OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-dura/-duria bitasuna gertatzen al da beste kasuren batean? Cf. nahastura / nahasturia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu antzerki eta zinemaren eremukorik; ik. 'apaingarria' adierako apainkallu (Txill Let: "Dendaz denda asi naiz billatzen (...) Gutxi zitzaizkidan apainkallu ta eskeingarri guziak") eta aphaingailu (Prop 1883: "Ardura gelditzen nintzen heien (xorien) aphaingailuaren miresteko") bana.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

dekoratu 'eszenak gertatzen direneko baliabide-multzoa' adierakoa 6 aldiz ageri da, EB (E.J. 3: "erabili beharko liratekeen teknikak, (diapositibak, argi-jokoak, dekoratuak", "txotxongiloak egiten ditugu, dekoratuak gorpuztu eta 'L'ak eta trena pintatu"; B. Urkizu: "Behar bezalako dekoratua moldatuko da"; A. Lertxundi: "ta ezetz asmatu dekoratu txar bateko oihaneko amaieran zer dagoen?"; I.M. de Lezea: "pertsonaiak egitea, dekoratuak, eszenatokiak"); 'apaingarria' adierako apaingailu 2 aldiz (K. Santisteban: "Penteorentzat berarentzat Hadesek, bere amaren eskuez hilda, eramango duen apaingailua prestatuko dut"; J.A. Mujika Aulestia: "Materialak. Apaingailuak: Hezurrezko diskoformako kundertxo 1").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

dekoradu AB50 1; dekorado : DFrec 1; dekoratu : AB38 1, AB50 1, Euskalterm 6; HiztEn; 'decorado' itzulitako besteak: apaingarri : AB38 2 (eta hondoko apaingarri 'decorado de fondo'); apaindura : AB38 2. Ez dugu aurkitu ap. LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

beste hiztegietan, apaingailu : EuskHizt ("iz. (1883). G. er. Apaingarria"); HiruMila ("iz. adorno, aderezo, ornamento"); HaizeG FB ("nécessaire de toilette"); Lh DBF ("1 ornement. 2 remède"); PMuj DVC ("1 BN medicina, remedio, medicamento. 2 (c) ornamento, adorno, ornato, atavío. 3 (c) gala. 4 viñeta"); A DVEF ("1 remedio. 2 Aphaingaillu adorno"); DRA ("Remedio. 2 Adorno"); dekoratu : ElhHizt ("iz. 1 Decoración. 2 (Antz./Zin.) Decorado"); Lur EF/FE ("1 Décoré. 2 Décorer").

Erdara/euskara hiztegietako datuak

erdal decorado / décor-en ordainak beste hiztegietan: ElhHizt: "(Cin./Teatr.) Dekoratu" // HiruMila: apaindura, apaingarri // Lur EF/FE: apaindura // Casve FE: edergailü, apaindüra // HaizeG FB: "(ornement, insigne) edergailu, apaindura, berregintza" // T-L LBF: aphaindura, edergailu, berregintza // PMuj DCV: "Cf. decoración"; decoración: "1 acc. de decorar = apaindura, apainketa. 2 adorno, ornato = edergailu, edergarri, apaingai, edergai, xingola, bitxi, apain". Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE, BeraLzM, Azkue Aurkibidea eta DRA.

Erdaretako formak

es decorado-ren ordainak beste hizkuntzetan: fr (DLLF): "décor (de una casa) / Teatr décor"; it (S. Carbonell): "p.p. decorato; imparato, recitato a memoria / m. decorazione (ornamento) / (Teatr.) decorazione, scena, scenario"; ca (DCF/FC): decor / decoració (>) / teatr decoracions"; en (Collins): "(Cine, Teat) scenery, set, décor"; de (Slaby-Grossmann): "Ausschmückung / Dekoration / (Th) Bühnendekoration"; de (Langenscheidts): "1 Ausschmückung; (Schaufenster-)Dekoration. 2 Thea. Bühnenbild, Bühnenausstatttung; decorados Bauten (Film)".

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "apaingailuak = decorados"

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gailu/-garri.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

apaingarria.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

kategoriak emateko eskatuz: iz. eta izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

g.er. Ik. apain, apaintasunez.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ki/-ø.

Kategoria

adlag.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Corpus eta hiztegietako datuak

apaintza.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan ("preparación; embellecimiento, adorno. v. apaintze, apainketa, apaindura") apaintza 1 (Mb OtGai III); aphaintza 4 (Dh 3 #mdash# eta beste 3 corpusean; Hb Esk), apainz 2 (Mb IArg I).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu gure corpusean aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ohiko iturrietan ez dugu aurkitu.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

apaintza jaso dute EuskHizt eta DRA hiztegiek. // Ez dugu aurkitu besteotan: HLEH, EskolaHE, HiruMila, ElhHizt, Harluxet, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, Lh DBF, HaizeG BF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tza.

Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

prestaketa, apaindura.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Erabileremu dialektala

Ipar.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

otordua, jatordua.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

apairuzta, apairuztatzen.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

Aditz-erregimena

da ad.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

ongi apairuztatu gara.

Onartzekoa, formalizatu diren irizpideen aurka

orain arte landutako irizpideen arabera, apez litzateke hobestekoa, apaiz ia G bakarrik baitzen lehen; gaur, ordea, GN eta Bra hedatzen ari da, eta horregatik hobetsi du batzordeak, apez ere onartuz bigarren mailan

Jatorrizko forma

apaiz, apez [apaiz hobestekoa da]

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: apaiz nagusi (eta, onartu-argituz gero, apaiz-txori).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: APAIZ EGIN. Hacer(se) cura, ordenar(se) sacerdote. Huna, Apez egin zare, eta konsekratua zara meza erraiteko. SP Imit IV 5, 2. Ordü berian apostoliak apez egin zütian. Bp I 72. Apaiz egiten diranak egite berean Obispo jaunaren hitzez arzen dutela Apostol Jaunak izandu zuten egitekoa ta eskua. Mb IArg I 366. Itz oekin apaiz egiñak geratu ziran Apostoluak. AA I 550. Emaztik ukheitekoz nik bezain khario / egin ziteie aphez edo jun soldado. Etch 127. Iloba bidetan du aphez egiteko. Hb Esk 116. Natalek aphez egiteko gogoa bazuen. Laph 135. Seminario eder batian / Logroñon apaiz egiña. Xe 370. Horren aitamek dute / ohore atsegin, / Beren semea aphez / baitzaiote egin. Zby RIEV 1908, 608. Madarikatua, milla bider, Iñaxiok apaiz egiteko asmoak artu, eta nik eragotzi nion eguna. Moc Damu 33. Ordu onean egin ziñan apaiz. Ag G 94. Onera etorrita apaiz egin adi, emengo apaiz, emaztedun apaiz. A Ardi 27. Apaiz egin nintzan egunean. Jaukol Biozk 95. Lau seme apaiz egiñak eta / zein baño zein argiago. Basarri 22. Ortarakoxe egin zan apaiz: gizon-emakumeak salbatzeko. MAtx Gazt 92. Baiña nik egin bear nuan apaiz eta Meza berriko pozik enion eman amari. NEtx LBB 87. v. tbn. Or SCruz 19. Munita 7. Apez egin: Zerb Azk 21. Aphez egin: Elsb Fram 153. Eta zer egiten du Zeremonia onek? --Len Elizan egitekorik etzuan gizona egiten du Eliz-gizon, ta Apaiz. Ub 220. EH2016: def: abade egin Bizk. Apaiz egin. Alargundu eta gero, abade egin zen. [s.u. abade]

def: abade egin Bizk. Apaiz egin. Alargundu eta gero, abade egin zen. [s.u. abade]

apaiz egin 20: Berria 8, EiTB 2, Jakin 3, Karmel 2, Argia 2, Erlea, DiarioVasco 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

apaiz egin : Berria 5, Elizen arteko Biblia 2, Asisko Frantzizko 2, Pello Salaburu, Gotzon Garate, Joxerra Garzia, Patxi Zubizarreta, Xabier Aranburu.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa abade egin bezala.

azpisarrera gisa jasotzekoa apaiz sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Sinonimoa(k)

apaizburu.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

nagusi.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

apaiz sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan: a) 'cura párroco' adierako 8 apez-aita : Ub, LE 4 #mdash#horietan apaizaita eta apezaita bana#mdash#, Zab Gabon 2, EE 1884; b) 'obisp(ad)o' adierako apaiz-aita-nagusi (H) eta apaizaitago (Izt C) bana.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

'erretorea' adierakoak dira3 apaiz-aita (S. Onaindia 2, D. Inza) eta apez-aita 1 (F. Portu).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

apezaita : LurE; apaizaita : HiztEn, Euskalterm 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietakoak: apaizaita : EuskHizt ("† ik. apezaita"); ElhHizt, HiruMila; DRA; apezaita : EuskHizt, DRA; apaiz-aita : PMuj DVC (eta apez-aita). // Ez da agertu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, Lh DBF, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: †  Ik. apezaita / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

g.er. Ik. erretore.

Kategoria

iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

apaizburu (eta aldaerak), a) 'Jerusalemgo tenpluko apaizen burua' adierakoak 29 dira: corpusean 27 (Lard 25, Inza Azalp 2) eta OEHan beste bi (Ur Mt 26,3: "Orduan bildu ziran apaiz buruak (...) Kaifas zeritzanaren atarian"; Or MB Mt 21,15: "Apaizburu ta idazlariak, ostera, Ark egin arrigarriak ikusirik [...] asarretu ziran"); b) 'erretorea' adierakoak 8: corpusean 5 (ArgiDL, TAg Uzt, Etxde JJ, NEtx 2) eta OEH argitaratuan beste 3 (J.B. Ayerbe: "Agirre-tar Domingo gaurko gure apaiz-buru arduratsuak ezarritako zolairu ederra"; BPrad EEs: "Toledoko Justa deunaren eleizako apaizburu (arzipreste) Julian Perez zeritzaiona zan"; Eguzk RIEV: "Antonio Lopez del Puerto apezburuak ere ibillaldi ontara uts-egin zuan"); apaiz nagusi (eta aldaerak), a) 'Jerusalemgo tenpluko apaizen burua' adierakoak 123 dira: corpusean 112: G 109 (Mb IArg I 2; Ub 5; Gco II; AA I 2; Lard 35; Arr Mau; ArgiDL 2; Inza Azalp; Ir YKBiz 59; Arti MaldanB), IE 2 (Gç, Jnn SBi), Zu 1 (Ip Hil) eta OEH argitaratuan beste 11 (Ur Mt 26,3: "erriko zarrak apaiz nagusiaren, Kaifas zeritzanaren atarian"; Ur Mt 26,62: "jaikirik apaiz nagusia, esan zion"; IBk Mt 26,65: "Orduan apaiz nagusiak urratu zituen soinekoak"; IBk Act 5,17: "Apaiz nagusiak eta bere alderdikoek (...) apostoluak bahitzeko agindua zuten"; IBe Io 18,19: "Apaiz nagusiak bere ikasleez eta bere irakatsiaz galdegin zion Jesusi"; Ol Mt 26,3: "Kaipa zeritzan apaiz nagusiaren yauregian bildu ziran"; Ol Act 4: "Baita apaiz nagusi Ana, ta Kaipa (...) ta apaiz sailleko guziak ere"; Dv Io 19,15: "Aphez nausiek ihardetsi zuten: Guk ez dugu Zesarrez bertze erregerik"; Leon Mc 2,26: "Jainkoaren etxean sartu zela, Abiathar aphez-nausi zelarik"; Leon Lc 22,54: "Eskuratu zuten orduan eta aphez-nausiaren etxerat ereman"; Ur Ex 35,19: "Aaron apez nagusiaren eta bere semeen jantziak"); b) 'erretorea' adierakoak 13 dira: corpusean 12: B 2 (Ag Kr), G 4 (KIkG; Or 2; Etxde JJ), IE 5 (HU Zez; Zerb Azk 3; Xa Odol), Zu 1 (Const), eta OEH argitaratuan beste bat (Etxeg RIEV: "Eziñ arkitu balitezke oek, naikoa izango da Premielizako apaiz-nagusiaren sinisgaia"); c) 'apezpikua' adierakoak 23 dira: corpusean 19: G 16 (AA 11; Arr GB; Aran SIgn 2; Bv AsL; Inza Azalp), IE 3 (Añ CatAN; CatLuz; Legaz) eta OEH argitaratuan beste 4 (CatBurg: "Nor da Aita Santua? #mdash#Erromako Apaiz nagusia"; Mb OtGai: "Jesus maitagarri Aita Santu, edo Apaiz-Nagusi hau"; Mb OtGai: "Eternidade guzirako Apez-nagusi, edo Aita santu eginik arkitzen den Jesus maitagarria"; Aran EE 1885: "Zeña Bitoriako Apaiznagusiyak bedeinkatu baizuen illaren 25-an"); d) 'aita santua' adierako 1 OEH argiratuan (Ur BulaG: "Pio Apaiznagusi Jaungoikoaren serbitzarien serbitzariak betiko oroipenerako"); apaizburutza G 1 (TAg Uzt: "Goierriko erritxo batean ziardun apaizburutzak zemazkion arloetan"). apaiz-nagusitza G 1 (Lard: "esan zitzaion, Ejipto'tik irten ziranetik arteraño, Apaiz-nagusitzak aren jatorrian iraun bazuen ere, beste batera aldatuko zuela").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

apaizburu 6 aldiz jaso da: a) 'Jerusalemgo tenpluko apaizen burua' adierako 4, G-EB (J. Kerexeta; Zait Bidalien egiñak; A. Begiristain; IBe); b) 'erretorea, artziprestea...' adierako 2 (Urruz in Jesus'en biotzaren deya; S. Arambarri); apaiz nagusi 17 aldiz: a) 'Jerusalemgo tenpluko apaizen burua' adierako 11, B-G-EB (F. Zenarruzabeitia; A. Zarranz, Zait in Euzko Gogoa; J.C. Alonso, G. Nazabal, UZEI 3, Mintzo eta Kantu); b) 'erretorea, artziprestea, apezpikua' adieretako 6, G-IE-EB (A. Begiristain; S. Onaindia; E. Salaberry; J. Urrutikoetxea; X. Arbelbide; P. Xarritton).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

apaiz-buru : AB38 1 ('Jerusalemgo tenpluko...'); apaiz nagusi a) 'Jerusalemgo tenpluko...': DFrec 3 (eta apaiznagusi 1), AB38 1, HiztEn, LurE, Euskalterm 1 (eta 'gran pontífice', 'sumo sacerdote / pontífice' bana); b) 'erretorea': DFrec 2; 'apezpikua': Euskalterm 1. Ez dugu aurkitu ap. AB50.

Sektore jakin bateko informazioa

BiblE-n apaizburu (71 ager.) eta apaiz nagusi, biak ageri dira.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietakoak: EuskHizt: apaiz nagusi ("a) Itun Zaharreko erlijioko apaizen burua. b) G. er. (*1715. 1747). Gotzaina // Erretorea"), apaizburu ("G. er. 1. (Zah.) Apaiz nagusia. 2. (1912). Erretorea"); HLEH: apaiz nagusi ("Itun Zaharreko erlijioko apaizen burua"); ElhHizt: apaiz nagusi ("sumo sacerdote"); EskolaHE: apaiz nagusi ("Itun Zaharreko erlijioko apaizen burua"); Casve EF: apeznausi ("grand-prêtre"); HaizeG BF: apeznausi ("doyen, chanoine"); Lh DBF: apheznausi ("1 (Hirb.) grand prêtre; 2 (Chah.) chanoine"); PMuj DVC: apaizburu ("1 párroco. 2 arcipreste"), apaiz-burugo ("arciprestazgo (cargo)"), apaizburu-mende ("arciprestazgo (jurisdicción)"), apaiz-burutza ("dignidad"), apaiz-nausi ("arcipreste"), apaiz-nausigo ("arciprestazgo (cargo)"), apaiznausi-mende ("arciprestazgo (jurisdicción)"); DRA: apaizburu ("sumo sacerdote"), apaiz-nagusi ("pontífice"), aphez-nausi ("1 canónigo. 2 sumo sacerdote"), aphez-nausitasun ("sumo sacerdocio"). Ez dugu aurkitu hiztegiotan: HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Sinonimoa(k)

apaiz nagusi.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-buru.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Gure corpusean eta OEH argitaratuan ez dugu apaiz(t)eria / apaizti formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira ager. banako apaizeria (J. Intxausti: "Gizartea erlijio gabetzea, ez da apaizeriarentzat soziologi gertakizun bat") eta apezeria (X. Mendiguren: "apezeria baserritarrak ez zuen izan mobilizatzeko aukerarik"); apaizti 4 aldiz jaso da, obra berean (I. Aranburu in Gipuzkoarra, 1922: "Erridi guzietan dakust apaiztia (clero) dala geyen, ederkien eta bizien Aberrizko lanetan egiten duana, Euzkadi'n ez"; "Alde guzietan bat bera: apaiztia langillerik bikaiñena aberrizko lanetan"; "Zer dala ta Euzkadi'n apaiztia abertzale ez da?"; "Ori ondo dago dio norbaitek, baña orrek ez dakar apaiztiak zergatikan Aberriko izkera maitatu biar duan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

apaizeria : DFrec 1; apaizteria : Euskalterm 2; apezeria : DFrec 5, AB38 2; apezteria : AB38 3; apaizti ez da inon jaso; 'clero' itzulitako besteak: elizjende : Euskalterm 6; klero : AB38 6; AB50 1; Euskalterm 7.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietakoak: apaizteria : ElhHizt-HiruMila; PMuj DVC (eta apaizeri, apezeria); apaizti : PMuj DVC (clero capitular). Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Hiztegi berezituetako datuak

Ik. Erlijioa/2 (UZEI): apaizteria (apaizen multzoa); klero (edozein erlijiotakoa); klero (krist.), elizjende (multzoa).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

erdal clero, clergé formen ordainak beste hiztegietan: ElhHizt: 1 klero, elizjende; 2 apaizak, apaizteria (eliza katolikoan) // HiruMila: 1 (conjunto, sentido cristiano en general) elizjende, klero; 2 de cualquier religión: klero; 3 conjunto de sacerdotes: apaizteria // Lur EG/CE eta EF/FE: elizgizon(ak) // Casve FE: apezgoa; apezkünte // HaizeG FB: apezak // T-L LFB: aphezak // PMuj DCV: (secular) erriko apaizak; (regular) araupeko apaizak; apezteria, apaizak, apaiz-jende, eliz-gizonak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-teria: lantaldeko kide guztiak -t- gabearen aldeko dira, nahiz berria izan, erabilixeagoa baita.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan: apaiz-etxe : Aran SIgn, Bv AsL, Apaol, Inza Azalp, Or SCruz, Tx B I, Etxde JJ, Vill Jaink; apaizetxe : A Ardi; apez etxe : HU Zez, Const; apez-etxe (eta -ph-): HU Zez, Prop 1904, Barb Sup, Or Eus, Zerb Azk.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

apaizetxe G-EB 4 (J. Garmendia; Otermin, Deia 1988); apez etxe EB 2 (X. Arbelbide; eta P. Xarriton: "apez-etxe"); apezetxe IE-EB 2 (B. Mendisco; J. San Martin).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

apaizetxe : HiztEn; apaiz-etxe : Euskalterm 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

apaiz etxe : EuskHizt (AS), PMuj DVC (apaiz-etxe); apaizetxe : ElhHizt, HiruMila; apezetxe : Lur EG/CE eta EF/FB, Casve EF; apez etxe : Lh DBF (aphez-etxe), HaizeG BF (AS), DRA (aphez-etxe), PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS: apaiz etxe / HiztEn: apaizetxe / LurE: - / ElhHizt: apaizetxe / EskolaHE: -

Idazkera hedatuena da

zalantzak aitortuz, hitz batean idatzia proposatu da, joera hori sumatzen baita idazleetan (eta hala ageri baita hainbat hiztegitan); cf. gainera abadetxe.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-etxe.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gintza.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Zerrenda osagarriak

Katal: "apaizgoa: sacerdocio".

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-go/-tasun.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma baten adiera(k)

apaizetxea.

Zerrendako euskal forma onartuaren pareko mailegua

klerikal.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tiar/-tar (ik. oharra s.u. bazkaldar).

Euskaltzaindiaren Arauak

apaiztu, apaiz(tu), apaizten. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

apaiztu, apaiz(tu), apaizten

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Tradizioak baztertu duen forma

Bazt.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Corpusean apakin 2 (Ur MarIl: "Gabak ordu asko emonda, juan zan bata bere etxera ta bestia geratu zan bertan, edaten Babilonijako ontzijaren edari berenoz betia, azkenengo ondar ta apakiñetaraño"; NEtx LBB: "Sasiolatik dator ibai aberatsa, illargi berrietan angula arratsa, ujola-egunetan egurra ta zotza, apakiñez berotu dedin etxe otza"); argitaratuan beste 2 ager. (Ezale; A Ezale).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

apakin 1 (S. Onaindia in Euzko Gogoa 1954: "Euskerari buruz bazuan gar berezi bat: zeuzkan lizun, erdoi ta apakiñak xautu ta soiñeko dirdaitsuz jantzi").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

apakin : HiztEn ("1 lohia, kondarra; 2 urak atzera egin ondoren itsaso edo ibaiaren ondoan geratzen den putzua"). Ez dugu aurkitu besteotan: DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

apakin beste hiztegietan: EuskHizt (hondakina; ibaiak ekartzen duen hondakina); ElhHizt (1 residuo, material de aluvión; 2 pozo que queda en la orilla al retirarse el mar o el río; pozanco (en el caso del río); HiruMila (1 cieno, lodo blando; 2 pozo); DRA (pozo; II suciedad; III hierba de arroyo; IV residuo; V charcos que quedan a la orilla del mar o del río al retirarse las aguas; VI cieno, lodo blando, tierra de aluvión); PMuj DVC (1 limo, lodo, cieno, fango; 2 balsa, charca, charco, poza; 3 lagunajo, ancón, estero, hondonada cenagosa; 4 tierra de aluvión; 5 hierba de arroyo; eta apakindu : alegamar, atarquinar, entarquinar). // Hiztegiotan ez dugu aurkitu: EskolaHE; Lur EG/CE; Lur EF/FE; Casve EF; HaizeG BF; Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

ibaiak ekartzen duen hondakina.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: APAL-APALIK. Humildemente. v. APAL-APALKI (s.v. apalki). Aita, esan omen zion apal-apalik: erriak berori sinestegabetzat du. A Ardi 103. Ak beti alde egiten eutsen apal-apalik, irribarre bat eginda. Kk Ab II 61s. Apal-apalik ittaundu eutsan ia bere emaztia dandarrez erabiltteko aginddurik Bertoldineri emon ete eutsanentz. Otx 149. Ta apal-apalik, Mikaela gixajeari bere erruak autortuaz, parka eskatu bear izan eutson. Bilbao IpuiB 169. Eta katetik oratuta, txaka-txaka eta apal-apalik eroan eban etxeraiño. Ib. 204.

adib: txaka-txaka adb. Astiro-astiro, pauso txikiak emanez. Ik. taka-taka. Txaka-txaka, astiro-astiro, joaten zen aita lanean zegoen tokira. Katetik oratuta, txaka-txaka eta apal-apalik eraman zuen astoa etxeraino.

apal-apalik 1, Jakin (“Azkenik, linguista baten arrazoiak linguistiko izan behar direla uste dugu, apal apalik”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

apal-apalik 3: Herria (“Eta hil-herriko ixiltasunean, gure lore sortak apal apalik aipatuko du maitasunak segitzen duela gure etxean”), Itxaro Borda (“Laser irakurgailuan Jean Jacques Goldmanen KDa jarri nuen, apal-apalik, auzoak ez iratzarrarazteko gisan”), Patxi Zubizarreta (“Joan aurretik laranjatxo bat jan nahi nuke - eskatu zuen apal-apalik”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da eta jasoa dago. Baina komeni da apalik sarreran ere jasotzea.

Adibide gisa jasotzekoa apalik sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Euskaltzaindiaren Arauak

apalarazi, apalaraz, apalarazten. du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

apaltegi 1 (Etxde JJ: "Eskubitan alasa bat ontziak kokatzeko apaltegi batekin eta ezkerretara berriz, ormazuloan pegartegia"); OEH argitaratuan, gainera, apalategi 1 (Anab Eusk: "Mai gañetik argi-ontzi potxolo ederra sabaiatik beera; orain "buffet" deritzaioten apalategia").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

apalategi EB 8 (T. Castresana 2, Euskaltzaindia 4, A. Juaristi 2).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

apalategi : AB38 3, HiztEn, Euskalterm 4. Ez dugu aurkitu iturriotan: DFrec, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

apalategi forma jaso duten hiztegiak: HiruMila, ElhHizt, Casve EF; apalategi eta apaltegi : DRA, PMuj DVC. // Ez dugu aurkitu hauetan: EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Hainbat irizpide gurutzatzen dira

Lantaldearen bi irizpide daude hemen aurrez aurre: a) eratorri erregularra apaltegi -a mugatzailerik gabearen gain moldatua da; eta hori da hobestekoa, tradizioak bestelakorik agintzen ez duenez (Cf. 31.43 irizpidea, eta gorago aipaturiko abartegi); b) oraingo testuetan jaso dena, berriz, -a-duna da, eta hori ageri da hiztegi berrietan (Cf. 31.3 irizpidea). Euskaltzaindiaren esku utzi da, horregatik, erabakia.

Euskaltzaindiaren Arauak

apaldu, apal(du), apaltzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

apaldu, apal(du), apaltzen

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Izenondo erreferentzialak

-ts(i)+g-.

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

apalgarria.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

apalets, apalesten.

Aditz-erregimena

du ad.

Forma baten adiera(k)

gutxietsi.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

bere burua apaletsi zuen zergalariak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-l(du)+g-.

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

(norbait edo zerbait) apaltzen duena.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan apalune 2 (Ip Dante: "aphalüne"; Etxba Eib) eta apalgune 1 (JE Ber).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ager. banakoak dira apalgune EB (Bizia lurrean: "Aldi hartan bihurtu ziren idoiaga handi lurreko apalguneak, hau da, ibar eta leizeak") eta apalgune IE (SoEg: "Bide ederra dabila itzul eta mitzul, zaldarestatu mandoa bezain erne, mendiaren apal guneak, ezin hobeki ezagunki").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

apalgune : AB38 1; apalune : HiztEn-LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietakoak: apalgune : EuskHizt, HiruMila ("ik. apalune"), Lur EF/FB, HaizeG BF, Lh DBF ("aphalgune"), DRA, PMuj DVC; apalune : HLEH, EuskHizt ("† ik. apalgune"), ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, DRA, PMuj DVC; ap(h)alüne: Casve EF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: apalune / LurE: apalune / ElhHizt: apalune / EskolaHE: apalune.

Eratorri-konposatu baztertuaren ordaina

Ik. apalune.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gune/-une.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gura.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

apala.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ik.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH (Ag, SMitx, Erkiag, Gand, Izeta).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ki-ro.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kuntza/-mendu/-tze.