan suba?"; AB AmaE 6, adib.: "Osatuko ete zarian bere / sarritan nozu bildurtu, / unetaraño sartu jatzula / gatx ori neban sinistu"; Ur 4, adib.: "Sartuko jatzu sua aotik, estarritik eta elduko jatzu un eta erraijetaraño"; Vill in Bilbao IpuiB 2, adib.: "Bizkaiko euskerearen una ta mamiña erakusten deuskuela esango neuke"; Etxba Ibilt 2, adib.: "Azurretako unetaraño zurkatxa sartuta ebala"); G 6 (VMg 4, adib.: "Uña, una, muña"; A Ardi 2, adib.: "Ni jaio nintzan-uri onetako mintzoa Euskalerriko una [muña] balitz"); IE 8 (Lç 2, adib.: "Ardiesten du arimaren eta spirituaren, baieta iunkturen eta hunen dibisionerako"; O Pr 4, adib.: "Non hona, han huna"; Mdg 2, adib.: "Deseo duanareki, al banu, eskuta batez sar nazake buruko unen erdi-erdian gore uskararen mintza moldia dena gisa"); Ik. OEH argitaratuan, gainera, RS: "Azur andiak una andia".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gun (bizi-gun, ihi gun) 10: B 4 (Euzkadi 1931: "Uritarrak emongo ei dautso baserrikuari lanaren guna"; Onaind: "naiz-ta beronen guna adierazten jakin ez"; HizkLiter/UBI 2, adib.: "Lar gozartu baitot bixitzaren guna"); G 1 (Lek: "erraietatik darion guna berak bere eskuz gozatu"); EB 5 (J. Oregi: "etnografia-lanaren gun-guneko alderdiak"; GBarand Gauzaki: "Gauzakien guna baino..."; J. Zarautz: "landare barruko gunak sortu eta indartzeko"; Saioka/3: "burdin hariak, zur arinak, ihi gunak eta abar"; Txill: "saiakuntza, esperentzi eta bizi-gun"); hun (huntxo, orno-hun) EB 8: J.A. Abrisketa 2 (adib.: "zelula diploide baten [2n] hun bizia"), I. Iñurrieta 5 (adib.: "Mintz zelularraren eta nukleo edo hunaren arteko tartea"), NZ/BBB1 (zerrendatu batean: "giltzurruna / orno-huna / ureterra...").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

fuin : HiztEn (ik. muin); gun : AB50 1 (erri-g. 'núcleo popular'), HiztEn (1 landarearen izerdia; 2 hezur-muina), LurE; guna : DFrec 2, AB50 1 (núcleo); hun : AB38 1 (zelula h. 'núcleo celular'), HiztEn (ik. muin), Euskalterm 26 (h. esaldi 'frase núcleo'; h.-gramatika 'gramática meollar'; erritmo-h. 'núcleo rítmico'; h.-kate 'cadena nuclear', etab.); hunbiko : Euskalterm 1 (binuclear); hundun : AB38 1 (zelula h. 'célula nucleada'); hungabe : Euskalterm 1 (sin núcleo); un : DFrec 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

fuin : EuskHizt (ik. muin), HiruMila (ik. muin), ElhHizt (ik. muin), HaizeG BF (cervelle), Lh DBF (1 cervelle, moelle; 2 par ext., au fig. esprit, pensée; sève), DRA (1 médula, tuétano; 2 seso), PMuj DVC (1 médula, cañada, meollo, tuétano; 2 savia, zumo, jugo; 3 cerebro, encéfalo); fuinaldi : DRA (sesada, fritada de sesos); gun : EuskHizt (1897; un *1562, 1596; hun 1571), HiruMila (savia), ElhHizt (1 savia; 2 tuétano, meollo, médula, núcleo, esencia), Casve EF (sève), DRA (1 savia; 2 savia, energía, elemento vivificador; 3 tuétano), PMuj DVC (1 jugo, zumo...; 2 núcleo; 3 núcleo, parte mollar...; 4 cañada, seso...; 5 alma, esencia...; 6 entraña, lo más íntimo...; 7 rapacejo, alma del hilo...; 8 tema, idea central de un discurso...; 9 tema - Gram.); hun : EuskHizt (ik. muin), Casve EF (hün: 1 cerveau; 2 moelle), Lh DBF (1 cerveau; 2 moelle des os), DRA (1 cerebro; 2 bueno; 3 tuétano, cañada; 4 estado normal; 5 bienes, hacienda; 6 ahora, en este momento); un : EuskHizt (un(a): ik. muin), Lh DBF (moelle; 2 cervelle), DRA (1 tuétano, médula; 2 médula de las plantas; 3 seso; 4 sustancia blanquecina que está dentro del cuerno; 5 interjección de recelo), PMuj DVC (1 tuétano, médula; 2 médula de las plantas...; 3 cerebro; 4 bueno, que tiene bondad; 5 tuétano, cañada; 6 volver a su estado normal; 7 bienes...; 8 ahora, en este momento; 9 núcleo...) // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

fuin, hun, muin,... banaketak ikus; formenak, hasteko. // EBB (1997-04): baztertu egin da.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Txostenak eskainiko duen informazioa behar da

fuin, hun, muin,... banaketak ikus; formenak, hasteko

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Gip.

Forma baten adiera(k)

muina.

Jatorrizko forma

sakangune

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Kategoria

adlag.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: Ik. kupera / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

cf. supra: "bupera* e. gupera".

Kategoria

izond.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Maiztasuna

g.er.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

k - hasiak (kupida, kupira, kupire, kupiradun, kupidagarri, kupitu) nagusi dira, 180 agerraldirekin; gehienak G dira, 158 (Ub, It, Bv, Lard, Arr, Ag, Azurm, Anab, Etxde, Txill, Echag, Mb, Or, EA, ABar, JAIraz, Arrantz, Moc, Tx, EusJok, JanEd, SMitx, Ill, Basarri, NEtx, Ud, AzpPr, Bil, Uzt, Aran, Jaukol, Inza, Apaol, Zab, Sor, Salav); IE 1 (Mde) eta EB 21 (Arti, MEIG); B ez da azaldu; g - hasiak (guphida, gupida, gupidagabe, gupidatu) 36 dira, horietan 34 IEkoak (Lç, EZ, SP, Dh, Gy, Hb, O, Monho, Bordel, JE); EB 2 (MEIG); B eta G ez da azaldu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

g- hasitako 7 jaso dira (B 1, IE 1, EB-EgAs 3); k- hasitako 21 (G 6, EB-EgAs 16).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: gupida (4); kupida (9); AB38: gupida (1); kupida (5); AB50: gupida (2); kupida (3); HiztEn-LurE: gupida, gupida izan, gupidagabe, gupidagarri, gupidatsu, gupidatu, gupidetsi.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gupida izan.

Berrestekoa da, erabat nagusitu ez den arren

nahiz ez den ondoko erabileretan nagusitu, Euskaltzaindiaren lehendiko proposamena berretsi da, EBaren ikurretakoa baita (ez dagokio, bestalde, 31.131 irizpidea, k- hasia G bakarrik baita, ez B + G)

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gupida izan

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-kor.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

errukiorra.

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu

Euskaltzaindiaren Arauak

gupidatu, gupida(tu), gupidatzen. du ad.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

da ad. gisa erabiliagoa da gaur (eta tradizioan du ad. gisa agertu bada ere, oso bakan jaso da): da/du ad. gisa azaltzea proposatzen du lantaldeak (cf. gainera gupidakor eratorria, nor argumentuari dagokiona).

Zerrendako forma hobetsiari dago(z)kion bigarren mailako forma(k)

kupitu bigarren mailan onartzekoa da, "B2" markarekin

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gupidatu, gupida(tu), gupidatzen

Euskaltzaindiaren Arauak

gupidetsi, gupidets, gupidesten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gupidetsi, gupidets, gupidesten

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma arautuaren azalpenaz oharra

gur egin sarrera gisa arautua hemen jaso liteke, AS gisa.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

gurtza.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: gurgur / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: gurgur / EskolaHE: -

Maiztasuna

adlag.

Forma baten adiera(k)

(onomatopeia).

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa eskain liteke, gur-gur sarrera berrian (cf. bor-bor egin, dir-dir egin).

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gurako izlag.: bere gurako gaia ematen badiote.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gura izan, gurako

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

adina(ko): ik. ahal adina(ko) arautua, behar adina(ko) proposatua.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gura izan sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: adib. / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

eta.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gura izan sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea, edo Gramatikak argitzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Esapideei dagokien sistematika

izan: -ago.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gura izan sarrerari dagokion azpisarrera.

Aditz-erregimena

du ad.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Euskaltzaindiaren Arauak

pl. Sin. aiztur, artazi.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

guraize da hobetsi-indartzekoa, hau baita erdikoa aiztur = guraize = artazi baliokideetan

Numeroa

ez-sing.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: izlag.: bere gurako gaia ematen badiote.

Atzizkien araberako erabakiak

-ko

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GURAN (Precedido de part.). Queriendo. Neketik indarrak atara guran. Ag Kr 211. Gauza baten jakin guran ibili naiz estu egun oneitan. Erkiag Arran 124. Itaundu eutsan Txominek adarra jo gurean. Bilbao IpuiB 67. Gaua zer dogun azaldu guran / bertsolari bat kantari. BEnb NereA 192 (66 gurian). Zazpi urte dira jarri nintzala aren borondate ona irabazi guran ondrau ospatziakin. Etxba Ibilt 483. Gitxienez eun gizon / borrokan zirian, / batak imini guran / bestea azpian. Ayesta 31

adib: hutsean 2 [s.u. huts] adb. Ezer gabe. Asko guran irten eta hutsean bihurtu.

guran 232: Deia 32 (“Esaterako, lagun batek galdetu zidan ea behin kontatu nuen istorioa egiazkoa zen edo ez, eta beste persona batek aitortu zidan nire testuetako pertsonaia bat bilatu guran ibili zela google-n, baina kasu horretan pertsonaia asmatutakoa zen, beraz, ez zuen aurkituko"”), Berria 88 (“elkarrizketak sorraraziz artelanen kointzidentzia, paralelismo zein diferentziak agerrarazi guran”), EiTB 54 (“Neska bat desagertu da eta hura topatu guran gabiltza”), Euskaltzaindia 2 (“Argazkiaren ikus-eremua zabaldu guran, urte berean kaleraturiko beste ikerketa biren emaitzak aipatuko ditugu segidan”), Jakin 19 (“Dohako Erronda deiturikoa zarratu guran zazpi urte eman eta gero, azkenean Genevan ez da adostasunik izan, besteak beste, herrialde aberastuen eta pobretuen arteko tirabirak geroz eta nabarmenagoak direlako”), Karmel 7 (“Euskera batu baten aldarria bideratu guran”), Argia 28 (“Etengabe sua pizten jarduten duten zuzendaritza-taldeak: batzuk status quoa berretsi guran, hauts-saltzaile bilakatu direlako”), Erlea 2 (“gure Parnaso txikiko autoreak ikasi guran”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

guran 283: Berria 115 (“Industrializazioa mozorrotu guran dabil”), Edorta Jimenez 51 (“Egon, egon! - esan zuen beste ahots batek, lasaitu guran”), Josu Landa (“Ahoa bufanda azpian sartu zuen Mentxuk, berbak dosifikatu guran“), Urtzi Urrutikoetxea (“Luzaro egon da Jose ahalegin hutsalean autoaren matxuraren nondik norakoak asmatu guran”)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa nahian bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gura sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

guraritu, gurari(tu), guraritzen. du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

guraritu, gurari(tu), guraritzen

Euskaltzaindiaren Arauak

'ezkonlagunen gurasoak elkarrekiko'.

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, bere azalpenarekin, eta oraingoz ez dago zer erantsirik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: guraso (buraso, burraso, guratso, buratso, guruso, goraso, borraso) 1) ‘padre y madre; padres; antepasados’: Lç, Bet, CatBurg, fB Olg, CatB, Añ EL, Etch, Lard, LE Jn 6,49, Arr GB, Arb Bok, Jnn SBi, Zby RIEV 1908, Etxeg in Ag AL, Goñi, CatUlz, Enb, Tx B, Mde Pr, NEtx LBB, Uzt Sas, MEIG; eta aip. ("Sólo para las formas en b-") EZ Man, Harb, Hm, SP Phil, Gç, ES, CatLav, Lg, Mih, Brtc, Jaur AndreB, Hb Egia, Elzb PAd, Lap, Iratz, Zerb Azk; burhaso: Mat, Ax, Dh, JesBih, MarIl, Jaur, Gy, CatJauf, JE Bur, Barb Leg, Zerb IxtS, Ox, Ardoy SFran; burraso: Monho, TB Jn 9,2, Laph, Arb Igand, HU Aurp, Etcham, Herr 1958, Xa EzinB // MIH // Hb Esk, Or BM; 2) 'progenitor...': EZ Noel, Lg, VMg, Gco, AA, JJMg BasEsc, Astar, Lard, ETZ, AB AmaE, HU Aurp, Ag Kr, EgutTo 1918, Tx B, SM Zirik, Uzt LEG; eta aip. Mb, Mg, Añ LoraS, Zav Fab, Izt C, Ur MarIl, Zab Gabon, Xe, Azc PB, Itz Azald, Enb, Eguzk GizAuz, Akes Ipiñ, Zait Plat, Basarri, BEnb NereA, MAtx Gazt; burhaso Gy; burraso Monho.

Jatorrizko forma

gurasoak, burasoak

Euskaltzaindiaren Arauak

(pl. da gehienetan; zenbait testuingurutan erabil daitezke guraso bat bezalakoak).

Batera bizkaiera eta gipuzkera euskalkietakoa da

guraso da hobestekoa, B eta G denez

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, bere azalpenekin, eta oraingoz ez dago zer erantsirik.

Zerrendakoa da hobestekoa, hedatuena baita

buraso. Ipar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Numeroa

ez-sing. da gehienetan; zenbait testuingurutan erabil daitezke "guraso bat" bezalakoak

LBeh (2011-03-03): guraso-ahal 2 ager., EiTB.com (“Auzitegiaren 20. atalak Albaren amari egotzi dio zainketa eta laguntza lanetan utz egiteak, eta guraso-ahala eteteaz gain, kartzelan dagoen bitartean ez du haurrari buruzko inolako informaziorik jasoko, berak horrela eskatu zuen arren”, “derrigorrezkoa izango da 16 eta 17 urteko neskato haurdunen aitari edo amari, tutore legalei edo guraso-ahala dutenei abortatu nahi dutela jakinaraztea”). // (2020): guraso(-)ahal 328 (DU 125, EHHA 10, EAO 18, Gomylex 132, Laneki 38).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: Ez dugu aurkitu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: guraso-ahal (TN) / Iusplaza: guraso-ahal.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es patria potestad / fr autorité paternale, garde: Adorez: guraso-ahal / Elhuyar: (Der) guraso-ahal, guraso-aginte / Labayru: guraso-ahal, guraso-aginte / Zehazki: guraso aginte / NolaErran: -.

Geroago erabakitzekoa da

Geroago erabakitzekoa da, Zuzenbideko beste forma batzuekin batera.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta Zuz. markarekin jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa, guraso sarreran.

Jakite-arloak

Zuz.