OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu alkazar formarik.

LB: 23; EPG: 2; ETC: 254.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

es alcázar / fr alcazar: Elhuyar: alkazar; Adorez: 1 gotorleku, gaztelu; 2 jauregi; Labayru: alkazar / Zehazki: 1 (fortaleza) gotorleku; (palacio) jauregi, gaztelu / NolaErran: - / Euskalterm: -.

gotorleku iz. Gotor babesturiko lekua edo barrutia, eraso militarrei aurre egiteko eraikitzen dena. Gaztelu eta gotorlekuetan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Nazioarteko forma da eta jasotzekoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Mailegu baztertuaren ordaina

Ik. alokatu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

alkimista 1, MEIG ("ez da alkimistarik itxuraldatze miragarri hori noiz eta nolanahi egin dezakeenik").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alkimiko 1, L.M. Bandres ("Azkenik, harrien ahalmen alkimikoak zirela eta, mineralogiak ere nolabaiteko aurrerapena lortu zuen"); alkimista (eta erdi-alkimista 1) 5: M. Murua ("Alkimistak agertu ziren"), J.R. Etxebarria ("Mendeetan zehar, alkimistek, kimikarien aurrekoak izan zirenek..."), Sexua ("Gero alkimista taoistek, funts edo indarra mantentzeaz kezkatuta, emakumeei "etsaia" deitu zieten, gizona bere hazia jariatzera bultzatzen zutelako"), I. Irazabalbeitia 2 ("Bibliatzat Al-Ahamed alkimista arabiarraren Betirako Bizia edo Paradisuaren Ateak izeneko tratatua zian", "Jauregi erdi-kimikari eta erdi-alkimista huen. Eta askoren antzean, harri filosofalaren bila zebilean sasikume hura").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alkimista : DFrec 2 (ZArg: "ikuspegi alkimista batetik"; R. Saizarbitoria: "erdi haroko alkimisten antzo"), HiztEn (alkimian ziharduena), LurE (alkimian diharduena), Euskalterm 1 ('alquimista'); alkimia(zko) : Euskalterm 1 ('alquímico') // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

alkimista : ElhHizt (alquimista), HiruMila (alquimista), EskolaHE (alkimian diharduena); alkimiko : ElhHizt (alquímico) // PMuj DVC: alkimikari (alquimista), alkimilari (alquimista), alkimizko (alquímico, ca) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

20.80: alkimista : ElhHizt, HiruMila; ez dugu aurkitu ap. EuskHizt.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-ista

alkitran iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, alkitran-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. brea; galipot; mundrun].

alkitran 14 (Argia 2, Berria, EiTB, Erlea, Consumer 8, Karmel); galipot 86; mundrun 27; brea 10.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

alkitran 2: Berria (“Alkitranez itsututako eguzkitako betaurrekoak eman dizkie gidariak Carodi eta honen laguntzaile Jaume Renyer-i, eta ETAko ordezkariekin bilera egin beharreko lekurantz abiatu dira”), Iñaki Mendiguren (“Arrain handi ustelduak zeuden zilarrezko azpil dotoreetan; pastelak, ikatza bezain beltz erreta, erretiluetan metatuta zeuden; harrez beteriko haggis handi bat, taula batean gazta bat lizun berdexkaz estalia, eta, lekurik nabarmenenean, pastel gris ikaragarri bat hilobi baten forman, alkitrana bezalako garrapiñaz hitz hauek osatuak zituena”); brea 98; galipot 57; mundrun 4.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: Ik. mundrun / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Debekua bere horretan uztea proposatu da, maileguak ez baitu baldintza minimoa betetzen.

Mailegu baztertuaren ordaina

Ik. galipot, mundrun (eta, bigarren mailan, alkaterna).

Jatorrizko forma

alkohol, (izpiritu)

Nazioarteko forma da, adieraz egokia ez den ordainaren kaltetan onartzekoa

alkohol onartu da (bere lekuan ikusiko da izpiritu, ez baitira parekoak)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da definitu ahal izateko (unitatea da).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da definitu ahal izateko (magnitudea da).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 5 “Ondoren, eman arropa horri alkohol metilikoa” (Consumer); EPG: “Faltsuturiko edariek alkohol metiliko kopuru handia zuten” (Berria); ETC: 3 “Faltsuturiko edariek alkohol metiliko kopuru handia zuten” (Berria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: alkohol metilikoa: alcohol metílico; Adorez: 0; Labayru: 0; Euskalterm: metanol (TN), metil alkohol (TN).

metiliko adj. Kim. Metiloarena, metiloari dagokiona; metiloa duena. Alkohol metilikoa: metanola.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa alkohol eta metiliko sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 69 (Berria 52, EiTB 17); ETC 189

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: alkohol-proba prueba de alcoholemia / Adorez: alkohol-proba: prueba de alcoholismo / Labayru: alkohol-proba 1 iz. prueba de alcoholemia. Alkohol-probea egin eutsienean, ia-ia makinea be apurtu eban: Casi rompió la máquina cuando le hicieron la prueba de alcoholemia. (bizk) / NolaErran: 0.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

alkohol(-)maila forma aztertzean proposatua. Termino normalizatua da Euskaltermen.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da alkohol eta tasa sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

edari alkoholduna.

LBeh (2013-06-10): alkoholemia 112: Deia 2 (horietako bat alkoholemia test), Consumer 3 (alkoholemia tasa 1), Berria 20 (alkoholemia tasa 5, alkoholemia kontrol 3, alkoholemia proba 6, alkoholemia azterketa 1), EiTB 86 (alkoholemia proba, alkoholemia kontrol...), Argia (“Alkoholemia froga egin dizute”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: alkoholemia 40: Berria 36, Urtzi Urrutikoetxea, Iban Zaldua, Iñigo Aranbarri, Koldo Izagirre.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: alkoholemia kontrol* e. alkohol proba, alkohol analisi; alkoholemia tasa* e. odoleko alkohol maila.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es alcoholemia / fr alcoolémie: Elhuyar: odoleko alkohol, alkoholemia / Nolaerran: alkoholemia / Zehazki: odoleko alkohol, alkoholemia / Labayru: alkoholemia / Adorez5000: alkoholemia.

Nazioarteko forma da

nazioarteko forma da, hedatua, eta beste gabe onartzekoa.

LB: 71 (Argia 1, Berria 12, Deia 1, Deustuko Unibertsitatea 2, EiTB 47, Elkar 6, UEU 2); ETC: 181

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: alkoholemia-kontrol control de alcoholemia / Adorez: 0 / Labayru: alkoholemia-kontrol 1 iz. control de alcoholemia. Astegoienetan, alkoholemia-kontrolak ugaritu egin ohi dira uriko sarrera-urteeretan: Los fines de semana suelen aumentar los controles de alcoholemia en las entradas y salidas de la ciudad / NolaErran: 0. / Euskalterm: 0.

alkoholemia iz. Odolean alkohola izatea. Alkoholemia eta droga proben emaitza positiboa izan zen. Ertzaintzak hamasei lagun atxilotu ditu baimendutako alkoholemia tasa gainditzeagatik. Alkoholemia kontrolak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan: alkooldun : JE Med ("Beren hitza emanik anitzek, eta atxikiz gero, ez edateko ez aguardient ez eta bertze deus, edari xuri hoitarik, alkooldunik deusere") eta Anab Aprika ("Alkooldun edairik"); alkoolikatu : JE Med ("Bazirela Nortamerikan etxeak, zointan jakintsuek sendatzen omen baitzituzten alkoolikatuak"; "Alkoolikatzeaz aldiz, erran ditake, aitamen buru eta gogo eskasak duela ardurenean egiten familia guziko zorigaitza"); corpusean alkolizatu forma behin agertu da: Azpillaga in Mattin ("Iñok ematen dizkan guztiak berela zurrupatze'itu, alkolizatuta iya il zan nere diruak balitu").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alkoholiko EB 4 (I. Irazabalbeitia "Zilar nitratoa soluzio alkoholikotan erabiltzen da", Saioka 8. Natur arloa "edari alkoholikoak"; J. Agirre eta M. Aramendi); alkoholismo EB 2 (G. Nazabal, Argia); alkohol-egarri eta alkool-gaitzdun bana (J.J. Bergaretxe: "Alkohol-egarria eta droga-mina, sarri bakartasunaren ondorio"; "Alkool-gaitzdunak eta drogatuak"); alkool-zalekeria 3 eta alkool-zaletu 1 (M. Olazar: cf. infra; "Geoffrey Firmin Consula bakartade larrian eta alkool-zaletuta bizi da"); alkoholdun edari EB 14 (BOE 10 eta M. Aurrekoetxea, J.A. Agirre, X. Kintana, P. Aristi); alkoholemia 1 (P. Aristi: "Alkoholemian positibo ematen duenari hiltzaile bati baino kondena handiagoa jarri"); alkoholkeri 1 (L. Baraiazarra: "Gaitz onen sustraiak asko izan daitekez; baiña ona emen geienetan zertatik etorten den: Geiegizko tensiñotik, indarketa gogorretatik, biotz-zarrasta (emoziño) biziegietatik, alkoholkeritik eta abar").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alkoholika : DFrec 1; alkoholiko : DFrec 7; AB38 4; AB50 5 (eta edari alkoholiko 2); HiztEn; Euskalterm 7 (eta alkohol-intoxikazio; alkohol-disoluzio; alkohol-eldarnio; alkohol-gradu); alko(h)oldun : DFrec 3 (edari a.); AB38 1; AB50 1 (eta a. edari); HiztEn; Euskalterm 3 (eta edari alkoholdun 2); alkoholezko : AB38 1 (eta a. edari 1); Euskalterm 5; alkoholgabe : Euskalterm 6; alko(h)olismo : DFrec 2; AB38 1; AB50 2; HiztEn-LurE; Euskalterm 2 (eta alkohol-eritasun 1); alkoholeriadun : AB50 3; alko(h)olizatu : DFrec 3; alkoholzale : DFrec 1; alkoholomania : HiztEn; alkoholemia : HiztEn; Euskalterm 4; alkoho(lo)metria : HiztEn; alkoho(lo)metro : HiztEn; alkoholimetria : LurE; alkoholimetro : HiztEn ("ik. alkoho(lo)metro"); LurE; Euskalterm 2.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietakoak: HiruMila: alkoholki (AS), alkohol-hartzidura (AS), alkoholato, alkoholdun, alkoholdun edari (AS), alkoholemia, alkoholeri, alkoholiko, alkoholimetro, alkoholismo, alkoholkeria, alkoholkontrako, alkoholtzale. // ElhHizt: alkoholdun, alkoholemia, alkoholiko, alkoholimetria, alkoholimetro, alkoholismo, alkoholizatu. // EskolaHE: alkoholemia, alkoholimetria, alkoholimetro, alkoholismo. // EuskHizt: alkoholdun, alkoholismo. // Casve EF: alkoholeri, alkoholiko.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

alcohólico / alcoholismo / alcoholizar; eta alcoholemia; alcoholimetría; alcoholímetro: ElhHizt: alkoholdun, alkoholiko / alkoholismo / alkohola erantsi; alkoholiko bihurtu, alkoholizatu; eta alkoholemia; alkoholimetria; alkoholimetro. // HiruMila: alkoholdun, alkohol-, alkoholiko, alkoholtzale / alkoholeria, alkoholismo / ø; eta alkoholemia; alkoho(lo)metria; alkoho(lo)metro, alkoholimetro. // Casve FE: (liquide) alkoholtsü; (personne) edale, ardanoi / alkoholkeria / ø.

Erdaretako formak

Erdaretako formak: fr (Le Petit Robert): alcoolat, alcoolature, alcoolé, alcoolémie, alcoolification, alcoolique, alcoolisable, alcoolisation, alcooliser, alcoolisme, alcoolo, alcoologie, alcoomètre, alcootest; it (L. Ambruzzi): alcoolato, alcoòlico, alcoolismo, alcoolizzare, alcoolizzato, alcoolizzazione, alcoolòmetro; ca DCC: alcoholat, alcoholèmia, alcohòlic, alcoholificació, alcoholificar, alcoholímetre, alcoholimetria, alcoholisme, alcoholització, alcoholitzar, alcoholitzat, alcohòmetre; en (Webster): alcoholate, alcoholature, alcoholic, alcoholism, alcoholist, alcoholization, alcoholize, alcohol(o)meter, alcoholimeter, alcoholometry, alcoholysis, alcoholytic; de (Slaby-Grossmann): Alkoholat, alkoholisch, Alkoholometrie, Alkoholmesser, Alkoholismus, Alkoholisierung, alkoholisieren.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

PUrib: ez da inon ageri, baina oso erabilia da...

Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa

Nart.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

alkoholiza, alkoholizatzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

adagio 1 adb. Mus. Mugimendu motelez. 2 iz. Mus. Mugimendu moteleko musika-lana edo zatia. Albinoniren adagioa entzun genuen. // forte 2 iz. Mus. Indarrez interpretaturiko musika-pasartea. Isiluneetan tentsioa areagotuz eta forteetan ohikoa den baino energia gehiago erabiliz eman du orkestrak Beethovenen lana. // piano2 1 adb. Mus. Leunki (jo, interpretatu). Pianoa, gogara jo daiteke, nahi denean piano, leunki alegia, eta nahi denean forte. 2 iz. Mus. Leunki interpretaturiko musika-pasartea

allegro 49.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

allegro 28.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: allegro (TN).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Nazioartekoa, eta jasotzekoa adagio forma jaso den bezala. Mus. marka ezarri beharko zaio.

Jakite-arloak

Mus.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan almadia (A; corpusean ez da ageri).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira almadia 4 (P. Zabaleta: "enborrak erreka behera "almadia" deituriko horietan jaisten zituzten"; K. Igea: "Almadia batetik galdutako enbor galdua"; X. Monasterio: "Itzarri zenean, almadia geldi-geldi aurkitu zuen, itsas azalean lo"; I. Azkune: "Eta besterik gabe, itsas ertzetik urrutiratu egin ginen osaba-ilobok, Hans almadian utzita") eta almadiero 1 (P. Zabaleta: "Orain, Esako urtegia egin zenez geroztik, bukatuak dira betiko almadieroak, lehen Zaragoza-raino joaten baziren ere").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

almadia : AB38 1, HiztEn; almadiari : AB38 1; almadizain : HiztEn. Ez da ageri besteetan (DFrec, AB50, LurE, Euskalterm).

Hiztegietako informazioa

Hiztegietan: almadia : HiruMila; ElhHizt; Lur EF/FE; almadiari : HiruMila; almadiazain : ElhHizt. Ez dira ageri ap. EskolaHE, EuskHizt, Lur EG/CE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma hedatua onartzekoa da, ordain egokirik ez duenean

forma horretan ageri da, eta nekez izan dezake ordainik.

LBeh (2014-04-03): almadiazain 43, Berria (adib.: “Almadiazainak izandakoak dira haietako batzuk, eta Hualdek lekukotza horiek baliatu ditu Felix Sanzekin batera idatzitako Almadías por los ríos de Navarra izeneko liburuan”, “Aurreko astean ospatu zuten berez Almadiaren Eguna, eta orduan ziren almadiazainak ibaia jaistekoak”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: almadiero 1, Jean Baptiste Etxarren (“Errekaren ura baliatuz, zuhaitz trunkoak edo enborrak igerikarazten zituzten elgarri lotu ondoan, almadieroen bitartez”). Ez dugu aurkitu almadiazain formarik.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es almadiero / fr -: Elhuyar: almadiazain / Nolaerran: - / Zehazki: - / Labayru: almadizain, almadiari / Adorez5000: almadiari.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta horren premia dago. Gutxi erabiliko da, ofizioa lehengoa delako, baina gaztelaniazko almadiero euskaraz esateko beharko da.

Txostenaren laburpena

ik. informazioa s.u. mortairu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

almaix B 1 (Otx: "almaixian ura jo ta austu gura ixatia baño be alperrago"); almaiz 1 (A EY: "senar-emazteai adarra yotzen zaieten, almaizak eta zintzarriak"); almeriz 2 (It Dial: "jotzen dira almerizean edo motrairuan"; Ur Dial: "joten dira almerizian edo motralluan"); motrailu (motraidu, motrairu, motrallu) 7: G 3 (It Dial: "Zeatzen da mamia motraidu batean", "zeatzen dira motraiduan", "jotzen dira almerizean edo motrairuan"), B 4 (Ur Dial: "joten dira almerizian edo motralluan", "Ziatuten da mamiña motrallu baten", "joten dira motralluan", "botaten jako azufre piska bat motrallura"); xurru IE 3 (Dv Dial: "Xurruan xehatzen da mamia", "yotzen dira xurruan"; xurru martelu: "yotzen dira xurru martuluetan"); zap(h)arri 5: G 1 (Or Mi: "berriz zapaikiak zaparria yotzen du [le pilon égruge le mortier]"), Zu 4 (Ip Dial: "zaphatzen dira zapharri batetan", "Zaphatzen dira intzaür isterrak zapharri batetan", "zaphatzen dira zapharrian", "Nitriari ezarten zaio sofre iñhar bat zapharriala").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

almaiz G 2 (F. Urkia: "almaiz = zaparri"; "jaiki = almaizan gauzak jotzeko gabitxoa"); zaparri G 1 (F. Urkia: "almaiz = zaparri").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

almaitz : AB38 1; HiztEn ("ik. almeriz"); almaiz : HiztEn ("ik. almeriz"); LurE ("iz. Mortairua" [baina honek ez du sarrerarik]); Euskalterm 4 (eta almaiz-esku 1); almaritz : AB38 1; almariz-kirten: Euskalterm 1; almeriz : HiztEn ("iz. Mortairua"); almirez : AB38 1; mortairu : AB38 1; HiztEn ("iz. 1 Material gogorrez (...) egindako ontzia, aleak, drogak, etab. xehakatuz hauts edo ore bihurtzeko dena"); morteiru : HiztEn ("ik. mortairu"), LurE ("iz. Motrailua"); motrailu : LurE (hau definituz); motroilo : AB38 1; opilontzi : AB38 1; zaparri : LurE ("iz. Motrailua, morteirua"). Ik. Cocinan: motrallu edo almeriz (22. or.), eta beste 5 almeriz , almeriz esku 1 eta 5 motrallu .

Erdara/euskara hiztegietako datuak

almirez, mortero / mortier formen ordainak beste hiztegietan: EuskHizt: almaiz; mortairu ("ik. morteiru"), motrailu; morteiru; motrailu, zaparri. // ElhHizt: almirez: almeriz, mortairu; mortero: mortairu, almeriz. // HiruMila: almirez: almaiz, mortairu; (triturador) mortairu, almaiz. // Lur EG/CE: almirez: almaiz, motrailu; mortero: motrailu. // Lur EF/FE: almaiz. // Casve FE: (vase) ehaitz, zaparri. // HaizeG FB: buztin, morteiru. // T-L LFB: (vase) motrairu, mortrailu. // PMuj DCV: almirez (mortero): almaiz, mortailu, motrailu, mairu, zapari; mortero (almirez): almariz, almaiz, xurru, mortailu, motrailu. // BeraLzM: almirez: zaparri, almeriz, almaiz, piallu, mairu; mortero: "zaparri (...) / almaiz, almeriz". // Azkue Aurkibidea: almirez: almaiz, almeriz, almirez-txurru, almiz, mairu, mortairu, morteiru, motraillu, motrairu, pialü, trukulu, xurru, zapharri; mortero: abo, abu, almaiz, kareorre, mairu, motraillu, motrairu, tipula, xurru, zapharri.

Erdaretako formak

es almirez, mortero-ren ordainak beste hizkuntzetan: fr (DLLF): almirez: mortier en métal; mortero: mortier; it (L. Ambruzzi): almirez: "(v, ar.) sm. mortaio"; mortero: "sm. Cuc. e Mil. mortaio"; ca (GEC): morter; pt (Eurodiccionario): mortero: morteiro; en (Collins): almirez: mortar; mortero: mortar; de (Slaby-Grossmann): almirez: "(Kochk) (metallener) Mörser; mortero: "Mörser / (Pharm.) Reibschale".

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: Ik. almeriz / LurE: + / ElhHizt: almaitz Ik. almeriz / EskolaHE: almaitz.

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

h. motrailu (arautua da).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: Ik. aldaka / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ipar. g.er. Ik. aldaka.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

almandina: LurE; almandino: Harluxet.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

almandino: ZTC 2 (eta almandiniko): Geologia HE (“almandino [...] Granateen taldeko nesosilikatoa”; “subespezie hauek bereiz daitezke: piropoa [...], almandinoa [...], espesartina [...], grosularia [...], andradita [...] eta uvarovita”); Miren Mendia Aranguren (“Granatea frakturatuta eta orientatuta azaltzen da askotan, almandinikoa da”). // Ez dugu aurkitu ap. EPG.

Erdaretako formak

es (RAE): almandina (granate almandino); fr (DLLF): almandine; it (S. Carbonell): alabandina (alamandina); de (Langenscheidts): Almandin // Ez dugu aurkitu ap. en (Collins). // Gaztelaniazkoetan, almandita baztertu, eta almandino onartu zuen IMAk.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak (Alabanda: alabandicus), eta Mineralak.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-ino amaierakoa ageri den arren arloa lantzen dutenengan, -ina amaierakoa hobetsi da, arloko gainerakoak hala egiten dituztenez (cf. supra aegirina); -ino amaierako salbuespenak, dirudienez, adamantino eta olibino dira.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Ik. garaño.

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

g.er. Ik. garaño.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Heg. Beh. Ik. biltegi.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez da almeja formarik ageri OEH argitaratuan. Corpusean jasoak: txirla 5 aldiz, B-G eta adiera erabakigaitzekoa (DurPl, Itz Azald; Azurm HitzB, NEtx LBB, Zait Plat); txirlarri beste 5 aldiz, 'perla' adierarekin (Erkiag Arran; Or Mi).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

almeja forma 2 aldiz ageri da, EB (Oinarri. Ikasmaterial globalizatua, Egin 1988); txirla 15 aldiz: 'almeja' adierakoa da behin, EB (M. Ausin); 'txirla [arrunta]' adierakoa 4 aldiz, B 2 (Zer. Bizkaitarrari bizkaieraz), EB 2 (M. Ausin, J. Aldabe); adiera erabakigaitzekoa beste 10etan (A. Arrinda; Txillardegi, J.A. Beriotxoa, J. Aldabe, J. Etxaide, D. Urbistondo; Deia 1990).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

almeja : DFrec 2; 'almeja' itzulitako besteak: txirla: AB38 8 (eta xirla 1, erromes-txirla 1); AB50 1; Euskalterm 8 (eta txirla handi 2); muxila: AB38 1; gainera: kadeluxa 1, kuskubiko 1, muskuilu 2, muskuilutzar 1; ez dugu almeja formarik aurkitu HiztEn eta LurE entziklopedietan // Euskalterm: es almeja: (Biol.) (almeja + almejón de sangre) txirla, muxila, (almeja de perro) txirla zapal, (almeja de río) ibai-muskuilu, (almeja fina) txirla handi, (almeja lisa) txirla leun; (Merkataritza) txirla, (almeja arrocera) arroz-txirla, arrozetarako txirla, (almeja blanca) txirla zuria, (almeja coquina) kadeluxa, (almeja de cuchillo) labana-txirla, (almeja de cultivo) haztegiko txirla, (almeja rubia) txirla zerrendaduna.

Sektore jakin bateko informazioa

Izendegiaren hustuketako lekukotasunak: a) 'almeja, almejón de sangre' muxila eta txirla : X. Kintana Hizt80, PMuj DCV, K. Altonaga Moluskuak, Azkue DVEF; margol : Azkue DVEF; zirla : PMuj DCV; xirla : PMuj DCV; maskulu : PMuj DCV; b) eta muxiloi : Grupo Quercus, Curso Práctico de ciencias naturales (muxiloi lehun 'almeja lisa'; muxiloi zapal 'almeja de perro'; muxiloi gorrizta 'almejón de sangre').

Erdara/euskara hiztegietako datuak

almeja/clovisse formen ordainak: muxila (ElhHizt); txirla (HiruMila, ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, PMuj); haztegiko txirla 'almeja de cultivo' (HiruMila); txirlategi 'pesquera de almejas' (PMuj); xirla : Casve FE, HaizeG, T-L LFB); zirla (PMuj); kadeluxa 'almeja coquina' (HiruMila); ibai-muskuilu 'almeja de río' (ElhHizt). Ik. Azkue Aurkibidea: almeja: mutxiloi, muxilla, zirla; almeja grande: margol, maria-gora; almejas groseras: pottorro.

almeja 40: Consumer 3 (adib.: "Ondotik hainbat motatako karpak, ostra portugaldarrak, beira japoniarrak, almeja fin japoniarrak eta izokinak datoz"), Berria 28 (adib.: “ostra, muskuilua, beira, almeja eta txirlak...”), EiTB 6 (adib.: “ilar krema almejekin eta zankarroia zizekin”), Argia ("Burdina faltagatik izan daiteke –haragi gorriak, muskuiluak, almejak eta fruitu lehorrak jatea gomendatzen da–, baina baita azido folikoaren eskasiagatik ere –arreta berezia haurdun dauden emakumeetan–"), DiarioVasco 2 (adib.: "Baina faunari ez diete kalterik eragin, olagarro eta almejei egindako azterketen ikusi dugunez», adierazi zigun Tuerosek atzo").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: almeja 1, Edorta Agirre (“itsaskiak [ostra, almeja, muskuilua]”).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es almeja / fr clovisse; palourde: Elhuyar: txirla, muxila / Nolaerran: txirla / Zehazki: txirla; ZOOL (Tapes sp. etab.) muxila / Labayru: muxila, txirla / Adorez5000: (Zool.) txirla Crepilotus sp; almeja coquina: kadeluxa; almeja de cultivo: haztegiko txirla.

Erdaretako formak

es (RAE) almeja (Molusco lamelibranquio marino, con valvas casi ovales, mates o poco lustrosas por fuera, con surcos concéntricos y estrías radiadas muy finas; en su interior son blanquecinas y algo nacaradas. Su carne es comestible y muy apreciada); chirla (Molusco lamelibranquio bivalvo parecido a la almeja, pero de menor tamaño) // fr (Robert) clovisse (Coquillage comestible du genre vénus: palourde, praire); palourde (Mollusque bivalve cometible: clam, clovisse); praire (Mollusque bivalve cometible, coquillage vivant dans le sable littoral: vénus); clam (Mollusque bivalve marin, coquillage comestible importé d'Amérique); vénus (Mollusque à coquille arrondie dont les valves épaisses présentent des stries rayonnantes et des stries concentriques) // en (Merriam-Webster) clam (any of numerous edible marine bivalve mollusks living in sand or mud; a freshwater mussel; [Concise Encyclopedia] In general, any bivalve mollusk. True clams, in the strict sense, have equal shells, closed by two opposing muscles, and a powerful, muscular, burrowing foot. They usually lie buried in the sand in shallow marine waters. Clams draw in and expel water for respiration and feeding through two tubes, the siphons. Species range in size from 0.004 in. to 4 ft (0.1 mm–1.2 m) across. Many species are edible, including the coquina clam, geoduck, quahog, and soft-shell clam.); coquina clam (Any clam of the genus Donax, inhabiting sandy beaches worldwide. Coquinas are very active; they migrate up and down beaches with the tide and can reburrow between waves. They have short siphons and feed on suspended plant material and detritus).

Zerrenda osagarriak

Prestas: 15 lek. (B 3 / G 12).

Ez du "baldintza minimoa" betetzen, baina onartzekoa da

hedatua da, baina Hegoaldean bakarrik.

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. txirla.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Heg.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Jatorrizko forma

almendra, arbendol

Euskaltzaindiaren Arauak

almendra Heg. 'arbendola'.E410T: "Hori kendu eta arbendol indartzea proposatzen da; Iparraldekoa denentz ez dakit, Hegoaldekoa behintzat, apenas. Iritzia eskatzen denez, azaldu nahi nuke guztiz arrotza egiten zaidala arbendola, eta irentsi ezina delako arbendolondoa. Bestalde, ikusten dut arbendola baino prankoz gehiagotan azaltzen dela almendra EEBSn" (Xanti Iruretagoiena, 1994-05-25).

Sektorekoei galdetzekoa da zer darabilten

iritzi-emaileek diotena ezagutu nahi du

Forma hobestekoaren lehiakide hedatuak

teorian, eta batzordearen irizpideen arabera, arbendol da hobestekoa eta indartzekoa, Ipar. eta Heg. denez (ik. OEH). Horretarako aski eragin ba ote duen zalantza egiten du, eta

Jatorrizko forma

almendrondo, arbendolondo

Euskaltzaindiaren Arauak

almendrondo Heg. 'arbendolondoa'

Forma hobestekoaren lehiakide hedatuak

arbendolondo da hobestekoa (ik. almendra)

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: almeza: Celtis australis.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: almez / LurE: - / ElhHizt: almez / EskolaHE: -.

Landare eta animalien taxonomi izena

Celtis australis.

ziropa iz. Ipar. Edari lodi gozoa, urez, azukrez eta fruituz edo sendagaiz egina. Ik. jarabe. Hotzeriaren aurkako borrokan ziropa koilarakada bat eman zion.

almibar 45: Aizu 1, Berria 12, DiarioVasco 6, EiTB 1, Elhuyar 9, Elkar 2, Consumer 10, Espainiako Gobernua 1, Uztarria 3; ziropa 88; urazukre 2: Berria; ur-azukre 2: Consumer.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

almibar 4: Jon Muñoz, Ander Irizar, Unai Elorriaga, Julen Gabiria; ziropa 2 (Oskar Arana); ez dugu urazukre, ur(-)azukre formarik aurkitu

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: almibar (TN), fruta almibarretan, mertxika almibarretan, anana almibarretan, aranak almibarrarekin / aranak ziroparekin (guztiak TN).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es almíbar / fr sirop: Adorez: ziropa, almibar, ur-azukre; Elhuyar: almibar (Heg.), urazukre (Ipar.); Labayru: almibar, sirop; Zehazki; ziropa, almibar beh.; NolaErran: ziropa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Beharrezkoa dela dirudi. Hiztegi orokorretan ere jaso da. Heg. marka ezarri beharko zaio.

Erabileremu dialektala

Heg.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan almidoi : Ag Kr, EEs 1916, Arti Ipuin; almidoi-garau : GJaur Kimia; almidootu : fB Olg; amirun : Mong. Eta testuingururik gabeok: enpesa (BN, S ap. A; VocBN, Gèze); enpes (S ap. Lrq); enpesatu (S ap. Lrq; Urt II 44, Lar, Gèze); enpesatzaile, enpesazale (S ap. Lrq); amirundu (Lar); amiruneztatu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

almidoi 7, B-G-EB (Ag; X. Kintana; M. Aramendi, J.A. Agirre; J.M. Txurruka eta "almidoi-disoluzio"); almidoiki G 2 (L. Dorronsoro). Ez ditugu aurkitu almidoitu, amirun(du), enpesa(tu) formak.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

almidoi : AB38 7 (eta ogi-almidoi 1), HiztEn, LurE, Euskalterm 2 (eta almidoi-ale, almidoi-irin, arto-almidoi, gari-almidoi, zereal-almidoi); almidoiztatu : HiztEn-LurE; almidoiztatze : LurE; amirun : HiztEn-LurE; amirundu : HiztEn-LurE; amiruntze : LurE; enpesa : HiztEn-LurE; enpesatu : HiztEn-LurE; enpesatze : LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietakoak: EskolaHE: almidoi, almidoiztatu / enpesa, enpesatu. // EuskHizt: almidoi, almidoitu, almidoitze / amirun / enpesa, enpesatu. // ElhHizt: amirun, amirundu / enpesa, enpesatu. // HiruMila: almidoi, enpesa, enpesatu. // Casve EF: enpesa. // HaizeG BF: enpesa, enpesatu; Lh DBF: amirun, amiun / enpesa, enpesatu. // PMuj DVC: almidoi, almidoi-antzeko, almidoidun, almidoi-ola, almidoitsu, almidoizko, almidoiztu / amirun, amirundu, amirundun, amirunezko, amirun-gabetu, amirun-gailu, amiruntsu, amiruntzaile, amiruntze / enpesa, enpesa-goma, enpesatu. // DRA: amirun / enpesa, enpesatu.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal almidón, amidon / almidonar, amidonner formen ordainak beste hiztegietan: ElhHizt: almidoi / almidoiztatu, almodoiztatze; HiruMila: almidoi / ø; Lur EG/CE: ø / almidoiztatu; Lur EF/FE: almidoi, enpesa / almidoiztatu, enpesatu; Casve FE: enpesa / enpesatü; HaizeG FB: enpesa, amirun / enpesatu; T-L LFB: amirun, enpesa / enpesatu; PMuj DCV: almidoi, enpesa, amirun / almidoiztu, enpesatu; Azkue Aurkibidea: amirun, enpesa / ø.

Erdaretako formak

es almidón / almidonado / almidonar formen ordainak beste erdaretan: fr (DLLF): amidon / "empesé, e; amidonné, e; un cuello almidonado un col empesé; empesage" / empeser, amidonner; it (L. Ambruzzi): amido, salda / inamidato, insaldato, azzimato / inamidare, insaldare; ca (DCC): ez dugu aurkitu; en (Collins): "starch; (Méx: engrudo) paste" / "starched; (estirado) stiff, starchy; (pulcro) dapper, spruce" / to starch; de (Slaby-Grossmann): "Stärke, Stärkemehl, Kraftmehl; -de arroz Reisstärke; -brillante Glanzstärke; -de estroma Stromstärke; -florido blühende Stärke; -de harina Mehlstärke; -de patata Kartoffelstärke" / "gestärkt (Wäsche); steif; geckenhaft; geschniegelt und gebügel" / "(Wäsche) stärken; ungestärkt".

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

almidoi(tu), almidoitzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-ztatu.

Aditz-erregimena

du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: almohadeak.

Jakite-arloak

Tekn. (Hist.)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: almoravide / EskolaHE: almorabideak.

Jakite-arloak

Tekn. (Hist.)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Erabileremu dialektala

Bizk.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

gosaria.

Forma berria da, edo erabilera urrikoa

beste hainbat formak bezala, 5.000 formako lehen zerrendan ez luke lekurik, maiztasun hain apalekoa izanik: ondoko itzuli baterako utzi beharko litzateke

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: almute-dantza .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Erabileremu dialektala

Ipar.

Kategoria

interj.

Forma baten adiera(k)

ea, goazen!